"උග්ගල් අලුත්නුවර" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්

Wikibooks වෙතින්
Content deleted Content added
152 පේළිය: 152 පේළිය:
== ''' සැළසුම් කළ පුරාණ ඔසු උයනක් උග්ගල් අලුත්නුවර ... ?''' ==
== ''' සැළසුම් කළ පුරාණ ඔසු උයනක් උග්ගල් අලුත්නුවර ... ?''' ==


ස්වාභාවික නොඉඳුල් වෘක්ෂලතා ගහනය නිමවන සීමාව වැවූ කළැවලින් යුතු වැනි දේවාල පරිශ්‍රය ළංවද්දී දක්නට හැකිය. පුරාණයේ සිට දේවාල පරිශ්‍රයට ආසන්නයේ ළඳු කැළෑවල බහුල වශයෙන් කැකුණ, පේරවර්ග, කොතලහිඹුටු, හිඹුටු, “නෝනපලං” යනුවෙන් හැඳින්වූ පැෂන්පෲට් වැල්, කැළැ කෙසෙල් හෙවත් ඇට කෙහෙල් වැල් වැල්රුක් අත්තන හා මාවේවැල් ද බහුලවූ අතර, දෙල්, කොස්, කැළෑ දෙල්, ගොරක, පොල්, තල්, පුවක්, අඹ, කෙසෙල්,නාරං වර්ග, හල්, දොඩම් සහ මුරුංගා වැනි දේ සෘජුවම ආහාර සඳහා ඖෂධ වර්ග වෙනුවෙන්ද පලොල්, රණවරා, ඇහැළ, නා, කහට, නෙල්ලි, අරළු, බුළු, දෘතරාෂ්ට්‍ර,වල්ලපට්ට,කුඩුදවුල, මී,තල්, පොල්, පුවක්, උක් , කොහොඹ, රුක්අත්තන වැනි විශාල සෘජුවම ඖෂධීය ශාඛ ළවශයෙන් ප්‍රයොජනවත් ඒවා ද විය. දේවාල පෙරහර මගින් සීමාවන පූජාභමි පරිශ්‍රය (1980 දශකය දක්වාම) පෙරහර නිම වීමෙන් අනතුරුව ඊ ළඟ වසරේ පෙරහර එනතුරු කුඩා ලන්දක් වැවෙනු දක්නට ලැබිණි. එහි දක්නට ලැබුණේ හෙල වෙදකමේ ලා මහත්සේ උපයෝගීකරගත් ඖෂධීය පැළෑටි පමණක් බව පෙනී යයි. මෙහි සෑම වත්තකම දක්නට හැකිවූ කැකුණ ගස්වල ගෙඩි වලින් ලබාගත් තෙල්, ගෙවල් අඳුර දුරු කරන පහන් සඳහාත් පෙරහර මග එළියකරන පන්දම් වැටි සඳහාත් උපයෝගී කරගත් බව කියවේ. කැකුණ පන්දමේ ආලෝකය ඇස්වලට ගුණදායක ඔසුවක් වන බව මෙහි සිටින පුරාණ වෙදදුරන් පළකරන වැදගත් මතයකි.(කළකට පෙර වියෝ වූ පුරාණ පාරම්පරික අක්ෂි වෛද්‍ය මැණික් අප්පුමහතා ගේ ප්‍රකාශයකි.) මේ ශාඛ සමගම සර්වාංග හෙළ වෙදවරුන්, හෙළ වින්නඹුමාතාවන්, යම්යම් රෝග සඳහා විශෙෂඥ හෙල වෙදුන්ද විය. එම වෙදකම් තවමත් සුරැකි තිබීම ඇතැම්විට වාසනාවක්. එහි නරක ලක්ෂණය වී ඇත්තේ නිධානවේදය පිරිහී යමින් ඔෂධ වට්ටෝරු පමණක් ඉතිරි වන ලකුණු ඇති බවය. කලින් සඳහන් කළ අක්ෂි වෛද්‍ය මැණික්අප්පු මහතා සතුව තිබූ රෝත නිධානවේදයේ සමහර කොටස් අතුරුදහන්ව ගොසිනි. එතුමාගේ දියණිය පියාගේ ඇවෑමෙන් අදටත් රත්නපුර ආයූර්වේද රෝහලේ විශේෂඥ අක්ෂිවෛද්‍ය සේවයේ නියැලෙන්නීය. ඇයට සිය පියාගේ රෝගනිධාන සෙවීමේ ක්‍රමය තමා ලාබාලව සිටිහෙයින් සම්පූර්ණයෙන් අධ්‍යයනය කරන්ට අවස්ථාව නොලැබුණ බව කියන්නීය. මේ හැර නොයෙකුත් රෝග පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍යවරුන් සිටි අතර දැනට ඇත්තේ ඔවුන්ගේ හාස්කම් පිළිබඳ ජනතා මතකයේ ඇති දේවල් පමණි.
ස්වාභාවික නොඉඳුල් වන ගහනය නිමවන සීමාව පුරාණයේ වැවූ කළැවැනි තත්වයකට පත්වන ආකාරය හැකි මේ පුරාණ දේවාල පරිශ්‍රය ළංවද්දී දක්නට හැකිය. අතීතයේ සිට දේවාල පරිශ්‍රයට ආසන්නයේ ළඳු කැළෑවල බහුල වශයෙන් කැකුණ, පේරවර්ග, කොතල හිඹුටු, හිඹුටු, “නෝනපලං” යනුවෙන් හැඳින්වූ පැෂන්පෲට් වැල්, කැළැ කෙසෙල් හෙවත් ඇට කෙහෙල් වැල් වැල්රුක් අත්තන හා මාවේවැල්, හීන් වේවැල් ද බහුලවූ අතර, දෙල්, කොස්, කැළෑ දෙල්, ගොරක, පොල්, තල්, පුවක්, අඹ, සුදුහඳුන්, කෙසෙල්,නාරං වර්ග, හල්, දොඩම් සහ මුරුංගා වැනි දේ අතරින් සමහරක් සෘජුවම ආහාර සඳහා ඖෂධ වර්ග වෙනුවෙන්ද පලොල්, රණවරා, ඇහැළ, නා, කහට, නෙල්ලි, අරළු, බුළු, දෘතරාෂ්ට්‍ර,වල්ලපට්ට,කුඩුදවුල, මී,තල්, පොල්, පුවක්, උක් , කොහොඹ, රුක්අත්තන වැනි විශාල ඖෂධීය ශාඛ වශයෙන් ප්‍රයොජනවත් ඒවා ද විය. දේවාල පෙරහර මගින් සීමාවන පූජාභමි පරිශ්‍රය ද අඩි 3ක් හෝ 4 ක් පමණ ලඳු කැළෑවකින් වැසී තිබෙනු දක්නට හැකිවිය.මේ තත්වය 1980 දශකය දක්වාම විය. පෙරහර නිම වීමෙන් අනතුරුව ඊ ළඟ වසරේ පෙරහර එනතුරු කුඩා ලන්දක් වැවෙයි. එහි දක්නට ලැබුණේ හෙල වෙදකමේ දී මහත්සේ උපයෝගීකරගත් ඖෂධීය පැළෑටි පමණක් බව පෙනී යයි. මෙහි සෑම ගෙවත්තකම දක්නට හැකිවූ කැකුණ ගස්වල ගෙඩි වලින් ලබාගත් තෙල්, ගෙවල් අඳුර දුරු කරන පහන් සඳහාත් පෙරහර මග එළියකරන පන්දම් වැටි සඳහාත් උපයෝගී කරගත් බව කියවේ. කැකුණ පන්දමේ ආලෝකය ඇස්වලට ගුණදායක ඔසුවක් වන බව මෙහිම සිටින පුරාණ වෙදදුරන් පළකරන වැදගත් මතයකි.(කළකට පෙර වියෝ වූ පුරාණ පාරම්පරික අක්ෂි වෛද්‍ය මැණික් අප්පුමහතා ගේ ප්‍රකාශයකි.) මේ ශාඛ සමගම සර්වාංග හෙළ වෙදවරුන්, හෙළ වින්නඹුමාතාවන්, යම්යම් රෝග සඳහා විශෙෂඥ හෙල වෙදුන්ද විය. එම වෙදකම් තවමත් සුරැකි තිබීම ඇතැම්විට වාසනාවක්. එහි නරක ලක්ෂණය වී ඇත්තේ නිධානවේදය පිරිහී යමින් ඔෂධ වට්ටෝරු පමණක් ඉතිරි වන ලකුණු ඇති බවය. කලින් සඳහන් කළ අක්ෂි වෛද්‍ය මැණික්අප්පු මහතා සතුව තිබූ රෝත නිධානවේදයේ සමහර කොටස් අතුරුදහන්ව ගොසිනි. එතුමාගේ දියණිය පියාගේ ඇවෑමෙන් අදටත් රත්නපුර ආයූර්වේද රෝහලේ විශේෂඥ අක්ෂිවෛද්‍ය සේවයේ නියැලෙන්නීය. ඇයට සිය පියාගේ රෝගනිධාන සෙවීමේ ක්‍රමය තමා ලාබාලව සිටිහෙයින් සම්පූර්ණයෙන් ලබාගන්නට අවස්ථාව නොලැබුණ බව කියන්නීය. මේ වෛද්‍යවරයා අතිපූජ්‍ය අග්ග මහා පණ්ඩිත බළන්ගොඩ ආනන්දමෛත්‍රෙය මහ නාහිමි සමිඳුන් සිය ඇස් සඳහා වෙදකම් ගෙන ප්‍රශංසාවට ලක්විය. මහනාහිමිසඳුන්ගේ අනුදැනුමෙන් රත්නපුර ආයූර්වේද රෝහලේ විශේෂඥ සේවයට පත්ව වයෝවෘද්ධව අභාවප්‍රාප්ත වනතුරුම මේ වෛද්‍යවරයා සේවයේ නිරත විය. මේ හැර නොයෙකුත් රෝග පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍යවරු ප්‍රදේශයේ වූහ. හෙල සම්ප්‍රදාය අනුව ප්‍රසූතියේ දී විශේෂ සමත්කම් දැක්වූ කාන්තාවන්ද 1960 දශකය වනතුරු වූහ. දැනටත් ඔවුන්ගේ දස්කම් පිළිබඳ ජනතා මතකයේ ඇති දේවල් හාස්කම් වැනි ඇදහිය නොහැකි දේවල් වේ.


# බහුලව හීන් බැවිල සහ මහ බැවිල වශයෙන් හඳුන්වන බැවිල වර්ග
# බහුලව හීන් බැවිල සහ මහ බැවිල වශයෙන් හඳුන්වන බැවිල වර්ග

06:12, 16 සැප්තැම්බර් 2011 තෙක් සංශෝධනය

පටුන

  • ආරම්භය


උග්ගල් අලුත්නුවර ඉතිහාසය අනාවරණය කරගැනීමට උපකාර වන ප්‍රාථමික මූලාශ්‍ර

පුරාණ පුස්කොල ලේඛනය

දේවාලය ගැන තොරතුරු සොයා යාමේදී ලේඛකයා වෙත දැනට දේවාලයේ වයෝවෘද්ධම අත්තනායක මොහොට්ටාල නිළමේ වරයා වන ඒ.එම්.එස්.එම් කරැණාරත්න බණ්ඩාර මහත්මා විසින් පුරාණ ලේඛනයක උපුටනයක් ලැබිණි. එය දේවාලයේ ආරම්භය ඇතුළු පුරාණ තොරතුරු සඳහන් වන ඉතා වැදගත් ලේඛනයක් විය. කටු පෑනකින්, පුරාණ අත් අකුරින් පුල්ස්කැප් පිටුවල පිටපත් කර ඇති එකකි. මේ මහතාණන්ට දී ඇත්තේ සිය මුත්තා විසිනි. මේ ගැන විමසීමේ දී එය 1860 ගණන් වල ලියූවක් බව ඒ කරුණාරත්න බණ්ඩාර මහත්මා ප්‍රකාශ කරයි. එම ලේඛනය දේවාල ලේකම් මිටයේ කොටසක් බව පිටපත් කළ අය විසින් එහිම සටහන් කරන අතර පුරාණ ලේකම් මිටිය දිරාපත්වෙමින් පවතින හෙයින් මෙසේ ලියන බවද සටහන් කර ඇත්තේය. කොළඹ කෙෘතුකාරයේ ඇති "සීමාසංකර විනෝදනී" පුස්කොළ පොතේ අග කොල දෙක හමාරක හෙවත් පිටු පහමාරක දක්නට ඇති ලේඛනය ද මීට සමාන එකකි. කටුගේ ඇති ලේඛනයේ උපුටනයක් මහාචාර්ය පුංචිබණ්ඩාර සන්නස්ගල ශූරීන්ගේ "සොරගුණු දේවාල පුවතේ" දැක්වේ. 1940 දශකයේ උග්ගල් අලුත්නුවර ගවේශන වල යෙදීමට ගත් වෑය‍මෙන් පසු පූජ්‍ය කිරිඇල්ලේඥානවිමල හිමිපාණන් රචනා කළ "සපරගම්වේ පැරණි ලියවිලි" පොතේ උපුටා දක්වා ඇත්තේද, කුළසිංහ මහතා ලියා ඇති "උග්ගල් අලුත්නුවර වත" නම් වූ පොතේ උපුටා දක්වා ඇත්තේද එයම බව පෙනේ. මුල් ලේඛනය මෙම දේවාලයේ පැවති බවට නිසැක සාක්ෂි වන්නේ ඉහත කී කරුණාරත්න බණ්ඩාර මහතා ලබාදුන් ලේඛනයේම ඒ බව සඳහන්ව තිබීමෙනි. දේවාලයේ ප්‍රධාන ස්ථිර විධායක නිළධාරී තනතුර වූ "අත්තනායක මොහොට්ටාල නිළමේ" තනතුරේ දැනට සිටින වයොවෘද්ධ බහුශ්‍රැතයා වන්නේ 84 වියැති කරුණාරත්න බණ්ඩාර මහතාය. හෙතෙම එය ලේඛකයාට භාරදී ඇත්තේ සිය පරම්පරාවසතු මේ මහඟු ලියවිල්ල ප්‍රසිද්ධ කිරීමේ අයිතියද ලබා දෙමිනි. මහාචාර්ය පුංචිබණ්ඩාර සන්නස්ගලයන් උපුටා දක්වන ලියවිල්ල "මැදගම සන්නස" ලෙස නම් කරන අතර කිරිඇල්ලේඥාණවිමල හිමියෝ එය ලේකම් මිටිය සේ නම් කරති. ඒ.එම්.කුලසිංහ මහතා එය උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාල තුඩපත සේ සිය කෘියේ නම් කරයි. සන්නස යනු වෙන් අර්ථ දක්වන්නේ මහවාසලින් "ශ්‍රී" යනුවෙන් රාජකීය මුද්‍රාව සටහන්කර දෙන ලේඛයන් බවත් අධිකාරම්වරුන් විසින් ලබා දෙන බලපත් පැවරුම් ආදිය තුඩපත් ලෙස සැලකෙන ඒවා බවත් සැලකුවහොත් මෙම ලේඛනය ලියන ලද තැනැත්තකු සඳහන් නොවන හෙයින් ද එහි රාජකීය මුද්‍රාව සටහන්ව නොමැති හෙයින්ද එවැනි ලේඛනයක් බවට සාක්ෂි නොදක්වයි. සබරගමුව පළාත තුළ පැරණි ලියවිලි පිළිබඳ ගවේශනයේ යෙදුනු කිරිඇල්ලේ ඤාණවිමල හිමිපාණන් වහන්සේ සිය "සපරගමුවේ පැරණි ලියවිලි" හි 6 පිටුවතුළ ඉදිරිපත් කරන අර්ථ නරූපණ අනුව මෙය සැලකිය හැක්කේ වට්ටෝරු ලිපි ගණයටය.(රාජකීය පණ්ඩිත කිරිඇල්ලේ ඤාණවිමල ස්ථවිරයන්වහනසේ, 1942 කිරිඇල්ලේ ජේ.ඇම්. සමරකෝන් මහතා විසින් මුද්‍රණය කරවා ප්‍රසිද්ධ කරන ලද ග්‍රන්ථය) මේ අනුව මෙහිදී පුරාණ පුස්කොල ලේඛනය ලෙස භාවිත කිරීම වඩා උචිත විය හැකිය යනුවෙන් ලේඛකයා අදහස් කරයි.

කන්දකුමාර සිරිත

ලේඛකයාගේ සොයා බැලීම් වලදී හමු වූ තවත් වැදගත්ම ‍පුරාණ ලේඛනයක් වෙයි. එහි නම ලෙස සඳහන් වන්නේ "කන්දකුමාර සිරිත" ලෙසය. ක්‍රි.ව. 2003 දී අභාවප්‍රාප්තවූ දේවාලයේ ප්‍රධාන කපුනිළමේ වරයා ලේඛකයාට ලබාදුන් අත්පිටපතක දක්නට ලැබුණ එය ක්‍රි.ව.1712 දී ප්‍රබන්ධ කළ කාව්‍ය ප්‍රබන්ධයක් බව සටහන්ව ඇත. පුරාණ ‍පුස්කොල ලේඛනය මෙන්ම ලේඛකයාට මෙවර ද ලැබුණේ මුල් පිටපත නොව පසුකාලයක, මුල් පිටපතින් උපුටා ලියාගත් තවත් අත්පිටපතකි. එම අත් පිටපතෙන් පිටපත්කරගත් කොපියක් ළඟ තබාගෙන ලේඛකයා ලද අත්පිටපත කපුනිළමේවරයාගේ ඉල්ලීම පරිදි ආපසු භාර දෙන ලදී. මෑත දී ලේඛකයා කළ විමසීමේ දී එම අත්පිටපත දැනට සොයාගත නොහැකිව පවතින බව ඔහුගේ ඇවෑමන් කපුනිළමේ රාජකාරිය කරන භාරතරත්න බණ්ඩාර මහත්මාගේ පුතණුවන් වන සාලිය බණ්ඩාර මහතා පැවසීය. එම අත්පිටපත ලැබුණු අවදියේ ඡායාපිටපත් කිරීමේ පහසුකම්ද නොවූ බැවින් ඔහු ළඟ ඉතිරි වූයේ තමන් ලියා පිටපත් කළ එකකි. එහෙයින් මේ "කන්දකුමාර සිරිත" යනු ලේඛකයාගේ ප්‍රබන්ධයක් යයි සැකයක් ඇති වීමෙන් වැලකීමට ක්‍රමයක් නොවීය. 2007 දී පමණ එක්තරා දිනෙක, හිටපු කීර්තිමත් විදුහල්පතිවරයකු හා සිංහල භාෂාව පිළිබඳ ගුරු උපදේශකවරකු වශයෙන්ද කටයුතු කළ අභාවප්‍රාප්ත කීර්ති ඒකනායක මහතාණන් වෙතින් දුන් දුර්ලභ ගණයේ පොතක් ලැබුණි. මේ මාහැඟි ග්‍රන්ථ‍ය කියවා බැලීමේ දී එය අහම්බෙන් ලැබුණ වාසනාවක්වන බව පැහැදිලි විය. මහා පඬිවරයකු වූ හිටපු කෙෘතුකාගාර අධ්‍යක්ෂ පී.ඊ.පී. දැරණියගල ශූරීන් විසින් එළිදක්වා ඇති එය පුරාණ පුස්කොල පොත් එකතුවක මුද්‍රිත සංස්කරණයකි. එහි මෙම කන්දකුමාර සිරිත ද අඩංගුවීමෙන් ලේඛකයාගේ ප්‍රබන්ධයක් නොවන බව පෙන්වා දීමට හැකියාව ලැබී ඇත. දේවාලයේ තිබූ මුල්ම ලේඛනය හෝ එහි මුල්කාලීන පිටපතක් පී.ඊ.පී. දැරණියගල ශූරීන්ට ලැබී ඇති බව පැහැදිලි වෙයිත. කන්දකුමාර සිරිත නම් වූ එම පුරාණ කවි පෙළ එතුමාගේ සම්පාදකත්වයෙන් එළිදක්වා ඇති "දේව වර්‍ණනා කාව්‍ය" ග්‍රන්ථයේ පිටු අංක37 සිට 47 දක්වා ඇත්තේය. (ප.එ.ප. දැරණියගල (සැප්තැම්බර් මස 10,1960)කොතුකාගාර පුස්කොල ග්‍රන්ථමාලා අංක IX දෙව වර්ණනා කාව්‍ය)

1870 විහාර දේවාලගම්පනත

බ්‍රිතාන්‍ය පාලන අවදියේ පත්කරන ලද කොමසාරිස් මණ්ඩල වල අවශ්‍යතාව පරිදි සකස් කර ඇති ක්‍රි.ව.1870 අංක 4 දරන විහාර දේවාලගම් ආඥාපණත යටතේ කොමසාරිස්වරුන් සටහන් කරන ලද තොරතුරු සමුදාය මෙහි මෑත කාලීන ඉතිහාසය අනාවරණය කරන මූලාශ්‍රයක් ලෙස දැක්විය හැකි ඉතා වැදගත් ලේඛයකි. තීරු හතක් යටතේ සකස්ව ඇති මේ ලේඛනය පළමු තීරය දේවාලගමේ නම (අළුත්නුවර හා නළුවෙල ආදී වශයෙන් ඇති දේවාලගම් ) දෙවනතීරය පංගුවේ අංකය තෙවන තීරය පංගුවේනම තොරතුරු සහ ප්‍රමාණය සිව්වන තීරය ප්‍රවේනි නිල කාරයාගේ නම(එකල සිටි දේවාලයේ රාජකාරිය කරන අයගේ නම) පස්වන තීරය වැඩවල අන්දම සහ ප්‍රමාණය නම(නියමව ඇති රාජකාරියේ විස්තරය) හයවන තීරය වැඩවෙනුවට අවුරුදු පතා ගෙවන මුදල සත්වන තීරය අයිතිකාරයාගේ නම(මෙහිදී අයිතිකරු ලෙස සටහන්ව ඇත්තේ උග්ගල් අළුත්නුවර කතරගම දේවාලය යනුවෙනි) ඉහත කිය වෙන ලෙස සකස්ව ඇති ලේඛනය අධ්‍යයනයෙන් 1870 වකවානුවේ පැවති පෙරහර පිළිබඳ කදිම චිත්‍රයක් සකස් කරගත හැකිය. අනෙක් අතින් එය දේවාලයේ වත්පිළිවෙත් නිසිපරිදි පවත්වා ගැනීම සඳහා අත්තනායක මොහොට්ටාල නම් වූ ප්‍රධාන විධායක නිළයටත් බස්නායක නිලමේටත් මහත්සේ උපකාරවත් වන එකකි. මේ නයින් එය ආරවුල් විසඳාලීමේ නීතිමය ලේඛනයක්ද වෙයි. මේ සම්ප්‍රදාය ගණන් නොගෙන නොසලකා හරින කෙනෙකු මෙහි හයවන තීරයේ සඳහන් මුදල ගෙවා වැඩවලින් ඉවත් වීමට උත්සාහ කළ අවස්ථා වූ බව 1996 දී සිටි බස්නායක නිළමේතුමා පැවසීය. එහි සඳහන්වන්නේ ඉතා සුළු මුදලක් බැවින් කෙසේවත් රාජකාරිය කුලියට කරවිය නොහැකි අතර විශේෂ ශිල්පීය හැකියාවන් අවශ්‍ය ඇතැම් රාජකාරි හා පෙරසිරිත නොදන්නා කෙනෙකුට අදාල රාජකාරිය කෙසේවත් කළ නොහැකි වෙයි. එහෙත් තමාගේ උරුම‍ෙය් වටිනාකම ගැන දන්නා සහ එය තමාට පමණක් කළ හැකි දෙයක් බව දන්නා ඒ වෙනුවෙන් යහපත් ආකල්ප ඇති පිරිසක් සිටින බැවින් සම්ප්‍රදාය නොනැවතී ඉදිරියට යන ලක්ෂණය තිබීම දක්නට හැකිය.

නටබුන්, දේවාලයේ ඇති පුරාණ කාසි, පුරාණ භාණ්ඩ හා ගොඩනැගිලි

දැනට විද්‍යාමාන ගොඩනැගිලිවල දක්නට ඇති පුරාණ කැටයම් සහිත බාල්ක,උඩමාලිගය,වැඩහිටින මාලිගයට පිවිසෙන කැටයම් කළ උළුවස්ස, දේවාලයේ ඇති පුරාණ භාණ්ඪ රාශිය, දේවාලයට පිවිසෙන පඩි පෙළ ඉදිරිපස ඇති පුරාණ හදගල(සදකඩපහන),දැනට වසා ඇති පුරාණයේ තිබූ ලිඳ වටා අතුරා ඇති ගල්තහඩුවල දැක්වෙන කැටයම්, ටැම්පිට විහාරයක් වූ බවට දෙස් දෙන විහාර මන්දිරයේ පුරාණ ගල්ටැම්,පුරාණයේ ස්ථාපනය කර හිදුවා ඇති බෝධීන් වහනස්සේ, පුරාණ ලේඛනවල දක්නට ඇති දැනටත් රාජකාරි කෙරෙන හා රාජකාරි ලේඛනගතව නියමව ඇති පුරාණ කොස්ගස, ‍පරිශ්‍ර‍ෙය් සීමා සටහන් කරනු පිණිස ඉදි කළ ගල් ටැම් හෝ වාහල්කඩ යැයි අනුමාන කළහැකි ලෙස සීමාවන්හි පිහිටුවා ඇති විශාල ගල්ටැම්, පත්තිනි දේවාල ගොඩනැගිලි, දැනට විද්‍යාමාන දේවාලයට කලින් ඉදි කළ බව කියවෙන මැදගම දේවාලයේ පුරාණ අත්තිවාරමේ පාෂාණ ඇතුරුමි, පුරාණ පාලමක් සදහා භාවිත කළ අඩි 40 කට ආසන්න දිගකින් යතු දැව කඳ(මෙය පතල් කැපීමකදී හමුවී ඇති දැවකඳන් කීපයක් අතරින් ගොඩට ගෙන දේවාලයාසන්නයට ගෙන ආ බව කියති.) ආදී නටබුන් හා ගොඩනැගිලි පුරාවිද්‍යාත්මක මූලාශ්‍ර වෙයි. තවම කැනීම් කර නැති බැවින් ඉදිරියේදී තවත් නටබුන් ස්ථාන හා වැදගත් තොරතුරු අවනාවරණය වනු ඇත.දේවාලය තුළ තිබී හමුව ඇති ගම්පල යුගයේ සිට භාවිත වූ කාසි සංචිතය ද වැදගත් මූලාශ්‍රයකි.

තදාසන්න ස්ථාන,ජනශ්‍රැතිය සහ රාජකාරි මණ්ඩලයේ වයෝවෘද්ධ දැනමුත්තන් සමග කෙරෙන සාකච්ඡා

ජනකතා සහ ජනකවි යනු ජනතාවකගේ ආකල්ප සමුදාය පිළිබිඹුවන කැඩපතක් බඳුය. ලේඛනවල දැක්වෙන ගැට්ටපාන, නාගහයට, ගැටනෙටුලයට ගල්ලෙන, ගල්වත්ත, බ්‍රාහ්මණවත්ත, හටන්පල, පාලම, මද්දෙපාලම, වරකාවෙල, කරපේ, පීලිපොත, මලපේ, කොට්ටයාකන්ද, මැද්දෙගම, කිංදිගුණේ හා තොටපල්ල ආදී ස්ථාන හා ඒ ආශ්‍රිතව ඇති ජනශ්‍රුතිය. දේවාලය ආශ්‍රිතව පවතින ජනකතා , ජනකවි, දේවාලයේ පුරාණ යාතිකා, අදටත් දක්නට ඇති පුරාණ රාජකාරි ගායනා, පුරාණ රාජකාරි නැටුම් ආදිය ද වැදගත් ප්‍රාථමික මූලාශ්‍ර ලෙස ද දැක්විය හැකිය. දේවාලයට විශේෂිතව ඇති කවුරුන් ප්‍රබන්ධ කළා දැයි බොහොවිට සෙවිය නොහැකි කතා, කවි, ගායනා සහ ඒ හා බැඳුනු සිරිත්විරිත් සමුදාය ආකල්ප රටාවන් ඉක්මවා ගිය ඉතිහාස තොරතුරු අධ්‍යයනයට ද බෙහෙවින් උපකාරවත් වෙයි. රාජකාරි මණ්ඩලය තුළ, දේවාලය හා එහි වත් පිළිවෙත් වල මහත් භක්තියෙන් නියුතුවන වයෝවෘද්ධ පුද්ගලයන් රාශියකි. ඔවුන් අතර දේවාලයේ විවේක අවස්ථාවල කෙරෙන සාකච්ඡාවන්ට සවන් දීම ආශාවෙන් කළහැක්කකි. ඔවුන්ගේ විශ්වාසය දිනාගනිමින් කෙරෙන ලේඛකයාගේ සාකච්ඡාවන් මේ ගැන කරන අධ්‍යයනයේදී බෙහෙවින්ම ඉවහල් විය. ලේඛකයා 1975 පමණ සිට වසර ගණනාවක් තිස්සේ ඔවුන්ගේ කටයුතුවලට ශක්ති ප්‍රමාණයෙන් සහාය වෙමින්, සහභාගීවෙමින් හා ඔවුන්ට ඈත සම්බන්ධතාවන් තිබූ ගරු බස්නායක නිළමේතුමා වැනි වගකිවයුත්තන්ගේ සම්බන්ධතා පහසු කර දෙමින් ගන්නා ලද උත්සාහය මත විශ්වාසය දිනා ගැනීම පහසු විය. මෙසේ කරන ලද සහභාගී නිරීක්ෂණය අධ්‍යයනය සඳහා මහෝපකාරී වී ඇත. ඔවුන්ගේ හපන්කම්, මෝඩකම් වැනි හාස්‍ය ජනකතැන්,ත්‍රාසය මුසු අත්දැකීම්, දේවාලයේ හාස්කම් පිළිබඳව මෙන්ම දේවලයේ බස්නායක නිළමේවරුන්ගේ වටිනාකම් ආදිය පිළිබඳ රසවත් සත්‍ය කතාවන් මෙන්ම නිර්මාණාත්මක ගෙතුම් ද බොහෝ වෙයි. ඒවා වෙන වෙන පරිච්ඡෙද මගින් හෝ පොත් මගින් ප්‍රකාශ කළයුතු තරම් විශාලය. මූලාශ්‍ර ගැන කරන මේ සටහනේදීත් ඔවුන් ගැන භක්තියෙන් මේ සටහන තබන්නේ ලබන්නේ මහත් කෘතඥතාව‍නේ යුතුවය.

ඉතිහාසය අනාවරණය සදහා පුරාණ ලේඛනයන් ලෙස හමුව ඇති ප්‍රාථමික මූලාශ්‍රයන්හි විශ්වස්‍යතාවය හා වලංගුතාවය

පුරාණ පුස්කොල ලේඛනය

උග්ගල් අලුත්නුවර වැසියන්ගේ සාඩම්බරය වන්නේ කුඩා කතරගම් දේවාලය හා ඊටම බද්ධව ඉදි කර ඇති රජමහා විහාරය හා ඒවා ස්ථාපනය කිරීම සදහාම නිර්මිත පරිසරයයි. එහෙයින් උග්ගල් අලුත්නුවර ඉතිහාසය යනු අවශ්‍යයෙන්ම මේ ආගමික සිද්ධස්ථානයන්හි ඉතිතිහාසය ද වෙයි. මේවායේ ආරම්භය හා ඒ සම්බන්ධ තොරතුරු සොයනවිට හමුවන වැදගත්ම ලේඛනය වන්නේ පුරාණ ලේකම් මිටියයි. එය දිරාපත්වන හෙයින් නැවත උපුටා ගනිමින් සටහන් කර ඇති ලේඛනයක් වෙයි. දැනට (2011) 84 වන වියේ පසුවන 1960 ගණන්වල සිට සිය පියාණන් වූ ලොකුමුදියන්සේ ගේ ඇවෑමෙන් තමාට නියමිතව එන වාරයන්හි "අත්තනායක මොහොට්ටාල" නම් වූ ‍දේවාලයේ ස්ථිර ප්‍රධාන විධායක නිළය කරන ඒ.එම්.එස්.එම්. කරුණාරත්න බණ්ඩාර නිළමේ සිය පියාණන් ළග තිබී හමු වී ඇතැයි සදහන් කරමින් පරම්පරාව සතු ලේඛනයක් ඉදිරිපත් කළේය. "පුරාණ දිරාපත්ගිය පුස්කොල කෑල්ලක තිබුනා. අළුත්නුවර කතරගම් දේවාලය ගැන ලියාතිබුණ අන්දම අග මුල නැත" යනුවෙන් ආරම්භ කර ඇති පිටපත් කිරීම "........ඉඹුල්පේ දෙවනැන්නැහේ අතින් මගුල් කප හිදුවමින් තුන්මාල් ප්‍රාසාදයක් කරවා දාගැබක් කරවා විහාරයක් කරවා තුන්මහල් ප්‍රාසාදයට ප්‍රසාධාන වූ පස්විසි රියන් දිග්ගෙය කරවා.පුස්කොල ඉරුපත තිබුන හරිය. මෙහි විස්තර ලේකම් මිටිය නුවරය.අපට දකි විට තිබුන කාවොකාපු දිරාපත්ගිය පුස්කොල කැබලිවල...අඩුවිස්තරය. අගමුල නැත." යනුවෙන් එම ලේඛනයේම සටහන්ව ඇත. ලේඛන‍ය කටු පෑනකින් ලියූ පැරණි පුල්ස්කැප් කොල දෙකකින් යුතුය. උක්ත කරුණාරත්න බණ්ඩාර මහතා එම ලිපිය සිය පියා විසින් ලියන ලද්දක් නොවන බවත් පියාගේද පියාණන් හා තවත් අත්තනායක මොහොට්ටාල නිළමේ කෙනෙකු හා එක්ව ලියන ලද්දක් බවත් කීය. ලේඛකයා විසින් විමසන ලද්දේ වුවද එම මුත්තන්ගේ නම් ඔහුට ඒ අවස්ථාවේ මතක තිබුණේ නැත. "සපරගමුවේ පැරණි ලියවිලි" නමින් 1942 දී ප්‍රකාශිත අතිපූජ්‍ය රාජකීය පණ්ඩිත කිරිඇල්ලේඥාණවිමල ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහනසේගේ කෘතිය රචනා කරද්දී උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලයේ දී ලැබී ඇත්තේ උක්ත පුස්කොල පොතෙන් පිටපත් කරන ලද්දක්ම විය හැකිය.එම ලෙඛනය හා ඤාණවිමල හිමිපාණන් උපුටා දක්වන ලේඛන දෙක සැසදීමේ දී පිටපත් කිරීම් දී ඇති වූ අක්ෂර දෝෂ දෙකතුනක් හැරෙන විට වෙනත් වෙනසක් නොමැත. උන්වහන්සේට ලැබී ඇත්තේ මහවලතැන්නේ චන්ද්‍රසේකර සෙනෙවිරත්න මුදියන්සේ රාලහාමි සහ අභයශ්‍රීවර්ධන අලහකෝන් නාමයෙන් පැවත එන වාරිගම බස්නායක නිළමේ යන දෙදෙනා විසින් ලේකම් මිටියේ ලියා තිබුණ ලෙසට ශකවර්ෂ 1447 (ක්‍රි.ව.1825) ලියන ලද ලේඛනයක් බව සදහන්ය.සමහර විට කරුණාරත්න බණ්ඩාර මහතා භාරදුන්නේ එක්කෝ එයම විය හැකිය නැතහොත් එහි වෙනත් පිටපතක් විය හැකිය.1992 දී සිටි බස්නායක නිළමේ වූ හරිශ්චන්ද්‍ර තෙන්නකෝන් මහතාණන්ද අනුග්‍රහයෙන් උක්ත ලියවිල්ලේ දක්නට ලැබුණ “නුවර ඇතැයි” යන සදහන අනුව ලේකම් මිටිය සෙවීමට ගත් වෑයම නිෂ්ඵල විය. 1973 මහාචාර්ය පුණ්චිබණ්ඩාර සන්නස්ගල ශූරීන් “සෙරගුණු දේවාල පුවත” කෘතියේ උපුටා දක්වන කොළඹ කටුගෙයි ඇති “සීමාසංකර විනෝදනී’ පුස්කොල පොතේ අග පිටුවල දැක්වෙන පත්ඉරු 21/2 ක පමණ වූ ලේඛනයේ ඡායා රූප පිටපත් ලබා ගැනීමට බස්නායක නිළමේතුමා කටයුතු කළේය. අත්තනායක මොහොට්ටාල නිළමේ වූ කරුණාරත්න බණඩාර මහතා ලබාදුන් ලේඛනයේ සදහන් පරිදි දිරාපත්ව නැතිවී ගොස් තිබුණ කොටස් හැර ඉතිරිය මේ ලේඛනයට සමානය. පූජ්‍ය නාවුල්ලේ ධම්මානන්ද හිමිපාණන්වහනසේ සිය “උෳවඉතිහාසය” කෘතියේ උපුටා දක්වන ලේකම් මිටිය යැයි සදහන් ලේඛනය ද ඊට සමාන එකකි. ඒ.එම් කුලසිංහ මහතා සිය “උග්ගල් අලුත්නුවර වත” නම් කෘතියේ උපුටා දක්වන ලේඛනයද ඊට සමානය. ආනන්ද මෛත්‍රෙය මහ නාහිමිපාණන් වහන්සේට දේවාලයේ පුවත පිළිබද ලේඛනයක් ඇතැයි ජයවර්ධන බස්නායක නිළමේතුමා (1922 වකවානුවේ සිටි බස්නායක නිළමේ)සදහන් කරන ලේඛනයද එයම විය හැකියයි සිතිය හැකිය. මේ ලියවිල්ලේ නම “මැදගම සන්නස” ලෙස පුංචිබණ්ඩාර සන්නස්ගල ශූරීන් හා කුලසිංහ මහතා නම් කරන අතර කිරිඇල්ලේ ඤාණවිමල හා නාවුල්ලේ ධම්මානන්ද හිමිපාණන් වහන්සේලා නම් කර ඇත්තේ “ලේකම් මිටිය ලෙසය. ලේඛකයාට ලැබී ඇති ලිපියේ සදහන් වන්නේ පුරාණ ලියවිල්ල ගත්තේ ලේකම් මිටියෙන් බවකි. මෙම ලේඛනයේ කොතනක හෝ “උග්ගල් අලුත්නුවර” යන නම සදහන් නොවේ. එහෙත් පුරාණ ලියවිල්ල දක්වන්නේ මෙම දේවාලයේ තොරතුරු බව පිටපත් කරන ලද කරුණාරත්න බණඩාර නිළමේගේ මුත්තාවරු සදහන් කරති. කිරිඇල්ලේඤාණ විමල හිමිපාණන්ට ලැබී ඇත්තේ උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාල කාර්යාලයේ තිබියදීය. මේ හැ‍රෙන එහි දක්නට ලැබෙන පුද්ගල නාම, දේවාලයේ රාජකාරි කරන බොහෝ ඇත්තන්ගේ පරම්පරා නාමයන්ය.(වාසගම්ය.) මංගලනාත බ්‍රාහ්මණගේ පරපුරේ ඇත්තකු වශයෙන් දැනට කටයුතු කරන මංගලනාත බ්‍රාහ්මණගේ සාලිය බණ්ඩාර මහතා ප්‍රධාන(දේවාලයේ මහබෙත්මේ කපු නිළය) හොබවයි. ඔහුට මේ ප්‍රවේනි රාජකාරිය හිමිව ඇත්තේ මංගලනාත බ්‍රාහ්මණගේ භාරතරත්න නම් වූ සිය පියාගෙනි. මුත්තාගේ නම මංගලනාත බ්‍රාහ්මණගේ කිරිබණ්ඩාර විය. මෙම ලේඛනයේ දැක්වෙන පරිදි රගනාත බ්‍රාහ්මණ මංගලනාත බ්‍රාහ්මණ ඇතුළු බ්‍රාහ්මණ පිරිසක්ම පැමිනි බවකි. ඔවුන් පදිංචිව සිටියේ යැයි අනුමාන කළහැකි “රගනාතමුල්ල” වශයෙන් ව්‍යවහාර කෙරෙන ප්‍රදේශයක් අද ද දේවාලයට තදාසන්නයේ වෙයි. ලේඛනයේ හමුවන ගැට්ටොපාන වන්නිරාලගේ නිවස පිහිටි ඉසව්ව යැයි දැක්වෙන දේවාලයට මල් සැපයූ ප්‍රදේශය “ගැට්ටපානේ මල්වත්ත” ලෙස අද ව්‍යවහාරවන ප්‍රදේශය වෙයි. “නාගරදේවී” ද මෙහි ඇති ජනකතාවන්හිදීද හමුවන පුරාණ චරිතයකි. ඇයගේ සොහොන් ස්මාරකය ලෙස හැදින්වූ අදත් ව්‍යවහාරවන”නාගහයට” නම් ස්ථානයේ අඩි 50 කට ආසන්න උසකින් දිස්වූ ප්‍රදේශය පුරා අතුපතර විහිදුවා වැඩී තිබූ විශ්මය ජනක නාගසක් 70 දශකය අවසන්වනතුරුම දක්නට තිබිණි. ලේඛනයේ සිටින “රගනාත බ්‍රාහ්මණ” ඇතුළු පිරිස රාජකාරි කරමින් පදිංචිව සිටි බව පැවසෙන “බ්‍රාහ්මණවත්ත” තදාසන්න ස්ථානයකි. “රාමචන්ද්‍ර බ්‍රාහ්මණගේ” යනුවෙන් සිය වාසගම සදහන් කරන අය ද තවමත් වෙසෙති. මීත්‍රීගේ පරම්පරාවේ ඇත්තන් දෙවුන්දරින් දේවාලය ගොඩ නැගීමට පැමිණි බව සදහන් ශිල්පියකු වූ “වඩුමීස්ත්‍රීගේ” පරම්පරාවේ අය විය හැකිය. කෝට්ටයාකන්ද අදත් ව්‍යවහාර වන උග්ගල් අලුත්නුවරට ආසන්න ප්‍රදේශයකි. “ඉඹුල්පේ දෙවනැන්නැහේ” පදිචිව සිටියේ අද ව්‍යවහාර වන උග්ගල් අලුත්නුවරට තදාසන්න ප්‍රදේශයක් වූ ඉඹුල්පේ විය හැකිය. අන්දර මුල්ල ලෙස ව්‍යවහාර වන්නේ වැව ආසන්නයේ වූ අන්දර ගස විය හැකිය. ගැට‍ෙනටුලයට ගල්ලෙන ලෙස ඇත්තේ අදත් පෙදෙස් වැසියන් ඉතා ගෙෳරව මුසු බැතියෙන් සලකන ගල්වත්තේ පිහිටි “ගල්ගෙය” විය හැකිය. ව්‍යවහාර වන ස්ථාන නාමයන් වූ ගැටට්ටපාන, රගනාතමුල්ල හා කෝට්ටයා කන්ද, මැද්දේගම, නැදුන්ගමුව,(ලේඛනයේ මැදුන්ගමුව) කලවැල්පේ,(ලේඛනයේ එකලවැල්පේ) කිංචිගුණෙ, පීලිපොත, වරකාවෙල, මලපේ, හැරෑඹුරුහීන්න,(ලේඛනයේ සරහාඹුරුහීන්න)වලේ‍ෙබාඩ, පල්ලෙකන්ද, දියවින්න,(ලේඛනයේ දියඉන්න) ගලගම, පොල්ලමුරේ සහ මැද්දෙගම ආදී ලෙස මෙම ලේඛනයේ දැක්වෙන්නේ උග්ගල් අලුත්නුවර තදාසන්න ගම් ප්‍රදේශයන් වෙයි. මෙයින් බොහොමයක් අදත් දේවාලයේ “පිදවිලිගම්” ලෙස පුදපඩුරු ගෙ‍ෙනන ස්ථානයන්ය. මේ ස්ථාන වලින් වැඩි කොටසක් 1870 විහාර දේවාලගම් ලේඛනයේ උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලයට අයිති ඉඩම් ලෙස ද දැක්වේ. ලේකම් මිටියේ ඇති ස්ථාන නාම, පුද්ගල නාම හා පවතින ජනශ්‍රැතිය ද උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලය හා රජමහා විහාරය වෙනුවෙන් ස්ථාපිත චාරිත්‍ර විධි, රාජකාරි ඉඩම් පංගු හා රාජකාරි කරමින් සිටි අය ඇතුළු කර 1870 දී ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව යටතේ පත් කළ කොමසාරිස්වරුන් විසින් සදහන් කර දක්වා ඇති විස්තර ද මේ පුරාණ ලේකම් මිටි‍ෙය් විස්තර ස්ථාන හා පුද්ගල නාම පරම්පරා බොහොමයක් හා සමානය. මෙහි අංක 2 යටතේ දැක්වෙන “කන්දකුමාර සිරි‍ත” කාව්‍ය සංග්‍රහයේ අදාල විස්තර සමාන තැන් හමුවේ. මේ අනුව උක්ත ලේකම් මිටි‍ෙය් පැවති ලේඛනය හෝ සීමාසංකර විනෝදනියේ ඇති ලේඛනය උග්ගල් අලුත්නුවර සම්බන්ධව ලියැවුනක්ම බව පහසුවෙන් නිගමනය කළ හැකිය. . එහි ව්‍යවහාර භාෂාව හා රචනා භාෂාශෛලිය 16 හෝ 17 සියවසට අයත් ලේඛනයක් බව පෙන්වා දෙයි. එකල ලියා ඇති ලේඛන අතරින් සන්නස් නමින් බොහෝ තැන්වල දක්වා ඇත්තේ රාජකීය මහමුද්‍රාව වූ “ශ්‍රී” සදහන් කළ ලේඛනයන්ය. ඒ අතින් බලන විට මෙය සන්නසක් ලෙස නම් කිරීම උගහට වෙයි. ලියන ලද පුද්ගලයෙක් හෝ ලියූ වකවානුවක් සදහන් නොවීම එහි වටිනාකමට හානියකි. මහාචාර්ය සන්නස්ගලයන්ගේ නිගමනය වී ඇත්තේ ලියන වකවානුව වන විට පැවති ජනකතාවන් අනුව ලියා ඇති ලේඛනයක් වශයෙනි.

කන්දකුමාර සිරිත

ඉහත කියවෙන පුරාණ ලේඛනයේ විශ්වස්‍යභාවය තවදුරටත් තහවුරු කරගත හැකි වෙනත් පුරාණ ලේඛන තිබේ දැයි මෙම ලේඛකයා කලක් තිස්සේ සොයමින් සිටියේය. දේවාලයේ ඓතිහාසික තොරතුරු මෙන්ම එහි වත්පිළිවෙත් ද විස්තර කෙරෙන කවි ගායනා කෙසේ කවුරුන් නිර්මාණය කළේදැයි සොයාගතහොත් අඩුව සපුරාගත හැකි බව ඔහු ගේ අදහස විය. දේවාල පෙරහර තේවා වලදී එකම කවි කීපයක් විවිධ රාජකාරි අවස්ථාවන් හි භාවිත කරමින් ගායනා වනු දක්නට ලැබීම නිසා ඒවා එක් ප්‍රවේනි රාජකාරියකට අයත් ප්‍රබන්ධ නොවන බව පැහැදිලි විය. නයියන්ඩිකාර ශිල්පීන් සිය නැටුම් වලදී කියන ඇතැම් කවි දිග්ගෙයි නැටුම හෝ ඉන්පසුව ඉදිරිපත්වන කවිකාර මණ්ඩලයේ අයද ගායනා කරනු දක්නට හැකිය. ඒවාම පෙරහර ආරම්භයේ කපු නැටුම ඉදිරිපත් කරන අයද ගායනා කරති. මේ ශිල්පීය පරම්පරාවන් එකිනෙකට සම්බන්ධතාවක් නැති වෙනස් කුල වලට අයත්වන පිරිස් බැවින් මේවා කිසියම් එක් පුරාණ මූලයකින් පැවත එනවා විය හැකිය යන අනුමානය මත සොයා යාමේදී එම කවි මහබෙත්මේ කපුනිළය(දේවාලයේ ප්‍රධාන පූජක නිළය) හොබවන භාරතරත්න බණ්ඩාර මහතාටද සිය මතකයෙන් කිව හැකි බව පසක් විය. එතුමා ලේඛකයාට කාව්‍ය ප්‍රබන්ධය අඩංගු පුරාණ අත්පිටපත ලබා දුන්නා පමණක් නොව ඒ නිර්මාණය වීම පිළිබඳ විචිත්‍ර පසුබිම් කතා පුවතක්ද දැනගත හැකිවිය. මේ ප්‍රබන්ධය නිර්මාණය කර විවිධ තේවා අතර බොදා හැර ඇත්තේ තම මුත්තා කෙනෙකු වූ බාලචන්ද්‍රබ්‍රාහ්මණට දේවාලය කරවා එහි වත් පිළිවෙත් ස්ථාපනය කර කලක් ගතවීමෙන් පසුව පෙනුන සිහිනයක් මගින් කළා යයි කියන දේව නියමයක් අනුවය.


1.සලසන් සිරිසැප දීලා මෙලොව       ට
  දොලසක් ආයුද හස්ත දරාසි        ට
  දහසක් බ්‍රහ්මන ගොල්ලක් විත්සි     ට
  පනිවිඩ උනි කවි සියෙක බදින්න    ට
 2.බාලචන්ද්‍ර මගෙ නම පවසා       ලා  
   ආලවඩන පද ස්තුති කර         ලා
   රාල බ්‍රාහ්මන වලියයි තෙප       ලා
   කෝල නැතුව කවි සිය බැඳ දී    ලා

යන මුල් කව් දෙකෙන් භාරතරත්න කපුනිළමේ පැවසූ කතාව ද කියවෙන අතර කවි ලියා ඇත්තේ බාලචන්ද්‍ර බාහ්මණ බව ද පැවසේ. එහි කවි 105 ක් ඇති අතර අවසන් කවියෙන් ප්‍රබන්ධය කළ කාලය ද දැක්වේ.

 105.පොරන සිටි නිරිදුන්ගෙන් ලත් එනමකි මුළුතුන්ලොව පැතිරය   න
     අරන ඉටු දන් එපිට මුළුතුන්විමන තුල එහි තේව කර එ      න
     බදින මේකවි ඔහුගේ මුනබුරු නුවන පමනක් ලදින් දැනගෙන   න
     සවන සකවරුසයෙන් එක්වා දහස් හසියකි තිසෙකි එපම      න             

මෙහි දැක්වෙන ආකාරයට ශකවර්ෂ 1630 හෙවත් ක්‍රි.ව.1712 දී ප්‍රබන්ධ කළ බව හෙලි වේ.මහනුවර සමයට අයත් රචනා ශෛලිය හා භාෂා විලාසය ද අනුව කාල නිර්ණය කළහොත් බාලචන්ද්‍ර බ්‍රාහ්මණයන් සටහන් කර දක්වන කාලය නිවැරදි බව සිතිය හැකිය. මේ අනුව පුරාණ ලේකම් මිටිය ලියන අවදියේ අලුතෙන් ඉදි කළ දේවාලයට හා පරිශ්‍රයට උග්ගල් අලුත්නුවර හෝ අලුත්නුවර යනුවෙන් ව්‍යවහාර කිරීම පුරුදුවී නොතාබුණ බවද මෙම ව්‍යවහාරයන් පැමිණ ඇත්තේ බාලචන්ද්‍රබ්‍රාහ්මණයන් කන්දකුමාර සිරිත කළ අවදියේ හෝ එම අවදියෙන් පසුව බවද සිතාය හැකිය. පසු කාලය වන විට උග්ගල් අලුත්නුවර යන ව්‍යවහාරය වඩා ප්‍රචලිත නම බව 1825 ලියැවුනු "සොරගුණු දේවාල තුඩපත" අනුවද පැහැදිලිවේ.මෙලෙස මැදගම යන්න ව්‍යවහාරයෙන් ගිලිහි ගොස් "උග්ගල් අලුත්නුවර" යන ව්‍යවහාරය පැමිණ ඇති අතර අද එය ව්‍යවහාරවන්නේ "අලුත්නුවර" හෝ සමහරුන් "අළුත්නුවර" යන නමිනි. භාරතරත්න බණ්ඩාර කපු නිළමේ, තමාගේ අත්පිටපත කොපිකර හැකිනම් පොතක් ලෙස මුද්‍රණය කිරීමට කටයුතු කරන ලෙස ද ලේඛකයාගෙන් ඉල්ලා සිටියේය. එකල ඡායා පිටපත් කිරීමේ පහසුකම් නොවීය. ලේඛකයා ළඟ දැනට ඇත්තේ එමගින් උපුටා ලියාගත් පිටපතක් පමණකි. 2007 දී මෙම භාරතරත්න කපු නිළමේ තුමා අභාවප්‍රප්ත විය. සිය පියා සතුව පැවති එම පොත දැනට සොයාගත නොහැකිව ඇති බව වර්තමාන කපු නිළමේ වන සාලිය බණ්ඩාර මහතා පවසයි. ඡායා පිටපතක් ලෙස හෝ ඉදිරිපත් කරමින් මූලාශ්‍රයේ විශ්වස්‍යතාව රැක ගැනීමට හැකිව තිබුණි. එය නැතිවීම විශාල පාඩුවක් විය. එහෙත් 2009 වසරේ එක්තරා දිනෙක අපට හිටපු වටිනා විදුහල්පතිවරයකු හා සිංහල සාහිත්‍ය පිළිබද වියතකු ද වූ කීර්ති ඒකනායක මහත්මා දේවාලය ගැන තොරතුරු සොයන මෙම ලේඛකයාගේ ප්‍රයෝජනය පිණස දුර්ලභ කවි පොතක් ලබා දුනි. කොළඹ කටුගේ ප්‍රකාශනයක් වූ එය නමින් “දේවවර්ණනා කාව්‍ය” වෙයි. (1960 සැප්තම්බර් 10 ලංකාජාතික කෙෘතුකාගාර පුස්කොල ග්‍රන්ථමාලා අංක 1X දෙවවර්‍ණනා කාව්‍ය - සම්පාදක විද්‍යාශූරී ප.එ.ප. දැරණියගල) අහම්බෙන් මෙන් ලැබුණ මේ අගනා ග්‍රන්ථය කියවා බැලීමේ දී කපුනිළමේවරයා ලබාදුන් "කන්දකුමාරසිරිතේ" පිටපතක් එහි පිටු අංක 37 සිට 47 දක්වා ඇති බව දක්නට ලැබිණි. ඉස්පිලි පාපිලි වෙනස්කම් කීපයක් හැරෙනවිට කපුනිළමේවරයා ළඟ තිබූ කාව්‍ය සංග්‍රහයට එය සාකල්‍යයෙන්ම සමානය. පී.ඊ.පී.දැරණියගල ශූරීන්ට මහවලතැන්න වලව්වෙන් ලැබී ඇති පුස්කොල පොතකින් උපුටා ගෙන උක්ත ග්‍රන්ථයේ අඩංගු නොකරන්නට මෙම අගනා මූලාශ්‍රය පිළිබඳ හැඳින්වීම ලේඛකයාගේ ප්‍රවාදයක් පමණක් වීමට ඉඩ තිබුණි. ඉහත දැක්වූ පුරාණ ලේකම් මිටියේ අඩංගු තොරතුරු හා මැනවින් සමාන විස්තර මෙයින් ද දැකගත හැකිය. තවත් වැදගත්ම කරුණක් වන්නේ උග්ගල් අලුත්නුවර යන නම ද අඩංගුවීම නිසා මැදගම දේවාලයට වූ භාරය ඔප්පුකිරීම් වස් සකස් කළ අලුත්ම නුවරක් හා නව දෙවොලක් වශයෙන් පසු කාලයක උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලය ලෙස ප්‍රසිද්ධව ඇත්තේ ලේකම් මිටියේ දැක්වෙන මැදගම දේවාලයම බව පැහැදිලි කරගැනීමට හැකිවීම නිසාය. කදකුමර උපත, කතරගම ප්‍රදේශය, බස්ම නම් අසුරා පැරදවීම, වල්ලි දේව කතාව, මැදගම දේවාලයට රජු වන්නා වූ භාරය, සොරගුණෙ නම, හා දේවාලයට පිදූ ගම්, උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලය, දේවාලගමේ ස්වාභාවික භූගෝලීය පරිසරය හා සුන්දරත්වය, දේවාලයේ නැටුම්, විශේෂයෙන් දිග්ගේ නැටුම හා එම රැගුම්වල ලාලිත්‍යය. ආදී ඉතා වැදගත් පුරාණ තෙතුරු රාශියක් මෙම මා හැගි කෘතියෙන් අනාවරණය කරගත හැකිය. මේ ලේඛනයන්හි හමුවන "සූරියමහරජු" සහ යාපා "මහරජු" යන රජවරුන් දෙදෙනා කවුද යනු හරි හැටි හදුනාගත නොහැකි වෙයි. ඔවුන් ප්‍රදේශාධිපතයන් විය හැකිය යනුවෙන් කළ හැකි අනුමානයට ඇති සාක්ෂි ද එතරන්ම ප්‍රබල නොවේ. යාපා රජු කළ බව සදහන් වෙළගේ විහාරය හා තවත් බොහෝස්ථානයන්හි කළ නිර්මාණ පිලිබද ජනප්‍රවාද රාශියක් බළන්ගොඩ හා වේවැල්වත්ත ආදී අවට ප්‍රදේශවලද හමුවේ. එහෙත් යාපා යනුවෙන් සදහන් මහරජකු ගැන මහාවංශය, රජාවලිය, රාංජරත්නාකර වැනි සම්භාව්‍ය වෙනත් ග්‍රන්ථවල හමුනොවේ. එය නොවිසදුන ගැටළුවක් ලෙස තවම පවතී.

උග්ගල් අලුත්නුවර ඉතිහාසය හා භූගෝලීය පරිසරය

84. තුමුල් දිගු පුළුල් ගල් ටැම් පිහිඑි අගල්වට උරග දරනෙකි මහත්               නදිනා
    විසල් තල් පොල් පුවක් උක් කෙහෙල් අඹ ද මෙපුර වට නැදුනුයන            ලෙසිනා
    කමල් විල් පුල් පතැස් පොකුණු ජල පිරි පමණ නැත ලද සුවඳ                වැකුනා
    මෙකල් කල් නුදුටු  නුවර නමින් යුත් මෙපුරවර ඇද්ද මුළු                  දෙරනා


(සතර අතට ගලා යන ජල දහරා ගම වට කොට වෙලාගත් උරග දරනක් වැනිය. උස්වූත් දිගට විහිදුනා වූත් පුළුල් ගල්ටැම් වලින් සැදුනාවූ ද අගල් වලින් වටව ඇති මේ බිම අවට ඇති, පතැස් හා පොකුණු වල පිපෙන නෙළුම් ඕලු ආදී පුෂ්පයන්ගෙන් පලාතම සුවඳවත් වෙයි. මින්පෙර නුදුටු නුවර නම් වූ මේ පුරය වැන්නක් දෙරන තුළ තවත් නම් කොයින් ද ? )

යනුවෙන් භූවිෂමතාව හා ජලවහන රටාව ගැන විස්තර කෙරෙන මෙතෙක් කල් නුදුටු නුවර නම් වූ පුරාණයේ ඉදිකළ ගම් පියස හෙවත් අලුත්නුවර(උග්ගල් අලුත්නුවර ගම) , ශ්‍රී ලංකාවේ මධ්‍ය කඳුකරයේ, මූදු මට්ටමේ සිට මීටර් 300 ක් උස සටහන් කෙරෙන මධ්‍ය කදුකරයේ දකුණේ පිහිටි ප්‍රධාන වශයෙන් ගිණිකොණ දෙසට විහිදෙන කඳුරැලි බිමක් සහිත සාරවත් භූමි ප්‍රදේශයක් වන මහවලතැන්න සානුවේ පිහිටි එකකි. වඩා නිශ්චිතව දක්වනවිට, මහවල තැන්න සානුවේ ගිණිකොණට බර ඊසාන දිග සීමාව උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලගමට පිහිටීම දුන් භූගෝලිය ප්‍රදේශයයි. ලෝකයම ගෙන එහි නිරපේක්ෂ පිහිටීම උත්තරාක්ෂාංශ6.684210431505406 හා නැගෙනහිර දේශාංශ 80.7469366537781 වශයෙන් නිශ්චය කළ හැකිය. ක්‍රි.ව.1712 දී (ශකවර්ෂ 1630 දී) කන්දකුමාර සිරිත රචනා කළ දේවාලයේ පුරාණ කපු මහතකු වූ බාලචන්ද්‍ර බ්‍රාහ්මණයන් උග්ගල් අලුත්නුවර භූගෝලීය පරිසරය විස්තර කළේ ඉහත කවියේ දැක්වෙන ලෙසිනි. එකල ඔහු දුටු භූවිෂමතාවන් හා ජලවහන රටාවන් මැනවින් දැක්වීමට උක්ත කවියෙන් වෑයම් කර ඇත්තේය. කොළඹ සිට බදුල්ල මාර්ගයේ (A5) කිලෝමීටර 151 කණුව අසලින් දකුණට හැරී මීටර 500 ක් පමණ එන කෙනෙකුට උග්ගල් අලුත්නුවර කතරගම දේවාලය හා රජමහා විහාරය හමුවේ. දේවාලය ආසන්නයට පැමිණ අවට පරිසරය නිරීක්ෂණය කරන විට තමා පැමිණ සිටින්නේ සතර අතින්ම උස්බිම් වලින් වට වූ වර්ග කිලෝමීට ¼ ක් පමණ විශාල සම භූමි භාගයකට බව හැඟීයයි. එහෙත් වඩා හොඳින් සොයා බලන විට පහත් බිමේ සිටින්නකුට තෙමහලක් සේ පෙනෙන ලෙසින් බැමි බඳවා සුරක්ෂිත වන පරිදි දේවාල මළුව සකස් කරවා ඇත්තේ තෝරාගත් උස්බිමක් වටා ශක්තිමත් අත්තිවාරමකින් සවිගන්වා වටා බැමි බැඳීමෙන් බව පැහැදිලි වෙයි. පරිශ්‍රයේ පූජනීය ස්මාරක වටා ගමන්ගන්නා පෙරහර මග වටා දිග මීටර 560 කි. එය කිලෝමීටර ½ කට වඩා වැඩි දුරකි. සැලසුම් කර නිර්මාණය කර ඇති පරිශ්‍රයේ බට හිර පෙරහර මග ආසන්නයෙන්ම වන පරිදි හා උතුර දෙස සීමාවට කිට්ටු වන පිණිස ඉදිකර ඇති උඩ මළුවේ බැමි මීටර් 42 ක් දිග ද 14 ක් පළල ද වන ආකාරයෙන් දළ වශයෙන් ඍජු කෝණාකර එකක් වෙයි. පහතින්ම ඇති උඩ මළුව සවිගන්වන බැමි නැගෙනහිර පසින් මීටර් 70 ක් ද බටහිර පසින් මීටර් 80 ක් ද උතුරු දෙසින් මීටර් 50 ක් ද දකුණු සීමාව හෙවත් දේවාලයේ ඉදිරිපස මීටර් 40 ක් ද වශයෙන් අද දැකිය දිස්වෙයි. මේ බැමිවලින් සවි ගැන්වී ඇති දේවාල මළුව හැරෙන විට ඉතිරි නිර්මිත භූමි පරිසරය ද දළ වශයෙන් සමභූමයක් බවට පත් කළ එකකි. වඩා හොඳින් බලන විට එහෙත් එයද ස්වාභාවික නිමැවුමක් නොව සකස් කළ එකක් බව තේරුම් යයි.


82.දිමුත් යාපා එභූපා රජු සෙනග ගනිම්න් වැඩම               කරගෙන
  තුරුත් සිඳබිඳ ගළුත් උදුරා සතරවීදිය තනා                   අවටින
  මහත් නුගයක් බිඳී ගිනිගෙන අළුගොඩක් විය එදෙවි           බලයෙන
  සවත් දෙවිඳුගෙ මාලිගාවට ලකුණු මේ යයි බලා              නුවණින



83.බින්දවා තුරු මුලුත් උදුරා සතර වීදිය තනා                   අවටින   
   ඉන්දවා කප සුබ මොහොත් ගෙන තනා තෙමහල් පාය           අවටින
   බන්දවා සත ආවැඩුන් දී රන් අවිය එහි වැඩම                 කරමින
   වින්දවා පුද පඩුරු සමගින් ගමත් පුදවා එරජ                වැඩි තැන


යනුවෙන් කන්දකුමාර සිරිතේ බාලචන්ද්‍ර බ්‍රාහ්මණයන් විස්තර කරන ගොඩ නැගීම පුරාණ පුස්කොල ලේඛනයේ ද විස්තර වන්නේ ඊට සමාන ආකාරයෙනි." .........මැදගම දේවාලෙට නුදුරුව මාලිගා ගොඩ වැඩ හිටගෙන දෙවියන් වහන්සේට නුවර කරවඬ ගොඩලිතුනක් පේකර............ දේවාලෙ සිද්ධ කරවඬ වැඩ අල්වමින් දුනුමිටි පහක උසට මළුව බන්දවමින් දුනුමිටි පහලොහක ඉඩම ගනිමින් සමභූමි කරවා...........පනස්සත් බඹයක් මළුව වට හතරස් පහුර බන්දවා.......දේවාලෙ සතර දෙස වීදි ගෙවල් කරවා සතරමං වාසල්කඩ සතරක් කරවා.........එහි දේවාලෙ ඉදිරිපිට පත්තිනි දේවාලෙ සිද්ධ කරවා............, දැක්වෙන මේ විස්තර ද අනුව නිසැකවම මධ්‍යයේ පැවති උස්බිම සඟවා ඒ මත දේවාලය රජමහාවිහාරය චෛත්‍යය ඇතුළු පූජනීය ගොඩ නැගිලි දර්ශනය වන ලෙස සකස් කර තිබීම සහ පෙරහර මග ඇතුළු පරිශ්‍රය ආවරණය කෙරෙන වර්ග කිලෝමීටර් 1/4 ක් පමණ වූ භූමි දර්ශනය මුළුමනින්ම කෘත්‍රිම එකක් බව නිගමනය කළ හැකිවෙයි. දේවාල පරිශ්‍රයේ සිට සතරවටින්ම උස්බිම් වලින් වට වූ පරිසරයක තමා සිටින ආකාරය පසක් වෙයි. උතුර දෙසින් දේවාලයට පසුබිම්වන හාගල කුඩා කඳු වැටිය වන අතර නැගෙනහිර හා ඊසාන දෙසින් හපුතලේ කඳු පන්තියයි. ශ්‍රී පාද කඳු පන්තිය හා දෙතනගල කඳු උතුරෙන් ඇති අතර වඩා නැගෙනහිරට බරව මායිම සදන ර්‍ හෝරට්න් තැන්නේ(Horton plains) ලෝකාන්ත‍යෙන්(Worlds end) ග්ලයිඩර් යානයකින් (Glider)ඉතා පහසුවෙන් උග්ගල් අලුත්නුවරට පැමිණිය හැකි බව විදේශිකයකුට 1997 දී සිදුවූ අකරතැබ්බයකින් ඔප්පුවිය. කුඩාදරුවන් හා දරුවන් වැනි වැඩිහිටියන් ද විනොදයට හා ත්‍රාසයටපත් කළ එම අවස්ථාව මුලින්ම දැක ප්‍රසිද්දියට පත් වූයේ පාසල් පිට්ටනිය අසලට අඟහරු ලෝකයෙන් මිනිසකු ආ බව පවසමින් දුවයන්ට වූ බැවිනි. නැගෙනහිර හා ඊසාන දෙසින් මායිම්වන හපුතලේ කඳු පන්තිය හරහා ඇති "හපුතලේ කපොල්ල" දක්වා දිවෙන A4 ප්‍රධාන මාවතේ කඳු මග ඇරඹෙන්නේ ද ජන කවියක සඳහන් පරිදි පුරාණ කරත්තකරුවාට සිය ගවයන් විඳින දුක දැකීමෙන් ඇතිවන කම්පාව නිසා "හපුතලේ කන්ද දැකලා බඩදන්නේ" උග්ගල් අලුත්නුවරට හැරෙන හන්දිය පසු කළ විගසිනි.

භූ විෂමතාව

අනුව ප්‍රදේශයේ උස මීටර් 400 ත් 500ත් අතර වෙයි. පාරෙන් වයඹ දෙසට උස මීටර් 600ට වඩා වැඩි වන අතර උතුර දෙසට හා ඊසාන දෙට යත්ම භූමිය වඩා උස්වෙමින් මීටර් 600 ,800, 1000, 1200 දක්වා උස්වන සමෝච්ඡ රේඛා මායිම් සටහන් වෙමින් කදුකරය බවට පත්වෙයි.ලෝකාන්තය සහ හෝට්න් තැන්න ගුවනින් සැතපුම් හතරකට(කි.මී.21/2) වඩා නුදුරෙන් හමුවේ. මේ අනුව උග්ගල් අලුත්නුවර භූමිය ගිණිකොණ හා දකුණු දෙසට බෑවුම්වන ආකාරයෙන් පිහිටි සම භූමියකි. දේවාල පරිශ්‍රය පමණක් හුදෙකලාව ගත් විට මීටර් 500 සමෝච්ඡ රේඛාවෙන් හැම පසකින්ම ආවරණය වන බේසමක් වැනිය. එහි යන්තම් හෝ විවරයක් ඇත්තේ ගිණිකොණ දෙසට හැරෙමින් ගලා බසින දෙනගංඔයට සම්බන්ධවන පටු නිම්නයක් නිසා පමණි. අතර හෙල්වැටි ගිණ කොණ දෙසට විහිදෙන ලක්ෂණ වලින් යුතුවන අතර භූමි ප්‍රදේශයේ උස්බිම් මුදුන් බහුලය. එවැනි එක් උස්බිමක් පරිසරයට වන හානිය අවම වන පරිදි වෙනස්කර දේවාල පරිශ්‍රය ගොඩ නැගීමට තරම් පැරැන්නෝ දූර දර්ශිව කටයුතු කර ඇති බව පසක් කළ හැකිය. ඔවුහු පරිසරයට අත තබා ඇත්තේ පරෙස්සමින් බව පෙනේ. මේ නිසා භූ විෂතාවය මගින් දේශපාලනික රැකවරණය ද ලැබිණි. 1620 දී කොන්ස්තන්තීනුද සා නොරොඤඤා මල්වාන, කරුවිට, සපරපුර, නිවිතිගල, සංවාන සහ බළන්ගොඩ හරහා පැමිණ කණතිරියන්වෙල පිහිටි ශ්‍රීමහා බෝධි ශාඛාව කපා දමා විනාශ කර මැද්දේගම් රාජධානිය ගිනිතබා විනාශකරන ආකාරයත් රජපවුල පළවා හැර පවුල් පිටින් මිනිසුන් සමූලඝාතනය කළ ආකාරයත් එතැන්සිට ඉඹුල්පේ දක්වා ගම් බිම් ගිනිතබා විනාශ කරමින් පැමිණි බවත් අලගියවන්න මුකවෙටි විසින් රචිත එකක් යයි සැලකෙන "කුස්තන්තීනු හටන" කාව්‍යයේ ඇත. නොරොඤ්ඤාට උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලය හෝ රජමහාවිහාරය හමුවී නැත්තේ මේ උස්බිම් හා ඒ වනවිට කපා නොදමා රැකගත් මැදගම වන්න්තරයත් හේතුවෙනි. ඒ අනුව දේවාලයට ආරක්ෂාව ස්වාභාවික රැකවරණ‍නේම සැලසී ඇති බව පෙනේ.

ජලවහන රටාව

ප්‍රදේශයට ජලය ලබා දෙමින් පෝෂනය රන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන් වළවේ ගංගාවෙන් හා එහි ශාඛා ජාලයෙනි. උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලයට ඍජු දුර සැතපුම් 21/2 ක් පමණ තිබියදී ඊට දකුණෙන් නැගෙන හිර දිශාවෙන් ඇතුළු වන වලවේ ගංගාව ගිනිකොණ දෙසටසැතපුම් පහක් පමණ ගලායයි එතැන් සිට උතුරට හැරී ගලා එමින් උග්ගල් අළුත්නුවර වටා එන උරගයකු සේ දිස් වෙයි. දේවාලයට නැගෙන හිරින් එහි සිට ඍජු දුර සැතපුම් තුනකදී බෙලිහුල්ඔය වලවේ ගඟට එක්වේ. එම ස්ථානය "ලබුලැස්ස" නම් වේ. ඊට පෙර වැලිකුඹුර ප්‍රදේශයේදී දේවාලයට ඊසාන දෙසින් තදාසන්නයෙන් ගලායන දෙනගංඔය බෙලිහුල්ඔයට එක්වෙයි. පුරාණයේ පෙරහර දිය කැපීම සඳහා ලබුලැස්සට අවස්ථා කීපයකම ගොස් ඇති බව පරැන්නෝ සඳහන් කරති. උග්ගල් අලුත්නුවරට නැගෙනහිරෙන් හා දකුණෙන් දෙනගං ඔයට එක්වන තවත් කුඩා ඔයවල් රාශියක් වූ ආකාරය 1940 සංශෝධිත අඟලේ සිතියම පැහදිලිව දක්වයි. අද මේ කුඩා ශාඛවන් අතරින් ඉතිරව ඇත්තේ රතවැල් ආර වැනි කීපයක් පමණි. පිටවල ආර අලුත්නුවරට බටහිරෙන් හා දකුණෙන්ම ගලා ගිය කුඩා ශාඛාවක් විය. එය ඉහත්තාව වේල්ක් බැද වැවක් සාදා අස්වැද්දීමෙන් පහළ කොටස් ද සමග අස්වැද්දූ බවක් ද පැරැන්නෝ කියති. මේ කියන වැව අන්දරමුල්ලේ වැව බව අනුමාන කළ හැකිය. ඇල මග හා වැවේ සලකුණු 1970 දක්වා තිබුණි. දේවාලයට ආසන්නයේ බටහිරදෙසින් පැමිණි ඔයක් දේවාලයට ආසන්නවත්ම දකුණ දෙසට හැරී ගලා යමින් දේවාල මළුව මත සිට බැලූ විට පෙනෙන මානයෙන් ගිණි කොණ දෙසට හා ඉන්පසු උතර බලා ඇදෙමින් දෙනගං ඔයට සම්බන්ධව තිබුණ බව 1940 සංශෝධිත හපුතලේ අඟලේ සිතියම බලන විට පැහැදිලිව පෙනෙයි. පුරාණ ඔයක් සේ සැලකෙන පසු කාලයේ කුඹුරු බවට අස්වද්දා අත්තේ එයයි. දේවාලයට ආසන්නයේ බටහිර දකුණ සහ ගිණිකොණ දෙසින් උතුරට හැරී අද දක්නට හැක්කේ විවිධ රාජකාරි පංගු වෙනුවෙන් වෙන් කර දී ඇති කුඹුරු යායයි. බාලචන්ද්‍ර බ්‍රාහ්මණයන් කන්ද කුමාර සිරිත ලියන අවදියේ ඔය වශයෙන්ම තිබුණා විය හැකිය. "තුමුල් දිගුපුළුල් අගල්වට තිබූ උරගදරනක්" සේ මෙහි මුල්ම කවියේ විස්තරවන්නේ ඒ විය හැකිය. මේ අනුමානය නිවැරදි වන්නේ පුරාණයේ නළුවෙල දේවාලගම සම්බන්ධ කළ රජමාවත යයි හැඳින්වෙන මාර්ගයට යොදා තිබුණ පාලමක සලකුණු පතල් කැනීම් වලදී අනාවරණය වීමෙනි. 1975 දී අඩි 40 කට ආසන්න දිගකින් යුතු අඟල් 18x18 පමණ වන ලෙස පුරාණයේ හතරැස් කරන ලද පුදුම එළවන දැවකඳන් දෙකක් පතල් කම්කරුවන්ට අඩි 18 ක් පමණ ගැඹුරේ දී හමු විය. එයින් එකක් අව් වැසිවලට අනාවරණයව දේවාල වීදියේ දී දිරාපත්වූයෙන් අනෙක දේවාල මාලිගයේ බටහිර පස ආලින්දයේ ප්‍රදර්ශනය පිණිස තැන්පත් කර ඇති බැවින් අදත් දක්නට හැකිය. මෙවැනිම දැව කඳන් තවත් තුනක් පොළව යට අදත් පවතින බව පතල් කරුවෝ සඳහන් කරති. පිටවල ආර ගලා ඇත්තේද දෙනගංඔය දක්වා වෙයි. කරුණාරත්න මොහොට්ටාල නිළමේ පවසන ලෙස වර්තමානයේ දිස්වන බදුලු පාර තැනීමේදී (ඉංග්‍රිසි පාලන අවදිය එඩ්වඩ් බාන්ස් ආණඩු කාර සමය)පිටවල ආර වෙනත් පසෙකට හරවා යැවීම නිසා වැව විනාශව කුඹුරු ද පාළු වන්ට හේතු වූ බව කියයි. අනෙක් කුඩා ශාඛා බොහොමයක් වැසි කාලයට පමණක් ජලය ගෙන යන මළ ආරයන් වී ඇති නමුදු 1970 දශකයේ පවා ඒවා නොසිඳී ගැලූ බව මෙම ලේඛකයාගේ මතකයේද පවතී. ඉහත බාල චන්ද්‍රයන් කියන පතැස් පොකුණු අතරින් හල්කඳුරේ තිබූ පොකුණ දැන් සිඳී ගොසිනි. පුරාණ ලේඛනයේ සඳහන් අන්දරගහයට වැව තිබූ ස්ථානයයි සැලකෙන ප්‍රදේශයේ හෙවත් අන්දරමුල්ල යනුවෙන් අදටත් හැඳින්වෙන ස්ථානයේ තිබූ ජල පොකුණ සිඳී ගොසිනි. 1920 වකවානුවේ එය පෙරහර දියකැපීමේ උත්සවය පවත්වා ඇති බව කපු නැටුම් පංගුවේ 1960 ගණන්වල කටයුතු කළ අප්පුහාමි මහතාගේ සටහන්වල ඇත. (මෙම පුරාණ විද්වතාගේ දින සටන් ගොනු එම මහත්මාගේ මුණුපුරන් වන දැනට දේවාලයේ කපු නැටුම් තේවාව කරන පී.ආර්.කුලරත්න මහතා සහ ඔහුගේ සොයුරු රට වෙනුවෙන් තම පාදයක් ද පරිත්‍යාග කළ අභීත රණවිරුවකු වන පී.ආර්. සෙනරත් මහතා භාරයේ පවතී.) සමනළ වැව ඉදිකිරීමේදී එහි වැව් තාවුල්ල බවට පත්ව ඇත්තේ දේවාල ඉඩම් වල කොටසකි. එහෙයින් ශ්‍රී ලංකා අඟලේ සිතියම් වල සටහන්ව තිබූ කුඩා ඇල වේලි ස්වාභාවික ජල දහරා වැසී ගොසිනි.පුරාණ ලේඛනයේ සඳහන්ව තිබූ සාම්ප්‍රදායික රාජකාරිකරුවන් පදිංචිව සිටි කරපේ,වරකාවෙල, පීලිපොත් කිංචිගුණේ, නැදුන්ගමුව,මද්දෙපාලම, පාලම, කරපේ,පීලිපොත, වරකාවෙල ආදිය නාමාවශේෂ ගම් පමණි. ඉඹුල්පේ පවා නමක් පමණි. ඉඹුල්පේ නමින් ඇති ප්‍රා.ලේ.කාර්යාලය හා තැපැල් හල නිසා එම නාමය පමණක් තවත් කාලයක් යනතුරු ඉතිරි වනු ඇත. අනෙක් පුරාණ ගම්මාන ප්‍රදේශ කුඹුරු ආදීයේ නම් පවා ඉදිරි කාලයේ ජනප්‍රවාදයට පමණක් සීමාවන ආකාරයට පරිසරය වෙනස්ව ගොසිනි.

පස හා ඛනිජ සම්පත්

උග්ගල් අලුත්නුවර ප්‍රදේශය භූ විද්‍යාත්මකවශයෙන් ප්‍රාග් කේම්බ්‍රීය යුගයේ නිර්මිත ප්‍රධාන වශයෙන් ග්‍රැන්‍යුලයිට් පරිදර්ශ පාෂාණ කාන්ඩයට වර්ග කළ හැකිවෙයි. ග්‍රැනයිට් පාෂාණ හා ඝනිභවනය වූ අවශාදිත පාෂාණ පිළිබඳ උදහරණයන් එමටය. පුරාණයේ සිට යකඩවානේ කර්මාන්තයට ප්‍රසිද්ධ අලුත්නුවරට ආසන්න පිදවිලිගම් සේ ගැනෙන හතරබාගෙ, වෙරළුගස්මංකඩ හා මහවලතැන්න වැනි ප්‍රදේශවල යපස් නිධි බහුලය. වෙරළුගස්මංකඩ ප්‍හා හතරබාගෙ ප්‍රදේශවල යකඩ උනුකිරීම සඳහාම වෙනුව සිටි "යමන්" පවුල්වල අය තවම වෙසෙති. පුරාණයේ මෙම ප්‍රදේශවල නිස්සාරණය කරගැනුන යකඩ නිසා ඉතිරි වූ අප ද්‍රව්‍ය සේ සැලකෙන යබොර කඳු අදත් පවතී. එසේ පැවති යකඩ නිස්සාරණය කරගත් ස්ථාන හෝ හටන්පල ප්‍රදේශයේ තිබුණ එම යකඩ යොදා ගනිමින් නිෂ්පාදනය කළ වානේ සහ වානේ පුරාණ යුද අවිආයුධ,ගල්වඩු ආයුධ හා කෘෂිකාර්මික ආම්පන්න නිපදවීමේ අවස්ථාවන් ‍1819 මේ ප්‍රදේශය හරහා ගිය ජෝන් ඩේවිට හමු නොවුනි. එහෙත් ආනන්දකුමාරස්වාමි විද්වතාගේ ගවේශන වලට ඉතා හොඳින් ලක්ව ඇත්තේය. නන්දදේව විජේසේකරයන්ගේද අවධනයට ලක්ව ඇත.(විමසා බලන්න ඩේවි දුටු ලංකාව- ජෝන් ඩේවි- එච්.එම්. ඇල්ලෙපොල පරිවර්තනය මෙන්ම මධ්‍යකාලීන සිංහල කලා - ආනන්දකුමාරස්වාමි සහ ලංකාජනතාව -නන්දදේව විජේසේකර) ප්‍ර‍ේශයේ වළං කර්මාන්තය හා උළුගඩොල් කර්මාන්තය අදට වඩා සරුවට එකල පැවතිනි. ඒ සඳහා ප්‍රයොජනයට ගත හැකි මැටි බහුලව ලබාගත හැකි ප්‍රදේශයකි. භූ විද්‍යාත්මකව රතු සහ කහ පොඩ්සෝලික පස සහිත ඛාණඩයට මේ ප්‍රදේශය ද ගැනෙයි. විවිධ කාර්මික ව්‍යාපාර සඳහා විවිධ ඛනිජ සම්පත් බහලු බවට සාධක එමට ඇති අතර ඒ සඳහා විධිමත් ගවේශන තවම සිදු වී නැතැයි සිතේ. ප්‍රදේශය ආශ්‍රිත විශේෂිතම ඛනිජ සම්පත වන්නේ කොරන්ඩම් වර්ගයේ නිල්, රතු, පුෂපරාග, රත්න පුෂ්පරාග, පද්මරාග හා ගෙවුඩ වැනි මැණික් වර්ගයන් වේ. කොරන්ඩම් යනු දියමන්ති වලට පමණක් දෙවැනි වන දැඩියාවෙන් යුතු ඛනිජයකි. එහෙයින් දුර්ලභ මෙන්ම ඉතා වටිනා මැණික් වර්ගයකි. 1970 ලබන්නට ආසන්නයේ බහුල වශයෙන් මැණික් සම්පත අනාවරණය විය. මුලදීම මැණික් බහුලව ලැබෙන්නට වූයේ දේවාලයට බටහිර දකුණ ගිනිකොණ දෙසින් උතුර බලා විහිද යන කුඹුරු යායේය. කලින් විස්තර කළ පරිදි ප්‍රදේශයේ ජලවහන රටාවේ මෑත අතීතයේ එය ප්‍රදේශය වටා ගලා බැස ගිය ඔයකි. අඩඅ 14-18 දක්වා පොළව යට මැණික් සහිත ඉල්ලමේ මධ්‍යකාලීන යුගයේ නිෂ්පාදිත මැටිභාණ්ඩ "ගිර" (nut crackers)යකඩ පෙට්ටගම් විදින ලද මැණික් වර්ග ද නොයෙක් පුරාවස්තු අනාවරණය වූ බව පතල් කරුවවෝ පවසති. ලේඛකයාට ද එවැනි දෑ දක්නට ලැබුණත් පෙන්විය හැකි වස්තුවකට දැනට ඇත්තේ දේවාලයේ බටහිර ආලින්දයේ තැන්පත් කර ඇති අතිවිශාල ශාඛයකින් සකස් කරන ලද දැවමුවා පාලම් කඳ පමණි. "රංගනාථමුල්ල" හෙවත් "සංගනාතමුල්ල" යනුවෙන් හැඳින්වෙන කුඹුරේ මැණික් පතලයක යට කී පරිදි දිරාපත්ව යමින් තිබූ යකඩ පෙට්ටගම හා ගිරය ද හමුවී ඇති බව පැවසේ.මෙසේ හමු වූ රන් ආභරණ හා විශාල ප්‍රමාණයේ රත්රන් කැබලි ද එකල මැණික් සමගම විකුණා දැමූ බව ගැමියෝ පවසති. කුඹුරු යායේ හමුවූ මැණික් බොහෝ විට කැරට් 300 හෝ 400 ඉක්මවා යනතරම් විශාල ඒවා බහුල වූ අතර ඇතැම්විට කැරට් 1000-2000 අතරට වැටෙන රත්නපුෂ්පරාගගනයේ පුෂ්පරාග ද වූ බව පැවසේ. ගැමියන් පතල්වල හවුල්කරුවන් ද වූ බැවින් ගෙවල් දොරවල් අලුතෙන් ඉදි කරමින් සුඛොපභෝගී ජීවිතයකට හිමි කම් ලැබූ නමුත් එතරම් සීඝ්‍රයෙන් අධ්‍යාපන‍යෙන් ලද ශික්ෂණයක් නොලැබූ හෙයින් ඇතැම්විට අධ්‍යාතම පරිහානියක ලකුණු ද දක්නට ලැබිණි. එහි ප්‍රතිඵලක් වශයෙන් පිටතින් පැමිණි ව්‍යාපාරිකයන්ට ගැමියන් රවටා ගැනීමේ හැකියාව ලැබුණ බවක් බොහෝ ගැමියන්ගේ අදහසයි. 1985 "බෝගහකඹුර" ට ඉහළින් වූ තලාවේ ගිය තරුණයක් දෙදෙනකුට අහන්බෙන් පෑදුනු මැණික් තොගයක් නිසා දැඩි උද්‍යෝගයකින් ඇලලී ගිය කැළඹිල්ලක් ප්‍රදේශයේ දක්නට ලැබිණි.අඩි 25x25x25 පමණ කොරන්ඩම් ගණයේ නිල්මැණික් පමණක් තිබුණු ඒ කොටස ගැමියන් හැඳින් වූයේ නිධානය වශයෙනි. ලංකාවේ එවැනි ආකාරකින් මැණික් ලැබුණ බවට තොරතුරක් නොමැත. ලැබුණ මැණික් ගමටම පැමිණි ව්‍යාපාරික්යන් විස්න් මිලදී ගත් අතර එයින් ලබාගත් මුදල් භාවිත වුෆය් පරිභොජනයට පමණක්ම දැයි සිතෙන තරමට ලැබූ දියුණුවක් නොවූ බව පෙනෙ‍්. මෙලෙස මැණික් සහ ඒ ආශ්‍රිත ඛනිජවර්ග හැරෙනවිට සමනළවැව ඉදි වීමට පෙර රත්රන් ගරාගැනීමේ හැකියාව ප්‍රදේශයෙන් ගලායන වළවේ ගංගාවතුළින් ලැබුණි. මැණික සෙවීම සඳහා ගඟ ඇදීම නම් ක්‍රමයක්ද වෙයි. මෙසේ ගඟ ඇදීමේ දී "මාලාව" යනුවෙන් හැඳින්වෙන ඉල්ලමට යටින් ඇති මෘදු පාෂාණ කොටසේ රත්රන් ලැබීම ගැමියන්ට පෑදුන අතිරේක වාසියකි. සමහර දිනෙක මැණික් නොලැබුණ ද සෑම දිනකම රත්රන් ලැබෙමින් පැවතුනි. සාමාන්‍යයෙන් එක් අයකුට දිනකට රුපියල් 300 කට මිල කළ හැකි රත්රන් ප්‍රමාණයක් පහසුවෙන් ලබා ගැනීමට හැකියාව එකල තිබුණු බව පැවසේ. රත්රන් ගැරීම නතරවූයේ සමනළවැව ඉදි කර පිරවීමෙන් අනතුරුවය. මෙයින් අනාවරණය වන්නේ මේ ප්‍රදේශය රත්රන් වැනි වටිනා ඛනිජවර්ගයන්ගෙන් ද පොහොසත් බිමක් වශයෙනි. යකඩ වානේ පමණක් නොව පුරාණයේ සිටම මැටිකර්මාන්තය ද ප්‍රදේශයේ ප්‍රධාන රැකියාකි. මහා පෙරහර උත්සවයේ දේවාලයේ මළුවේ පැවැත්වෙන පෙරහර මුල් දින පහ මැටිකර්මාන්ත ශිල්පීන් පෙරමුණු කරගෙන දේවාල මාලිගය පැදකුණු කරම්න් ගමන්ගනී. මේ දින පහ පෙරහර පෙරමුණේ ගමන්ගන්නේ පොල්මල් පිටතට පෙනෙන පරිදි රුවාගත් සුදුපිරුවටවලින් වසන ලද පුන්කලස් දෙකක් දෑතින් ගත් ප්‍රවේනි රාජකාරියක් ඉටු කරන මැටිකර්මාන්ත ශිල්පීන් දෙදෙනෙකි. එය හැඳින්වෙන්නේ ද "කුඹල් පෙරහර" වශයෙනි. උළුගඩොල් හා මැටි කර්මාන්තයට ගැලපෙන පස මිණිරන් හා තලාතුමිණිරන්(talc) ද මේ ප්‍රදේශයේ ලබාගත හැකිය. අනාරවරනය නොවූ සහ තවමත් අනාවරණය වෙමින් පවතින වටිනා විවිධ ඛනිජවර්ග බහුල බව ලැබෙන තොරතුරු අනුව නිගමනය කළ හැකිය.

දේශගුණය

21 සියවස මුල වෙසෙන අයට දේශගුණය සමහර විටෙක තරමක් වියලි, විශ්වාසය තැබීම අපහසු කාලගුණ රටාවක් සහිත බවක් දැනේ. එසේ වී ඇත්තේ සමනළ වැව හා එය ඉදිකිරීමේ දී ඇති වූ පරිසර විනාශය බව පැරැන්නන්ගේ අදහස වෙයි. වඩා ස්ථාවර වූ කාලගුණරටාවක් සහිත දේශගුණයක් පැවති බව පැරැන්නෝ නිතර කියති.වප්(ඔක්තෝබර්) සිට දුරුත්ත(ජනවාරි)දක්වා මෙහි ප්‍රධාන වැසි කාලයයි.සැප්තැම්බර් මැදදී පමණ ඇරඹෙන සංවහන වැසි ඊසාන දිග මෝසම නිසා නොවැම්බර් මාසය මැද වන විට පැල්බැඳගෙන වැටෙන හද්දාවැහි බවට පත්වෙයි. "හද්දා වැහි → හත්දා වැහි" යනුවෙන් විග්‍රහ කර දිනහතක් පුරා නොකඩවා වැටෙන වැස්සක් පැවති බව පෙන්විය හැකි අතර වචනාර්ථය අනුව ද පැරැන්නන්ගේ මතය ද වන්නේ එයම බව පෙනේ. දෙසැම්බර් මාසය පුරාවටම වැසි වැටෙන අතර ජනවාරි(දුරුතු) මැද කිට්ටු වන විට වැසි අඩුව යමින් උදය කාලය බොහෝ විට ඝන මීදුමින් වැසෙන පරිසරයක් පෙ.ව. 9.00 පමණ දක්වා වෙයි. ඒ වැසි නවතින ලකුණ ද වෙයි. පෙබරවාරි(නවම්) මාසය උදෑසන මීදුම් සහිත වියලි කාලයකි. උඳුවප් මහා දුරුත්ත එනතුරු ගම් බිම්වල වැවෙන හතු වර්ග ආහාරයට ගැනීමේ ආශාවෙන් බොහෝ අය වෙති. මහ කන්නයේ අස්වනු නෙලන කාලය ළං වෙයි. අලුත්සහල් මංගල්‍යය පැවත ඇත්තේද මේ කාලයේය. පේරස් ඇල ආසන්නයේ කඹුරු යායක හා නළුවෙල මුත්තෙට්ටුවක මුල් අස්වැන්න අදත් දේවාලයේ අලුත්සහල මංගල්‍යය සඳහා වෙන්වන බව කියවේ. මාර්තු අග විට සංවහන වැසි කාලයයි. එය ප්‍රදේශයේ හැඳින්වෙන්නේ බක්පටාරය ලෙසිනි. වචනාර්ථය අනුව එහි වැසි සමග ශබ්දයක්ද පවතින බව හැඟවේ. අප්‍රෙල් හෙවත් බක් මාසය උදයකාලයේ වහීද කියන්න බැරි තරමට පායා තිබී හවස 1.00ත් 2.00 ත් අතර දෙගොඩදෙවාරමේ වැස්ස අකුණු ද සමග කඩා හැලෙන්නට වෙයි. සංවහන වැස්ස මේ ඇත්තන් හඳුන්වන්නෙ දෙගොඩ දේවාරමේ වැස්ස යනුවෙනි. එම වැසි සහිත කාලගුණය වෙසක් මස අවසන් වනතුරු ක්‍රමයෙන් අඩුවෙමින් යන එකකි.වෙසක් මස සමගම සුළඟද ඇරඹේ. ඒ නිසා විහාරයේ පොල්තෙල් පහන් දල්වන්නේ අමාරැවෙනි.වෙසක් කූඩු සෑදුවද සුළඟනිසා ඒවා තුළ ඉටිපන්දම් ස්ථාවරව නොපැවතීම කුඩාදරුවන් හඬවන්නකි. පොසොන් මස වන විට නිරිත දිග මෝසමින් හමා එන සුළඟ සමග එන්නේ හරස් අතට වැටෙන වැස්සකි. කඳුම්වාව බැවින් එය කෙසේවත් බලවත් වැස්සක් නොවේ. ජුලි (ඇහැල මහ) වනතුරු මෙසේ සුළං සමග මද වැසි පතිතවෙයි. "බස්නාහිර වැස්ස විස්වාස කරන්න පුළුවන් එකක් නෙවෙයි."මේ ගමේ ඇත්තන් මේ අවදියේ කාලගුණය විස්ත කරන ආකාරයයි. ජුලි අවසන් වීම සමග වැසිරහිත වියලි කාලගුණය දක්නට ලැබෙයි. ඇහලමහ නිකින්නේ ඉඩෝරය වශයෙන් ගැමියෝ හඳුන්වති. ප්‍රදේශය හමායන වියලි සුළංධාරා ද දේවාලගමේ මේ කාලයේ සුළභය. දරුවන් විසින් සකස් කරන ලද "හූබට බඳින ලද සුළංපෙති" හේන් යාය වල බඳින්නේ ද මෙකලය. දවස පුරා සුළංපෙති කරකැවෙන නාදය දසත පැතිරෙයි. වරින්වර උස්ව නැගෙන එය වගාහානි කරන සතුන් පළවාහරින උපක්‍රමයකි. එය "සුළංහොල්මනක්" යනුවෙන් ‍වැඩිහිටියෝ හඳුන්වති. යල් කන්නය බැවින් වී අස්වැන්නට වඩා මෙකල දක්නට ලැබුණේ හේන් අස්වැන්නය. ඇසල මාසය හෙවත් ජුලි මාසයේ අමාවක දිනයට පසු දිනය (අවඅමාමාසයේ පෑවිය දිනය) මහ පෙරහර කරන බවට දෙවියන්ට පොරොන්දුවෙමින් දේවාලයේ කප්සිටුවීම කෙරේ. කලට වැසි වස්වා සශ්‍රීකත්වය ලබා දෙන ලෙස දෙවියන් කන්නලව් කිරීමද මේ සමග වෙයි. උෂ්ණත්වය 1819 මාර්තු මස පැමිණි ඩේවගේ මානයේ සටහන්ව ඇත්තේ ද සෙන්ටිග්‍රේඩ් අංශක 26 ක් වශයෙන් බවක් සටහන්ව ඇත. ප්‍රදේශයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය සෙන්ටිග්‍රේඩ් 24 ත් 25ත් අතර අගයක දැක්වේ. වියලිකාලයේ සුළං හමායන බැවින් අවුරශ්මිය බහල වුවද උෂ්ණත්වය නොනගී. ජනවාරි පෙබරවාරි ශීත කාලයය සේ ප්‍රදේශයේ හැඳින්වෙමින් උඳුවප්මහ දුරුත්තේ හීතල ව්‍යවහාර කරතත් ගෙවල් තුළ හෝ එළමහනේ මිනිසාට දරාගත නොහැකි මට්ටමක උෂ්ණත්වය පහළ යාමක් හෝ ඉහළ යාමක් කිසිවිටක වාර්තාවී නැත. මේ තොරතුරු හා දත්ත අනුව ප්‍රදේශයේ දේශගුණය දිවයිනේ තෙත් සහ වියලි කලාපයන් අතරට වැටෙන ක්‍රාන්තීය කලාපයකි. එමෙන්ම කඳුකර දේශගුණයකි. ස්වාභාවික ආපදා පිළිබඳ වාර්තාවක් හමු නොවූ අතර පැරැන්නන්ගේ සාකච්ඡාවල දී දැනගත නොහැකිය. මේ පිළිබඳ දැනට 75 විය ඉක්මැවූ පුරාණ තොරතුරු පිළිබඳ සංවේදී තාවයෙන් යුතු හා දැනඋගත්කම්වලින් යුතු අය කිසි‍වෙක් තමා ඇසූ දුටු කලෙක එවැනි ස්වාභාවික ආපදාවක් නොවූ බව සඳහන් කරති. භූගෝලීය තත්ත්ව නිසා නිසා ලංකාවේ මෑතදී ඇති වූ ස්වාභාවික ආපදා කිසිවකට උග්ගල් අලුත්නුවර ගොදුරු නොවූ බව ලේඛකයාගේද සහතිකය වෙයි. එක් පැරැන්නකු මේ ස්වභාවය ගැන කියනුයේ "පෙරැස් ඇලෙන් මෙගොඩ උග්ගල් අලුත්නුවර ප්‍රදේ‍ශයේ නැගෙන හිර සීමාව වූ පඹහින්න දක්වාද, උතුරු සීමාව ලෙස ගත හැකි බොල්තුඹය ප්‍රදේශය හා මොරහැල දෙසින් ඇති රදළ නින්දගම් ප්‍රදේශ වලින් මෙපිට හා දකුණේ සහ නැගෙන හිරෙන් ගලා බසින වලවේ ගංගා සීමාව දක්වාද කිසිවිටෙක ස්වාභාවික විපත් ඇති නොවේ. කතරගම දෙවියන්ගේ ආරක්ෂාව හැම විටම පවතී" යනුවෙන් පවසයි. ගංවතුර ගලා යටවීමට තරම් භූවිෂමතාවේ අනුබලයක් නොමැති අතර නායයාමට ගොදුරු විය හැකි අන්දමේ බෑවුම් හා කඳු ගම්මානය ආසන්නයේ නැත. එහෙත් ගම් ප්‍රදේශයට පුරාණ සතුරු අවදි වල දී රැකවරණ සැපයූ විශාල කඳු නොවී ඇති උස්බිම් නැගෙනහිර හා බටහිර දෙපසින්ම ඇත. මේ නිසාම 1620 පමණ කොන්ස්තන්තීනු ද සා බළන්ගොඩ ගමින් පැමිණ මැද්දේගම් රාජධානිය ගිනි තබා ඉඹුල්පේ දක්වා පැමිණ ඇති බව කුස්තන්තීනු හටන කාව්‍යයේ ඇතත් මේ ප්‍ර දේශය හමුවූ බවට සාක්ෂියක් නොලැබේ. ඔහු තමාට හමුවන සෑම ගමක්ම, මල්වානේ සිට මැද්දෙගම් රාජධනිය හා එය පසුකර දෙනගම් ඔය දිගේ පැමිණෙන විට හමුවන සෑ ගමක්ම සිද්ධස්ථානයක්ම විනාශ කර ගිනිතබා දමන ලද්දෙක් බව එම හටන් කාව්‍යය පැහැදිලි කරයි. උස්බිම් හා වනාන්තරයෙන් වැසී තිබුණු උග්ගල් අලුත්නුවර ඔහට හමුව නැති බව පැහැදිලි කරණකි. තද සුළඟකින් වියහැකි ආපදා ද වැලකී යාමට එයම හේතුවකි. වැස්ස අඩු නොවන බැවින් ජලහිඟයක් නිසා ඇතිවන නියංසායක් පිළිබඳ බියක් කිසිකලෙක තිබූ බවට ද වාර්තා නොමැත. තද වැහි මාසවල දී (නොවැම්බර් දේසැම්බර් මාස)සිදුවන අකරතැබ්බය වී ඇත්තේ රැකියාව සඳහා යාමට ඇති අපහසුවය. ආහාර සංරක්ෂණ උපාය මාර්ග වශයෙන් වැලිකොස් ඇට වැලි අටු කොස් වැනි දෑ පිළියෙල කර ගැනීම පිළිබඳ සාම්ප්‍රදායික සුරුබුහුටි කම් අදත් පෙදෙස් වැසියන් සතුය.

ස්වාභාවික වෘක්ෂලතා

මේ ප්‍රදේශයේ පවතින දේශගුණික සාධක වල බලපෑම නිසා තෙත්කලාපීය සදාහරිත වෘක්ෂලතා මෙන්ම වියලිකාපයට අවේනික අර්ධ පතනශීලතාවෙන් යුතු තුරුලතාවන්ද බහුල වේ. තැනෙන් තැන මානා ඉලුක් වැනි තෘණ වර්ග අඩංගු තලාවන් මෙන්ම විරල වශයෙන් කටුපඳුරු ද දක්නා ලැබෙයි. ප්‍රධාන වශයෙන් දක්නට ලැබෙන වටිනා ශාඛ වර්ග කීපයක් පහත දැක්වේ.

  1. ගම්මාළු
  2. කුඹුක්
  3. බුරුත
  4. කරුවල හා කළු මැදිරිය
  5. මී
  6. කහට(ප්‍රදේශ වැසි ඇතැමුන් හඳුන්වන පරිදි “කඩුපුල්”)
  7. කැකුණ හා දික් කැකුණ(ප්‍රදේශ වැසියන් හඳුන්වන පරිදි “දෘතරාෂ්ට්‍ර”)
  8. කැන්ද සහ වැරව්
  9. මිල්ල, මාදන් සහ දඹ
  10. මරං(යකඩ උනු කිරීමේදී මරං දර වි‍ෙශ්ෂයෙන් භාවිත වූ බව යමන් නමින් හඳුන්වන ශිල්පීන්ගෙන් පැවසේ. යකඩ නිෂ්පාදනය පිළිබඳ පවසන නන්දදේව විජේසේකර ශූරීහු සිය ලංකා ජනතාව කෘතියේ පිටරටින් ආනයනය කිරීම නිසා යකඩ උනු කිරීම නැති වී යාමට ඉඩ ඇති බව පවසයි. අද එම අනාවැකිය සාර්ථකව ඇත. යපස් උනුකිරීමක් අද නොකෙරේ.)
  11. හුලංහික්
  12. නා
  13. අරළු,බුළු,නෙල්ලි
  14. පලොල්
  15. ගොරක
  16. කදුරු
  17. සපු වර්ග සියල්ල
  18. කුඩුදවුල
  19. දවුල්කුරුඳු
  20. පැඟිරි කුරුඳු
  21. කොහොඹ
  22. රුක්අත්තන
  23. එරමුදු වර්ග

ආදී ලෙස පළමු පන්තියේ දැවමය වටිනාකම් සහිත ශාඛ මෙන්ම ඖෂධීය ශාඛ ලැයිස්තුවක්ම ඉදිරිපත් කළ හැකිය. මෙහිදී සටහන් කර ඇත්තේ වඩා බහුල වශයෙන් දක්නට හැකි වූ ශාඛ හා වැල්වර්ග වෙයි. අරළු, බුළු, නෙල්ලි, පලොල් සහ ගොරක වැනි ශාඛ යායයන් වශයෙන් පැතිර ගොස් තිබුණි. ඇතැම්විට ඒවා වඩා වටිනා ඖෂධීය ශාඛ වශයෙන් භාවිත වීම නිසා වගා කිරීමට ද පෙළඹුනා විය හැකිය. මරංශාඛය ද මෙවැනි යායන් වශයෙන් පැතිර තිබේ. මෙහිදී විශේෂිත වූවකි. කුඩුමිරිස් වැල ද මෙහිලා විශේෂයෙන් දක්නා ලද යකඩ උනු කිරීමේදී කුඩුමුරිස් වැල ද දර වශයෙන් භාවිතයට ගැනුනි. කුඩුමිරිස්, මරං වැනි ශාඛ වල දරවර්ග කිසියම් අනුපාතයක් අනුව යකඩ වානේ නිෂ්පාදනයේදී යොදා ගත් ආකාරය ආනන්දකුමාරස්වාමිගේ නිරීක්ෂණයන්ට ද හසුව ඇත. ඉතා දුර්ලභ සමහරවිට මේ ප්‍රදේශයේ පමණක්ම තිබූ “මල්මදාරා” ශාඛයද මෙහි සටහන් කළ යුත්තකි. එය පූජනිය ශාඛයක් වශයෙන් සැලකුණකි. එය "Historical Malmadara tree" යනුවෙන් නම් කර 1940 අඟලේ සිතියමේ කෝන්ගහමංකඩ ආසන්නයේ කටුපත්ඔය හා දියවිනි ඔය යාවන ස්ථානයේ සටහන් කර තිබේ.

  1. වේ වැල් වර්ග (මාවේ වැල්, හීන් වේවැල් )
  2. වෙනිවැල්,
  3. හිඹුටු, කොතල හිඹුටු
  4. පුස්වැල්
  5. මදුවැල්
  6. අඟුණ වැල්
  7. රස කිඳ,තිත්තකිඳ
  8. වැල් රුක්අත්තන

ලෙස වටිනා ඖෂධීය හා කාර්මික නිෂ්පාදන වටිනාකම් සහිත "වේ" වැනි විටිනා වැල්වර්ග ප්‍රධානවෙයි. සමනළවැව ඉදිවීමත් සමග මේ වෘක්ෂ ලතා වර්ග බොහොමයක් කැපී විනාශ මුඛයට ගිය අතර “වෘක්ෂ දේවතාවුන් වහන්සේලා වැඩහිටිය ගස්පවා පෙරලා දැමුව එක නම් හොඳකට සිද්ධ වෙච්ච දෙයක් නොවෙයි” ආදි දෑ කියමින් මේ වනස්පති වෘක්ෂ සිඳී යාම දකිම්න ගැමි‍යෝ කම්පාවූහ. මේ ඇත්තෝ පරිසරයට මහත් භක්තියක් දැක්වූ එය ඇදහූ අය වෙති. මෑත අතීතයේ වර්ධනය කරගත් ආකල්ප අනුව හැඩගැසුන, එනම් 1889 න් පමණ පසුව ස්ථාපනය වූ බටහිර ආකෘතියේ පාසල් අධ්‍යාපනයෙන් ලද ශික්ෂණය යටතේ ගොඩ නැගී ඇති චින්තනය අනුව ගස්වැල්වලට වැඳීම මුලාවක් ලෙස දකිමින් සිනහවට ලක්කළෝ වඩා නුවනැත්තෝ වූහ. සත්‍යය එයද ? යනුවෙන් ප්‍රශ්න කිරීමට කාලය පැමිණ ඇතුවා වැන්න. ගසක් කපා දැමීම පැය කිපයක් ඇතුලත කළ හැකි වුවද වනස්පති වෘක්ෂයක් ඒ තත්ත්වයට පැමිණීමට ගතවන කාලය, ඒවායින් මිනිසා සහ සත්ව ප්‍රජාව වෙත ලැබෙන අමිල සේවාව ගැන සලකන විට වැඳුම්පිදුම් ලැබීමට නුසුදුසු නොවේ. ඔවුහු ගස්වැල් එක්තරා අපූරු ජීවියෙක් බව අලුතෙන් හඳුන්වා දීමට පෙර සිටම දැන සිටියේ " අපූරු ජීවියෙක් වශයෙන් පමණක් නොව තමන්ට පිහිට වන ජීවමානව පෙනෙන දෙවියෙක් වශයෙනි, දේවි දේවතාවුන් වහනසේ ලා වැඩ සිටින විමානයන් වශයෙනි. “මෛමතය” යනුවෙන් හඳුන්වා දෙන පොත් පිංච ඉදිරිපත් කරමින් ගමේ දැනමුත්තකු (සාමවිනිසුරු ඒ.ජී. අල්විස් මහතා වැනි අය) ගසක් කැපිය යුතු ආකාරය ලේඛකයා සමග විස්තර කළේ සිදුවන ශාඛ විනාශය ගැන කම්පාව පළ කරමිනි. තම ප්‍රයෝජනය සඳහා ගසක් කපා ගැනීම හා හේනක් එළි කර ගැනීම සඳහා කැළෑ කොටසක් එළි කර ගැනීමේ ලා පිළිපදින චාරිත්‍ර සමූහයක් හෙතෙම විස්තර කරයි. “මායාමතය” ලෙස ආනන්ද කමාරස්වාමි ගේ විමසුමට ලක් වූ ග්‍රන්ථය ද මේ කියන “මෛමතයම” විය හැකිය. දැනට මදාරා ශාඛයක් මහවලතැන්නේ චන්ද්‍රසේකරාරාමයේ දැකිය හැකිය. එය මල්මදාරා නොවන බවට මතයක් ද පවතී. ඉහත කියවෙන ඓතිහාසික මල්මදාරා ශාඛය ඉංග්‍රීසි පාලන අවදියේ සිටි සබරගමුවේ දිසාපතිවරුන් නිරීක්ෂණය හා අධ්‍යයනය පිණිස වරින්වර පැමිණිබව ඔවුන් තබා ඇති දිනසටහන් මගින් තහවුරු වෙයි. පුරාණයේ සිටම වී ගොවිතැන තමන් විශේෂායනය වූ ශිල්පයට අනුව කළ නිෂ්පාදනයන්ට අමතරව සෑම දෙනාම නිරත වූ ආර්ථික කටයුත්තකි. වී ගොවිතැන පමණක්ය එක් කුලයකට සීමා නොවීය. දෙනගංඔය, වළවේ ගඟ සහ පිටවල ආර වැනි ප්‍රධාන ජල ප්‍රවාහයන්ට සම්බන්ධවීමට ගලා බසින උල්පත් වලින් ගලා එන කුඩා ජල ධාරාවන්හි නිම්න ඒවායේ මෝයයන්ට ආසන්නවත්ම දෙපස අස්වද්දාගත් කුඹුරු වලට ජලධාරාවන්ගේ ඉහළින් බඳින ලද අමුණු සහ ඒ අනුව සකස් කළ ඇළ මාර්ග මගින් සම්පාදනය කරගත් ජලයෙන් වී වගාව සරුවට කළ අතර දේවාලයට සම්බන්ධ රාජකාරි කුඹුරු ඉඩම් ප්‍රමාණය සමනළ වැව ඉදිවනතුරු අක්කර 800 ඉක්මවා තිබුණි. ජුලි මස (ඇසල මස) දේවාලයේ මහා පෙරහර මංගල්‍යයෙන් අනතුරුව හේනක් සකස් කර ගැනීම සඳහා අවධානය යොමු වෙයි. මහ කැළෑව ඒ සඳහා භාවිත කළ බවට සාධකහමු නොවේ. කුඹුරට ආසන්නයේ රාජකාරි පංගුව සේ ලැබුණු ගොඩ ඉඩම් ඒ සඳහා භාවිත වී ඇත. මීට අමතරව තිබූ වගාවන් අතර කිතුල් තල් කොස් දෙල් පොල් පුවක් සහ කෙසෙල් අඹ උක් ගස් වැනි වගාවන් සරුවට කළ හැකි පරිසරයක් වූ බව මේ ඡේදයේ ඇති පළමු කවිය ද පෙන්වා දෙයි. ස්වාභාවික වනසතුන් අතර වලසා කොටියා සහ ඇතා කුළු හරකාද විය. මෙයින් හීලෑවූ ගවයන් මගින් දේවාලයේ පට්ටිකාරපංගුවේ ගවයන් රෑනක්ම වී ඇති අතර එක් එක් අයභාරයේ සිටි ගවගහනය සම්පතක් විය. ඇතා පෙරහරට එකල ද අත්‍යවශය වී ඇත.විටෙක මිනිසාට ළංව ස්වාභාවිකව මෙන් කීකරු වී සිටි බවට තොරතුරුද ජනකතා අතර හමුවේ. එැවිනි සතුන් ගැමියන්ගේ ආදරය දිනාගත්තන් වී ඇති බවට ජනකවි ද හමුවේ. මෙහි ඇතුන් පිළිබඳව ප්‍රදේශයේ ඇති කලාත්මක අගයෙන් අනූන ජනකවියක් පහත දැක්වේ.

කන්දේ කකා ලන්දේ යන බෝසත්තූ
අතමිණි බැඳ පය මිණි බැඳ ජයගත්තූ
රාජසබාවෙන් කරුණා     ලැබගත්තූ
වළවේගඟට බැස්සයි    ගෝමරඇත්තූ

සැළසුම් කළ පුරාණ ඔසු උයනක් උග්ගල් අලුත්නුවර ... ?

ස්වාභාවික නොඉඳුල් වන ගහනය නිමවන සීමාව පුරාණයේ වැවූ කළැවැනි තත්වයකට පත්වන ආකාරය හැකි මේ පුරාණ දේවාල පරිශ්‍රය ළංවද්දී දක්නට හැකිය. අතීතයේ සිට දේවාල පරිශ්‍රයට ආසන්නයේ ළඳු කැළෑවල බහුල වශයෙන් කැකුණ, පේරවර්ග, කොතල හිඹුටු, හිඹුටු, “නෝනපලං” යනුවෙන් හැඳින්වූ පැෂන්පෲට් වැල්, කැළැ කෙසෙල් හෙවත් ඇට කෙහෙල් වැල් වැල්රුක් අත්තන හා මාවේවැල්, හීන් වේවැල් ද බහුලවූ අතර, දෙල්, කොස්, කැළෑ දෙල්, ගොරක, පොල්, තල්, පුවක්, අඹ, සුදුහඳුන්, කෙසෙල්,නාරං වර්ග, හල්, දොඩම් සහ මුරුංගා වැනි දේ අතරින් සමහරක් සෘජුවම ආහාර සඳහා ද ඖෂධ වර්ග වෙනුවෙන්ද පලොල්, රණවරා, ඇහැළ, නා, කහට, නෙල්ලි, අරළු, බුළු, දෘතරාෂ්ට්‍ර,වල්ලපට්ට,කුඩුදවුල, මී,තල්, පොල්, පුවක්, උක් , කොහොඹ, රුක්අත්තන වැනි විශාල ඖෂධීය ශාඛ වශයෙන් ප්‍රයොජනවත් ඒවා ද විය. දේවාල පෙරහර මගින් සීමාවන පූජාභමි පරිශ්‍රය ද අඩි 3ක් හෝ 4 ක් පමණ ලඳු කැළෑවකින් වැසී තිබෙනු දක්නට හැකිවිය.මේ තත්වය 1980 දශකය දක්වාම විය. පෙරහර නිම වීමෙන් අනතුරුව ඊ ළඟ වසරේ පෙරහර එනතුරු කුඩා ලන්දක් වැවෙයි. එහි දක්නට ලැබුණේ හෙල වෙදකමේ දී මහත්සේ උපයෝගීකරගත් ඖෂධීය පැළෑටි පමණක් බව පෙනී යයි. මෙහි සෑම ගෙවත්තකම දක්නට හැකිවූ කැකුණ ගස්වල ගෙඩි වලින් ලබාගත් තෙල්, ගෙවල් අඳුර දුරු කරන පහන් සඳහාත් පෙරහර මග එළියකරන පන්දම් වැටි සඳහාත් උපයෝගී කරගත් බව කියවේ. කැකුණ පන්දමේ ආලෝකය ඇස්වලට ගුණදායක ඔසුවක් වන බව මෙහිම සිටින පුරාණ වෙදදුරන් පළකරන වැදගත් මතයකි.(කළකට පෙර වියෝ වූ පුරාණ පාරම්පරික අක්ෂි වෛද්‍ය මැණික් අප්පුමහතා ගේ ප්‍රකාශයකි.) මේ ශාඛ සමගම සර්වාංග හෙළ වෙදවරුන්, හෙළ වින්නඹුමාතාවන්, යම්යම් රෝග සඳහා විශෙෂඥ හෙල වෙදුන්ද විය. එම වෙදකම් තවමත් සුරැකි තිබීම ඇතැම්විට වාසනාවක්. එහි නරක ලක්ෂණය වී ඇත්තේ නිධානවේදය පිරිහී යමින් ඔෂධ වට්ටෝරු පමණක් ඉතිරි වන ලකුණු ඇති බවය. කලින් සඳහන් කළ අක්ෂි වෛද්‍ය මැණික්අප්පු මහතා සතුව තිබූ රෝත නිධානවේදයේ සමහර කොටස් අතුරුදහන්ව ගොසිනි. එතුමාගේ දියණිය පියාගේ ඇවෑමෙන් අදටත් රත්නපුර ආයූර්වේද රෝහලේ විශේෂඥ අක්ෂිවෛද්‍ය සේවයේ නියැලෙන්නීය. ඇයට සිය පියාගේ රෝගනිධාන සෙවීමේ ක්‍රමය තමා ලාබාලව සිටිහෙයින් සම්පූර්ණයෙන් ලබාගන්නට අවස්ථාව නොලැබුණ බව කියන්නීය. මේ වෛද්‍යවරයා අතිපූජ්‍ය අග්ග මහා පණ්ඩිත බළන්ගොඩ ආනන්දමෛත්‍රෙය මහ නාහිමි සමිඳුන් සිය ඇස් සඳහා වෙදකම් ගෙන ප්‍රශංසාවට ලක්විය. මහනාහිමිසඳුන්ගේ අනුදැනුමෙන් රත්නපුර ආයූර්වේද රෝහලේ විශේෂඥ සේවයට පත්ව වයෝවෘද්ධව අභාවප්‍රාප්ත වනතුරුම මේ වෛද්‍යවරයා සේවයේ නිරත විය. මේ හැර නොයෙකුත් රෝග පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍යවරු ද ප්‍රදේශයේ වූහ. හෙල සම්ප්‍රදාය අනුව ප්‍රසූතියේ දී විශේෂ සමත්කම් දැක්වූ කාන්තාවන්ද 1960 දශකය වනතුරු වූහ. දැනටත් ඔවුන්ගේ දස්කම් පිළිබඳ ජනතා මතකයේ ඇති දේවල් හාස්කම් වැනි ඇදහිය නොහැකි දේවල් වේ.

  1. බහුලව හීන් බැවිල සහ මහ බැවිල වශයෙන් හඳුන්වන බැවිල වර්ග
  2. බහුලව හීන් තෝර සහ මහ තෝර ඇත්තෝර වශයෙන් සියලුම තෝරවර්ග
  3. බහුලව හීන් බොටියා සහ මහ බෝටියා
  4. බහුලව කටුතම්පලා සහ රත්තම්පලා වැනි තම්පලාවර්ග
  5. බහුලව ගෙඳ හා බිම් හීන් කූර මහකූර ඇතුළු කූරවර්ග
  6. මුකුණුවැන්න වර්ග, ගොටුකොලවර්ග
  7. ගොඩ කොහිල, නික, රට එඬරු
  8. වේලා, කටු අනෝදා සහ වල් අනෝදා
  9. සන්නිනායම්, මදුරුතලා සහ රටතලා
  10. වැටහිර හෙවත් පත්පාඩගම්
  11. ඉරවේරිය හා ඒකාවේරිය
  12. උඩහළු වැල් සහ පෙනෙල වැල්
  13. පින්න
  14. ගොකටු
  15. මෑල්ල
  16. බිංපොල් හා බිංතල්
  17. දැනට ඉතා දුර්ලභ බිංකොහොඹ
  18. එළවරා
  19. පිල වර්ග
  20. කරල්හැබ
  21. සම්මැට්ටිය
  22. හීන් රත්මල්
  23. වල්ලූණු
  24. හෙන්දිරික්කා
  25. කොහිල ගාල්
  26. බුත්සරණ
  27. සියලුම හබරල වර්ග
  28. රත්මල්
  29. හෙන්දිරික්කා
  30. සමන්පිච්ච,ගැටපිච්ච ඇතුළු පිච්ච වර්ග
  31. ඉද්ද වල්ගම්මිරිස් කුඩුමිරිස්
  32. නිදිකුම්බා

ආදි රාශියකි. ඊ ළඟ ඇසළ මස තෙක් වැවෙන මේවා පෙරහර කිට්ටු වනවිට ඵලදරා නව පැළෑටි ජනිත කිරීම පිණිස මැලවී යමින් තිබෙනවා වැනිය. අත්තනායක මොහොට්ටාල නම් වූ දේවාලයේ විධායක මණ්ඩලයේ ප්‍රධානයා හැර අන් සෑම රාජකාරි ඇත්තන්ටම පෙරහරේ සාම්ප්‍රදායික විශ්ෂිත රාජකාරියට අතිරේකව තවත් කටයුත්තක් පැවරී තිබූ බව 1870 කොමසාරිස් ලේඛනය ද පෙන්වා දෙයි. මෙය පංගුරැහිම යනුවෙන් හැඳින්විනි. “පෙරහරට පෙරාතුව වීදියේ හත්රියනක් රැහැලා සුද්ද කිරීම” යනුවෙන් නියමව ඇත්තේ ඉහත පැළැටි සහිත බිම පෙරහරට සූදානම් කිරීම පිණිසය. පෙරහරින් පසුව එන වප් වැස්සත් සමග බිම වැටී සුදුසු පරිදි පදම්ව තිබූ ඉහත කී ඖෂධ පැළෑටි දළුලා නවමු ලෙස වැඩීම සුලභ ලක්ෂණයක් වශයෙන් තිබූණි. ගැමියන්ට මැල්ලුම් හා සලාද වර්ග පිළිලෙ කිරීම පිණිස අවැසි දෑ ද වෙදැදුරන්ට බෙහෙත් වර්ගද නෙලා ගැනීමට අවස්ථාව ලැබෙයි. 1980 ට පෙර වසර වල මෙසේ ඵලා නෙලන ගැමියන්ද ඖෂධ වර්ග නොලා ගන්නා වෛද්‍යවරුන්ද දේවාල පරිශ්‍රයේ සුළභ විය. මෙතෙක් විස්තර කළ තොරතුරු අනුව දේවාල පරිශ්‍රය “පැරැන්නන් ඇති කර තිබූ ඔෂධ උද්‍යානයක් විය හැකිය” යන නිගමනයකට පැමිණීම අපහසු නොවේ. බිම්මට්ටම හෝ අඩි 3 ක් හෝ 4 කට වඩා උස නොයන ඔෂධීය පැළෑටි පූජා භූමියේද දෙමට, පලොල්, කහට, අරළු, බුළු සහ ගම්මාළු වැනි වනස්පති ඔෂධීය ශාඛ තදාසන්න වතුවලද වවා තිබුණා වැනිය.

ජනාවාසවීම සහ ප්‍රාග්ඓතිහාසික උග්ගල් අලුත්නුවර

පුරාණයේ මැදගම වනාන්තරය යනුවෙන් ව්‍යවහාරයේ තිබූ බවට සාධක ඇති මේ පෙදෙස "එතරවා කෝරලය" වශයෙන් හැඳින් වූ පාලන ඒකකයක්ව තිබූ බවද පුරාණ ලේඛන අනුව පෙනේ.වනගහය නිසා මේ පෙදෙස පුරාණයේ සිට සැඟව පැවති විදේශ සතුරු උවදුරුවලදී රජදරුවන් ඇතුළු ප්‍රභූවරුන්ට ආරක්ෂිත පෙදෙසක්ද වී ඇති බව පෙනී යයි. ජාතික ඉතිහාසය හදාරන්නට උපකාරවන ප්‍රකට ලේඛනයන්හි, මේ ප්‍රදේශයේ පුවත් සෙවීම අසීරුය. සමහරවිට තවමත් අප්‍රකටව ඇති පුරාණ ග්‍රන්ථයක් වූ "උත්තරවිහාරවංශය" හෝ "උත්තරවිහාරට්ඨ කතාව" වැනි ග්‍රන්ථතුළ මේ ප්‍රදේශය පිළිබඳව සටහන් තිබෙනවා වන්නට පුළුවන. උග්ගල් කල්තොට, බුදුගල පධානගර, තංජන්තැන්න, කූරගල හා හඳගිරිය වැනි පෙදෙස්වල දක්නට ලැබෙන ඇති ක්‍රි.පූ. 2 හෝ 3 වැනි සියවස්වලට ගිනිය හැකි නටබුන් හා ගිරි ලිපි ලෙන් ලිපි ආදියෙන් අනාවරණය වන තොරතුරු හරිහැටි හඳුනාගන අර්ථකථනය කරමින් පෙළ ගැසිය හැකි සාහිත්‍යමය මූලාශ්‍ර තවම හමුව නොමැත. වරින්වර අපගේ පුරාණ පොත් පත් ගිනිතැබූ අවස්ථා පිළිබඳ වාර්තාවන් ඉතිහාසය තුළ හමුවන හෙයින් බොහෝ ඉතිහාස පුවත් සැඟව පැවතීම අරුමයක් නොවේ. උග්ගල් අලුත්නුවර ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ පුරාවිද්‍යාත්මක කැනීම් තවමකර නැත. මතුපිටින් ප්‍රකටව පෙනෙන පුරාවිද්‍යා වටිනාකම් සහිත සම්පත් පිළිබඳ විමසීමේ දි මෙය ලංකාවේ මධ්‍යකාලීන යුගයට වඩා පැරණි ජනාවාසයක් නොවන බව පැහැදිලිවේ. එහෙත් මෙයස ප්‍රාග් කේම්බ්‍රීය යුගයට අයත් ‍පුරාණ බිම්කඩක් බැවින් ද ශිෂටාචරවත් මිනිසුන් සිටි බව හැඟවෙන තදාසන්න පෙදෙස් වල කර ඇති පර්යේෂණ වාර්තා පිළිබඳ සලකන විට මේ පෙදෙසේ ද ප්‍රාග්ඓතිහාසික තොරතුරු අනාගතයේදී අනාවරණය කෙරෙනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළ හැකිය. මහාචාර්ය දැරණියගල ශූරීන් වැනි විද්වතුන්ගේ ගවේශන මගින් බළන්ගොඩ පෙදෙස ඉතා අතිතයේ සිටම මිනිස් වාසභූමියක්ව පැවති බව පෙන්වා දෙයි. එහෙයින් උග්ගල් අලුත්නුවර ප්‍රාග් ඉතිහාසගත තොරතුරු වඩා නිවැරදිව අනාවරණය අනාගතයට භාරවන්නකි. ක්‍රි.ව.1385 හෙවත් ශකවර්ෂ 1304 සූරිය මහරජතුමා විසින් මැදගම වනාන්තරයේ කතරගම දෙවියන් උදෙසා මෙහි මුල්ම දේවාල ගොඩනැගිලි කර ඇති බව පුරාණ ලියවිල්ලේ සඳහන් වෙයි.


ශලුත්සකන් තුන්සිය වරුසෙට හිමි දුරුතු මසේ පුර සද‍       කාලේ
ගලුත් කඩා කටු කණුමුල් උදුරා සීමා පවුරකි මැද           මාලේ
දිලුත් එරන්කොත් නවයක් තිබුණයි ශක්‍ර පුරය බදු ඒ         කාලේ
දිලුත් ඒ දික්පති සූරිය නෙරපති කෙරව්ව මැදගම          දේවාලේ


වශයෙන් ගමේ ප්‍රකට ජන කවිය ද ජනප්‍රවාදයේ පවතින ජනකතාවන්ද අනුව ගම්පල රාජධානි සමයේ ආරම්භවන ඉතිහාසපුවතක් බවට ආලෝකය ලැබෙයි. මේ අවදිය ගම්පල රාජධානියේ 5 බුවනෙකබාවන් රජකළ සමයයි. මෙහිදී කියවෙන සූරියමහ රජු යන්නේ භාවිතව ඇත්තේ රජවරුන් තමන් හඳුන්වාගත් සූර්ය පොළපත යන අදහස වන්නේ නම් "සමහරවිටක මේ 5 බුවනෙකබාවන්ම විය හැකිය" යන අනුමානයට පැමිණිය හැකිය. 5 වන බුවනෙකබාවන් සීතාවක ආරම්භකයා වශයෙන් කටයුතු කළ රජතුමා බව හෙලි කෙරන මහාචාර්ය රිසිමන් අමරසිංහයන්ගේ පර්යේෂණ(බලන්න, මහාචාර්ය රිසිමන් අමරසිංහ ශූරීන්ගේ සීතාවක පිළිබඳ පර්යේෂණ මගින් අනාවරණය කරගත් තොරතුරු අනුව රචනා කර ඇති අගනා පර්යේෂණ නිබන්ධනය "සීතාවක උන්නතියේද අවනතියේද සමහර අංශ පිළිබඳ විමර්ශනයක්" 1998 කර්තෘ ප්‍රකාශනය) ද සැලකිල්ලෙන් කියවනවිට මැදගම වන්න්තරය වැනි ස්වාභාවික රැකවරණ සලසා ගත හැකි ප්‍රදේශයක් පිළිබඳ මේ රජුගේ අවධානය යොමුවන්නට ඇතැයි සිතීම සාධාරණය. සතුරු ආක්‍රමණ නිසා රාජධානි නිරිත දිගට සංක්‍රමණය වෙමින් පැවති යුගයක් වූ මෙකල මැදගම වනාන්තරය රජදරුව්න්ගේ රැකවරණයට වැදගත් වූ ප්‍රදේශයකි. කෙසේ වුවද කඳුකර රජ පෙළපතක් ගැන වෙනමම තොරතුරු ද මේ සමයේ දක්නට හැකි බව ගඩලාදෙනිය වැනිස්ථානවල ඇති ශිලා ලිපිවලින් පැහැදිලිවෙි. ඒ අනුව "මැදගම්නුවර" හෝ "මැද්දෙගම්නුවර" පවතින්ට ඇති ප්‍රාදේශීය රාජධානියක් පිළිබඳ ඉඟි පුරාණ ලියවිල්ලේ මෙන්ම අලගියවන්න මුකවෙටි රචනා කළැයි සැලකෙන "කුස්තන්තීනු හටන" අනුවද අනුමාන කළ හැකිය. මේ මැදගම්නුවර හෝ මැද්දේගම්නුවර යනු උග්ගල් අලුත්නුවරට ආසන්නව ඊට උතුරෙන් දෙතනගල කඳු පාමුල සැඟව පිහිටි පෙදෙසකි. බළන්ගොඩ පින්නවලට කිට්ටුව පිහිටි මැද්දේගම නමින් දැනට හඳුන්වන එය පුරාණ නුවරක් බවට ලිඛිත මෙන්ම ජනවහර අනුවද සාක්ෂි සැපයෙන පෙදෙසකි. (මෙහිද පුරාවිද්‍යා ගවේශන තවම සිදුවී නැත.) එය පුරාණ රාජධානියක්ව තිබියදී කොන්සතන්තීනු ද සා නොරොඤ්ඤා නමැති පෘතුගීසි සෙන්පතියා විසින් ගිනිබත් කර වනසා රජදරුවන් පළවා හැරි පුරාණ නුවරකි. 1620 දී පමණ සිදුවී ඇති මේ සටන් පිළිබඳ විස්තර කුස්තන්තීනු හටනේ දැක්වෙයි. එහි සඳහන් ආකාරයට මල්වාන, කුරුවිට, සපරපුර(රත්නපුර)නිවිතිගල, සංවාන(හංවාන)හරහා බළන්ගොඩ දක්වා පැමිණි නොරොඤ්ඤා ඇතුළු පිරිස එතැනින් මැද්දෙගමට පැමිණ රාජධානිය විනාශකර මග දිගට හමුවන ගම් බිම් ද ගිනිතබමින් ඉඹුල්පේ දක්වා පැමිණි බව කියවේ. මේ පැමිණි මග දෙනගංඔය නිම්නයයි. පුරාණ වලව්වල නෂ්ටාවශේෂ මෙන්ම තවමත් ඇති පුරාණවලව් කීපයක් වන අතර පුරාණයේ හිඳුවා ඇති බෝධීන් ද හමුවේ. ඉඹුල්පේට නුදුරු පස්සරමුල්ලේ ඇති එයින් එක් බෝධියක් හත්බෑව බෝධිය (කත් බෑව → හත්බෑව) නමි. එය පුරාණයේ කත් කරුවන් ගිමන් හැරි ස්ථානය ලෙස ජනප්‍රවාදයේ පවතී. එහෙත් මැදගම වනාන්තරයේ ඒ වන විටත් ඉදිව තිබූ උග්ගල් අලුත්නුවර දේවාලය හමුවී නැත. ඉඹුල්පේට ඉතා ආසන්න වුවද අලුත්නුවර පිහිටියේ උස්බිමක් සහිත ඝනවනාන්තරයකින් වැසීගෙන බැවින් රජමහා විහාරය හා දේවාලය මුණ ගැසී නැත. තවත් අතකින් මෙය ඒ වන විටත් ජනාවාස වෙමින් පැවති ප්‍රදේශයක් විය. ඒ බව පැහැදිලි වන්නේ මෙහි වැසි බොහෝ දෙනකු තම මීමුත්තන් නුවරින් පැමිණ පදිංචි වූ බවක් පවසන හෙයිනි. දැනටත් ප්‍රවේනි රාජකාරිවල යෙදෙන ඇතැමුන්ගේ වාසගම් වල "කෝට්ටයා කන්ද, උඩගම, පින්නවල, ඇටවකවෙල" වැනි පූර්වයේ යෙදෙන පද හඟවන්නේ ඒ අය මැදගම් නුවරින් පැමිණී අය වන බවකි. අදද පුරාණ නෑකම් ඇති මැද්දේගම හා උග්ගල් අලුත්නුවර වැසියෝ වෙති. රොබට් නොක්ස් එදාහෙලදිව ගැන කරන විස්තර වල මහනුවර රාජධානියෙන් නිරිත දිග පෙදෙස් ඝන වනාන්තරයෙන් වැසී තිබුණ බවත්, වනය හෙලි කිරීම තහනම් කර ඒවා පාලනයට නිලධාරීන් පවා පත්කරතිබුණ බවත් හෙලිවෙයි. ඒ අනුව 1660 වැනි කාලයක වුව ද මේ පෙදෙස පැවත ඇත්තේ ඝනවානන්තරයට මැදිව බව පෙනේ. තවද පාරවල් විශාල සංඛ්‍යාවක් වුවද එකම පාරකවත් දෙදෙනකුට පේලි ගැසී යාමට නොහැකිබවත් එක්කෙනා පස්සේ එක්කෙනා බැගින් ආයුතු බවත් රොබට් නොක්ස් කියයි. රටේ අස්සක් මුල්ලක් නෑර රොබට් නොක්ස් ඇවිද ගියද කිසි දිනක මැදගම වනාන්තර පෙදෙසට පැමිණ ඇති බවක් නොකියවේ. 1385 යට කී සූරිය මහරජතුමා මැදගම දේවාලය කර ඇත්තේ ගැට්ටොපාන වන්නිරාල්ත් මැදගම බණ්ඩාරත් සැලකළ පුවත අනුවය. මේ 5 වන බුවනෙක බාවන් නම් මැදගම බණ්ඩාර යනු එවකට තිබූ මැද්දේගම රහස් මාලිගයේ සිටි ප්‍රාදේශීය නායකයා විය හැකිය. ගට්ටපාන වන්නිරාල යනු මැදගම දේවාලයට ආසන්නයේ පදිංචිව සිටි වනාරක්ෂක නිළධරියා විය හැකිය. බඩහැල වන්නියා යනුවෙන් ද හඳුන්වන කෙනෙකු බ්‍රාහ්මණයන් සමග දේවාභරණ පිළිගැනීමට ගිය බව ලේඛනය කියයි.

"https://si.wikibooks.org/w/index.php?title=උග්ගල්_අලුත්නුවර&oldid=7899" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි