ගිරා සන්දේශ විස්තර වර්ණනා-9
81
අර්ථය - අහස් ග‍ෙඟහි ජල ක්රීටඩා කරන දිව්යයපුරයෙහි ස්ත්රීින්ගේ සිහින් වූ ශරීරයෙහි ශෝභාව යහපත් වූ රූපශ්රී යෙන් පරාජය කොට තමන්ගේ ආකාරය දුටු ලෝකයාගේ සිතද ව්යාපකුල කොට ග‍ෙඟහි ජල ක්රී්ඩා කරන්නා වූ ශෝභා සම්පන්න ස්ත්රී්න් බලන්න.
විස්තර - සුරගඟ - අහස් ගඟ; විෂ්ණුගේ මහපටැඟිල්ලෙන් පටන් ගන්නා මෙය ඊශ්වරයාගේ ජටාව වටා තුන් වරක් කැරකි පොළොවට බසී. එසේ බස්නා කොටස අහස් ගඟ නමි. දිව්ය ස්ත්රීඑන් මෙහි ජල ක්රී්ඩා කරතියි කියනු ලැ‍බේ.
තුනුවඟ - තුනු + අඟ, සිහින් වූ ශරීරය. සිහින් ශරීර ඇති නිසා කාන්තාව මෙනමින් හැඳින්වේ.
82
අන්වය - මුදු වරලීය මල් අවල මනරඟ කොමළඟ ගඟ ඉවුරෙහි නොහැලියා සිට සෙද පැන හෙන රඟ වියොවග උදුලියා දද ලෙළ සිරි කියෙලියා.
අර්ථය - මෘදු වූ කෙස් වැටියෙහි මල් ගවසා ගත් සිත් ගන්නා කාන්තාවන් ගං ඉවුරෙහි නො ඇලී ඉඳ වහා පනින ආකාරය අනංගයාගේ බබලන ධජය ලෙළ දෙන ආකාරය ප්ර කාශ කෙළේය.
විස්තර - (1) ග‍ෙඟහි දිය නාන කාන්තාවෝ වරින් වර ගොඩට අවුත් මොහොතක් වත් ඉවුරේ රැඳී නොසිට ආපසු දියට පනිති. ඔවුන්ගේ සිරුර රන්වන්ය. එය දුටුවන්ගේ සිත මත් කරවනසුලුය. මේ අංග දෙකම සැලකීමෙන් ඔවුන්ගේ මේ පැතීම අනංග ධජය ලෙළ දීමකට උපමා කරන ලදි.
(3) මල’වල - මල් + අවල; මලින් ගැවසි
වියොවග - අනංගයා; වෙන් වීමෙහිදී ගින්නකට සමාන වේදනාවක් ඇති කරවන නිසා මෙසේ හැඳින්වේ.
83
අන්වය - කෙළනා ලිය පියයුරු බිත ගැසෙමිනි විදුනා රළ රොන් වැද වැද වෙසෙසිනි සොබනා නඳ විලිසිනි. සොමි වුවනත අම කිරණින් රඳනා පිරි සඳ වැනි.
අර්ථය - ක්රිාඩා කරන්නා වූ ස්ත්රීාන්ගේ පි‍යොවුරු ප්ර්දේශයෙහි වදිමින් විහිදෙන සිහින් දිය බින්දු වැදීමෙන් විශේෂයෙන් අලංකාර වූ සිත් සතුටු කරවන කාන්තාවන්ගේ සෞම්යන මුහුණ අමෘත රශ්මීන් බබලන පූර්ණ චන්ද්ර්යා වැනිය.
විස්තර - (1) අතිශයෝක්තිය සාමාන්යදයෙන් කාව්යුයෙහි ලා පිළිගත් සම්ප්රෙදායකි. එසේ වුවත් මෙය නම් ඒ සම්ප්රමදායද ඉක්මවා යන්නකි. පියයුරු බිත්තිවල රළ වැදී ඉන් නඟින දිය බින්දු මුහුණට විහිදෙතියි කීම එතරම් මනහර චිත්ත රූපයක් ඇති නොකරයි.
(2) පියවුරු බිත - මෙයින් පියවුරුවල විශාලත්වයද ඇඟවිණි.
රළ රොන් - භිත්තියෙහි හැපී කුඩා බින්දු බවට පත් වන රළ.
සොමි - සෞම්යර
84
අන්වය - බල පෑ වාසි වෙන වෙන කියමින් දිය තුල බෝ කල නොපෙනී ඉඳිමින් දුල විදුලියේ සේ තැන පෙනෙමින් දිය කෝකිල ගසමින් කෙළ කෙළ යෙති.
අර්ථය - (ගැහැනු) ශක්තිය ප්ර කාශ කළ කයිවාරු වෙන වෙනම කියමින් දිය යට බොහෝ වේලා නොපෙනී සිටිමින් බබලන විදුලිය මෙන් තැන තැන පෙනෙමින් දිය කෝකිල ගස ගසා ක්රී ඩා කරමින් යති.
විස්තර - (1) ජලය නිල් පාටය. එහෙයින් ආකාශය වැනිය. ස්ත්රීහහු රන්වන් වෙති. එහෙයින් විදුලිය වැන්නාහ. බොහෝ වේලා ජලය යට සිට ක්ෂණිකව මතු වී නැවත යට යන ස්ත්රීැන් පෙනෙන්නේ අහසෙහි විදුලි කෙටීම මෙනි. අලංකාර කාව්යය සංකල්පනයකි.
වාසී - වහසි බස්; හපන්කම්.
දිය කෝකිල - දියබුන් ගැසීම වැනි ක්රීදඩා විශේෂයකි. මෙහි වර්තමාන නාමය කුමක්දැයි කිව නොහැකිය.
85
අන්වය - නොමැලි විලසින් දිය කෙළ කෙළ යන, වෙසෙසින් ඉපිලී නැඟි රඝ රොන්, පහසින් තම එක සරියැයි ගඟ එකලී සතොසින් ලොමු දැහඅ ගත් සිරි කියෙලි.
අර්ථය - කඩිසර කාන්තාවන් ජල ක්රීැඩා කරමින් යන කල්හි විශේෂයෙන් මතුවී නැඟුණු රළ බින්දු ස්පර්ශයෙන් තමන් හා සමානයැයි ගඟ එකල්හි සන්තෝෂයෙන් රෝමෝද්ගමනය කළ ආකාරය ප්රාකාශ කෙළේය.
විස්තර - (1) කාන්තාවන් කඩිසර ලෙස දිය කෙළයෙහි යෙදෙන විට කුඩා ජල බින්දු විසිරෙයි. ග‍ෙඟන් ජල බින්දු උඩට නැඟී සිටීම ග‍දෙඟිහි ලොමු දැහැ ගැන්මක් වැන්න. එසේ වන්නේ සන්තෝෂයෙනි. සන්තෝෂය ඇති වන්නේ කාන්තාවන්ගේත් තමන්ගේත් ස්පර්ශය සමාන බැවිනි. එනම් දෙකම මෘදුය.
පබවත පොකුණට බට අවස්ථාව විස්තර කරන කව්සිළුමිණකරුද මෙවැනි වර්ණනාවක් කරයි.
(2) නොමැලි - මැලි, මැළි යන දෙකම නිවැරදිය. නොමැලි යනු කම්මෑලි නැතිකමය. එනම් කඩිසරකමය.
86
අර්ථය - කොමළ කාන්තාවක මුහුණ උඩුකුරු කොට තමාගේ අත් එක් කොට බැඳ දිය මත පිහිනන කල්හි (එය) චන්ද්රුයා ඉදිරියේ සියලු නෙලුම් මල් හැකිලෙනුයේ මේ ආකාරයට යයි සූර්යයාට පෙන්වන්නාක් වැන්න.
විස්තර - (1) දියෙහි පිහිනන කාන්තාවන්ගේ මුහුණ සඳ වැනිය. අත් නෙලුම් වැනිය. ඒවා පපුව මත එකට බැඳ ගෙන සිටින විට හැකිළුණු නෙලුම් මල් වැනිය. එය හරියටම සඳ ඉදිරියේ නෙලුම් හැකිළීම හැ සමානය. එවිට මේ ක්රි.යාව සූර්යයාට පෙන්වන්නේ ඇයි? සූර්යයා නෙලුම්වල නෑයාය. නෙලුම්වල නිවට හැසිරීම පෙන්විය යුත්තේ එහි නෑයා වන සූර්යයාටය. (එය අපහාසාත්මක පෙන්වීමකි.)
(2) වුවනත - මුහුණ; වුවනම වුවනතයි. ස්වාර්ථ තද්ධිතයකි.
මුහුල’ත් - මුහුල + අත්; පොහොට්ටුවක් මෙන් ඇකුළුණු අත්.
87
අන්වය - එතරා ගඟ ඉසිරී අඹරා දිසි දිය දහරින් හුණු පතරා සසිරී ඉඳුසැව් සිය විසිරි ගිය ලතු කොකුම් අඟරා අසිරි සිතුවම් දැක්වී.
අර්ථය - එකල්හි ගංගාව විසිරී ආකාශයෙහි දෘශ්ය මාන වූ ජල ධාරාවෙන් වැටුණා වූ මහත්, සශ්රීකක දේදුනු ශතය (විශාල ප්රමමාණය) විසිරී ගියා වූ ලතු, කුංකුම හා අංගරාග (ආදි‍යෙන්) ආශචර්යවත් සිතුවම් පෙන්වීය.
විස්තර - (1) ග ෙඟහි කාන්තාවන් ජලක්රීරඩා කරන විට ජලය අහසට විසිරෙයි. ඒ විසිරුණු ජලයට හිරු රැස් වැටුණු විට සිය ගණන් දේදුනු දිස් වෙයි. එසේම කාන්තාවන් ඇ‍ෙඟහි ගෑ ලතු’කුංකුම ආදිය සේදි ගොස් ගඟ දියෙහි පැතිරී ඇත. මේ සියල්ල ගඟ විසින් පෙන්වන ලද අසිරිමත් සිතුවමක් වැන්න.
(2) ඉසිරී - ඉහිරී යනුවෙන් දැන් ව්යුවහාරයේ එයි. මෙහිදී දෙනුයේ විසිරී යන අර්ථයයි.
ඉඳුසැව් - ඉන්ද්රියාගේ දුනු, දේදුනු
පතර - පුරාණ ස්ත්රී්න් අත් පා පාට කිරීමට ගත් රතු පාට ද්රිවයකි.
කොකුම් - කුංකුම
අඟරා - අංගරාග, ශරීරයෙහි ගාන සුවඳ ද්රටව්යා
එතරා - එකල්හි, මෙහි පාලි තේරුම ‘මෙකල්හි’ යනුයි.
88
අර්ථය - පහත ඇති විස්තරය කියවීමෙන් අර්ථය වඩාත් හොඳින් තේරුම් ගත හැකිය.
විස්තර - (1) මිනිස්සු ගඟ දෙපැත්තේ සිට ග‍ෙඟ් ජලස්නානය කරන ගැහැනුන් දෙස බලා සිටිති. ඔවුන්ගේ ඇස්වලින් නිකුත් වන කාන්තිය ලණුපොටවල් වැන්න. ඔවුහු ඒ රැහැන්වලින් ගැහැනුන් බැඳ තමන් වෙතට අදිති. ඒ අනුව එගොඩ මෙගොඩ පිනා යන රන් පැහැති කාන්තාවන් පෙනෙන්නේ ගිරවාගේ ගමනට රත්රන් පාලමක් බඳින්නාක් මෙනි.
(2) රන් හේ - රත්රන් ඒ දඬු
යතුරට - යාත්රානවට, ගමනට
89
අන්වය - සෙද නා ලොවින් ආ ළඳුනා ලෙසිනා රළිනා ලෙළෙනා සොබනා ගතිනා නඳනා ගඟ නා කෙළනා ලියනා දකිනා මතිනා හද තොසිනා නා.
අර්ථය - වහා නාග ලෝකයෙන් පැමිණි කාන්තාවන් පරිද්දෙන් රළින් ලෙළ දෙන ශෝභන ශරීරයෙන් සිත් සතුටු කරන ග‍ෙඟහි නාමින් සෙල්ලමි කරන්නා වූ ස්ත්රීරන් දුටු පමණින් ඔබේ හදවත සතුටින් නැහැවී යන්නේය.
විස්තර - (1) ග‍ෙඟහි රළ පහර නිසා එහි නාන ස්ත්රීගන්ගේ ශරීරය ඇද වෙවී පෙනෙයි. නාගයා ගමන් කරන විටද ශරීරය ඇද වෙයි. ඒ නිසා මේ ස්ත්රීරහු නාලොව සිට වහා එන නාග කන්යාගවන් වැන්නෝය. මේ චමත්කාරජනක දර්ශනය දකින ගිරවාගේ සිත ප්රී‍තියෙන් පිනා යයි.
(2) හද නා තොසිනා - හදවත සතුටින් නෑවි යයි.
90
අන්වය - ලද අඟනන් සොබනා තුනු රුසිරින් දන මන් බැඳ නිල් අඹර ලෙළෙනා සොඳ රන් දද මෙන්, සතොසින් වැද රළිනා ගැල ඉපිලෙමින්, මෙලෙසින් කෙළනා සඳ.
අර්ථය - තරුණ ස්ත්රිසන් මනා වූ ශරීර රූපශ්රීනයෙන් ජනයා‍ෙග් සිත් ගෙන, නිල් ආකාශයේ බබලන රත්රන් කොඩි පරිද්දෙන් සන්තෝෂයෙන් (ගඟට) වැදි රළින් ගිලී ඉල්-පෙමින් මේ ආකාරයට ක්රීවඩා කරන කල්හි.
විස්තර - (කොඩි සුළඟට සෙලවෙන විට, වරින් වර නොපෙනී යන්නාක් බඳු වෙයි. රළින් ගිලෙන කල කාන්තාවෝද එසේ වෙති.
(2) ගැලිපිලෙමින් - ගැල + ඉපිලෙමින් යනු සන්ධි, විය නොහැකිය.