ජානකීහරණය - iv

19. සග

i. හනුමත් දිව ඔසු ගෙන ඒම

1. ඉක්බිති අය ‍සකෙව් - කල්නෙමි පහර ලද මුත් ආයේ රැගෙන ගිරි කුළ - සෙද පවන පුත් හනුමත්

2. ගිරි කුළෙහි වූ මහ - ඔසුව ගත් කපි වෙදනා ගෙන රමිඳු මල් මෙ ලොවට - තුටිනිපිලියේ මොහොතින්

ii. පුරඳරා රාම වෙත මාතලී එවීම

3. ඉක්බිති මාතලී - නුබ ගඟ නෙලෙන් සල දද සක’තර වලා රැඳි රිය - රැගෙනායේ රමිඳු වෙත

iii. රාම - රාවණ සටන

4. රමිඳා පුරඳරෙව් - වමතින’ත ගෙන මාතලි සුසැදි රියරා සිටියේ - දරමින් දුන්න සුරතෙහි

5. අබියසැ වන් තමන් - මේ කුළු කොවිනිරා ලූ සුර ගණ බැලු දෙපස ම - රිසියෙන් සටන් නරඹනු

6. සිටිමින් ම රිය තුළ - මහ විරු රම් නසන රිපු ගියෙ දියැ සදා සරයක් - වෙත රවුළා රියෙක හුන්

7. “මුල් සර මුදව තෙපි - නැතොත් මේ පිළි ගනුව”යි කියමින් රවුළු හළ සර - වැටුණේ රමිඳු අබියස

8. ආදි පුරිසා රම් - වෙස් දැරු නැසීමෙහි වන් පවිනැදි සේ රවුළු සර - රසතලැ වණි හරස්වී

9. සැදි විදු රන’බරණ - යුගත මේ වන් රවුළා පතුරා දස මුවෙන් ගොස - පිරැවි නුබ සර වැස්සෙන්

10. බිඳී සර පහරින් - හුණු තුරු ලියැති වන ඒ දිස්වි ලෙසින් වනයක් - හෙලා ලූ මහ නදියක්

11. මහ සමුදුරැ මතු ද - රම් දිනනු වස් රවුළා නුබ ගැබ ද හේ බැඳියේ - සර’තුරු නැති ව පතුරා

102

12. රවුළු විදි සර මෙන් - දෙගුණයක් වණි ඔහු වෙත කළ දේ සත් දනන් හට - පල දේ එයට වැඩියෙන්

13. මහ ගොස නඟා හෙත - සර රැස සෙට පුරිස්හුගෙ රැක ගත ළ තම රකුසා - ඇදුමෙන් ම නිති දුනු දිය

14. පළමු සරයෙන් විදි - රම් සතුරු ගත සිඳුණේ වෙයින’දිසි ඔහු සර ගති - දත යුතු විය’නුමැනුමෙන්

15. වැටුනෙ ද අහස් ගඟ - රුවින් සර රැස පැතිරෙන නැත ජයසිරිය ගමනට - සැදිණි ද හෙයක් සරයෙන්

16. නඟන රුදු හඬ මේ - සර රැස සතුරු රකුසුගෙ වළහමින් හිරු රැස් ඔහු - නස්නට නැඟිණි දෝ නුබ

17. වළහන දිනිඳු රැස් - කළ මහ දැලක් සරයෙන් ගැනුමට ‍ස‍ඳෙහි හෝනා - මිග විසිරැවි ද නුබ ගැබ

18. මේ කුළු තැන ම හැම - හෙළති ද දහර අයමය සිතමින් දිරිය නට හේ - මුළා වූයේ සටනෙහි

19. දෙදෙනහු රම් රවුළු - මහ බා ටැම්හි නුබ තෙක් බැඳි සර වියන රැකියේ - සකල සෙන් හිරු කිරණින්

20. හැර සර රම් සතුරු - බා සිඳ හෙළන උරයෙන් හැම විට ම දුනු ගති හෙන - අන’තක් පහළ එ තැනින්

21. ඉක්බිති රකුස්පති - සසල කෙස් රොද ඩහ වැකි දුල නළලතෙහි රද පුත් - පහළේ තිහිණි හී‍යෙන්

22. රැඳි දෙබැම’තර සර - දැති රන්වන් නළල රම් රුවෙහි මෙහෙසුරු පිඟු පෑ - නළලතෙහි සිරි ඉසිලි

23. සිඳි කෙණෙහි රම් රිපු - හිස’ඩක් බිණු නිගා බස බෙණෙමින් ඉතිරි අඩ එහි - පහළ විය අන් සිරසක්

24. ලක් වැ සර පහරට - වෑහෙන රිහිරි මුව යුත් කිරුළු සුන් හිස් දුටුවේ - රවුළා ලද මුවින් ඒ

25. වන් සරෙන් නොකඩ වැ - සිඳී හුණු හිස් රැස ඇති රියැ හිඳ රවුළු කළ යුද - දුලබ මහිමෙකි මනු ලොව

26. සර හඬින් දෙසවන් - බිහිරි කළ එ සටන දෙස බැලුමුදු නොහැකි වී සපු - වෙතෙන ගුරුළිඳු දෙස මෙන්

27. මාතලි රවුළු නිල දන්වා එවූ පුරඳර සරයක් වෙසෙස් කවදය - බිඳියැකි රම’තැ තැබියේ

103

28. නල ගිනි දෙවියනුදු - තුටු කළ පගලියෙන් සැදි සර නිල අසන මෙන් රම් - සවනැසුරු කෙළෙ ඇදුමෙහි

29. නැඟූ හඬ බිහිසුණු - රම් සර වන් දෙබා මැද මැරි වැ‍ටුණේ රවුළා - නඟමින් එයට වැඩි හඬ

30. රකුස්පති මරු නිල - බිඳ ලු රමිඳු සර ඒ රස තල වැදිණි බියෙනෙව් - නැසු තිලෝ හිමි රවුළා

31. පෙළුනෙව් සරෙන් ඒ - නිහඬ මිහිකත වෙවු ලූ පෙරැළී හෙන සෙ රිපු යස - මල් වැසි වැටිණි රමිඳුට

v. කෘශෝදරී රණ බීමට යෑම

32. ‘මෙළේ හිමි රිපු කළ - වින නුදුටුදැ’යි පා මුල වැටුණ ද මෙවුල කිසොදරී - ගියෝ වෙත ඒ රණ බිම

33. මළැයිඳුරුජිත් පිතු - නිහඬ වැ පහළ ළය’තින් මය දූ ගත නොබිඳුණේ - සොව හෝ කොව නිසා වෙද

34. සීතා පැහැර ගත් - ඉක්බිති වෑයමෙන් වුව නොලද වැළැඳුම් රවුළිඳු - එ බිසෝ ලැබූ සැණෙකින්

35. පිය විරහ ගිනි ළෙහි - දවතැයි නිසැක ව ම මැය සිතා මෙන් දෙනුවන් ඇය - කඳුලින් තෙමී නොකඩව

36. නැත ද පණ හිමි ගතැ - රැඳි රදස් සර මුව තුළ දුකෙකැයි සල අතින් ඕ - පිස ලූ කඳුළු හෙළමින්

37. පළ කළ සිය අදර - හිමි නිතර සිප ගනිමින් මය දූ නුවන් කඳුළෙන් - ඉටු කෙළේ දියැඳිලි කම්

38. හිමි හට පෙර දවස - පියඹ මුවැ පියතම වූ යට’දර සොවින් විපතෙහි - වෙවුලී එ දින වියැළී

39. යුග පියොවු‍රන් රන් - කුඹු වන් මිතුරු හිමි ඕ කඳුළෙන’වසන් සැනැහුම - කළෝ ගියෙනොහු සුර පුර

40. දැවෙන හද සොවගින් - මුව කැලුම් නට මය දූ බැගෑ දෙනුවන් නන් දෙස - හෙළමින් මෙ සේ වැළැපුණු

41. සතුන’දිත මස් ලොබ - සල’ත් පා තුට දනැවුව වැනසේ යළිදු එය ඔහු - ‘මළැ’යි යන සිත සමග ම

42. කලුනතර රවුළිඳු - අනෙකක් නොවු මා සම නැති වුව එ තැන දැන් මම - වැන්දඹුවක නොවෙම්වා

104

43. මෙ යුද ම පමණි හිමි - සැලැකුමෙහි ලා සෙට තැන සටනෙහි දිවි සමග තම - යසස නොහරිති සත් දන

44. සුරිඳුනි මනින් පෙර - කළ නිගා සිතැ නොතබා වඳින ඔබ පා පිරිහුණු - මොහු මුදනු මැන යමගෙන්

45. දෙවිඳුනි තිලෝපති - සල’දර දල නෙතැති බිඟු මුව පියුම් රැස සිඳුණේ - සැතින’නඟ ඔබ යාගෙට

46. එම්බල කුවෙර දන - හෙයින් සිතැ වෙර බැඳුන ද විපත් වත නෑ සියනට - සහයට එති නැණැතියෝ

47. බඹ ඔබ පිතාමහ - වෙති මොහු ජඩය හරි තෝ නුදුටු ද පිණිස ගුරු පුද - හිස් රැස මිණි සෙ විසුරනු

48. ලෝ පල් සුරන් මේ - බැගෑ වදනින් නොසැලෙත බෙණෙති දන ‘දෙවියෝ නම් - හුදු නම් මතෙක් පමණැ’යි

49. සියුමැලි තොල් කොපුල් - යුත් එ ලඳ ලතු තිලකය මකා ලී නෙත් කඳුළින් - යෙහෙළියක සෙ සිරිත් දත්

50. කරත මිනියට නිසි - සකර විදි දන වේ දත් ගෙන ගියහ ඇය නෑ දන - දිය සනහනුව බලයෙන්

51. “දිවි අග ගිනි උදක - දෙසකර තිර පැවතුමැති අප දෙදෙන සිරිතෙහි දැඩි - සේ බැඳිණැ”යි හ‍ඬෙක් වී

52. වෙළී ගිනි දලින’ත් - වකුටු ව හා නැමී හිස් තුබුණ ද පවන බිය පත් - නොදවා ඔහු මනා සේ

v. රම් කුමරු රජ සබයට පිවිසීම

53. මායා රූපි ඒ - පෙරපුරිස් විබිසණ හට පවරා රජය පිවිසිණි - රද සබ නිසසරන් හා

54. සෙන් ළ බැඳි කුමුදට - හිත කලා පිරි මෙහෙසුරු හා බැඳි මුත් මුවෙන් රහු - රවුළු රම් සඳ නැමඳූ

vi. සීතා සිය නිදොස් බව පළ කිරීම

55. රද දූ වඩා පෙම් - සමග තෙදළෑ පිරිවර ගියා හිමි බැහැ දක්නට - හුන් රකුස්පති පහයෙහි

56. සල කඳුළු නෙත් යුත් - පඬු පෑ වරල රදසින් එ ලඳ ගත සොවැ හිමි සිත - ගිල්වුව තුට ද දැනැවි

105

57. නිගැනුම් බියෙන් දන - රම් නෙත් ගනිත් පෙරළා මනැති ලඳ බිණු මෙ ලෙසින් - කොවින් පැකිළෙන වදනින්

58. පරවෙණි සෙ නෙත් බිඟු - හෙළුව පියුමට මේ ගත වැනසෙදොබ කිත් කිම මේ - වෙනස් පැවතුම විරුවනි.

59. නොබිඳි සිරිතැති ඔබ - මුව දැක වට සෙ මනෙතින් හෙළන පමණට කඳුළක් - කිම ළෙහි නොවුණෙ කුළු‍ණක්

60. පෙළෙමින් කලක් දළ දුකින් - පැහැය ද වෙනස් වී තපසින් නොයෙක් සිටි දැමී - සීතා කුමරි ඒ නිකැලැල් නූන යහ ගුණෙන් - මදයෙන් මිදී හුන් රමිඳුට’නොනැමූ හිස මරුට - වුව බස් බිණූ මේ

61. සලමින් කඳුළු බිඳු සොවින් - සීතා බීණූ ඒ රසයෙන් කුළුණු පිරි වදන් - සදමින් සවන්හී රමිඳුන් දනන් සිත සදනු - වස් නිදොස් බැව් පා දැල් වී අනල දෙස් දෙවන - සේ පියඹ උදෙසා

62. ඉක්බිති වඳුරු සෙන් සතුටු - කඳුළෙන් තෙමා නෙත් සිටියදි යුහුව ගිනි මැලට - පිවිසෙනු කැමති වූ කුමරිය උරුම රද කුලට - ඔද තෙද ගුණෙන් යුත් බසෙකින් සවන්කලු කළහ - සස් කිරිය මෙ ලෙසින්

63. හිමි සඳ රමිඳ හෙබි නිබඳ - මහසත් ගුණෙන් තුම් සිඳ ලන කුසුම් දම් කොවින් - සැදි හිසැ සුරඹුවන් දසහිස් වීනම් මසිතැ ඒ - රිපු දිනු විරුහු සිත් පිනවනු පිණිස මම මෙ ගිනි - දැල් මැද දැවෙම්වා

64. පුරඳුරු සතුරු ඒ සුනක - හා සිහිනෙකින් වත් සමහම් නොවිම් නම් මඳක් - වත් නොම දැවෙම්වා යන බස් බෙණෙද්දි බැගැ - ලෙස කඳුළු වගුරා තෙද රැස් කුරිරු සිය අනල - හකුළා සිසිල් වී

106

20. සග

i. රම් කුමරු සිය රට බලා පිටත් වීම

1. රම් සමග පියබඳ - ලක්සමණ පිබිසණ හා කපි නා පිවිසි පුස්පක - රියට වනු වස් සිය රට

2. නැඟු අතින් නළලට - නිසසරන් හිරු වළකා බලකොහු විමන පිවිසිණි - නුබ ගැබ උදර වන් බිඟු

3. මුදා මුහුලස රම් - එ ළඳගෙ දුමෙව් වියොවග පිස නෙත් වැළඳ බඳ මේ - වදන් පැවසී රහසින්

4. මෙ වනිතිරි රුවනක් - නොලැබෙයි නොකළහුට පින් සමරත පියෙන් පිය මා - සිතැ උපදි මහ ගරුවක්

5. ලැබ පතිනින් දෙලොවැ - දැපෙන දෙදෙනෙකි තොප හිමි මම මිහි තලැ අරුන්දති - හිමි වසිටු මුනි සුර ලෙවැ

6. බෙලෙන් තොප පතිවත - නසනු හැකි වී රකුසා නැතොත් ඔහු දිනු තිලොව ම - නැසියැකි ද මිනිසකු හට

7. දේවිය අසුන කර - මා ඇකය ගෙලැ එල්බී නල සල පියෙන් හෙබි නෙත් - යොමනු දිග’තෙහි මොහොතක්

ii. මග විසිතුරු

8. රකී යම හය මුව - කිඳුරි වන් මේ දිග’ඟන වළබගින’ප දවන නෙත් - තන මඬල යුත් මේකුළු

9. නහමනු පහළ නුබ - පිවිසෙත වෙයින් මෙ විමන තොප වියොවින් එ රිපු පුර - තැවී ගිය වැනි වැහැරී

10. බිඳුන ද රළින් සිඳු - මිණි දිව දිසෙයි එක් ව ම ලක් පුර ගිලෙයි මඳ මඳ - පව් හා සමග මහ වන

11. දිසෙයි තුඹසක් සේ - මෙ මහ ගිර තුඟු මුදුනැති බස්නා නදී පෙළ ඉන් - වක් ගමනැති සපුන් වැනි

12. ගිරි පෙළ සැදි තමලු - සඳුන් තුරු රැස හා මිණි නිල් මුහුලස මෙවුල යුත් - ලිය වැනි සඳුනලෙව් ගත

107

13. පසු කරත මේ කුළු - පුස්පක විමන දිනකර ඉක්මවතැයි පමණ තම - නුබ ගැබ වසා පැතිරෙයි

14. දෙපා තද කර මෙහි - වඳුරෝ යුතු ව කුහුලින් එබී පිටතට මේ කුළැ - විදුලිය දහර අල්වති

15. විහිදා සවන් මේ - දිගැත් සොඬ සැදි රසු දැල් තමා රඳවා දළ’ගෙහි - නහමා විමන කුහුලින්

16. ළඟා වී හිරු වෙත - රැසිනොහු දිලෙන මෙ විමන බිඳ දිය හෙළන මේ කුළු - ගොස දී ව‍ටා යේ ඔහු

17. පිරි නිබඳ මේ සිඳු - වෙරළතැ සුසැදි තල් තුරු සුමුගෙන් ගත් වරුණ මිණි - රැසෙහි සිරි පා බබළා

18. සගර මුනි යාගෙහි - බැඳි අසු පැහැර ගත් කල ඔහු පුතුන’තින් බිඳුණෙන් - සුගැඹුරු වී ල මෙ සයුර

19. සිඳු පුළුල ‍මැනුමෙහි - රිසින් මිහි තල දිගු කළ අතක් වන් මේ සෙල් හෙය - තොප උදෙසා යැ බැඳුණේ

20. පිහිනන සයුරු ඇතු - ගතැ වැද බිඳි තරඟ පෙණ ඔහු ගත බෙදුම් දක්වන - සුදු පෑ සිත්තමක් වැනි

21. ගිනි පෑ පබළකුරැ - වැද තරඟ බිඳි සමුදුර දිය සි‍ෙඳනු නොකැමැති අන් - වළබගක් උසුලන වැනි

22. රැඳි තැන සක් පබළු - සමුදුරැ මඳර ගිරි අග වැද බිඳුණු ඇට කටු හා - වණයක් සෙයින් දිස්වේ

23. අඩ සඳ රැසින් හෙබි - සැදි සර සප් නිවෙස් වූ පැළ දිග මෙ ගිරි පෙළ මහ - මෙහෙසුරු විලස් උසුලා

24. බෙයදෙහි රැඳී ඇති වලා - පෙළ සිරසැ සියොතුන් අසලට තිදස් පුර නැඟී - සිටි පව් විසල් මේ ඇකයෙහි පතිත පියයුරන් - ගිලි දත් රසන් දම් මැහැලිය විලස් පා තමන් - සග ගමන ළං වූ

25. නුබ තෙක් නැඟී සිටි සිරස - අසැ දුල් පැහැය නිල් මුදුනත තරිඳු දෙස රසන් - හිරියල් රසින් රත් ගිර මේ නිවත් නිල් ගෙලැති - අඩ සඳ හිසින් ගත් පියබඳ දරන උරැ ඉසුරු - සිරි සොඳුරු උසුලා

26. සැදී සුදු පිළියෙන් - මිහි තෙලෙහි යන ඔබ මොබ දන යුහුසුලු මුවින් බිජු - ගෙන යන කුහුඹු රළ වැනි

108

27. පැතිරෙත මෙ ගිරි රද - වසමින් දිගත් පෙර කල පා පහර දි අගතිසි - මෙ පමණට මිටි කැරැලී

28. නන්දන ගම’ස වූ මෙගිර - පා මුල පියුම් විල් නා ඈ තුරින් සුපියකරු - රැස කළ කසුන් ගැබ් තැබූ පා අත්ලැ සිරි ලියගෙ - නන්දක කගින් යුත් නතනා දරණ කළ අසුන් - වැනි මැයි හිරන්ගබ්

29. පියුම්රා මිණි පෑ - දිය හෙල්මැලි සමන් යුත් නන් කග සරන සර මේ - කුදු සිඳු ‍කඩෙව් බබළා

30. සිරසින් ගැටෙන හිරු කසුන් - පෑ ගත් වෙතට පත් තුරු පෙළසුරන් පිරිවැරූ - ගිරි රද මඳර මේ රන්වන් ගතින් හෙබි පියඹ - තාරා සමඟ වූ කපි සෙන් සහිත හිරු සිරස - සිපි සුගිව වැනි වේ

31. බබළන හැම’ත සැඳි සරෙන් - සඳ තෙක් මැ උස් වී නුබ යට කසාවන් පිහිටි - මේ ගිර තුමුල් වූ අප්සර වැළඳි කොමළතින් - කග රද මඩුලු යුත් දක්වයි මුරාරිගෙ විලස් - පෙරැවු කසා වත්

32. මතක නො පියාදරි එදා - සුරතෙහි යෙදීමෙන් වෙහෙස වැ නොහිම් ගං තෙරේ - ගෝදාවරි මේ නැහැමි සිහිල් සඳ රැසින් - වැද පුලින තෙලෙහී පිය බස් දෙමින් රැය පහන් - කළ සේ තුටින් සිත්

33. වින්දිය ගිර සයුර - අතරෙහි ගලන මේ ගඟ සිඳු එල්බෙන සෙ පොළොවෙහි - ගිරි හිසට නැඟු බා වැනි

34. කර සුවඳලෙව් දි කුසුම් - පෙළැඹුව ලෙසින් නන් වෙසඟන පුදන උන් දනය - සමග ම වෙසෙන සේ සුගඳැති කැළැඹි දිය සපිරි - මානස විලෙන් යුත් මෙ සොඳුරු උතුරු දෙස දනද - ඇසුරෙහි පවත්නේ

35. සෙවුනා වඳුරු සෙන් ගජන් - රිහිරෙන් තෙමුණු අත් ගුණ මිණි රැසින් හෙබි සොයුරු - එන සේ මෙ මා වෙත් මතැතුන් ඉරා වැකි ලෙයින් - අත් බිම තබා මේ මිගිඳුන් පුදන හිමවත ද - එයි මා කරා දැන්

36. සිරසින් යුත් සගුරු - තිසුලවි බැති බඳුන් වූ මෙ ගිර ගෙන සොහොන සෙ තම - පුරති වත් දන තවසර

37. රළතින් ළය වේරළ - පහළෙන් දෙසිඳු හිරියල් දිය කඳුරු හෙන ළෙණ ඇති - ගිර ලේ වමන කරනෙව්

109

38. දහවලෙහි හටගත් - හිරුකත් මිණෙන් ලැව් ගිනි නිවා ලයි සඳකැන් මිණි - දියෙන් රෑ කලැ හිමකර

39. විසිතුරු අඳුරු කැටි - වන් රෑ අඳුර සුර පුර පහසැති මෙ ගිර පසු පසැ - බමා බියෙනෙව් දිනිඳුට

40. නිවී ගිය මුත් ලැව් - ගිනි රූ හිම වැටීමෙන් බිය පහ නොවී මුව’ඟන - දිලි ඔසු කෙරෙහි නෙතැදුණු

41. හිම දූ ‍මෙ ගිර මත - තව රකින නෙත් කැල්මෙන් රිවි මැද මඬල වෙතැ වන් - තුසරකර සිරි ඉසිලි

42. සිත් ගත් තිනෙත් පුරෙනලක - අදරින් මුවෙහි ලෙන් මේ කුළු හෙළන දිය ගිරෙහි - හිම සම තලය මේ හිමි පෙම් අලකයෙන් දිනූ - පියයුරු මුවෙහි ලා සිය කඳ පුතුට කිරි පොවන - හිම දූ විලස් පා

43. ගුරු දියෙන් රත් ලෙණ - මෙ ගිර’ සැ සැතින් පුරඳුරු සිඳි පිය පතෙහි වණ මුවැ - හෙන ලේ නහරයක් වැනි

44. පතුරන සඳ රැසෙව් - දිය පිළිමිණි පුවරු මත ඇලි ඇතැයි මේ‍ ලෙණ තුළ - දත හැකි නදින් නුදුටු ද

45. වැදෑ අඳුන් වන් ගිරැ - බි‍ඳෙන මේ කුළ සැණෙකින් නල කුසුම් රැස තුරු හිසැ - හෙළා සෙල් මත පිළිමිණි

46. තුඟු ගුරු පහණ රැස - මුත් සුදු වලාවෙන් මේ සම වෙයි ගිනි මැලය හා - ඇවිලෙන අලු රැසක් මැද

47. ගන මේ කුළ’සැ ගිරි - තලාවෙහි වන් කිඳුරෝ සිටිත් බෙයදෙහි මැඬුනෙව් - හිරු රසිනුඩ බලා නැඟි

48. නල’දිත වලා සේ - නෙළුඹු දඬු කඩැ සැම සේ දිස් වන යමක් වෙද ඒ - කෙලෙස කුළු තට නහමනු

49. හිමකර සමග තම - රැස් මිග දරයි හිසමත කෙලෙස ද දරා හිම හිසැ - හෙන නිති ගැටී සඳ හා

50. සෙල් තලැ ලිය ගොමුවෙ - සුර සිදු ලිය රසන් ගුණ ලකුණෙන් දනිති වන දන - යෙදිණැයි සුරතැ උන් මෙහි

51. නිල් පෑ ගත් ළපලු - දිගු නුවන් කැල්මෙන් තම මූ කල වනැයි සැකයෙන් - නොබිඳ මැ හළහ මුවඟ’න

52. ඉසීවතුන් අප පද - රුවන සෙ පබඳැ නැණැතිහු වැදි දන බෙයද වන සිරි - සපිරි පුරවති නිවසින්

110

53. ඉක්බිති රම් උතුරු - දෙසැ වන සිරින් හොබනා ගිර පා සයුර සම කොට - මිහි තෙලෙ සැපත් වූයේ

iii. අභිෂේකය

54. සිරි ලඳ සමග හුන් - ඔහු කරන සේ අබිසෙස් ඉසි රද පුර දනන් හැම - පසසමිනෙහි සැපත් වූ

55. බඳැඳිලි බරත හා - ලක්සමණ වුරු හට ඒ පතත ආසිරි කයිකෙයි - හද දැදුරු විය විළියෙන්

56. නඟා සිටි සේසත - රම් හිසැ මලුන් දෙදෙනා වත් කළ දියෙන් රන් කුඹු - සේදිණි කැලල කයිකෙයි

57. බිය සුන් ගිරෙව් මහ ගතැති - කපිනා සුගිව් ඒ අබිසෙස් මඟුල දැක නොහිම් - සිරියෙන් උතුම් වූ උළෙලට ඔබින ලඳ සමග සිටි රම් නැමඳ පා නික්මිණි බලා ගිරි නිවෙස - රඟනා සිදඹුවන්

58. සෝ පත් එ සුර රිපු සතුරු - විබිසණ පුරා නෙත් හෙළමින් කඳුළු බිඳු රදූ - නන් පිරිවරින් යුත් පියබඳ සමඟ හුන් රමිඳු - පා වැඳ බැතින් බෝ “වේවා නිදුක්” බස සමග - පෙරළා පිටත් වී

59. රක්නා යාග බිම තවුස් - දන නය නිපුණ වූ රමිඳා නිසල ගුණ පුරුදු - සත් බසැ ඇලී හුන් සිඳ ලූ වෙර ද රිපු රකුස් - වෙතැ වූ මදෙන් මත් රැක ගත් යසස් කිත් සුසුදු - කෙළෙ මෙහෙසි සීතා

60. දන ලොබ මෝ ද ඉසි දපෑ - සිය සෝයුරන්ගේ ලුහු කොට උනට දී උසස් - තැන් දාසයකු සේ පරනට සෙත ම සැදු එ රම් - රද කුළුණු හද යුත් සෙට විරු ගුණෙන් මුළු දෙරණ - සුරැකී කලක් බෝ

iv. කතුවරයා

61. ගුණ ලැදි දැමූ ඉඳුර’නැති - සටනෙහි අබිරු වූ හද පෑ විවට දිලි සිරසැ - අවි ඇතියනට මුත් බුහුමන් ලැබූ යුව රදැයි - ලකිසුරු නොවක් සිත් යම පැවතුමැති සිරිමනිත - වී පිතු මෙ කිවිඳුන්

62. මානිත පිදුම් ලත් සතුරු - බල බිඳ හැරීමෙන් දිවි දුන් තමන්ගත පැහැර - රිපු සෙන් වෙවුල්වා පෑ බල විකුම් වැද සටන් - බිමැ අසම සම වූ සිරිමේ අබිරු ගුණ වොරැඳි - මෙ කිවිඳු මයිල් වී

111

63. වූ පිටුවහල නිති එක ම - දන හට විපත් පත් තුටු කළ සුරන් තුනු රුවින් - සිරියෙන් ජයතු වන් කිරණෙව් සිසිරකර යසින් - හෙබි නරනිඳුන් පුත් අග්බෝ සොයුරු වී අනෙක් - මවගේ මෙ කිවිඳුන්

64. මේ කව කෙළේ පුද පිණිස - රිපුනට අසුර යම් දෙදෙනකු මයිල් පිහිටෙන් ද - උන් මා කුසින් මුත් දින සිට පියා නට රිපුන් - අතැ අනත් කිවි මේ ඇති දැඩි කෙළේ දරු පෙමින් - තම පුතකු සේ මැයි

— නිමි —

112

සටහන්

1. සග

1. අයොදය - අයෝධ්ය පුරය, ජනක රජුගේ රාජධානිය. කැත’ගට සැමි තුරක් වූ - කැත් අගට හෙවත් ක්ෂත්රිකය නම් අග්නියට ශමි නම් වෘක්ෂයක් වූ ශමි තුරෙහි වූ ගින්න බොහෝ කලක් නොනිවී ආරක්ෂා වන්නේ ල.

3. තම රැස - අන්ධකාර සමූහය, අඳුරු රැස.

4. දීන - චීන. සැව පට - හැව.

5. බුගුරම් - භෘගුර‍ාම. පරශුරාම - ඔහු පෙර කල පැන යා නොහැකි වූ ක්රෞෂඤ්චව නම් පර්වතය එක් පොරෝ පහරින් දෙබෑ කෙළේල.

කොස්බෙයද - ක්රෞ ඤ්චව නම් පරිවතය.

7. සේ වලා - සුදු වලාකුළු

9. සරදෙහි - සරත් කල්හි. විටකෙහි - විටංකයෙහි, කොබෝ ගෙඩි වළල්ලෙහි - මුද‍ඟෙහි - මෘදංයෙහි

10. විදුලි තුල් - විදුලිය හා සමාන

11. තම - අන්ධකාරය. - පමොද - ප්ර මෝදය

14. ඉඳුරන’සුන් - (ඉඳුරන් + අසුන්) ඉඳුරන් නමැති අශ්වයන් අබතුරැ - අභ්යසන්ත‍රයෙහි

15. බලි - එනම් අසුරයා - තෙවිකුම් - විෂ්ණු ගේ ත්රි වික්ර මය. විෂ්ණු වාමන අවතාරයෙන් බලි අසුරා පරදවා පියවර තුනකින් තිලොව වැසුවේ ල.

16. අඟුරට - අංග නම් දේශය. දෙසටි’ඳුරු - (දෙසට + ඉඳුරු) ඉන්ද්ර දිගට, නැගෙනහිර දිසාවට.

උණ රොවක් - උණ රෝගයක්

17. කටහ නිරිඳුන් - කටහ නම් දේශයේ රජු.

18. දකුණ’සැ - (දකුණු + අසැ) දක්ෂිණාංශයෙහි, දකුණු පැත්තෙහි. කාංචි පුර අබිසරු ලිය - කාංචි පුර නම් අභිසාරිකාව

ජා. හ. 8 113

20. තුරුක් දෙස - තුරුක් නම් දේශය - සිරිවටු - ශ්රීශවාස නම් සුවඳ තුරු

21. රුප’ඹුන් - (රුපු + අඹුන්) සතුරන්ගේ භාර්යාවන්

22. ලතු රසින’දව - ලාක්ෂා රසයෙන් ආද්රුව. ලතු දියෙන් තෙමී.

26. මා වන - මාතෘ වන. ගිනි දෙස් කොට - අග්නිය පැදකුණු කිරීමෙන් කරන පාණිග්‍රහණ සංස්කාරය ඉටු කොට

27. කෙළැ - කෙළවරෙහි

28. ගති විලස් - ගමන් විලාශය.

29. මල් සර - මල් හී

30. කිස - කෘශ, කෙට්ටු

31. දසනැති - (දසන් + ඇති) - දත් ඇති. තුන් විලි - ස්ත්රීශන්ගේ උදරයෙහි ඇති රැළි තුන

33. වයිති - සායම්

34. තමන් වෙන් නොකරන ඇයගෙ වත සඳ වන් අන් වතක් මිස සඳ නො වෙතැයි තන සක්වා යුග සිතූ. වත - මුහුණ. වතක් - වස්තුවක්. තන සකිවා යුග - තන නමැති සක්වා ලිහිණි යුවළ.

36. දින’තෙහි - (දින + අතෙහි) - දිනාන්තයෙහි, සන්ධ්යාිවෙහි

42. හෙයක් - හේතුවක්

45. හිම පල්ලා - හිමාලය පාලකයා

48. ගුරු බිම - ගෛරික භූමිය. සිවංගුරු බිම.

49. ලෙණින’ඩක් - (ලෙණින් + අඩක්) ගුහාවෙන් භාගයක්.

52. අරන් ළමඬලැ - ආරණ්යි නමැති ළය මඬලෙහි

53. කළුවැල් - සුවඳ ශාකයක්, අගිල්

55. පෙද - පන්දු

60. මියුවකු - මීමකු, මහිෂයකු

64. වෙඅගින් - වේවැල් අගින්

68. රොනැදගත් - (රොන් + ඇදගත්) සියුම් දිය බිඳු ඇදගත්

69. මිග - මෘගයා, මුවා, කවියා ස‍ඳෙහි ලපය මෘග, මුව හා සස ලාංඡන වසයෙන් දැක ඇති සේ පෙනේ.

72. වෙයිනසු - (වෙයින් + අසු) වේගයෙන් අශ්වයා (මෙහෙයි)

114

76. වළප සර - විළාප හඬ

80. මුජිතණ කා බහණ - මෞංජි තෘණ විශේෂයෙන් කළ බඳ පටිය

90. සේපියන්හි - ඡේකප්‍රයෝගයන්හි දැයින් - ධාතුවෙන්

2. සග

2. සේසනා - ශේෂ නම් නාගයා. විෂ්ණුගේ ශයනාසනය වන හිස් දහසකිත් යුත් ඔහු හිසින් ලොව උසුලා සිටින්නේල.

රසාතලය - පාතාල ලෝකය, නා ලොව

3. සපු - සර්පයා

4. ඇත්මොහොරු - මාතංග මකර නම් මත්ස්යව වර්ගයා

5. දරණාසුන - (දරණ + අසුන). දරණය නමැති ආසනය

8. වින්දිය ගිර - වින්ධ්යා+ පර්වතය සක - සංඛය, හක්ගෙඩිය, සක’විය - (සක් + අවිය) - චක්රතයුධය

10. මඳරගිර - මන්දාර පර්වතය, සුරයන් සහ අසුරයන් අමෘතය සෙවීම සඳහා කිරි සයුර කැළැඹීමට යොදාගත් පර්වතය

12. තෙපද විකුම - ත්රිරපද වික්රරමය

13. මරු - මාරුතය, සුළඟ

14. මදු - මධු, විෂ්ණු විසින් මරණ ලද රකුසෙක් කයිබට - කෛබට. එම

21. සහසැස් - (සහස් + ඇස්) අස් දහස. තිදස් පුර අධිපති - පුරඳරා, ශක්රඇයා.

22. නා පසැති - (නා පස + ඇති) නාග පාශ්යෙ ඇත්තාවූ වරුණ - මුහුදට හා නැගෙනහිර දෙසට අධිපති දෙවියා

24. දහන - ගිනි, අග්නිය - ගිනි - ගිනි දෙවියා

26. සගද - ගද නම් අවිය දරන්නා, වෙසමුණි, ගදවිය - (ගද + අවිය) ගද නම් ආයුධය, මුගුර

27. අවියැති - (අවිය + ඇති) ආයුධය ඇත්තාවූ

28. මියුරු - මොණරා, තාරක - තාරක නම් අසුරයා

115 30. කර්කෝට - සුප්රවකට නා රදුන් අට දෙනාගෙන් එකෙක්. ඔහු ගුරුළු රජුගේ ගෙලෙහි වෙසෙන්නේ ල. කගරද - පක්ෂි රාජයා, ගුරුළිඳු

31. වාසුකි - කාශ්යවප ඉසිගේ පුත් වූ නාග රාජයෙක් කල’ග - (කල් + අග) කාලය අවසානයෙහි - වාරේ - වැසි

32. සුරරිපු - සුරයන්ගේ සතුරෝ, අසුරයෝ, රකුසෝ

33. ජගදිසුරු - (ජගද් + ඉසුරු) ජගදීශ්වර, ලෝකාධිපති

34. සවන - සර්වඥය, සියල්ල දත් තැනැත්ත.

35. පුලතිසි - පුලස්ති ඉසිවරයා, රා වණගේ පියා ලොව’රක - (‍ෙලාව + අරක) ලොවෙහි ආරක්ෂාව දසමුව - මුහුණ දහයක් ඇත්තා, රාවණ

38. පිතාමහ - මහා බ්රවහ්මයා

44. දළෙහි - ජටාවෙහි

48. රවන - රැව් දෙන - උමාපති - මෙහෙසුරා

50. වණ සකින් - වුණ චක්රඋයෙන්, හිස් සිඳීම නිසා චක්රධයක් මෙන් වටේට සැදුණු තුවාලවලින්

54. නට’දර - (නට + අදර) ආදරය නැසුණු පුලොමිය - පෞලෝමී, පුලෝමන්ගේ දුව, ශක්ර)යාගේ භාර්යාව විදුරවි - වජ්රාීයුධය

55. දනද - ධනය දෙන්නා, වෙසමුණි, කුවෙර දනිසුරු - ධනේශ්වර, ධනයට අධිපති

59. තෙදිනෙහි - (තෙදින් + එහි) - එහි තේජසින් පහන්වැට කිස - පහන් වැටෙහි කාර්යය

60. වා දෙව් පුත් - වායු දේව පුත්රියා

61. අග මස - අග්රව මාංසය, හදවත

62. නිමද - මද රහිත, සන්සුන් - නමදෑ (නමද + ඈ) - නර්මදා ආදී විදුරවි සතුරු - විදුරවි හෙවත් ශක්රමයාගේ සතුරා, රාවණ විදුරෙන් - වජ්ර යෙන්

66. ලකැ - ලංකාවෙහි

116

67. අත’ටින් - (අත් + අටින්) උමාවටඅත් අටක් ල සෙමෙදැරිය - චාමර ධාරිනිය, සෙමෙර සලන්නිය

68. බීම’තුළ - (බිම + අතුළ) බිම ඇතිරූ

69. පිළිහැරිය - ප්රතතීහාරි, දොරටු පාලිකාව

77. වේ නිපු‍ණන් - වෙද උගතුන්

79. කෙළක් - කෙළවරක් - වෙන්’කත් - විෂ්ණුගේ භාර්යාව ගතියෙන් - ගමනින්

3. සග

1. වසත් - වසන්තයා, වසත් කලට අධිපති දෙවියා

2. වේ විදි - වේද විධි - වේද නියමයන් නිදන - නිර්ධන, දුප්පත් - රවි - හිරු, සූරිය දිව්යර රාජයා දනද - දනය දෙන්නා, කුවෙරයා

3. වන කල් - වනය නමැති කාන්තාව

5. මූ කල - මුහුකුරා ගිය, මේරූ

7. වඳ - වඳ වූ, මල් හට නොගන්නා

9. නටුයෙන් - නැසුනෙන්, නෂ්ට වූයෙන් - හිම කල් - හිම කාලය

10. සහයුරු - මී අඹ, සහකාර

11. කොඳලිය - සුවඳැති සුදු මල් පිපෙන වැලක්. සං - කුන් ද ලතා - A Kind of Jasmin

12. දළ - දැඩි, දෘඪ - දිව් - ජිහ්වා

13. ලුහු - කෙටි, ලුහුඬු

14. දෙහිරුන් - මී මැස්සන් - සං - ද්විරේඵ උයනැසුරැ (උයන් + ඇසුරැ)

15. සෙවියේ - සේවනය කෙළේ

16. කලුනගෙ - කලුන් ගේ, කාන්තාවන්ගේ

117

17. කම් දෙවි - අනංගයා, කාම දේවයා කලක් - කාන්තාවක් වැජින් - ව්යා්ජයෙන් - බා මුල් - බාහු මුල්, කිහිලි.

18. දියුණුව - දෙගුණ වී, ද්විගුණව

20. රද, මල් කැන් සදත එහි තම අත් තල පෑ ගත් කැහැල පත යෙදූ අනෙකක හස පා වැළඳි

21. අදරින් - තොල්වලින්, අධරයන්ගෙන්

26. නහමන - බලන - මුව බිළිඳුන් - මුව පැටවුන්

29. පිළිසන් - වැසුණු

34. කැමයකු - කැමයෙන් යුත් වුවකු, කාමියකු

37. දඬ’ග - දඬු අග

42. සසගෙහි - සංසර්ගයෙහි

49. තුරිත වැ - ඉක්මන්ව

60. වලයැති - වලය - ඇති, අතැ පළඳින වළල්ල ඇති

63. කලකට - කාන්තාවකට

65. දින’තෙහි (දින + අතෙහි) දවසේ කෙළවරැ, දිනාන්තයෙහි

66. කරපියුම - අත්ල නමතැ නෙළුම් මල

72. මුව සඳින් - මුහුණ නමැති චන්ද්රෙයාගෙන් වනසඳ - වන කල්හි

74. මදු - මද්ය ය, සුරාව, (සං, මධු)

75. සුරබී - සුවඳ, සුගන්ධය, (සං - සෞරභං)

77. පව් තම - පාපය නමැති අන්ධකාරය කලි - කාලයසි

78. නිසා කල - රාත්රිමය නමැති කාන්තාව සඳත්ගිරැ - (සඳ + අත්ගිරැ) චන්ද්රේයා අස්තපර්වතයට පමොද වන කෙළැ - ප්රිමෝද උයන් කෙළවරැ

80. නිල්ගෙල - මොණරා, නීලකණ්ඨයා

81. සේ - සුදුපාට, ශ්වෙත සඳුනඹ - (සඳුන් + අඹ) සඳුන් දිය 118 4. සග

1. සුතන් - පුතුන් සතොම යාගය - ස්තෝම නම් යාගය, පුතුන් උදෙසා දෙවියන්ට යාතිකා කිරීමේ යාගයක් දද ගුරුනට - බමුණු ගුරුන්ට

2. ඉසිසිඟ - ඍෂශෘංග ඉසිවරයා. අංග දේශාධිපති ලෝමපාද රජු දසරත රජුගෙන් ලබා ගෙන හදා වඩා ගත් සාන්තා නම් දුව විවාහ කර ගත් ඉසිවරයා

3. හෝම ගින්න - හෝමාග්නිය, දෙවියන් උදෙසා ගිතෙල් පුදමින් වර්ධනය කරන අග්නිය, වේද නියමය අනුව සෑම ගෘහස්ථයකු විසින් ම දින පතා පුදමින් රැකගත යුතු අග්නිය.

4. සතරට බෙදුණු තමතින් - කොටස් සතරකට බෙදා ගත් තමාගේ ආත්මයෙන්. මේ කොටස් සතරෙන් දසරත රජුට පුතුන් සිවු දෙනෙක් උපන්නෝ ල.

5. තෙද රැසින’තන - (තෙද රැසින් + අනත) අනන්ත වූ තේජස් රශ්මියෙන් එළැවු - ඉදිරිපත් කළ

6. කොසොල් රද දූ කුසාලා රම්, කෙකය රද දූ කයිකෙයි බරත, සුමිතා නිඹුලන් දෙදෙනකු වැදූ කුසලා - කෞශල්යාස, කයිකෙයි - කෛකෙයි. සුමිතා - සුමිත්රා‍

7. දෑකැම් සකර - ජාතකර්ම සංස්කාරය. පිරිමි දරුවකු උපන් මොහොතේ ම වේදානුකූල ව ඉටු කරන ආගමික චාරිත්රර විධිය. පෙකණිවැල කැපීමට පෙර මන්ත්රව ජප කරද්දී මධු සහ ගිතෙල් කැවීම කිරිබතිනුපන් - (කිරිබතින් + උපන්)

9. උලාගත’ඳුන්මුව - (උලාගත් + අඳුන්) මුහුණෙහි අඳුන් උලා ගත්

11. රගුනාත - රඝුනාථ, රාම.

13. හැඹූ - බිරිගූහ. මැඬූහ

14. වදිනටින් - (වදින + අටින්) වදිනු කැමැත්තෙන්

17. දොවුන් දිය - අමුත්තන්ගේ පා සේදීම සඳහා වන ජලය. වේදය අනුව අමුත්තාට (අථිතියාට) කරන ප්රනථම සංග්ර හය දොවුන් දියෙන් පා සේදීමයි.

119

පුනරුත්සේ - නැවත කරන්නක් සේ

18. පැසුළු - පසුව

19. සියන්ගෙන් - ස්වකීය ඤාතීන්ගෙන්, ලේ නෑයින්ගෙන් අරිනැති - (අරින් + ඇති) - සතුරන් ඇති

20. දවා සිතැ අරි දැහැනින් - සිතෙහි වන සතුරන් ධ්යාිනයෙන් දවා

23. වේ නය - වේද න්යා්ය රම්හියෙන් - රාමයාගේ හීයෙන්, රාමශරයෙන්

24. ඉඳුරුරිපු - ඉන්ද්ර යාගේ හෙවත් ශක්ර යාගේ සතුරාවූ බාසුරු - සිංහයා ඉඳු ඇසුරැ මිග - චන්ද්රයයා ඇසුරෙහි සිටින මෘගයා, මුවා

26. රැකුණු හිරු ගොතින’පි - හිරු ගොතින් රැකුණු අපි. මේ - මේඝය, වැසි වළා කුළ.

35. රගුහු - රඝු වංශිකයෝ.

37. පරමත් - පරමාත්මන්, මහා බ්රෘහ්මයා

38. බා - බාහු - සිරුරු තුරිනැ’දි - ශරීරය නමින් ගසින් ඇදුණු මිසරළු - අරළු මිස, ගසේ ඉහළින් ඇදෙන නිෂ්ඵල මුල් මිස

39. පසු - පශු, ගවයින්

41. අතිනැ’ති පලය - අතින් ඇති ප්රියෝජනය

49. විකුමතින් පිවිතුරු - (විකුම් + අතින් පිවිතුරු) වික්රණමාන්විත ආත්මයෙන් පවිත්රධ වූ.

50. සිදුවන - සිද්ධවනය, සිද්ධනම් දේව කොට්ඨාශය වෙසෙන වනය. මල් - බාල සොහොයුරා, මල්ලී

51. මතුරෙන් සුදු දෙපුත් - වේද මන්ත්රදවලින් පවිත්රෙ වූ පුතුන් දෙදෙනා. දාත් වේ තවුස් ඉසි - වදාද හෙළ තාපස ඍෂිවරය.

52. බල විදු මතුරු බල ‍ලද - බලා නම් විද්යාො මන්ත්රනයෙන් ලැබූ බලය ඇති. මේ මන්ත්රෙය විශ්වාමිත්රව ඉසිවරයා විසින් රාමලක්ෂමණ දෙකුමරුන්ට උගන්වන ලද්දකි.

54. පෙරැ විදුරවි දරන - ඉඳුරු සැනැහීමෙන් පළ - පූර්වයෙහි වජ්රාැයුධය දරන්නා වූ ඉන්ද්රමයා ගේ හෙවත් ශක්රසයාගේ ජලස්නානය නිසා ප්ර්සිද්ධියට පත්.

120

56. මා පිළිරූ - මාතෲන් ගේ පිළිරූ. දුර්ගා සහ ලක්ෂ්මි යන දේවතාවියන්ගේ ප්රාතිමා.

එක්වෙණි කළ - එක් වෙණියක් හෙවත් රැහැණක් මෙන් සැදි පුරපලු - නගරපාලකයා

58. මකුළු සටුවෙන් - මකුළු දැලෙන්

60. කොවින’දී - (කොවින් + අදී) - කෝපයෙන් අදී නකුලෙක් - මුගටියෙක්.

61. අගතිසි - අගස්ති ඉසිවරයා. කුඹුයොන් තාඩකා - රකුසියක්, මාරිව ඉසිගේ මව. තමාගේ පුද පූජාවලට බාධා කළ නිසා අගස්ති ඉසිවරයා ඇය රකුසියක් බවට පත් කෙළේ ල.

65. වසිටු පුතුන’ත නට - වසිෂ්ට ඉසිගේ පුතුන් අතින් නැසුණු.

73. දිව අවි - විස්වාමිත්රි ඉසිවරයා රකුසන් නැසීම සඳහා රාම කුමරුට ලබා දුන් දිව්ය ආයුධ.

75. යාගෙහි රකුස් පුදවත් දවා ලන රම් අනල - යාගයෙහි රකුසන් නමැති පූජා වස්තු දවා ලන්නා වූ රාම නම් අග්නිය. දිව අවි පෙණහෙලියෙන් වැඩූ - දිව්යල ආයුධ නමැති ගිනි පෙණෙලිවලින් වර්ධනය කළා වූ.

5. සග

1. සම්වේ ලය - සාම වේද ගීතයන්හි ලය මානය.

3. ඌර හැල් - වගා කිරීමෙන් තොර ව වනයේ වැවෙන වී වර්ගයක්. සං - නිවාර

4. මුව බිළිඳුන් - මුව පැටවුන්

6. බලිකම් - බලි පූජා, බලිකර්ම, පිසූ ආහාර (බත්, වෙනත් ධාන්ය් හා ගිතෙල්) අනුභවයට පෙර සියලු ම භූතයන් වෙනුවෙන් ගෙයි දොරකට අහසෙහි විසුරුවා ලීම. මෙය ගෘහස්ථයන් විසින් අනිවාර්යයෙන් ම දින පතා කළ යුතු පංච යඥයන් ගෙන් එකක් වන භූතයඥය යි.

7. ලද - විළඳ කුස’ගින් - කුසතණපත් අගින්.

121

9. හැප්සෙන - පැළවෙන. ඉහිනැට (ඉඟිනි + ඇට)

10. පවනිනු’දම් සුවඳ - යාගෙහි රවන සිකි ගණ - යාගෙහි සුවඳ පවනින් උදම් සිකි ගණ රවන

රවන - රාවය කරන රැව් නගන තවුස’රණට - (තවුස් + අරණට) - තාපසාරණ්යියට කුසික ගොත් ඉසි - කෞශික ගෝත්රි-ක ඉසිවරයා. විශ්වාමිත්ර්

14. තවසර අවිය පද වන පුරාපුරිසා - තවුසන්ගේ සදාකාලික මාර්ගය වන පුරාපුරිසා හෙවත් විෂ්ණු

15. සකවියෙන් - (සක් + අවියෙන්) - චක්රාවයුධයෙන් දදිඳු - (දද + ඉඳු) පක්ෂි රාජයා, ගුරුළා

හෝම ගිනිසුරුමය - ඉසුරුමය හෝම ගිනි. ඊශ්වරයා ම වූ හෙවත් ඊශ්වරයාගේ මූර්තිය වූ හෝමාග්නිය

16. නසන’රි - (නසන + අරි) - සතුරන් නසන දැමුණ’සිපත - (දැමුණු + අසිපත) දමනය වූ කඩුව රකුසුරැලෙය නොරිසිවි - රකුසන්ගේ උරයෙහි ලේ රිසි නොවූ යේය

17. සතුරු හිස් බිඳ එහි මද නොබිඳියේ - සතුරන්ගේ හිස් බිඳ එ තුළැ මද අනුභව නොකෙළේය.

18. පස්ජන සකින - ශක්රයයාගේ පංචජන්ය් නම් සක් ගෙඩියෙන්

19. ලඹ පියෙන් - එල්බෙන පාදයෙන් වෙන්කතෙ’කලැ - (වෙන්කත + එකලැ) ඒ කලායෙහි වෙන්කත හෙවත් විෂ්ණුගේ භාර්යාව

20. දද රද - පක්ෂි රාජයා. ගුරුළා

21. දළ - ජටාව. බලි - බලි නම් අසුරයා

22. සැඩ මිග ගණ - චණ්ඩ මෘග සමූහයා

23. වයිතියෙන් - සායමෙන්

25. කාහන - කාක ලාංඡනය, දෙදෙන් කොඩිවලින්

26. කගැ - කඩුවෙහි, පුලන - ආශාවෙන් බලා සිටින

27. තම රැස - අන්ධකාර සමූහය තෙසත් ගුණ - සත්ත්ව, රජස්, තමස් යන ගුණ ත්ර ය

122

28. බලෙනුතුරු - (බලෙන් + උතුරු) උත්තර බලයෙන්, උසස් බලයෙන් ඇතුනසුනරා - (ඇතුන් + අසුන් + අරා) ඇතුන් හා අසුන් පිට නැඟි

29. හෙන - වැටෙන

30. ලකෙහි - ලක්ෂයෙහි, ඉලක්කයෙහි හෙයක් - හේතුවක්

33. පතකඩ - ඊතලයෙහි පියාපත් බැඳි කොටස පිළිගමන් - ආපසු ගමන් ප්රහතිගමන්

35. බියෙන’කුසු - (බියෙන් + අකුසු) අකුසු බියෙන්, හෙණ්ඩුවට බියෙන් හඬනැත් - (හඬන + ඇත්) හඬන ඇත්තු

44. දඩ’විය - (දඬ + අවිය) දණ්ඩායුධය. ගදවිය. මුගුර

48. පස’ඩකය - (පසු + අඩකය) පහ්චිම අර්ධ කාය. සිරුරේ නැබෙන් පහළ කොටස. පෙර’ඩ - (පෙර + අඩ) පූර්ව අර්ධය

51. දද කුල රිසි - පක්ෂි සමූහයාගේ ආසාව

52. මරු ගිනි සරින් - මාරුත හා අග්නි නම් ශරයන්ගෙන්

53. දුවන - 1. දුවන්නාවූ. 2. උකුළු පෙදෙස. ජඝනය.

54. නොසැහු - නොඉවසූහ

55. මද ගණෙන් - මධ්යසම ගණයෙන්, මැදහත් ගුණෙන් සැකි ගොත් බිකුන් - ශාක්යධ ගෝත්රිණක භික්ෂූන්

56. පුද වත් කොටින් - පූජා වස්තු කොට කවද - හිස නැති මළ සිරුරු ‍කවන්ධ

57. කා රැස - ශරීර සමූහය

59. විදුලි ලේ - විදුලි ධාරා, විදුලේ

123

6. සග

2. සැඳෑ විදි සැනැහුම - වේදයෙහි නියමිත පරිදි කැරෙන සන්ධ්යාෙ ජලස්නානය

හැල් බූ පිඟු දළෙන් - පැසුණු හැල් වී කරලෙහි බූව වැනි පිංගල (රත් + පැහැයට හුරු කහ) වර්ණයෙන් යුත් ජටාවෙන්

4. පින් තොට - වන්දනා මාන කරන තොට - පුණ්යංතීර්ථ දළ ලියෙහි පල වැනි වූ - ජටා නමැති වැලෙහි පල වැනි වූ

8. දැකියැටි සිතිනිසුරු දුනු - ඉසුරු දුනු දැකියැටි සිතින්, ඊශ්වරයාගේ දුන්න දැකීමේ ආශාවෙන්

9. ‍ගොයුම් තවුසසපුව - (ගොයුම් තවුස් + අසපුව) ගෞතම නම් තවුසාගේ අසපුව

ගෞතම තවුසා - ඉතා බල සම්පන්න තවුසකු වූ මොහුගේ භාර්යාව ‘අහල්යාත’ නම් වූවාය. මහා බ්රමහ්මයා පළමුවෙන්ම මැවූ අය රුවින් අගපත් වූවාය. ඇය ගැන පිළිබඳ සිත් ඇති කරගත් ශක්ර යා දෙගොඩ හරි යාමයේ දී කුකුළකු ගේ වෙස් ගෙන ගෞතම තවුසාගේ අසපුව අසලට ගොස් හඬලන ලෙස චන්ද්ර යාට නියම කෙළේ ල. කුකුළා හඬලනු ඇසූ තවුසා පහන් වීමට ළඟයැයි සිතා පුද පූජා සඳහා අසපුවෙන් පිටතට ගිය පසු ශක්ර යා එහි පැමිණියේ ල. ඇගේ නොසැබී හැසිරීම දැන ගත් තවුසා කෝපයට පත් වී අගල්යාි සෙල් රුවක් වේවායි සාප කෙළේ ල. යම් දිනෙක දසරත රජුගේ රාම නම් පුත්රයයාගේ පාද ස්පර්ශයෙන් සාපය අවසන් බවට අනාවැකියක් ද කීවේ ල.

10. විසම කුටි අඟනෙහි - විෂම වූ කුටිවලින් යුත් අංගනයෙහි

11. ලෙවි - ලෙව කෑ, දෙසෙ’කන් - (දෙසෙක + අන්) අනෙක් පැත්තක

12. කුඹු මුවින් - කළගෙඩි කටින්

14. හෙය - හේතුව. හැවිල්ලට - ශාපයට

16. ජව පවනුපන් - (ජව පවන් + උපන්) ජවයෙන් යුත් සුළං පහළ වූ

17. අදන් මග - දීර්ඝ මාර්ගය. අද්ධාන මාර්ගය

18. සිදුනට - සිද්ධයන්ට නහමා - බලා නරඹා

21. පියුම් නිදි - පියුම් නිධි, පියුම් විල්

124‍

22. අජගර ගහණට - පිඹුරාගේ ග්ර.හ‍ණයට

24. හිරු බිඹු කොබෝ ගෙඩි වළ අත පත් ගහ පෙළ - සූර්ය බිම්බය කොබෝගෙඩි වළලු නම අතට පත් වූ ගෘහ පන්තිය බුගුරම් - භෘගුරාම, පරසුරාම

අර්ජුන - පාණ්ඩව පෙළපතේ තෙවැන්නා, ඉන්ද්රරයා නිසා කුන්තිය ලැබූ පුත්රතයා

සහස’ත් - (සහස් + අත්) අත් දහසක් ඇති

25. දෙවොල් කොත - දේවා‍ලයෙහි කොත.

28. දිනිඳු තුරඟුන් ගලතන - සූර්යයාගේ අසුන් ඇඳන්නාවු

සප් බැඳුම - සර්ප බන්ධනය

33. මිගිඳු - (මිග + ඉඳු) මෘගේන්ද්රකයා, සිංහයා සමැ’තිරියෙන් - (සම් + ඇතිරියෙන්) සම් ඇතිරිල්ලෙන් වෙසෙසසුන - (වෙසෙස් + අසුන) - විශේෂ ආසනය

34. මුත් වන - මුක්ත වන, මිදෙන පබුන බිමුවැ ද - (පඹුන් + අබිමුවැ ද) ප්රසභූන් අභිමුඛයෙහි ද

35. සගරෑ මුතුන් - (සගර + ඈ මුතැන්) සගර ආදි වූ මුත්තන් සම්රද - සාම රාජ, අග රජ

45. වළකන’ගුල - (වළකන + අගුල) වළකන්නාවූ අගුල හෙවත් බාධකය

46. ලෝ දෙණ - ලෝකය නමැති මිනී පෙට්ටිය

47. දිනුවකු - උපන්නකු

48. සීතා ගැනුම් මිල - සීතා ලබාගැනීම සඳහා ගෙවිය යුතු වූ මිල

50. සීතා - හි විට සපල ගුණ නිජබිම - ඵල සහිත ගුණයන්ගේ නිජබිම

53. ඉතිරි දන - ස්ත්රිත ධනය, උරුමිලා - ඌර්මිලා

55. අබිලස - අභිලාෂය

57. පානබල - මුක්කු

60. සෙදලේ ඇ‍ඳෙන - ‍ස්වෙද ලේඛා ඇදෙන, ඩහදිය ඉරි ඇ‍ඳෙන

125

7. සග

1. මිහිකත් නඳනි සීතා - මිහිකතගේ දීයනිය වන සීතා සීතා යනු හිවිට ය. හී විටෙන් උපන් නිසා ඕ සීතා නම් වූ ල, දරු පළ පතා යාගයක් පැවැත්වීම සඳහා ජනක රජු කෙත සාද්දී සීතා හි විටෙන් පහළ වූ බැව් කියනු ලැබේ.

පිරිවරිනැතොරපල් - (පිරිවරින් + ඇතොරපල්) අන්තඃපුර පාලිකාවන්ගේ පිරිවරින්

3. දනදා වන් හිමි දිරිය - කුවේරයා වැනි ස්වාමිය‍ාගේ ධෛය්ය්ුර ය

4. ළය මඩුව - ළය නමැති මණ්ඩපය

10. ගතිනිතිරි යොවුනෙන් - (ගතින් + ඉතිරි යොවුනෙන්) ශරීරයට අතිරික්ත වූ යෞවනයෙන්

11. රාගිනි දුම් හි‍රෙව් - රාගය නමැති ගින්නෙන් නැගි ධුම රේඛාවක් වැනි වසා රද - රෝම රාජිය

12. අඟුබරණ - අංගාහරණය, බාහුවෙහි පළඳින වළල්ලක් මිණිබහන - මණිබන්ධන, (අතේ) මැණික්කටුව

18. රුවිනඳ - (රුවින් + අඳ) - රූපයෙන් අන්ධ වූ

19. යෙහෙළි - මිතුරිය, රාම කුමාරයාගේ මිතුරිය

21. අනුගත - අනුව ගිය, පසු පස ආ

25. මාත - (මා + අත) මගේ අත අඟුව - අඟු පළඳනාව, බාහුවෙහි පළඳින වළල්ල, කේයුරය.

35. අනෙක් දෙපුතුන් - හරත හා ශත්රැළස්න දෙදෙනා - ජනකපුර - ජනක රජුගේ පුරය

36. පෙරෙවි - පුරෝහිතයා, පවුලේ ආගමික චාරිත්රෙ ඉටු කරන වේද හසළ බමුනා

39. වැඳි දන - වන්දි ජනයා, වන්දි භට්ටයෝ දියගොස - ජය ඝෝෂාව

40. ලද - විළඳ

42. සැනැහුම්හි - ජලස්නානය කරවීමෙහි

126

45. සවි - ඉන්ද්ර්යාගේ භාර්යාව පෙර සකර පිළිලොම් කොට මෙන් - පළමුව කළ යුතු සංස්කාර විධිය ප්රෙතිලෝම කොට මෙන්

46. කරග - අතේ අග, කරාග්රසය, ඇඟිලි

48. මංගුල් පිළ - මංගල පීඨය, පාණිග්රිහණ සංස්කාරය සඳහා පිළියෙල කරවා ගන්නා වේදිකාව

49. හිමි නො නට ලිය - හිමියන් නොමළ ස්ත්රීධන්, වැන්දඹු නොවූ ස්ත්රීාන්

52. දදුපදෙස් - (දද + උපදෙස්) - බමුණු උවදෙස්

53. පසක් ගිනි - ප්රලත්යඋක්ෂ අග්නිය

54. සක් අවි - චක්රා්යුධය

55. මඟුලනල - (මඟුල් + අනල) මංගල්යා්ග්නිය, පාණි ග්රරහණ අග්නිය

59. පතිට දැරු කැසැ සේසත - කැසැ සේසත දරු පතිට කැසැ - කිසිල්ලෙහි - කච්ඡයෙහි

8. සග

5. සුරතට - සුරතියට, රති ක්රි ඩාවට

7. අනඟ සරින් පෙළි සරා එකුමරි කුමරුන් ඇසුර හා ඔහු වියොව ද එක් වර එක සේ රිසි නොවූ.

අනඟ සරින් පෙළි - අනංගයාගේ හී පහරින් පෙළුණා වූ සරා එ කුමරි - සර‍ාගී එකුමරි

9. රමිඳු බලහත් කම් කරත, තුනුවඟ යුග නෙත් අසු හෙළි, මතු බි‍ඳෙතැයි බිය පත් දෙඅදර සැලිණි

අසු - කඳුළු, අශ්රැග

12. නිවි බැඳුම - පැරැණි දඹදිව ස්ත්රිගන් උකුළ වටා හැඳි රෙදි කඩ නොලිහෙන සේ ගැසූ ගැටය, නිවිබන්ධන

13. වතට’ත තබත - (වතට + අත තබත) - වස්ත්රගයට අත තවත කල්හි

වතක් - වස්තුවක්

127

15. ළදළු යට’දර - (ළදළු යට + අදර) ළා දළු වැනි යටි තොල

16. නනුපායෙන් (නන් + උපායෙන්) නොයෙක් උපායෙන් දුනුදැය මුවට (දුනු ද + ඇය මුවට) - ඇගේ මුවට දුන් නමුත් දසනගින් (දසන් + අගින්) දත් අගින්

20. හව් නළුවෙහි - භාව නාට්යවයෙහි

22. කැස - කිසිල්ල. කච්ඡ

28. සලත් යූගලිය එකුමරි - සැලෙන අත් නමැති ලතා යුග්මයෙන් යුත් ඒ කුමරිය

ගල රැව් - උගුරෙන් නැගෙන හඬ, කෙඳිරිය, ගලරාව

29. ඉතිරි කිසැ - ස්ත්රිටන් සතු කාර්යයෙහි, ස්ත්රීය කෘත්යතයෙහි කම් කතු බවට - කර්මය කර්තෘ බවට

31. සහනු - ඉවසනු, මෙවුනෙහි - මෛථුනයෙහි අසැ වූ - අසල වූ, ආසන්නයෙහි වූ

36. සසලත - (සසල + අත) - වෙවුලන අත

37. ඔහු මෙවුලෙන් නිතඹ සදත. අත තැන තැන ගියේ ගිළිහුණු හූ පට හෝ අන් වතක් සොයනු වස් වෙද?

වතක් - වස්තුවක්

40. දබරැඟිලි තුඩ’ගින් සවන් ඇද, එහි පත සදන කුමරා අඩවන් නෙතින් හෙබි මුව පියුම සිප ගති

පත - කර්ණාභර‍ණයක් සේ පළඳින පත්ර

41. රතොට - (රත් + ඔට) රත් පෑ තොල්

43. නහමනුත් - නැරැඹීමත්.

44. හදමිණ විකොට ගත් රම් රිසි සේ පිරිබෝකළෝ

හද මිණ විකොට ගත්රම් - හෘදය නමැති මාණික්ය ය විකුණා ගත්තා වූ රාම කුමාරයා පිරිබෝ - පරිභෝග, පාවිච්චිය භුක්ති විඳීම

45. තමන් යම් කිසකින් පියබඳ සිත තුටු විණි ද, රම් එම පෙරළා ලැබි. යහ වැඩ පල කෙණෙහි වේ.

47. මුනිවතට දඩ සේ - මෞන චුතයට හෙවත් කථා නොකර සිටීමට දඬුවම වශයෙන්

128

ඒ දඬබෝ කල් ලබන අටින් - ඒ දඬුවම බොහෝ කාලයක් ලබන ආශාවෙන්

49. වැඩුමෙහි - වර්ධනයෙහි. පෙළුමෙකි - පිඩාවකි

50. රති කලහ ගින්නෙහි ලා කඳුළෙන් පණ පෙවූ ඇගෙ යුග නෙත් බැලුම් සර රම් කුමරුගෙ දිරි සිඳී

51. සමහම් නූ - සමහම් නොවූ. එක් නොවූ සලකො‍ඬොලතින් වළහා - සැලෙන කුණ්ඩලාභරණය අතින් වළකා

58. සිඳු මැද අඳුරෙහි ගිලෙන රත් දිනකර මඬල තමසට ඉඩ ඇර සිව තුළ පිවිසෙන ලොව එව් තමසට - අන්ධකාරයට සිවතුළ - ඊශ්වරයා තුළ

59. දඬැති - (දඩ + ඇති) දණ්ඩ ඇත්තා වූ

61. පිපෙන - පිප්පෙන, පිම්බෙන

62. සමුදුරැ තරගින් හිරු මඬලෙහි සොබා වැසෙන උඩුහුරු කිරණ වළබ ගිනි සිළු විලසින් පතළේ සොබා - ශෝභාව. උඩුහුරු - උඩුකුරු වූ

64. මූකුරු සැපත - මුහුකුරා යෑමේ සම්පත

65. දසුන - දර්ශනය, පෙනීම

66. පිහිකුළු - වැසුණු, ආවරණය වූ

68. පැළනුබැ - පැළ දිග අහසෙහි ලොහොසක - ලෝහමය රෝදය

70. වැඩුම’ඩ මසෙක පානේ - අඩ මසෙක වර්ධනය දක්වන්නේය

71. රස’තින් - (රස් + අතින්) රශ්මි නමැති අතින්

72. ගිරි මතිනුදය නැග ඒ - උදය ගිරි මතින් නැග ඒ

74. කිස - කෘෂ වූ, කෙට්ටු වූ

76. පූ - පානය කළ, බීවා වූ

80. ඉතිරිය - ඉතිරි වුව, ශේෂය

81. ගත සේ පත් දැලෙන් - ඝන ඡායා ඇති පත්රූ ජාලාවෙන් පහලව - ඝනව

83. ලද සේ - විලඳ මෙන්

86. නොසහන - නො ඉවසන

ජා. හ. 9 129

88. සමවන් අඟන උවන් බිඹු - ශ්යාඇම වර්ණ අඟනකගේ මුහුණේ පිළිබිඹුව

90. වලාකඩකැළුණු - (වලා කඩක් + ඇළුණු)

94. කම් නලැ මන් වත් පුදා සුරත යා නිම කළ රම් කුමරා කම් නලැ - කාමය නමැති අග්නියෙහි මන්වත් - මානය නමැති පූජා වස්තු සුරත යා - රති කෙළි නමැති යාගය

96. මදු මදන දෙමතින් - මධ්ය ය හා රාගය නමැති මත් වීම දෙකෙන්

100. වැඳිලිය - වන්දි ස්ත්රී න්

9. සග

1. ගෙවතෙපුතු (ගෙවත + එ පුතු) - එ පුත්රවයා ගත කරන කල්හි

4. මන් නොවව - උඩඟු නොවව

5. මේ - මේඝය, වැසි වළා කුළ විදුලේ - විදුලි ධාරාව

6. මුනිවත - මෞන චුතය

13. කෙණෙරුන් - ඇතින්නන්

15. කිර මැඳිරි - ගිරා කූඩු වෙණතින්ගත් (වෙණ + අතින් ගත්) - වීණා අතින් ගත්

16. මෙදෙන් අඳ ඇත් පව් වැද හඬ දෙන තුරඟ ඇති බල සෙන් නදිය පුරඳුරු වන් රද පුරෙන් නිකිමිණි මෙදෙන් අඳ - මදයෙන් අන්ධ වූ ඇත් පව් වැදැ - හස්තින් නමැති පර්වතවල වැදී තුරඟ තරඟ ඇති - අශ්වයන් නමැති රළ ඇති බල සෙන් නදිය - බල සේනාව නමැති ගංගාව පුරඳුරු වන් රද පුරෙන් - පුරදුර වැනි රජුගේ පුරයෙන්

19. සැලෙතෙය (සැලෙත + එය) - එය සෙලවෙන කල හෙය කොට - හේතුව කොට

20. වල් හිස් - වල්ගා සහ හිස්

130

21. පවනිනැල් (පවනින් + ඇල්) - සිහිල් පවනින් තම දෙස් හිම - තම දේශ සීමාව

23. ඉන්සලු - ඇතුන් අතිශයින් ම ප්රියය කරන ගස් වර්ගයක් සං - ශල්ලකි, ඉන්ද්රයශාල

25. තැවුලෙන් රූ විකර වී උඩුහුරු සුසුම් ලන - තැවීමෙන් රූපය විකාර වී මුව උඩට හරවා සුසුම් ලන

26. උතුරු දිගෙකලු කරමින් (උතුරු දිග + එකලු කරමින්) උතුරු දිග ඒකාලෝක කරමින් පුරිසකුවන් තෙදක් - පුරුෂයකු වැනි තේජසක්

27. දෙනුවන් කෙළ අසැ සවන් අග - දෙනෙත් කෙ‍ළවර ආසන්නයෙහි කන් කෙළවරෙහි

28. ගිනිරෙන් - ගිනි පුපුරු

29. දුගම මං තෙර - දුර්ග මාර්ගයෙහි කෙළවර පරසුව - පොරව

31. බඹු අන් වෙසක් වන් - බ්රයහ්මයාගේ අන්යසවූ වේශයක් වැනි බුගු රම් - හෘගුරාම, වෛරයක් නිසා ක්ෂත්රිමය වංශිකයන් විනාශ කිරීමෙහි යෙදුණු ඔහු අවිය වශයෙත් පොරොවක් දැරූ නිසා ‍පරශුරාම නම් විය.

33. දද - පුර තුන, ත්රි.පුරය, දෙවියන් සඳහා අහසෙහි මවන ලද ස්වර්ණමය. රජතමය හා අයෝමය පුර තුන. පොළව රකුසන් සඳහා මවන ලද්දේල. නමුත් පසු කලෙක දී රකුසන් ඉහත කී රන්, රිදී සහ යකඩ පුරත්රදයට පිවිසෙන්නට වූ නිසා දෙවියන්ගේ ඉල්ලීම අනුව ඊශ්වරයා රකුසන් ද සමග ම ඒ පුර තුන දවා විනාශ කරැ වි ල

38. පවන්පති පුරඳුරු - පවනට අධිපත් පුරඳරා තැතිනැති කෙළේ (තැතින් + ඇති කෙළ්) උත්සාහයෙන් ඇතිකෙළේය

40. හළිසුරු (හළ + ඉසුරු) - ඊශ්වරයා අත් හැර දැමූ තාතින් (තා + අතින්) තගේ අතින්

41. ගුණ දෙකක් - දළ (දැඩිනම්) ගුණය හා දිය (ජය නම්) ගුණය. ගුණය යන්නෙන් ගති ස්වභාවය මෙන්ම දුනු දිය ද ගැනේ.

131

46. ඒ තවුස් + අත් බව සුරැකියේ - ඒ තාපසයාගේ ආත්ම භාවය ආරක්ෂා කෙළේය. සටන් වැද මිය යන්නවුන් සුර පුර යන නිසා ඔවුන්ගේ ආත්මය රැකෙන බැව් කියනු ලැබේ

48. හළ දොරින් ගොහමින් පිවිසෙන බල සෙන් වතුරු සයුර බොන අගතිසි මහ ඉසිවර සිරුර වැනි වූ (පුරය) ගොහමින් - ඝෝෂා කරමින් බල සෙන් වතුරු සයුරු බොන - බලසේනා නමැති ගලා බස්නා ජලයෙන් යුක්ත සාගරය පානය කරන්නා වූ

49. තොරණසැ - (තොරණ + අසැ) තොරණ ආසන්නයේ

55. පියුම් නල’තර - (පියුම් නල + අතර) නෙළුම් දඬු අතර

59. සපත්නිරොස - සපත්නි රෝෂය, එකම සැමියාගේ භාර්යාවන් අතර උනුන් කෙරෙහි ඇතිවන තරහ

61. කලක් - කාන්තාවක්

64. දක්වතත් පා - (දක්වත + අත් පා) අත දිගු කර පෙන්වන කල්හි

67. වාහල’ඟණ - (වාහල් + අඟණ) රජවාසල අංගණය

68. කෙකය රද තවුස් වතැ බැඳි දිනූ දෙස් - දෙස් දිනූ, තවුස් වතැ බැඳුණු, කෙකය රද කෙකය රද - භරත කුමරුගේ මව් වන කෛකේයි බිසවගේ පියා

69. යුදජිත් - යුධාජිත්, ‍කෙකය රජුගේ පුත්ර යා

10. සග

3. නර කෙස’තින් - (කර කෙස් + අතින්) පැසුණු කෙස් නමැති අතින් නොසෑහී - නොඉවසුවේ ය.

5. යම දූතිය - යමයාගේ පණිවුඩ කාරිය

8. වැහැරි - රිටි සුඹුළු, තවුසන්ගේ වස්ත්රර

9. දැනද’වි සිප් - (දැන + අවි සිප්) අවි සිප් දැනගෙනත් නොයැජි - යාග නොපැවැත්වූ

10. අවසන් පා - අවසාන හතරෙන් පංගුව

132

11. කැලම - ඒකාන්තයෙන් ම

15. හුල් දසන් සතයෙන් - උල් දත් සියයෙන්

17. උරනැඟිලි - (උරන + ඇඟිලි) - ඇඟිලි උරන්නාවූ

26. සිකුරු ගුරු - ශුක්රල ආචාර්යවරයා

32. කරවුවර - රජයට ලැබෙන ආදායම යට - යෂ්ටිය, හැරමිටිය

36. ලවයකුදු - ඉතා ස්වල්පයක්වත්, බිඳක්වත් මතඟ - චණ්ඩාලයා

37. උපදදහම - උපධා ධර්ම - රාජ භක්තිය, ආත්මාර්ථයෙන් තොරබව, ඉන්ද්රිිය දමනය සහ ධෛය්ය් ො ය යන සතර

40. යම දඩ, කුවෙර දන හා සිව ගිර පිහිට කොට ලෝ රකිති, එ තෙබල ලද රද හට එය බරෙක් වෙද? දඩ - දඬුවම, දන - ධනය, ගිර - පර්වතය

41. අනුයමින් - අනුගමනය කරමින්

43. සිරි සැපතට නිදන් - ශ්රී සම්පත්තියට නිධාන වූ,

44. මන්තරි - මන්ථරා, කෛකෙයි බිසවගේ දැස්ස.

45. රවුළු රිපු පියුම් නෙත් රමිඳුට - රවුළාගේ සතුරා වූ පියුම් වැනි නෙත් ඇති රාම කුමාරයාට

48. නිගැනුම් සෙ - නිග්ර හ කරන්නා සේ.

52. බගිරති - භාගිරථි ගඟ, ‘ගංගා’නම් ගඟ

53. කලිඳු ගඟ - කාලින්දි නදිය, යමුනා ගඟ අහස් ගඟ - ආකාශ ගංගාව, ගංගා නම් ගඟ තරා - තරණය කොට ‍- බරදද - භාරද්වාජ ඉසිවරයා සිත්කුළු ගිර - චිත්රවකූට පර්වතය

55. සයුරු හිමි දෙඅඹුන් - සයුර නමැති ස්වාමියාගේ අඹුවන් දෙදෙනා, ගංගා, යමුනා නදී දෙක කුළු සිත් - කූට සිත, කපටි සිත

63. පිය’ණ - (පිය + අණ) පියාගේ අණ

64. ඉඳුරු ලෝ - ඉන්ද්රු ලෝකය, ශක්ර)යාගේ ලෝකය

67. වහන් යුග - පාවහන් යුවළ

69. පසරවණර - ප්රහසුවණ නම් පර්වතය 133 පස්වැටි ‍ම‍ඟෙහි - පංචවටි නම් පෙදෙසට යන මාර්ගයෙහි, නුග ගස් පහක් එකට බැඳී සිටීම නිසා පංචවටි නමින් හැඳින්වුණු මේ ප්ර දේශය දණ්ඩකාරණයේ කොටසකි. රාම කුමාරයා සීතා සමග කලක් වාසය කෙළේ ගෝදාවරී නදිය ආරම්භ වන මේ ප්රණදේශයෙහිය.

විරද - විරාධ. රාම කුමරු විසින් මරන ලද බලසම්පන්න රකුසෙක්.

71. සරඟ මුව - සාරංග නම් මුවන්, තිත් මුවන්

72. සුර්පණකා - ශුර්පණකා. රාවණාගේ සොහොයුරිය, ඉතා රූමත් ඇය තමා බිරිය කරගන්නා මෙන් රාම කුමරුගෙන් ඉල්ලා සිටියේ ල. තමාට බිරියක් සිටින නිසා එය ඉටු කළ නොහැකි බැව් කී රාම කුමාරයා ඇය ලක්ෂ්මණ වෙත යැවූයේ ල. ලක්ෂ්මණ ද එයට අකමැති වූයෙන් තර්ජනය කළ නිසා ලක්ෂ්මණ ඇගේ නාසය හා කන් සිඳ දැමුවේ ල.

74. කර - ඛර, රාවණාගේ සොහොයුරෙක් දූෂණ - රාවණගේ සොහොයුරු සෙන්පතියෙක්

76. තුඟු දළ - උස් වූ ජටාව වැජි වතැති - ව්යා ජ ව්ර ත ඇති, බොරු තවුස් වෙස් ගත්

81. කරට කර - ඛරයාට කර්කෂ (වුවත්) දූෂණට දූෂණ - දූෂණයාට රෞද්ර (වුවත්)

83. නියෙන් - නීතියෙන්. දිවෙල - වැටුප ලොපලුන් - ලෝක පාලකයන්

84. කන්වයින - හිස තබන කොට්ටය

85. උරුවිසි - උර්වශි. ඉන්ද්රව ලෝකයෙහි විසූ අප්සරාවක්.

86. මයදු - මය නම් අසුරයාගේ දුව. රාවණගේ බිරිඳ තිලෝත්තමි - තිලෝත්තමා. අප්සරාවක්

87. අසුරිඳු - (අසුර + ඉඳු) අසුරයින්ගේ නියකයා. අසුරේන්ද්රනයා රම්බා - ‍අප්සරාවක්. නලකුමරුගේ භාර්යාව පණයයි අසා කෙළි විඩා - කෙළි වෙහෙස ඔටුටුව යැයි අසා

88. සිව දළැ බැඳුණු අහස් ගඟ - ඊශ්වරයාගේ ජටාවෙහි බැඳුණු අහස් ගඟ

134

89. හස සඳ රැසින් අද අදර - සිනා නමැති සඳ රැසින් තෙමුණු තොල

90. මීකත් දියණි - පොළොව නමැති කාන්තාවගේ දුව - සිතා. පුෂ්පක රිය - රාවණගේ ගුවන් යානය.

11. සග

1. ජටායු - ජටායු නම් ගුරුළු රජ, ඔහු දසරත රජුගේ ඉතා හිතවත් මිත්රයයෙකි

9. නාලිය - නාග ස්ත්රිගය

11. පෙඳ - පන්දුව

12. කග - පක්ෂියා, ගුරුළා නිය කොතවියෙන් - නිය නමැති කුන්තායුධයෙන්.

16. මතඟ - හස්තියා - මාතාංග

17. පෙඳ කවවෙන් - පෙඳය නමැති සන්නාහයෙන්

19. මනනට - මැනීමට

21. වි දි සේ - දෛවය පරිදි

23. කවඳහු - කබන්ධයා - පෙර සුරපුර දෙවියෙක් වූ ඔහුට ඉන්ද්රමයාගේ සාපයක් නිසා රාම ලක්ෂ්මණ දෙසොහොයුරන් අතින් මැරෙන තෙක් දණ්ඩකාරණ්ය යෙහි බල සම්පන්න රකුසකු ව සිටීමට සිදුවී ල.

25. ඉසිමුක පව්ව - සාෂ්යිමුඛ පර්වතය. හනුමත් - රාම කුමරුගේ පිහිටට පැමිණි වානර හමුදාවේ නායකයා. හනුමා. අංජන හා මරුත් දෙදෙනාගේ පුතා.

26. වාලියා - වාලි, බල සම්පන්න වානර රජෙක්. රජකම සම්බන්ධයෙන් සුග්රිත ව හා චාලි අතර පැවති අරගලයේදී වාලි සුග්රී වගේ තාරා නම් බිරිඳ පැහැරගෙන ගියේ ල. සුග්රීමවගේ ඉල්ලීම පරිදි රාමා විසින් වාලි මරන ලදී.

31. මායා රූ - මායාමය රූප, මවා ගන්නා රූප.

34. රිවිඳුරු දෙපුතුන් අතර - සූර්යයා හා ඉන්ද්ර යා යන දෙදෙනාගේ පුතුන් දෙදෙනා අතර

35. කුල පව් - සප්ත කූට පර්වත

135

41. රම් කුමරිඳු හා මලුන් ගිරැ; චාලි සුර පුර; නය රැක පැසසුම් ලත් සුගිව රද තැන්; පත් සඳ,

43. වනනට - විරහිනීන්ට. කඳලැති - (කඳල + ඇති) අංකුර ඇති, දළු ඇති හෝ කෙසෙල් ඇති

44. හිරු කෙසර මැදිරි සෙ මේ - සූර්යයා නමැති සිංහයාගේ මැදිරි වන් වැසි වලාකුළු.

45. මලය මඳර විඳැ ගිරි කුළු යටන් මතැ සැදි - මලය, මන්දර හා වින්ධ්යාල පර්වත කූට නමැති යෂ්ටි මත සැදුණාවූ මේ කුළු වියනින් - වැසි වලාකුළු නමැති වියනින්

48. වියො දනන් දැවියැටි කම්දෙවි - විරහ ජනයන් දැවීමේ ආශාවෙන් යුත් කාම දෙවයා. මේ කුළු දර සැදි නුබ සෑය නොමඳ වූ විදුලි අනලින් දැල්වී - වැසි වලා කුළු නම් ද‍රින් සැදි අහස නමැති සෑය නොමඳවු විදුලි නම් ගින්නෙන් දැල්වීය.

54. පෑ වැනි හරහට - හරස් අතට අල්ලා දැක්වූවා වැනිය.

56. පූ - බීපු බරිනුදර (බරින් + උදර) උදරයෙහි බරින් 64. “කේතකි සුවඳ නල, පතළ නල, මියුරන් නද, සහනු කෙලෙස ද, හිමියෙනි” අසමින් අඟනෝ හඬති. සහනු - ඉවසනු

71. ඉඳුරු දැලියකු - ඉන්ද්රර ජාලිකයෙකු, විජ්ජාකාරයකු

75. යාග වත් - යාග වස්තු, යාගය සඳහා අවශ්ය දෑ

76. සපදි - පාද සයක් ඇත්තා හෙවත් මී මැස්සා

79. ඉවුරෙහි පෙරැළී - (ඉවුර + එහි පෙරැළී) එහි ඉවුර පෙරැළී

83. විතක් - විතර්ක

88. එ ගිනි බඳ ගත - ඒ ගිනි හා බැඳුණු ශරීරය. නියඟලා මලතින් - (නියඟලා + අත්) කුසුම් නමැති අත්

96. දෙටු මසැ - ජ්යෙලෂ්ඨ මාසයෙහි, පොසොන් මාසයෙහි

100. දෙවෙනා - ධෝවනය වන්නාවූ, සේදෙන්නාවූ, වහර කල් - වර්ෂා කාලය

136

12. සග

1. සරාකල - සරත් කාලය නම් කාන්තාව රදු වෙන්වූ රම් සෙවුනට - රජ දුව වෙන් වූ රාමා සේවනය පිණිස

2. සරසක් - හරස් වීමක්, බාධාවක්

3. මේ සැව හැර - මේඝය නමැති හැව හැර දමා විදු කිඳු බරණ - විදුලි රැස් නමැති ආභරණ

4. මේ නැතියෙන් දුර සැපත් විල් ලිහිණි බරණ ඇති, තරු දිලි පිවිතුරු දිසා මනහර නදී සේ වී. මේ - මේධ, දුර සැපත් - දුරට සම්ප්රා ප්ත වූ

5. සම්දරුහට - ස්වාමිදරුවන්ට, ස්වාමීන්ට

7. සතරට අනුවම - ශාස්ත්ර්යට අනුකූලවම පියම් අතැ දල ඇඟිල්ලෙන් - පියුම් නමැති ‍අතෙහි පෙති නමැති ඇඟිල්ලෙන්

8. තුරු - තාරකා, නුබ කඩක් - අහසෙහි කැබැල්ලක්

15. නුබ සයුරෙහි දිගත් වනැ - අහස නමැති සයුරෙහි දිශාන්ත නම් වනයෙහි කිර ගණ - ගිරවුන් සමූහයා

19. දූ වැනි - දූතයෙක් වැන්න

21. පසු - පශු, ගවයින්, සත්වයින්

25. පැලෑ ගිරවුනැ’සුර - පලා ගිය ගිරවුන්ගේ ඈසුර

28. වකුල - මූණමල්

29. සිරි ගතත්ලෙන් - (සිරි ගත් + අත්ලෙන්) සස් සැපතට - ශස්‍ය සම්පතට

32. දෙකොළින් - කට දෙපැත්තෙන්

40. නය විකර කර ගත් - න්යා්ය විකෘති කර ගත්, නීතිය විකාර කර ගත්

42. ම පමද - මගේ ප්රතමාදය

44. බුදුවරු - බුද්ධිය ඇත්තන්, බුද්ධිමතුන්

137

53. ගවකස - ගවාක්ෂ, නිල් - නීල, දුමර - ධූමු දරිමුක - දරීමුඛ, බිමු - භීම - වක්තර - වක්ත්රර. තරු තාර සරබ - සරහ - වැහැජ - වෘෂභ - කෙසරි - ශේශරි

54. ඉඳුදනු - ඉන්ද්රහජානු, අභද - අඬ්ගද, ගඳමාදන - ගන්ධමාදන

55. සතබලි - ශතබලි නම් වඳුරා - විනත - එ නම් වඳුරා සුසෙණ - සුෂේණ නම් වඳුරා කුවෙරිඳුරු වරුණ යම රක්නා - කුවේර, ඉන්ද්රෂ, වරුණ හා යම විසින් රකිනු ලබන

13. සග

2. සියක් යම් සේ - යාම සියයක් මෙන්

8. මිග - මාගයා, මුවා හෝ ‍සාවා

9. මූ කළ හිරු - මුහුකුරා ගිය සූර්යයා

11. සතුරැතෙකැයි - සතුරු + ඇතෙකැයි

12. ලෙණ දොර මුවැ හසුන් පෙළ දසන් - ගුහාවෙයි දොරටුව නමැති මුඛයෙහි හංස පේළිය නමැති දත් සෙන වැනි - සිනාසෙන්න් සේය

13. දෙරණ උසුලනු සමක් ගුරු මැටි මඬ වැකි දළ වන් නව සඳින් හෙබි මෙ ගිර වෙණු වරහ වෙස දක්වා වේනු වරහ වෙස - විෂ්ණුගේ වරාහ අවතාරය

15. පුල් බකිණි තුරු - මල් පිපුණු බක්මී තුරු, නිප තුරු.

17. සුවගුරු - සුවංගුරු, සිවංගුරු

20. නා පාසැති අරුණ - නාග පාශයක් ඇති අරුණ දිව්යෙ පුත්ර යා, සූර්යයාගේ රියැදුරා

21. මේ කුළ රුපු ඇතු කරා - වැසි වලා කුළ නමැති සතුරු ඇතා කරා

23. ගුරු මැටි මුසු දියෙන් පුන්, හෙළ පියුම් පුබුදින ගඟ මෙගිර නිතඹෙහි සැදි කසුන් දම් සිරි උසුලා

26. මදු වනැ මී ද අත ඇතිව - ‘මධු’ නම් වනයෙන් ගෙනා මී ද අතෙහි ඇතිව

138

29. හිරු පිය දැ වූ ගුරුළුගෙන් - සූර්යයා පියාපත් දැවූ ගුරුළා ගෙන්. මිහිඳු පව් - මහේන්ද්රඅ පර්වතය

36. සුරසා - රාක්ෂසියක් බිඳනියෙනාමි - නියෙන් සිඳ ආමි

37. කලක් - කාලයක් තිජටා - ත්රි ජටා, සීතා බලා ගැනීමට රවුළා පත් කළ ‍දැස්ස

38. සුතිමත් කුළුණු - ශ්රැ ති මාත්රට කරුණාව, ඇසූ පමණක් වන කරුණාව

41. කම’ගින් - (කම් + අගින්) කාමාග්නියෙන්

46. සරෙන් බිඳි සිඳු හා බියෙන් තොර විභිසණ තමන් හිම් නොපැන ම සකල ලෝ තුළ යස කිත් පතළ රමිඳු පිදුමට සෙද පැමිණියේ තමන් හිම් නොපැන ම - තමන්ගේ සීමාවන් නො ඉක්මවාම විබීසණ - විභීෂණ. රාවණගේ සොහොයුරා .

14. සග

1. කපිසුරන් - (කපි + ඉසුරන්) වඳුරු නායකයන් හෙය - ඒදණ්ඩ, සේතුව නල - වඳුරු නායකයෙක්, විශ්වකර්මගේ පුත්ර වූ ඔහු රාම කුමාරයා විසින් හෙය සෑදීමෙහි යොදවන ලදී. ඒ හෙය ඔහුගේ නමින් හැඳින්වූයේ ‘නලසේතු’ නම් වී.

4. වලග දම් - වල්ගා නමැති දම්වැල්

7. සප් බැඳුමැති වන උසුලන - සර්ප බන්ධනයෙන් යුක්ත වනාන්තර දරා සිටින

8. රසතල බැඳි මිහි මඬල - රසාතලය හා බැඳුණාවු මහී මණ්ඩලය

9. බල කපි ගොස් - බල නම් වඳුරාගේ ඝෝෂාවෙන්

12. සප් මුල් යට ඇදි - සර්පයින් නමැත් මුල් යටට ඇදුණා වූ

13. වන පුර යුත් දෙරණ - වනාන්තර හා නගර ඇති පොළොව

14. දිය හැලි සැදි සසල ගිර නොමඳ වූ හඬ නඟත, දියැ විහඟ රුවින් අවුලට පත් මිහි තලය වෙවුලී

139

16. පව් උපුළෙන් බිඳුණු රසාතලැ රුවනින් හෙබී නා කැල රිහිරි වණ තුළ පෙනෙන මිහි ත අතුණු වැනි පව් උපුලෙන් බිඳුණු - පර්වත උපුටා දැමීම නිසා බිඳුණු

19. පව්වෙන් හුණු පියුම්රා මිණි පෑ දුල රුවනාර - පර්වතයෙන් වැටුණා වූ පද්මරාග මාණික්යු පැහැයෙන් බබලන රත්නාකරය

25. දෙඇලෙහි මෙ පියැති - දෙඇලයෙහි වැසි වලා කුළු නමැති පියාපත් ඇති

27. සයුරු ඇත් සුවෙල පව් තුරැ බැඳිවන ම - සයුර නමැති ඇතා සුවෙල පර්වය නමැති ගසෙහි බැඳ සිටියදීම. සුවෙල පව් - සුවේල නම් පර්වතය. සත් කුල පව්වලින් එකක්.

30. ඉඳු සයුරැ - ඉන්ද්රනයාගේ සාගරයෙහි අවිසද - නොපැහැදිලි

33. දැදුරු වන තලැ තුරු රොන් - පැලෙන්නා වූ තුනි තලාවෙහි පිහිටි ගස්වල ඉතා සියුම් කුඩු

37. සමගා’තිමි පෙරැඨමෙන් - සමග ආ තිමිංගල මසුන්ගේ පෙරැළීම නිසා

40. ගිර උපුළ අපටෙන් පූ මෙන් - ගිර උපුටා දැමීමෙන් වූ ආවාටයෙන් බීවා සේ

43. විස’ගින් (විස + අගින්) විෂ නමැති ගින්නෙන්

44. සිඳු මත කග - අහසැමින් - එ දෙවග ම මිහිතලැ - කිපි එකෙකා බැඳි සතන් ගෙන් තිලොව මුසු කළ වැනි කග - පක්ෂීහුය. මින් - මත්ස්යදයෝ ය. සතන්ගෙන් - සත්ත්වයන් ගෙන්

45. මිහිසිගු වන - මහිෂඍඞග වනය

47. වැසිකුළු - වැසුණා වූ උස් මුදුන් ඇති පණ බුදින - ප්රා-ණය අනුභව කරන

48. කුළු කිස - තුච්ඡ කාර්යය, නිෂ්ඵල වැඩය

49. තිමි ගණ - තිමිඞ්ගල මත්ස්යි සමූහයා

54. මලයගිර අවම හෙළුයේ - මලය ගිර හාත්පස දැමුවේය

56. මලය ගිරි අකුරක් සේ - මලය පර්වතයෙහි අංකුරයක් මෙන්

140

62. පෙණ උවහස් සිනා - පෙණ නමැති උපහාස සිනා

67. ඵලය හා සුවෙල ගිරි සුර ඇතුන් - මලය හා සුවෙල පර්වත නම් දිව්ය හස්තින්

70. මරු කෙවුළු - මාරයා නමැති කෙවුළා

71. මිහි කත් ගිරි පියොවුරු මඩල හා රකුස් නා දෙස් පුළුලුකුළ එක් කළ වලියෙන් සැදි මැද දෙස ද?

72. පෙර පැල සිඳු කලහ - පෙර හා අපර දෙදිග මුහුදු දෙකෙහි කලහය මහ දෙගිර - මලය හා සුවෙල යන මහා වර්වත දෙක

73. ලුණු සයුරසුර කුලැතකු - ලවණ සාගරයෙහි අසුර කුලයෙහි ඇතකු

76. තැරූ - තරණය කළහ

15. සග

1. සිවු උපා - යුද්ධයෙහිදී යොදන සාම, දාන, භේද, දණ්ඩ යන උපා සතර අභද - අඞ්ග ද, වාලි නම් වඳුරු රජුගේ පුතෙක්

4. දසුන් - දාසයන්

5. අන් දන තොප බලය නොනැසූ. ගුණ රැස වැණූ, එද තොප කෙරෙහි සිනෙහැති කපිනා විළි වැද සිටි.

6. වදනරුත් - (වදන් + අරුත්) වචනාර්ථ

7. පිළිලබ රොස නොතකනුවො හිතකර බස් බෙණෙති. පිළිලබ රොස නොතකනුවො - ප්රසතිලාභ සහ රෝෂය නොතකන්නෝ

9. දැක රිෂු දදග දුර - සතුරන්ගේ ඈතින් වන කොඩිවල කෙළවර දැක.

10. ගොසන - ‍ඝෝෂා කරන, කෑගහන

13. නය’නුගත බස - න්යානයානුකූල වචනය

14. අගම් දතුවෝ කම් සුකට දුකටැයි දක්වති, එය පල නිපැයුමෙහි ගුණ දොස් ඈ විසින් සතරකි. අගම් - ආගම්, සුකට - මනාසේ කළ, සුකෘත දුකට - නොමනාසේ කළ, දුෂ්කෘත

141

17. බලැතියන් හා වෙර නිපලි, පර අඟන එලොවෙහි සුව නොදෙයි. එ හෙයින් රම් අඩු හැර ඔහු මිතුරකු වනු. නිපලි - නිෂ්ඵලය රම් අඹු - රාම ගේ අඹුව

18. රූ ඈ හි - රූප ආදියෙහි නේව වස’ඟුනට - (නොව වසභ + උනට) උන් හට වසඟ නොවී

21. ජර දුක රුව නසා, එක්වීමෙහි ම වියොව ඇත. දිගු වුව දිවි ගෙවී යයි. දහම සෙවුනේ යහපති.

30. කම්පන - රවුළු රද සබෙහි ඇමතියෙක්

31. තෙසිරස් - ත්රිු ශීර්ෂ, රවුළුගේ නිලධරයෙක්

32. ඉඳුජිත් - ඉන්ද්රරජිත්, රාවණගේ පුතෙක් - පෙර මේඝනාද නම් වූ ඔහු ඉන්ද්රනයා පැරදවූ නිසා ඉන්ද්රුජිත් විල.

33. රමිඳු දූ - රාමගේ දූතයා හසුනැසූ - (හසුන + ඇසූ) පණිවුඩය ඇසූ නිකුඹ - නිකුම්භ නම් රකුසා මන් රැසින් හෙබි මුව සඳු - මානය නමැති රශ්මියෙන් හෙබි මුව නමැති සඳ

35. කුඹු - කුම්භ නම් රකුසා

39. නයානුගත - (නය + අනුගත) නීත්යතනුකූල මලයවත් - මල්ය-වත්, රාවණගේ මාමා

40. දදෙක් - මෝඩයෙක්

44. රිපු, ගුරු අපිය බස් සිරිතට විරුදු වන මුත් එහි වෙනස, රිපු නිගැන්මට, ගුරු සෙනෙහෙට වීමයි.

48. ඉසිමුක ගිර - සෘෂ්ය මුඛ පර්වතය

55. අක්ස - අක්ෂ - රාවණගේ පුතෙක්

57. ලබ - ලාභය

59. උපබෝ - උපභෝග

61. සුරැත් - (සුර + ඇත්) දිව්ය හස්තින්

62. කඳ - කඳ කුමරු, ස්කන්ධ කුමාරයා ජල නා අතැති මල වරුණ - පාශය අතෙහි ඇති ජලයට නායක වරුණ දිව්ය පුත්රවයා

64. උසනසෙව - (උසනස් + එව්) උශනස් වැනි, ශුක්රාඔචාරියයා වැනි

142

16. සග

1 ගියෙ ලදව’සරිනත් ගිරි - ලද අවසරින් අත්ගිරි ගියෙ අත් ගිරි - අස්ත පර්වතය, ඉර බැස යන තැන ඇතැයි සිතන පර්වතය

2. සුනෙර නිතඹ - මහා මේරු පර්වතයෙහි මහත්වු මධ්යි ප්‍තයදේශය

3. පිහිකුළු - වැසුණු

5. පිසුම් මිණි වේදිය - පියුම් නමැති මැණික් වලින් සැදුණු වේදිකාව දිනත් සිහිලෙන් - දිනාන්තයෙහි සිසිලෙන්, සන්ධ්යාැ සිසිලෙන්

6. දල - පෙති

7. දින අත එළඹෙත, මත ලගිනා විහඟ අඳුරෙන් වැසි. හිස් සල තුරු මඬුලු ජර වියෙන් පෙළෙන උන් වැනි දින අත - දිනයෙහි අන්තය, දවසේ කෙළවර ජර වියෙන් - ජරා වයසෙන්, මහලු වයසින්

8. දිනකර බසිත, තුරු පෙළ දිලි රත් සැඳෑ නුබ සුරන් සරයෙන් වණ සැදි රවුළු ළය හා සම වී

9. රැසත් - ( රැස් + අත්) රශ්මි නමැති අත්

10. පළමු අඳුරෙන්, යළි පිඟු තුරින්, තෙවනු ව සිසි රැසින් හෙබි සඳ කල මෙහෙසුරු ගතැ සබා ගති. තුරින් - තාරකාවලින්, සැඳෑ කල - සන්ධ්යා කාලය මෙහෙසුරු ගතැ සොබා - මෙහෙසුරුගේ ශරීර ශෝභාව

15. කොවුල් පෑ’දුරු - ( කොවුල් පෑ + අඳුරු) කොවුලන්ගේ පැහැයෙන් යුත් අන්ධකාරය

21. නිසසුරු රජත ගට - චන්ද්රරයා නමැති රිදී කළස

22. සුරැතු - (සුර + ඇතු) දිව්යි හස්තියා දිග’ත හිම් වන - දිගාන්ත සීමාවෙහි වනාන්තරය

24. මැඟි නෙත් - මගීන්ගේ නෙත් අනුගත විලස් - අනුව ගිය ‍විලාශය

27. වීකර සිතිවිලි - විකාර සිතිවිලි යොවුනන් සිතැ කම් දෙවි විලස් පෑ - යෞවනයන්ගේ සිත්හි කාම දේවයාගේ විලාශ‍යන් දැක්වුයේය.

143

32. ඉඳුරු රිපු - ඉන්ද්රකයාගේ සතුරෝ, රකුසෝ

34. ලබ - ලාභය, ලැබීම

35. බල ‍සලෙල - එම්බල, සල්ලාලය

37. රොසැතියන් ඉති බෙණෙත - (රොස + ඇතියන් + ඉති බෙණෙත) තරහ ඇත්තන් මෙසේ කියන කල්හි.

38. පියා - ප්රි-යයා මැලෑදර යුග - (මැලෑ + අදර යුග) මැලැවුණු දෙතොල

41. බල දූතිය - එම්බල දූතිය

48. මදුවෙහි මුසු අඹ රසෙන් තෙත් තොල නොවේ. තොප කොපුලතෙහි මේ දළ නිය පහරට හේ කිම ද?

52. මනොහු - (මන් + ඔහු) ඔහුගේ සිත

53. සකි - මිතුරිය

57. කුරඟ මුව ලප - කුරඞ්ග මුව ලාඥ්ඡනය

60. තිදස් රිපු - තිදස් පුරයෙහි සතුරා, රවුළා

61. කම් දෙවි වර ලද අඟන - කාම දේවයාගේ වර ලැබූ අඟනන්

63. තෙලයෙන් - ලය තුනෙන්

64. එකෙකත - (එක් + එක් + අත)

67. එකක දතින් බුන් තගෙ යට අදර අනෙකක් බෝ ද?

68. කුළෑ සඳ හා බෙයදැ මත් ඇතකු රැඳි සුනෙර සඳ හා සපු බරණ කර අළු ගා ගත් තිනෙත් වැනි.

69. වෑදි - ව්යා දි, ලෙඩ රෝග අසුරිඳු - අසුරයින්ගේ අධිපතියා, රවුළා

70. ගුණයෙන් සිසිල් වූ හිමකර සුනෙර සැපත්වී - අරුණු රැස් මිහි තලැ පෙර අඩ අඳුරෙන් වෙන් කෙළේ - කුමුදු ලොල් බිඟු ගණ රැව් නඟන ලිහිණියන් හා තරඟ පෙළ සැදි විල සල කර නල හමා යේ.

74. මනයොන් පහර ලත් එළලු ලිය කුඹු පියොවුරෙන් මුවරුන් නිවෙස් වූ නිසා කල සයුර තරණා නිරතුරු සුරතැ ඇළීමෙන් බැගෑ පත් රවුළා පුබුදු කරවා සුර ගදඹ බෙර සක් නිහඬ වී සුරතැ - සුරතියෙහි රති ක්රීෙඩාවෙහි සුර ගඳඹ බෙර සක් - දිව්යු ගාන්ධර්වයන්ගේ බෙර හා හක්ගෙඩි. 144

17. සග

2. මය - අසුර නායකයෙක්

6. තිනෙතිසුරු - (තිනෙත් + ඉසුරු) නෙත් තුනක් ඇති ඊශ්වරයා

8. බල අප යුදෙහි වත - අපගේ බලය හෝ බල සෙන් යුද්ධයෙහි වන් කල්හි තඩව නළුවෙක - තාණ්ඩව නැට්ටුවෙකි

9. වරුණ - වරුණ දෙවියෝ චිස සප් මල - විෂ සහිත සර්ප තොණ්ඩුව

10. බූ සෙන් - භූත සේනාව

11. විදුදර - විද්යානධරයන්, ගදඹ - ගාන්ධර්වයන් කඳ - කඳ දෙවි

13. දනදා - කුවේරයා

14. බල සතුරු ඉඳුරා - බල නම් අසුරයාගේ සතුරා වූ ඉන්ද්රලයා

15. නට බල විකුම්ඳුරු එයුදැ - ඉන්ද්රේයාගේ බල විකුම් නැසුණු ඒ යුද්ධයෙහි

17. නොසැඟි - නොසැංගී

18. වාසුකි - නා රජ

19. නතනා - අනන්ත නම් නාග රාජයා

20. දුටු නරයා - දුෂ්ඨ නරයා

26. හරිනඟු බරණින් (හරින් + අඟුබරණින්)

29. කවදින් - කවවයෙන්, සන්නාහයෙන්

18. සග

12. විහඟපති - පක්ෂි රාජයා, ගුරුළා

13. වෙණු දෙකුමරු - විෂ්ණුගේ කුමාරයින් දෙදෙනා

14. කුඹුකන් - කුම්භකර්ණ, රාවණගේ සොහොයුරෙක්

18. සුලවියෙන් - ශුලායුදයෙන්, උල් ආයුධයෙන්, හෙල්ලෙන් අභද’ත පිඟුට දැන්වී - අඞගදයා අත පියාට දැන්වී. අඞගදයාගේ පියා‍ හනුමත්ය

ජා. හ. 10 145 22. දිනූ - උපන් සුසෙන් පුත් දන්වන්තරි - ධන්වන්තරිගේ පුත්ර යා වූ සුෂේණ

24. යහ ගුණ ඇති කුඹුකන් යුදෙහි නොලස් වූයේ තෙදසින් දැපී සුරයන් දිනූ තා වළකනු නියති.

26. බල නටුවන් අබියසැ විරුව, ඔහු තා නොදිනුද? හර සර ඇතියහු පුත්හු ද උන් නොදිනුවෝ වෙත්මැයි හර සර ඇතියහු පුත්හු - සාරවත් වූ හි ඇත්තාගේ පුත්රියෝ

27. නෛකසි පුතුන් - රකුසන්

43. සේ වලා වන් යස රැස - සුදු වලා වැනි යශෝ රාශිය

44. සර යසස් - සාරවත් වූ යසස

48. පහණ වැස්සෙන් සතුරන් - සතුරන්ගේ පාෂාණ වැසයෙන්

57. අගු පව් - ශරිරාංග නමැති පර්වත

60. බිඟු කග පියුම් යුත් - මී මැස්සන්, පක්ෂීන් හා නෙළුම් ඇති

61. රිපු මතුරු බල - සතුරන්ගේ මන්ත්රග බලය එකෙක් දළ සුන් ගිජිඳා - එක් එක් දළ සිඳුණු ඇතා විනායක සේ - ගණ දෙවියන් හෝ නායකයකු නැත්තකු සේ

62. උණ වියනසුන් - (උණ + වියන් + අසුන්) උණ ලීයෙන් කළ වියන් හා ආසන

66. පර හස්ත - ප්රහහස්ත. රවුළුගේ සෙන්පතියෙක්.

68. ඉඳුරුජිත් - ඉන්ද්ර ජිත් ‍, රවුළාගේ ඉන්ද්රඇයා දිනූ පුතා

71. සකවියෙන් - ( සක් + අවියෙන්) චක්රානයුධයෙන් බා යුදයක් - බාහුමය යුද්ධයක්, අතින් කරන සටනක්

75. මිතුරු ව දුගුණ හළ, බිය පත් සුර සතුරු සෙන් රමිඳු නමදින විබිසණ ඈ දන සමඟ එහි වූ සුර සතුරු සෙන් - සුර සතුරන්ගේ සේනාව, රාක්ෂස සේනාව

19. සග

1. අස සකෙව් - යකඩ රෝදයක් වැනි කල්නෙමි - කාලනේමි, හනුමත් මැරීම සඳහා රවුළා විසින් යොදවන ලද රකුසෙක්

2. කපි වෙද නා - වානර වෛද්යම නායකයා

8. රම් වෙස් දැරු ආදි පුරිසා - රාමාවතාරයෙන් සිටි විෂ්ණු

116 9. විදු රන් අබරණ සැදි යුගත මෙවන් රවුළා - විදුලිය නමැති ස්වර්ණාභරණයෙන් සජ්ජිත වූ යුගාන්ත මෙඝය වැනි රවුළා

14. වෙයිනදිසි - (වෙයින් + අදිසී) වේගය නිස අදෘෂමාන සර ගති - සරයෙහි ගති හෙවත් ගමන දත යුතු වියනු මැනුමෙන් - (දත යුතු විය + අනුමැනුමෙන්) අනුමානයෙන් දත යුතු විය.

16. සතුරු රකුසුගෙ රුදු හඬ නහන සර රැස මේ හිරු රැස් වළහමින් ඔහු නස්නට නුඹ නැගිණි දෝ. සර රැස මේ - හී රාශිය නමැති මේඝය.

17. ස‍ඳෙහි හෝනා මිග - ස‍ඳෙහි වැතිර සිටින මෘගයා

18. අයමය දහර - අයෝමය ධාරා

20. අන’තක් - (අන් + අතක්)

23. රම් නිඟා බස් අඩක් බිණු රිපු හිස බිඳි කෙණෙහි එහි ඉතිරි අඩ බෙණෙමින් අන් සිරසක් පහළ විය.

26. වෙතෙන - (වෙත + එන)

27. රම’ත - (රම් + අත)

28. ඇදුමෙහි - (දුනුදිය) ඇදීමෙහිදී

29. දෙබා මැද - බාහු දෙක මැද, ළයෙහි

32. කිසොදරි - කාශෝදරී, රවුළාගේ බිරිඳ, ඉන්ද්රසජිත්ගේ මව

33. මළැයිඳුරුජිත් පිතු - (මළැයි + ඉඳුරුජිත් පිතු) ඉඳුරුජිත්ගේ පියා මළා යි මය දූ - මය නම් අසුරයාගේ දුව, කෘශෝදරී

36. සර මුව - හී සරවලින් සැදුණු මුඛ, තුවාල

37. හිමි නිතර සිප ගනිමින් අදර පළ කළ මය දූ නුවන් කඳුළෙන් දියැඳිලි කම් ඉටු කෙළේ. දියැදිලි කම් - ජලාඤ්ජලි කර්මය, මළ ගිය තැනැත්තා වෙනුවෙන් දිය දෝතක් පුදකිරීමේ ආගමික චාරිත්රරය.

39. ඕ හිමි මිතුරු රන් කුඹු වන් යුග පියොවුරන් - ඔහු සුර පුර ගියෙන් - කඳුළෙන් අවසන් සැනැහුම කළෝ අවසන් සැනැහුම - අවසන් ජලස්නානය

41. සතුනදින - (සතුන් + අදින) සතුන් අදින්නාවූ සලත් - (සසල + අත්) - චංචල අත්

147

45. දෙවිඳුනි, තිලෝපති සල අදර දල, නෙත් බිඟු ඇති මුව පියුම රැස ඔබ යාගෙට අනඟ සැතින් බිඳුණේ. දල - පෙති: ඔබයාගෙට - ඔබගේ යාගය පිණිස අනහසැතින් - අනංගයාගේ ආයුධයෙන්

46. දන හෙයින් - ධනය නිසා

47. පිතාමහ - මුත්තා

48. නම් මතෙක් - ‍නාම මාත්ර යක්

51. දිවි අග - දිවි කෙළවර ගිනි උදක දෙසකර - අග්නි හා උදක සංස්කාර දෙක.

53. මායා රූපී පෙර පුරිස් - මායා රූපයෙන් සිටි පුරාපුරුෂයා, රාම අවතාරයෙන් සිටි විෂ්ණු නිසසරන් - නිසාචරයන්, රකුසන්

54. ළබැඳිසෙන් කුමුදට හිත කලා පිරි මෙහෙසුරා හා බැඳි, රවුළු රහු මුවෙන් මුත්, රම් සඳ නැමඳු ළබැඳි සෙන් - ළබැඳි සේනාව කුමුදට හිත - කුමුදු මල්වලට හෝ විෂ්ණුට හිතවත්, මෙහෙසුරා හා බැඳි - ඊශ්වරයා හා සම්බන්ධ වූ රවුළු ‍රහු මුවෙන් මුත් - රවුළා නම් රාහු මුඛයෙන් මිදුණා වූ රම් සඳ - රාම නම් සඳ, රාමචන්ද්රන

55. තෙදළෑ පිරිවර - (තෙදළ + ඈ පිරිවර) - ත්රිඅජටා ආදි වූ පිරිවර

57. මනැති - (මන් + ඇති) මානය ඇත්තා වූ

58. මෙ ගත පියුමට පරවෙණි සෙ නෙත් බිඟු හෙළුව ඔබ කිත් වැනසෙද? විරුවනි, මේ වෙනස් පැවතුම කිම?

20. සග

1. පුස්පක - පුෂ්පක, රවුළාගේ අහස් රිය. එහි මුල් හිමිකරුවන කුවේරයාගෙන් රවුළා පැහැර ගත්තේ ල. ඔහුගේ මරණයෙන් එය රාම කුමාරයා සතු වී ල.

4. මේ වනතිරි රුවන් - (මෙ වන් + ඉතිරි රුවනක්) මෙවැනි ස්ත්රීව රත්නයක් ගරුවක් - ගෞරවයක්

5. පතිනින් ලැබ දෙලොව දැපෙන දෙදෙනෙකි. තොප හිමි මම් මිහිතලැ. අරුන්දති හිමි වසිටු සුර ලොවැ. පතිනින් - පතිවත රකින්නියන් වසිටු - වසිෂ්ට ඉසිවරයා

148

7. නල සල පියෙන්, හෙබි නෙක් - සුළඟින්සැලෙන ඇසිපියෙන් ශෝභමාන වූ ඇස්

8. යම හය මුව කිඳුරි වන් වළබගින් අප නෙක් දවන, මේ කුළු තණ මඬල යුත් මේ දිගඟන රකී. යම - යමයා, දකුණු දිසාව අධිපතියා හය මුව කිඳුරි වන් වළඹ’ගින් - අශ්ව මුඛයෙන් යුත් කිඳුරියක් වැනි වඩබාග්නියෙන් මේ කුළු තණ මඬල ඇති මේ දිග’ඟන - වැසි වළාකුළු නමැති පියොවුරු මඬල ඇති මේ දිශාව නමැති අඟන

10. මිණි දිව - මැණික් දිවයින, රත්නද්වීපය ලක්පුර - ලංකා පුර

12. තමලු, මිණි හා සඳුන් තුරු රැස සැදි ගිරි පෙළ නිල් මුහුලස, මෙවුල, සඳුනලෙව් ගත යුත් ලිය වැනි. තමලු - තමාල ලතා, කොල්ලම්

17. වරුණ සුමුගෙන් ගත් මිණි - වරුණ දෙවියාගේ මඤ්ජුසාවෙන් ගත් මැණික්

18. සගර මුනි - සගර නම් ඉසිවරයා. ඔහුට සුමති නම් බිරිඳගෙන් පුත්තු හැට දහසක් වූල. සාර්ථක ලෙස අශ්වමේධ යාග අනූ නවයක් පැවැත්වූ ඔහු සියවැනි යාගය සඳහා බැඳ සිටි අශ්වයා ඉන්ද්රගයා විසින් සොරකම් කර පාතාලයට ගෙන යන ලද්දේ ල. මුනිවරයාගේ පුතුන් අශ්වයා සෙවීම සඳහා පාතාලය දක්වා පොළො සෑරීම නිසා සෑදුණ ආවාටය සගර‍යන් අතින් සිදුවූ නිසා සාගර නම් විල.

19. සෙල් හෙය - ශෛලමය සේතුව, ගල් පාලම

23. අඩ සඳ රැසින් හෙබි, සප් නිවෙස් වූ සර සැදි පැළ දිග මහ මෙගිරි පෙළ මෙහෙසුරු විලස් උසුලා

24. බෙයදෙහි වලා පෙළ, සිරසැ සියොතුන් රැඳී ඇති, තිදස් පුර අසලට නැඟී සිටි මේ විසල් පව්, පියයුරන් ඇකයෙහි පතිත දත්, රසන් දම් ගිලි, තමන් සග ගමන ළංවූ මැහැළිය විලස් පා

25. සිරස අසැ නිල් පැහැය දුල් - ශීර්ෂය ආසන්නයේ නිල් පැහැය බබලන මුදුනතැ තරිඳ - මස්තකයෙහි චන්ද්ර-යා සිටින රසන් දෙස හිරියල් රසින් රත් - මේඛලා දාම ප්රිදේශය හෙවත් / උකුල් පුදේශය (පර්වතයේ පහළ මහත ප්රනදේශය) හිරියල් රසයෙන් රත්පැහැවූ. නිවත් නිල් ගෙලැති - වස්ත්ර් රහිත නිල් පාට බෙල්ල ඇති.

149

28. නන්දන ගම’ස - නන්දන නම් ගම අසල කසුන් රැස ගැබ් කළ - රන් රාශිය ගැබ් කළ නන්දක කග - නන්දක නම් කඩුව, විෂ්ණුගේ කඩුව හිරන්ගබ් - හිරණ්යනගර්භ, විෂ්ණු

30. සිරසින් හිරු ගැටෙන, කසුන් පෑ ගත්, තුරු පෙළ වෙතට පත්, සුරන් පිරිවැරූ, මේ මඳර ගිරි රද: රන්වන් ගතින් හෙබි, තාරා පියඹ සමඟ වූ, හිරු සිරස සිපි, කපි සෙන් සහිත, සුගිව වැනි වේ.

31. හැම අත බබළන සරෙන් සැදි, සඳ තෙක්ම උස්වී කසාවන් නුබ යට පිහිටි, තුමුල් වූ මේ ගිර: කොමළතින් අප්සර වැළැඳි, කග රද මඬුලු යුත්, කසාවත් පෙරැ වූ මුරාරිගෙ විලස් දක්වයි. මුරාරි - විෂ්ණු

34. දනද - ධනය දෙන්නා, කුවේරයා

41. හිම දූ - හිමාල දුහිතෘ, පාර්වතී

42. අලක පුරෙන් තිනෙත් සිත් ගත්, අදරින් ලෙන් මුවෙහි මේ කළු දිය හෙළන, හිම ගිරෙහි මේ සමතලය: අලකයෙන් හිමි පෙම් දිනූ, පියයුරු මුවෙහි ලා සිය කඳ පුතුට කිරි පොවන, හිම් දූ විලස් පා

48. සේ වලා නල’දිත - නල (වාතය) සුදු වලා අදින කල.

56. රසන් ගුණ - මෙවුල් දමෙහි ලනු පට

52. ඉසිවතුන් - ඊර්ෂ්යාද කරන්නන්: අප පද - වැරදි වචන

56. රන් කුඹු දියෙන් - රන් කළවල වූ ජලයෙන්

60. සිය සෝයුරන්ගේ දන ලොබ, මෝ ද, ඉසි, දපෑ ලුහුකොට - සිය සහෝදරයන්ගේ ධන ලෝභය, මෝහය, ඊර්ෂ්යාගව, දර්පය ආදිය ද සැහැල්ලු කොට

61. ගුණ ලැදි, දැමූ ඉඳුරන් ඇති, සමනෙහි අබිරූ වූ, සිරසැ දිලි අවි ඇතියනට මුත් විවට හද පෑ, යුව රදැයි ලකිසුරු බුහුමන් ලැබූ, සිත් නොවක්, යම් පැවතුම් ඇති, සිරිමනිත මෙ කවි පිතු වී විවට හද - විවෘත හෘදය ලකියුරු - ලංකේශ්වරයා, ලක්දිව රජ: යම පැවතුම් - යමයාගේ පැවැත්ම ඇති එනම්, හැම දෙනා කෙරෙහිම එකසේ පවත්නා: සිරිමනිත - ශ්රීජ මානිත

150

62. සතුරු බල බිඳ හැරීමෙන් මානිත පිදුම් ලත්, සතුරන් වෙවුල්වා තමන් ගත පැහැර දිවි දුන්, සටන් බිමැ වැද අසම සම වූඋ බල විකුම් පෑ, අබුරූ ගුණ වොරැඳි, සිරිමේ මෙ කිවිඳු මයිල් ව මානිත පිදුම් ලත් - ශ්රී් මානිතගෙන් පුද ලැබුවා වූ, සිරිමේ - ශ්රී මේඝ මයින් - මාමා

63. විපත් පත් දන හට එක ම පිටුවහල වූ, සිරියෙන් තුනු රුවින් සුරන් තුටු කළ ජයතු වන්, සිසිරකර කිරණෙව් යසින් හෙබි, නරනිඳුන් පුත් අග්බෝ මෙ කිවිඳු මවගේ අනෙක් සොහොයුරු වී ජයතු - ජයන්ත, ශක්රනයාගේ පුත්ර යා අග්බෝ - අග්ර,බෝධි

64. අසුර රිපුනට පුද පිණිස මෙ කව කෙළේ යම් මයිල් දෙදෙනකු පිහියෙන් ද, උන් මා කුසින් මුත් දින සිට, පියා නට අනත් මේ කිවි දරු පෙමින් ඇති දැඩි කෙළේ තම පුතකු සේ මැයි. අසුර රිපුනට - අසුරයන්ගේ සතුරන්ට, සුරයන්ට මා කුසින් මුත් - මවු කුසින් මිදුණු, උපන් පියා නට - පියා නැසුණු: අනත් - අනාථ