නලොපාඛ්‍යාතය ii

3

බෘහදශ්චඃ උවාච:- බෘහදශ්ව තෙමේ මෙසේ කී ය.

1 අන්වය :- භාරත, අත නලඃ කරිෂ්යෙම ඉති තෙභ්යඃ ප්රoතිඥය කෘතාඥ්ජලිඃ උප්ථිතඃ එතාන් පරිපප්රeච්ඡ.

අර්ථි: භාරතය, ඉක්බිති නල රජ තෙම් (මම) කරන්නනෙමි යි. ඔවුන්ට පිළින දි කළ ඇඳිලි ඇතිව එළඹ සිටියේ මොවුන් අතින් මෙසේ විචාළේ ය.

විවෘර්ති:- ඔබ අපට සහාය වුව මැනවැ යි දෙවිවරුන් විසින් කියූ කල්හි නල රජ තෙමේ ‘සහාය වෙමි’ යි ගිවිස ඔවුනට නමස්කාර කරමින් වෙත එළඹ මෙසේ ඇසී ය.

කරිෂ්යෙී :- “කෘ (කරණෙ)” ආ. ලාට්. උ. එ.

2 අන්වය :- වෛ කෙ භවන්තඃ? යස්ය අහං දූතඃ ඊපසිතඃ අසෞ කඃ? මයා වඃ කිං ච තද් කාය්ය්ම ම්.

අර්ථව:- සැබවින් ම පින්වත්හු කවරුද? යමකු විසින් මම දුතයෙකැ යි කැමතිවන ලද්දෙම් ද? මා විසින් තොපට ඒ කුමක් කටයුතු ද?

56

න‍ෙලාපාඛ්යාහනන ව්යාසඛ්යාුව 57

විවෘර්ත :- අප දූතයෙක් වැන්නැ යි දෙවියන් විසින් කියන ලද. නල රජ තෙමේ මෙසේ අසයි. පින්වත්හු කවරු ද? මම කාට දූතයෙක් වමේ ද? මා දූතයකු වශයෙන් බලාපොරොත්තු වන්නේ කවරෙක් ද? මගෙන් ඇති වැඩය කුමක් ද? එය පවසන්න.

යස්ය් :- කර්තෘ අර්ථැයෙහි ෂෂ්ඨියි. ‘ඊප්සිතඃ’ යන කර්ම කාරක කෘදන්තයෙන් “අහං” යනු උක්ත කර්ම යි.

3 අන්වය :- නෛෂධෙන එවං උකේත මඝවා අභ්ය භාෂත. අස්මාන් දමයන්ත්යයර්ථං ආගතාන් අමරාන් වෛ නිබොධ.

අර්ථ්:- නෛෂධ මෙසේ කී කල්හි ශක්රම තෙමේ මෙසේ කි ය. “අප දමයන්තිය උදෙසා පැමිණි දෙවියනැ යි එකාන්ත යෙන්ම දැනගන්න.”

විවෘර්තය:-

නිබොධ :- “බුධ් (අබබොධනෙ)” ප. ලොට්. ම. එ.

4 අන්වය :- පාර්තිව, අහං ඉන්රාැ ය , අයං අග්නිඃ, තථා එව අයං අපාංපති. නෘණාං ශරීරාන්තකරඃ අයං යමඃ.

අර්ථං:- රජතුමනි. මම ඉන්ර්ඃැ වෙමි. මේ අග්නි ය, එසේ ම මෙ තෙමේ වරුණ ය. මිනිසුන්ගේ ජිවිත විනාශ කරන්න වු මෙ තෙමේ යම ය.

58 නලොපාඛ්යාුනය

විවෘර්තව:-

ඉන්ර්්තව :- පූර්වන දිශාධිපති තෙ‍මේ ය. මොහු අදිතියගේ පුත්රායෙකි. ඔහුගේ බිරිය ශවි නම් වූවා ය. අතෙහි විදුරවියක් දරණ හේ සෝමපානයෙහි අතිශයින් ම දක්ෂ ය. ඇතැම් තැනක යුද්ධ දෙවතාවා ලෙස දක්වන මෙ තෙමේ වරක් සිය විදුරවි යෙන් ගසා වෘත්ර- අසුරයා ගසක් මෙන් ඇද හෙළී ය. එයින් ද්යායවා පෘථිවි (අහස හා පොළව)භ දෙදෙන කම්පිත වූහ. එසේද ම වරක් අභි නම් අසුරයා නසා අහසෙහි සූය්යා( අස පිහිට වි යැ යි ඍග්වදෙයෙහි සඳහන් වේ. මොහු පිළිබඳ විස්තර නන් වැදැරුම් ය. වෛදියක යුගයෙහි ශ්රේෂ්ඨ දෙවියකු වු මොහු පසු කලෙක සාමාන්යය දෙවියකුගේ තත්ත්ව යට වැටින. ශක්ර දෙවපති, මඝවන් යනුවෙන් ද හඳුන්වනු ලබනුයේ මේ ඉන්ර්වි යා ම ය.

අග්නි :- ඉන්ර්යා හැරුණු විට වෛදික දෙවගණයෙහි ශ්රෙ ෂ්ඨතම වනුයේ අග්නිහු ය. මොහු අනෙකෙක් නොව දෙවත්ව යට නඟන ලද ගින්න ය. විශෙෂයෙන් යාගයෙහි දි දල්වන ගින්න අනුසාරයෙන් මොහුගේ අවයව වර්ණනනා කොට ඇත. යාග ගින්න ගිතෙලින් දල්වන නිසා අග්නිහු ද ඍතපාෂ්ට, ඝෘතමුඛ, ඝෘතකෙශ යන නම් වලින් හඳුන්වනු ලැබේ. මොහු දෙවියන් කරා යාග ද්ර ව්ය,යන් ගෙන යන්නෙක් ද වේ.

අපාංපති :- ජලයට අධිපති නිසාන වරණ අපාංපති නම් වේ. ලෝ වැස්සන් ගේ යුතු අයුතුකම් විමසිමෙහි ද යෙදේ. කන ඍග්වේදයෙහි මොහු ගැන මෙසේ සඳහන් වේ. ‘හේ රනින් කළ විමානයක කණු දහසකින් යුත් අසුනක වාසය කරයි. රන්මුවා වස්ත‍ණු ෙයක් හා කාන්තිමත් කබායක් හැඳ හිරුමෙන් බබලන අස්රියක ගමන් කරයි.’ ඔහු අග්නි හා මිත්ර්ව ඛාණ්ඩව වනය දැවිම සඳහා ශ්රීි කෘෂණට සුදර්ශ න චක්රතය හ‍ා කෞමුදි ගදාව ද අර්ජුනට ගණ්ඩීර දුන්න හා ක්ෂහය නොවන හී ඇති හියවුර ද දුන්නේ ය.

න‍ෙලාපාඛ්යා්ත ව්යාෂඛ්යානව 59

යම :- ධර්ම‍යට අධිපතකි දෙවයා වූ යම දකුණු දිගට ද අධිපති ය. සූය්යාකෞ ඔහුගේ පියාය. යම් සොහොයුරිය යි. මිනිසුන්ගේ පව් පින් ගැන විභාග කර බලන යම මළවුන්ගේ ලොවට අධිපති බව ද ඍග්වේදයේ සඳහ්න වේ. සරමා නම් බැල්ලගේ පුත්රටයන් සිව්දෙනෙක් මොහු කරා මිනිසුන් පමුණුවති. කුන්තියගේ කුසින් යුධිෂ්ඨිර උපන්නේ ද මොහුට දාවයැයි ඇතැම් තැනක සඳහන වේ.

5 අන්වය ත්වංඅ සමාගතාන් අස්මාන් වෛ දමයනේත්යඨ නිවේදය මහෙන්ද්රා දයඃ ලොකපාලාඃ දිදෘක්ෂේවඃ සමායාන්ති.

අර්ථ්:- ඔබ පැමිණියාවූ අපගැන නො වරදවා දමයන්තියට දන්වන්න. මහෙන්ර්ි ආදිකොට ඇති ලෝකපාලක දෙවියෝ ඔබ දකිනු කැමැත්තාහු පැමිණෙත්.

විවෘර්ත්:- නිවෙදය:- “නි + විද (ඥනෙ)” ප ලොට්. ම. එ.

සමායාංන්ති :- “සම් + ආ + යා (ප්රා්පේතෟ) ප. ලට්. ප්රක. බ.

6 අන්වය :- ශක්රඃන අග්නිඃ වරුණඃ යමඃ දෙවඃ ත්වාංල ප්රා ප්තුං ස ඉච්ඡන්ති. හ, තෙෂාං අන්යලතමං දෙවං පතිත්වො වරයස්ව

අර්ථන:- ශක්රන අග්නි වරුණ යම යන දෙවියෝ ඔබ කරා පැමිණිමට කැමති වෙති. එම්බා දමයන්තිය, ඔවුන්ගෙන් එක්තරා දෙවියකු ස්වාමි භාවයෙහි ලා පතන්න.

විවෘර්තන:- දෙවියෝ නල අමතා ‘මහෙන්රාද දි දෙවියන් ඔබ හමුවිමට පැමිණ ඇතැයි දමයන්තියට දන්වන ලෙස කියා නැවත ඔවුන්ගෙන් එකකු හිමියා කොට ගන්නා ලෙස ද ඇයට දන්වන්නැ, යි කිහ. 60 නලොපාඛ්යායනය

හ:- මේ නිපාතය ආලපනයෙහි හා පාදපූරණයෙහි ද වැ‍ටේ. මෙහි යෙදි ඇත්තේ ආලපනයෙහි ය.

වරයස්ව :- “වර (ඊප්සායාම්” ආ. ලොට්. ම. එ.

7 අන්වය:- ශක්රෙනණ එවං උක්තඃ තු සඃ නලඃ ප්රා ඤ්ජලිඃ අබ්රකවිත් එකිර්ථං සමුපෙතං මාං ප්රෙඃෂයිතුං න අර්හථ

අර්ථ්:- ශක්රාථය විසින් මෙසේ කියන ලද ඒ නල තෙමේ බැඳදිලි ඇතිව මෙසේ‍ කී ය. “එකම කටයුත්තක් සඳහා පැමිණියාවූ මා මෙහෙයවිමට ඔබ නුසුදුස්සහු ය.”

විවෘර්තද:-

අර්ශථ :- අර්හ (පූජයාම්)” ප. ලට්. ම. බ.

8 අන්වය :- පරාර්ථං ඊදාගං ස්ත්රිං් වක්තුං ජාතසංකල්පඃ පුමාන් කථං උත්සහතෙ නු? තත් මහෙශ්වරාඃ ක්ෂතමන්තු

අර්ථහ :-‍ අනුන් සඳහා මෙබන්දක් ස්ත්රී යකට කිමට හටගත් කල්පනා ඇති පුරුෂයෙක් කෙසේ නම් උත්සාහ කෙ‍රේ ද? එහෙයින් මහෙශ්වරයෝ කමත්වා.

විවෘර්තක:- දමයන්ති පතා තමන් පැමිණි බව ලෝකපාලක දෙවියෝ නලට කිහ. ඒ බව දමයන්තියට දන්වන ලෙස ද කිහ. එහෙත් නල එයට කැමති නො වි ය. තමා ද ඒ සඳහා පැමිණි නිසා එසේ නොකියහැකි බවත් තමා පතන ස්ත්රිමයකට අනිකකු පැතීමට කීම සිහිබුඬිය ඇති මිනිසකුට නො කළ හැකි බවත් නල දෙවිවරුන්ට කී ය.

නලොපාඛ්යාෙත ව්යා ඛ්යාහව 61

උත්සහතෙ ;- “උත් + සහ (ක්ෂකමායාම්)” ආ. ලට්. ප්ර . එ.

ක්ෂසමන්තු :- “ක්ෂමම් (සහනෙ)” ප. ලොට්. ප්ර . බ.

9 අන්වය :- නෛෂධ, පූර්වං අසමාසු කරිෂ්යෙ ඉති සංශ්රැුත්ය කස්මාන් ත්වංෂ න කරිෂස්යිති. ත්වං‍ මා විරං ව්රාජ.

අර්ථා: නෛෂධය, පළමු අප ඉදිරියෙහි කරන්නෙමි යි පිළිගෙන කුමක් නිසා දැන් නො කරන්නහෙි ද? නෛෂධය, නොවරදවා ඉක්මණින් යන්න.

විවෘර්තන:- ව්රෘජ: ව්රහජ (ගතෞ) ප. ලොට්. ම. එ.

බෘශදශ්චඃ උවාච

බෘහදශව තෙමේ මෙසේ කී ය.

10 අන්වය :- තෛඃ දෙවෛඃ එවං උක්තඃ සඃ නෛෂධඃ පුනඃ අබ්රදවීන්; වෙශමානි සුරක්ෂිඅතානි, ප්ර්වෙෂ්ටුං කථං උත්සහෙ.

අර්ථද:- ඒ දෙවියන් විසින් මෙසේ කියන ලද නිෂධාධිපති තෙමේ නැවත මෙසේ කී ය. “මොනවට රක්නා ලද ගෙවලට පිවිසිමට කෙසේ උත්සාහ කරම් ද?”

11 අන්වය:- ශක්රඃද ප්රමවෙශ්යරසිති තං පුනඃ එව අභ්ය්භාෂත සඃ තථා ඉති අක්ත්වා දමයන්ත්යඃර නිවෙශනං ජගාම.

අර්ථ්:- ශක්ර් තෙමේ පිවිසෙව යි ඔහුට නැවතත් කි ය. හෙතෙමේ එසේය යි කියා දමයන්තියගේ නිවසට ගියේ ය. 62 නලොපාඛ්යාිනය

විවෘර්තය:-

ප්රෘවෙක්ය්ස සි :- ප්ර + විශ් (ප්ර්වෙශනෙ) ප. ලට්. ම. එ.

12. අන්වය :- තත්රර වපුෂා දදීප්ය මානාං ශ්රිවයා ච වරවර්ණිනිං සබිගණසමාවෘතාං වෛදර්භිං දදර්ශය.

අර්ථණ :‍- එහි ශරීරයෙන් අධිකව බබලන්නාවූ, ශොභාවෙන් උතුම් පැහැ ඇත්තා වූ, යෙහෙලි සමුහයා විසින් පිරිවරණ ලද වෛදර්භිය දුටුවේ ය.

13. අන්වය : සේවන තේජසා ශශිනඃ ප්‍රභාං අක්ෂිවපන්තිං ඉව අතිව සුකුමාරාඞ්ගිංක තනුමධ්යාං සුලොචනාං (දදර්ශඉ.)

අර්ථම :-

		සිය තෙදින් සඳ රැසට නිාග කරන්නියක බඳුවු ඉතා සියුමැලි සිරුරු ඇති  සිහිනිගින් යුතු ඒ මනා නෙත් ඇත්තිය දුටුවේ ය.

විවෘර්තහ:- දමයන්ති තෙදින් සඳරැස් පරදන වන්නී ය. අතිශයින් සියුමැලි අඟපසඟින් ද හෙබුනී ය. සිහිනිඟ ඇත්තී, ශොභන දෙනෙත් ද ඇත්තී ය.

සුකුමාරාංඞ්ගිං :- “සුකුමාරාණි අඞ්ගානි යස්යාඃ සා, තාං”=

14. අන්වය :- තාං චරුහාසිනිං දෘෂ්ට්වා එව තස්යී කාමඃ වවෘධෙ හෘද්ජයඃ චිකිරිෂාමාණඃ තු සත්යංව ධාරයාමාස

නලොපාඛ්යාාන ව්යා‍ඛ්යාසව 63

අර්ථා :- ඒ සිත්කලු සිනහ ඇත්තිය දැක ම ඔහුගේ කාමය වැඩුනේ ය. ආලය කරනු කැමැත්තේ සත්යත ලෙස එය (ආලය) දැරුවේ ය.

විවෘර්තම:- නල දමයන්තිය ගැන තොරුතුරු දැන සිටියේ ඇසි. මෙන් පමණකි. හේ දැන් පියවි ඇසින් ඇය දුටුවේ තථ්යි ආලයක් හදින් දැරුවේ ය.

චාරුහාසිනීං :- චාරුඃ හාසඃ යස්යාඃද සා, තාං”=

වවෘධෙ:- වෘධ් (වර්ධසනෙ) ආ. ලිට්. ප්රධ. එ.

15 අන්වය :- තතඃ තාඃ පරමාඞ්ගනාඃ නෛෂධං දාෂ්ටවා සම්භ්රාසන්තාඃ තස්යත තෙජසා ධර්ෂිතාඃ ආසනෙහ්යඃය සමුතෙප්තුඃ

අර්ථත :- ඉක්බිති ඒ උතුම් ස්ත්රීජහු තිෂ්ධාධිපති රජු දැක නැති ගත්තාහු, ඔහුගේ තෙදින් පරිභව කරන ලද්දාහු අසුන් වලින් නැගිට (ඔහු වෙත)භ එළඹියාහු ය.

16 අන්වය :- සුප්රි තාඃ විෂ්මයාන්විතාඃ තාඃ නලං ප්ර ශශංසුඃ, එනං න ච අභ්යරභාෂත. මනොභිඃ තු අභ්ය්පූජයත්.

අර්ථර:- අතිශයින් ප්රීභත වූ විස්මයෙන් යුක්ත වූ ඒ ස්ත්රී්හු, නල රජුට ප්රුශංසා කළශ. ඔහුට කිසිවක් නො කිහ. එහෙත් සිත්වලින් පිදූහ.

විවෘර්ත්:-

අභ්යරපූජයන් :- “අභි + පුජ් (පූජායාමි)” ප. ලඞ්. ප්රඔ. බ.

64 නලොපාඛ්යානතය

17. අන්වය:- මහාත්මනඃ රූපං අහො! කාන්තීඃ අහෝ ! ධෛය්යාවල අහො! කඃ අයං දෙවඃ ? අථවා යක්ෂංෙ? ගන්ධයර්වඃ වා භවිෂ්ය ති ?

අර්ථ්:- මහත්මාගේ රූපය පුදුමය! කාන්තිය පුදුමය! ධෛය්ය් ය පුදුමය! කිම මේ දෙවියෙක් ද? නැතහොත් යක්ෂපයෙක් ද? නො වේ නම් ගන්ධමර්වදයෙක් ‍ හෝ වන්නේ ද?

විවෘර්තද:- නල රජු දුටු ස්ත්රීයහු පුදුම වුහ. ඔහුගේ රූපය කාන්තිය ධෛය්ය් ගනය ගැන් මවිතක වූ ඔවුහු ඔහු දෙවියෙක් ද? යක්ෂපයෙක්ද ? ගන්ධ‍ර්වකයෙක්දැ යි සිතුහ.

ගන්ධහර්ව  :- ගන්ධපර්‍්දයෝ නම් දිව්යධගායකයෝ ය. “ගන්ධංි ස්ඞ්ගික වාද්යමදිජනිත ප්රඔමොදං අර්වදති ප්රාගපෙණාතිනි ගන්දනර්වඃ” යනු විවෘති යි. සංගීතවද්යකදියෙන් ජනිත වූ සතුටට පැමිනේ නු යි ගාන්ධගර්වි නම් වෙත්. වහ්නි පුරාණ යෙහි ඔවුන් කොටස් එකො‍ලසකට බෙදා දක්වා ඇති.

18. අන්වය :- තස්යණ තෙජසා ධර්ෂිතාඃ ලජ්ජාවන්ත්යඃ් ස තාඃ වරඞ්ගනාඃ නං කිංචන අපි ව්යාධහර්තුං න ශක්නුවන්ති ස්ම.

අර්ථ:- ඔහුගේ තෙදින් වැඩුනු ලජ්ජිත වූ ඒ උතුම් ස්ත්රීකහු ඔහුට කිසිවකුදු කියන්නනට අපෝසත් වූහ.

විවෘර්තෙ:-

ලජ්ජාවන්ත්යඃ‍ :- “ලජ්ජා ආසං අස්තීනි, තාඃ “=

නලොපාඛ්යා්නය 65

ශක්නුවන්තිස්ම :- “ශක් (සාමර්ථ්යේ)” ස්ම නිපාතය යෙදිමෙන් අතිත කාලික විය.

19 අන්වය :- අථ ස්මිතපූර්වායභිගාෂිණි වස්මිතා දමයන්ති ස්මයමානං තු විරං එනං නලං අභ්යාභාෂත.

අර්ථ :- ඉක්බිති මදහස පෙරටු කොට කථා කරන සුලු විස්මිත වු දමයන්ති තො‍මෝ සිනාසෙන වීර වූ මේ නලහට මෙසේ කිවා ය.

විවෘර්ත :-

සමිතපූර්වාහභිගාෂිණි :- “ස්මිතං පූර්වං අභිභාෂති ශලෙනාති” =

20. අන්වය :- සර්වාූනවද්යිඞ්ග, මම හෘද්ජයවර්ධරන, ත්වං” කඃ? වීර, අමරවත් ප්රාාප්තඃ අසි? අනඝ, තෙ ඥතුං ඉච්ඡාමි.

අර්ථා:- මුළුමනින් යහපත් වූ සිරුරු ඇත්ත, මා පෙම් වඩන නැතත්ත, ඔබ කවරුද? වීරය, දෙවියකු මෙන් පැමිණියහු ද? පිනැත්ත, තොරුතුරු දැන ගැනීමට රිසියෙමි.

21‍. අන්වය:- කථං ච ඉහ ආගමනං? කතං ච න ලක්ෂිපතඃ අසි? මෙ වෙශ්ම සුරක්ෂිරත භි රාජා ච උග්ර ශාසනඃ එව.

අර්ථ්:- මෙහි පැමිණිම කෙසේවි ද? කෙසේන නම් රැකවල සිටින්නන් විසින් නොදක්නා ලද්දහු ද? ම‍ාගේ මැනවින් රක්නා ලද්දක් ම ය. රජ තෙමේ ද උග්ර් වූ ආඥ ඇත්තේ ය.

5 66 නලොපාඛ්යාආත ව්යා.ඛ්යා්ව

විවාර්ත :- දමයන්තිය වසන තැනට නලනේ පැමිණිම ඇයට මහත් පුදුමයක් විය. ඇයගේ නිවස මැනවින් රැකවල් තැබුවිකි. කිසි ලෙසකින් එහි යන්නකු අසුවුනොත් රජුගෙන් දඬු වම් ලැබෙනු ද නිසැක ය. එ‍සේ තිබිය දි නල පැමිණියේ කෙසේ දැ යි දමයන්ති අසයි.

22. අන්වය:- වෛදර්භ්යාි එවං උක්තඃ තු නලඃ ප්රුත්යුාවාච හ කල්යාේණි, ඉහ ආගතං මාං දෙවදුතං නලං විද්ධි.

අර්ථග:- දමයන්තිය විසින් මෙසේ කියන ලද්දා වු නල ඇයට මෙසේ කි ය. “එම්බා කල්යා ණිය, මෙහි පැමිණි මා දෙවදූත වු නලයැ” යි දැනගන්න.

විවෘර්තබ:-

විද්ධි :- “විදි (ඥනෙ)” ප. ලොට්. ප්රු. එ.

23. අන්වය :- ශක්රඃි අග්නිඃ වරණඃ යමඃ දෙවාඃ ත්වාංැ ප්රා”ප්තුං ඉච්ඡන්ති. ශොභනෙ, තෙෂාං අන්ය තමං දෙවං පතිං වරය.

ශක්රෙ අග්නි වරුණ යම යන දෙවියෝ ඔබ ලබා ගන්නට කැමතිවෙත්. ඔවුන්ගෙන් එක්තරා දෙවියකු ස්වාමියා ලෙස පතන්න.

විවෘර්තන:- දමයන්තියට පිළිතුරු දුන් නල තමා ‍දේවදූතයකු බව පවසමින් ඉන්රාතිය දි දෙවිවරුන් ඇය ලබාගන්නට කැමතිවන බවත් ඔවුන්ගෙන් කිසිවකු තම සැමියා කොට ගන්නා ලෙසත් දමයන්තියට කියයි.

නලොපාඛ්යා නය 67

වරය :- “වර (ඊප්සායාම්)” ප. ලොට්. ම. එ.

24. අන්වය:- තෙෂාං එව ප්රඅභාවෙන අහං අලක්ෂි තඃ ප්ර්විෂ්ටඃ කශ්විත් ප්රාවිශන්තං මාං න අපශයත්. න අපි අවාරයත්.

අර්ථං :- ඔවුන්ගේ ප්රරභාවෙන් ම මම නො දක්නා ලද්දෙමි පිවිසියේ වෙමි. කිසිවෙක්, පිවිසෙන්නනා වූ මා නුදුටුයේ ය. නො වැළකි ය.

25. අන්වය :- භද්රෙෙ, සුරසත්තමෛඃ එතදර්ථං අහං ප්රෙිෂිතඃ ශුභෙ, එතත් ශ්රැෙත්වාත යථා ඉච්ඡිති බුද්ධිං ප්ර කුරුෂ්ව.

අර්ථෙ:- සොඳුර, උතුම් වූ (ප්රබධාන) දෙවියන් විසින් මේ සඳහා මම එවන ලද්දේ වෙමි. කල්යාාණිය, මා කි මෙය අසා යම් සේ කැමැත්තෙහිද? එසේ බුද්ධිය මෙහෙය වන්න.

විවෘර්ත :- දෙවියන්ගේ බලයෙන් ම තමා ඇගේ නිවසට පිවිසි බවත් තමා කි දේ මැනවින් සිහියට ගෙන නුවණින් කටයුතු කරන්නැ යි නල දමන්තියට කියයි.

ප්රයකුරුෂ්ව:- “ප්ර + කෘ (කරණෙ)” ආ . ලොට්. ම. එ.

නලොපාඛ්යා්නයේ තුන් වැනි අධ්යා ය නිමි.

4

බෘහදශ්වඃ උවාච: බෘහදශ්ව තෙමේ මෙසේ කී ය.

1 -2 අන්වය ;- සා දෙවෙභ්යඃ නමස්කෘත්ය- ප්රතහස්ය නලං අබ්රණවීන් රාජන්, යථාශ්රෙද්ධං ප්රනණයශව. අහං තෙ කිං කරවාණි ? මම යත් අන්යං‍ කිංචන වසු අසති ? තත් සර්වං විශ්රැබ්ධං (තස්මාත්) ඊශ්වර, ප්රකණයං කුරු

ඕ තොමෝ දෙවියන්ට නමස්කාර කොට සිනාසී නලට මෙසේ කිවා ය. රජතුමනි, හැඟිම පරිදි සෙනහස කරනු මැනවි. ඔබ වහන්සේට මම කුමක් කරම් ද? මාගේ අන්යැ වූ යම්කිසි ධනයක් වේද? ඒ සියල්ල ඔබ තුමන් අයත්ය. (එහෙයින්) ශ්රෙ ෂ්ඨය. සැක රහිතව සෙනහස කරනු මැනවි.

විවෘර්තඅ:-

කරවාණි “කෘ (කරනෙ)” ප. ලොට්. උ. එ.

ප්රාණයස්ව:- “ප්රෙ + නි (ප්රෙපාණෙ)” ආ. ලොට්. ම. එ.

යථෘශ්ර ද්ධං :- ශ්රූද්ධායාඃ යොග්යටම් = යොග්යරර්ථ)යේ යථා ශබ්දයාගේ ශබ්දයාගේ අව්යරභාවි සමාසයි.

3 අන්වය :- පාර්ථිව, හංසානාං යත් වචනං තු තත් මාං දහති. වීර, රාජානඃ සංනිපාතිතාඃ ත්වසත් කෘතෙහි.

අර්ථන :- රජතුමනි, හංසයන්ගේ යම වචනයක් වීද? එය මා දවයි. වීරය, මා විසින් රජහු කැඳවන ලද්දාහුද (ඒ) ඔබ වහන්සේ නිසාම ය.

68

තලොපාඛ්යාහනය 69

විවෘර්තය:- හංසය‍ාගේ වචන ඇසූ තැන් පටන් දමයන්තියට සැනසිල්ලක් නො වී ය. ඒ වචනය ඇගේ හද දවන්නක් වී ය. ඇ‍ගේ ස්වයංවරය සඳහා රජුන් කැඳවිමට සිදු වුයේ ද මේ හේතුවෙනි.

දහති:- දහ් (“භසම් කරණෙ”) ප. ලට්. ප්රව. එ.

4 අන්වය :- මානද, ත්වං- භජමානාං මාං යදි ප්රමත්යායඛ්යායස්යටසි තව කාරණාත් විෂං අග්නිං ජලං රජ්ජුං ක ආස්ථ‍ාස්යෙර

අර්ථා :- මානදායකය, ඔබ සෙවුනා මා ඉදින් බැහැර කරන්නා හුද? (එසේනම්) ඔබ නිසා මම විෂ, ගිනි, දිය, රෑණ යන මොවුන් එල්බ ගන්නෙමි. (බලාපොරොත්තු වෙමි.)

විවෘර්තන:- ඔබ මට ආලය නො කර මා බැහැර කරතොත් ඔබ නිසා මම විෂ කමි; ගින්නට පනිමි; නැතහොත් දියට පනිමි. එසේත් නැතහොත් ගෙල වැල් ලා ගෙන මිය යමි යි නලට දමයන්ති කියයි. ‍ආලය කඩ වීමෙන් වස විස කා හෝ දියට පැන හෝ ගෙල වැල් ලා ගෙන හෝ මිය යෑම තරුණ තරුණියන් අතර අද සමා‍ජයේ මෙන් ම එදා භාරතීය සමාජයේ ද සිරිතක් ව තිබුනු බව මෙයින් පැහැදිලි වේ.

ප්රජත්යාවඛ්යාෙස්යිසි :- “ප්ර්ති + ආ + ඛ්යා. (ප්රගක‍ථනෙ)” ප. ලාට්. ම. එ.

ආස්ථාස්යෙස :- “ආ + ස්ථා + (ගති නිවෘතෞ)” ආ ලට්, උ. එ.

5 අන්වය:- වෛදර්භි්යාි එවං උක්තඃ තු නලඃ තං ප්රලත්යුරවාච හ, ලොකපාලෙෂු තිෂ්ඨත්සු කථං මානුෂං ඉච්ඡසි.

70 නලොපාඛ්යාාන ව්යාතඛ්යාංව

අර්ථ,:- දමයන්තිය විසින් මෙසේ කියන ලද නල තෙමේ ඇයට පෙරළා මෙසේ කි ය. එම්බා දමයන්තිය, ලෝකපාල දෙවිවරුන් ඔබ පතා පැමිණ සිටියදි කෙසේ නම් මිනිසකු කැමත්තහු ද?

විවෘර්ත :- දමයන්තිය පතා ලෝ රක්නා දෙවිවරුන් පැමිණ සිටියදි ඕ තොමෝ නල රජු ම පතයි. ඔහු නො ලැබුන හොත් දිවි නසා ගන්නා බවට ද තර්ජලනය කරයි. මෙය නලට පුදුමයකි. දෙවියකු සිට‍ියදි මිනිසකු පැතිමට කවර නම් ස්ත්රියයක් නැමති වේද? එය ඔහුට ඇදහිය නො හැක්කකි.

6 අන්වය :- අහං යෙෂාං, ‍ෙලාකකෘතාංත ඊශ්වරාණාං මහානමනාං පාදරජසා න තුල්යඃ: තෙ මනඃ තෙෂු වර්තාතාම්.

අර්ථජ:- මම. යම් ‍ලොපාලක ශ්රෙ ෂ්ට වූ මහත්මයන්දගේ පා දුවිල්ල හා ද සමාන නොවෙමි ද? එහෙයින් ඔබගේ සිත ඔවුන් කෙරෙහි පවතිවා,

7 අන්වය :- දෙවානාං විප්රියයං ආචරන් මර්ති්යඃේ මෘත්යුංෙ ඍච්ඡති අනවද්යා ඟඞ්ගි, මාං ත්රා‍හි සු‍ෙරාත්තමාන් වරයස්ව.

අර්ථ්:- දෙවියනට ප්රිථය නොවූවක් කරන්නාවූ මිනිසා මරණය කැමති වෙයි. කල්යානණිය, මා ආරක්ෂාා කරන්න. දෙවොත්තමයන් පතන්න.

නලොපාඛ්යා්නය 71

විවෘර්තය:- දෙවියන්ගේ පා දූවිල්ල හා ද මා‍ගේ සමාන බවෙක් නො වේ. එසේ නම් දෙවියන් සිටියදි මා කුමට පතා ද? ඇරත් මා දෙවියන් කී දේ නො කර අනිකක් කළොත් කුමක් සිදුවේ ද? ඔවුන්ගේ අණට අකීතකරුව ඔවුන්ට රිසි නොවන්නක් කිරිම නම් මරණය බලාපොරොත්තුවී ම වැන්නකි. ඔබ මට කැමති නම් එවැනි විපතක් නො කර දෙවියන් ම කැමති විමෙන් මා රකින්නැ යි නල දමයන්තියට කියයි.

ඍච්ඡති :- “ඍ (ගතෞ) ප. ලට්. ප්ර . එ.

ත්රාතහි ;- ත්රෛ( (පාලතෙ) ප. ලොට්. ම. එ.

8. අන්වය :- දිව්යාඃි විරජාංසි වාසාංසි ව චිත්රාඃය ච තථා සුජඃ ච මුඛ්යාතනි භුෂණානි ච දෙවාන් ප්රා ප්යත වෛ තු භූඞ්ක්ෂජව. ‍ අර්ථ :- දෙවියන් පිළිබඳ පිරිසිදු වස්ත්රස ද සැරසිලි ද එසේ ම මල්දම් ද උතුම් අබරණ ද දෙවියන් කරා පැමිණ එක්නාත් යෙන් ම පරිභොග කරන්න.

විවෘර්තද:- දෙවියකු ස්වාමි කොට ගෙන දිව්ය වස්ත්රානභරණ හා සැරසිලි ද මල්දම් ද බලන්නැ යි නල දමයන්තියට කියයි.

භූඞ්ක්ෂ්ව:- “භුජ් (පාලන ව්යණවහාරයොඃ)” ආ. ‍ෙලා‍ට්. ම. එ.

9. අන්වය:- යඃ ඉමාං කෘත්ස්නාං පෘථිවවිං සං‍ක්ෂිභප්යා පුනඃ ග්රහසතෙ කා දෙවානාං ඊශං තං හුතාශං පතිං න වරයෙන්.

72 නලොපාඛ්යාතන ව්යාෙඛ්යා්ව

අර්ථන :- යමෙක් මේ මුළු පොළොව හකුලා නැවත අනුභව කෙරේද? කිනම් තැනැත්තියක් දෙවියන් අතර‍ ශ්රෙ ෂ්ඨ වූ ඒ ගිනි දෙවිහු ස්වාමි කොට නොපාතා ද?

විවෘර්තද:-

හුතාශ :- යාග ද්රිව්යර අනුභව කරන හෙයින් ගින්නට හුතාශ යැ යි කියනු ලැබේ. මෙහි ලා අභෙදොපචාරයේන ගින්නට අධිපති දෙවියා ගනු ලැබේ. භුමියස්ථ දෙවියකු වශයෙන් සලකන අගනිහු දෙවියන් කරා යාග පූජාවක් ගෙන යන බව ඍග් වේදයෙහි සඳහන් වේ. මෙහි පොළොව හකුලා අනුභව කෙරේ, යනුවෙන් අදහස් ලද්දේ ගින්නෙන් පොළොව දැවීමයි. ගින්න වහ වහා පොළොව දවමින් ගමන් කරයි. මෙය සැලකූ ආදි වෛදිකයෝ අග්නිදෙවයා ඉක්මනින් පොළොව අනුභව කරති යි කිහ.

ග්රිසතෙ :- ග්ර ස් (අදනෙ) ආ. ලට්. ප්ර . එ.

10. අන්වය  :- යස්යක දණ්ඩභයාත් සමාගතාඃ සර්වෙි භූතග්රා්මාඃ ධර්මං එව අනුරුධ්ය‍න්ති, කා තං පතිං න වරයෙන්,

‍අර්ථ‍ :- යමකුගේ දණ්ඩනයට බියෙන් මෙහි එලඹ සිටි භූත සමුහ‍යෝ ධර්මගයට ම අනුකූලව පවතිත් ද? කවර නම් තැනැත්තියක්ක ඒ යම දෙවිහු ස්වාමි කොට තොපතාද?

විවෘර්තක:- ධර්මරයට අධිපතිහු යම දෙවිහු ය. ඔහු ධර්මතයට විරුද්ධ වුවන්ට දඬුවම් කරති මෙහි පැමිණි සියලුම භූත සමූහයා ඔහුගේ දඬුවමට බියවෙති. ඔවුහු එක්රැස් වුවෝ ද එහෙයිනි. එබඳු බලයක් ඇත්තකු ස්වාමියා කර ගැන්මට අකමැති ස්ත්රීවය කවරදැ යි නල දමන්තියගෙන් අසයි.

නලොපාඛ්යාකනය 73

අනුරුධ්යාන්ති :- “අනු + රුධ් (ආවරණෙ)” ප. ලට්. ප්ර්. බ.

11 අන්වය :-

         ධර්මා ත්මානං මහත්මානං,  සර්වදදෙවානා,  දෛත්යැ දානව මර්දනං තං මහෙන්ද්රංම, කා පතිං න වරයෙත්.

අර්ථන:- ධර්මනය ආත්ම කොට ඇත්තාවු උදාර අදහස් ඇති, සියලු දෙවියන් අතුරින් දෛත්යය දානව යන අසුරයන් මඩිනලද තැනත්තාවු ඒ පුජ්යු ඉන්ර්ෛත්යා කවර තැනැත්ති යක් ස්වාමි කොට නොපතා ද?

12. අන්වය :- යදි අවිශ‍ෙඞ්කන මනසා මනයපත සෙ තථා ක්රිතයා තාම්. ලොකපාලානාං සුහෘද්වාක්යංන ඉදං වරණං ශ්රැසණු.

අර්ථන:- ඉදිත් නිසැක සිතින් යමක් සිතන්නෙහි ද? එසේ කරනු ලැබේවා. ලොකපාලක දෙවිරුන්ගේ වචනය වූ මේ පැතිම අසන්න.

විවෘර්ත :- ඔබ නිසැක සිතින් යමක් සිත්න්නහු නම් එසේ කරනු මැනවි. එහෙත් ඔබ විසින් දෙවියෙක් ස්වාමියා ලෙස තෝරා ගත යුතයැ යි මා කියනුයේ ලෝ රක්නා දෙවියන්ගේ අදහස අනුවය. ඔබ එය ඇසීය යුතුයැ යි නල දමයන්තියට කියයි.

13 අන්වය:- නෛෂධෙන එවං උක්තා සා දමයන්ති ශොකජෙන වාරිණා සමාප්ලූතාග්යාංද නෙත්රාිභ්යංඇ වචඃ අබ්ර විත්

74 නලොපාඛ්යා්ත ව්යා ඛ්යාභව

අර්ථණ:- නල විසින් මෙසේ කියන ලද්දා වු ඒ දමයන්තී ‍තොමෝ සොවින් හටගත් කඳුලෙන් ඉල්පුනු දෙඇසින් යුක්තව මෙබඳු වචනයක් කිවා ය.

14. අන්වය :- පෘථිවපතෙ, අහං සර්වෙ භ්යඃ දෙවෙභ්යඃව නමස්කෘත්යර ත්වාං එව භර්තෘ.රං වෘණෙ. තෙ එතත් සත්යංඃ බ්ර විමි.

අර්ථර:- රජතුමනි, මම සියලු දෙවිවරුන්ට නමස්කාර ‍ෙකාට ඔබ ම ස්වාමියා කොට පතමි ඔබට මේ සත්යුය කියමි.

විවෘර්තා:- නල මොනවා කිවත් දෙවියන්ගේ පැතීම දමයන්ති අනුමත නො කළා ය. ඔවුන් මැ පතත් නම් ඒ වෙනුවට ඔවුන්ට නමස්කාර කොට ඔබ ම පතමියි ඕ‍ තොමෝ කිවා ය.

වෘණෙ:- “වෘ (වරණෙ)” ආ. ලට්. උ. එ.

15 අන්වය :- තතඃ රාජා වෙපමානාං කෘතාඤ්ජලිං තාං උවාව කල්යාාණි, දෞත්යෙවනාගත්යා ඉහ කථං ස්වාර්ථං අත්සහෙ.

අර්ථා:- ඉක්බිති රජතෙමේ වෙවුලන්නාවු කළ ඇදිලි ඇති ඇයට මෙසේ කිවේ ය. කලණ, දුතයකු ලෙස අවුත් මෙහි ලා කෙසේ නම් ස්වාර්ථථය පිණිස උත්සාහ කරම් ද?

16 අන්වය :- කථං හි අහං පරාර්ථෙු යන්තං ආරභ්යත දෙවතානාං විශෙෂතඃ ප්රපතිශ්රැයත්යය ඉහ කථං ස්වාර්ථං උත්සහෙ.

නලොපාඛ්යා්නය 75

අර්ථා:- කෙසේ නම් මම පරාර්ථනයෙහි ලා උත්සාහ කොට, වෙසෙසින් දෙවියනට පිළිණ දි මෙහි ලා ස්වාර්ථ ය තකා කෙසේ උත්සාහ කරම් ද?

17. අන්වය :- මම එෂඃ ස්වාර්ථඃ යදි ධර්මඃ භවිතා එවං ස්වර්ථාං කරිෂ්යාසමි තතඃ භද්රෙව, තථා විධියතාම්.

අර්ථ්:- මාගේ මේ ස්වාර්ථිය ඉදින් ධර්ම්ය වන්නේ එසේ ස්වාර්ථයය කරන්නෙමි. එහෙයින් සොඳුර, යම්සේ කැමති දේ එසේ කරනු ලැබේවා.

විවෘර්ත :- දමයන්තිය කෙසේ කිවද නල එය නො පිළිගනි. මම අනුන් සඳහා වැඩකට පැමිණියෙහි, එය තමා පිණිස කරන්නේ කෙ‍සේ ද? එහෙත් මෙය නම් දහම, එය කරන්නෙමි යි නල දමයන්තියට කියයි.

විධියතාම් : - විධි (විධානෙ) ආ. ලොට්. ම. එ.

18. අන්වය:- තතඃ ශුවිස්මිතා දමයන්ති ප්ර්ත්යාිහරන්ති බාෂපාකුලාං වාචං ශනකෛඃ නලං රාජානං අබ්ර්වින්.

අර්ථ  :-

    ඉක්බිති පිවිතුරු මදසිනා ඇති දමයන්ති තොමෝ ආපසු හැරී  සිටියා, කඳුලෙන් අවුල් වු වචනයක් නල රජුට සෙමින් මෙසේ කීවා ය.

විවෘර්ත :-

බාෂ්පාකුලාං :- බාෂේපන ආකුාල = තාම්.

කඳුලෙන් අවුල් වු වචනයක්යැ ක‍ිමේන ඇය හඬ හඬා කි බව අදහස් කෙරේ. හඬන්නහුගේ වචනය අවුල් සහිතය.

76 නාලොපාඛ්යානන ව්යාහඛ්යා ව

ශූවිස්මිතා :- “ශුවිස්මිතං යස්යාඃහ සා” =

19 අන්වය:- රාජන්, යෙන තව කතංචන දොෂඃ න භවිතා ඊශ්වර, මයා නිරපායඃ අයං උපායඃ දෘෂ්ටඃ

අර්ථා:- රජතුමනි, යම්හෙයකින් ඔබට කිසිසේත් දොසක් නො වන්නේ ද? නරෙශ්වරය, මා විසින් අනතුරු රහිතවූ මේ උපායව දක්නා ලදි.

20. අන්වය :- නරශ්රෙරෂ්ඨ, මම ස්වයංවරඃ යත්රම තත්ර , ඉද්ර,පුරොගමාඃ සහිතාඃ සර්වෙරදෙවාඃ ච ත්වංය එව හි ආයන්තු

අර්ථා:- නරෙන්ර්ස ය, මාගේ ස්වයංවරය යම් තැනක ද එතැනට ඉන්ර්ඉද් පෙරටු කොට ඇති පින්වත් වූ සියලු දෙවියෝ ද පැමිණෙත්වා! ඔබද එනු මැනවි.

විවෘර්ත :- ඉන්ද්රතපුරොගමාඃ :- ඉන්රඃ ර පුරොගමඃ යෙෂාං තෙ =

ආයන්තු  :- ආ + යා (ගමනෙ)භ ප ලොට්. ප්රර. බ.

21. අන්වය :- නරෙශ්වර, තතඃ අහං ලොකප‍ාලානාං සන්නිධෞ ත්වංෙ වරයිෂ්යෙ. නරව්යාහඝ්ර , එවං දොෂඃ න භවිෂ්යලති.

අර්ථෂ:- නරෙශ්වරය, එහෙයින් මම ලෝකපාලකයන් ඉදිරියෙහි ඔබකැමති වන්නෙමි. නරශ්රේෂ්ඨය, මෙසේ ඇති කල්හි දොසක් නො වන්නේ ය.

විවෘර්තය:- දමයන්තිය, මා රකින්නැ යි නල කී පසු ඕ තොමෝ ඒ පිණිස අනතුරු රහිත උපායක් යෙදූවා ය. එනම් දෙවියන් ස්වයංවර විවාහොත්සවය පවත්නා තැනට පැමිණි කල්හි එහි පැමිණි සිටි නල ස්වාමියා වශයෙන් ඔවුන් ඉදිරියෙහිදි තෝරා ගැනීමයි. නලොපාඛ්යාවනය 77

නරව්යා්ඝ්රා :- නරශාර්දූල ශබ්දය මෙනි.

32. අන්වය :- විශාංපතෙ, වෛදර්භ්යාහ එවං අක්තඃ තු නලඃ රාජා යතරල ශ දෙවාඃ සමාගතාඃ තත්රන ආජගාම.

අර්ථඃ:- රජතුමනි, දමයන්තිය විසින් මෙසේ කියන ලද නල රජ තෙමේ දෙවියෝ යම්තැනකට පැමිණියාහු ද? එතැනට පැමිණියේ ය.

23 අන්වය :- ලොකපාලාඃ මහෙෂ්වරාඃ තථා ආයන්තං තං අපශ්යසන්. තතඃ එනං දෘෂ්ට්වා තං සර්වං වෘත්තාන්තං එව අපෘච්ඡන්

අර්ථඑ:- ‍ෙලාකාපලක දෙවොත්තමයෝ එසේ එන්නා වූ ඔහු දුටුවෝ ය. ඉක්බිති ඔහුගෙන් සියලු පුවත ම විචාළහ.‍

විවෘර්ත :- තං යනු දවිකර්මලකධෘතුයොගයෙහි අකථිත කර්මුයි. “මානවකං පන්ථාුනං පාච්ඡති” යනු සේයි

21 අන්වය :- රාජන්, කච්විත් ත්වොයා ශුචිස්මිතා දමයන්ති දෘෂ්ටා, නඃ සර්වෘ න් කිං අබ්රරවිත්. අනඝ භුමිපතෙ. වද

අර්ථඅ:- රජතුමනි, කිම ඔබ විසින් දමයන්ති දක්නා ලද්දි ද? අප සියල්ලන් ගැන කුමක් කිවාද? පිනැති රජතුමනි. එය කියනු මැනව.

නලඃ උවාච නලරජ තෙමේ මෙසේ කීය.

25 අන්වය:- භවද්භිඃ ආදිෂ්ටඃ අහං දමයන්ත්යාඃන තිවෙශනං, දණ්ඩිභිඃ ස්ථවිරෛඃ වෘතං සුමහාකක්ෂංන ප්රඃවිෂ්ටඃ 78 නලොපාඛ්යාහන ව්යාෂඛ්යාිව

අර්ථි  :- පින්වතුන් විසින් අණකරනු ලැබු මම දමයන්තියගේ වාසස්ථානය වූ දඬුගත් මහල්ලන් විසින් ඇවුරුණු රාජන්තඃ - පුරයට පිවිසියෙමි.

විවෘර්තම:- ආදිෂ්ටඃ යන කෘදන්තයට කර්මඃය වූ ‘අහං’ යනු මෙහි ප්රාවිෂ්ටඃ යන අතිත කාලික කර්තෘ කාරක කෘදන්තයට උක්ත කර්තෘසව සිටියේ ය.

26 අන්වය :- භාවතාං තෙජසා එව තාං පාර්ථිවසුතාන් ඍතෙ කශ්විත් නරඃ තත්රෙ ප්රාවිශන්තං මාං න දෘෂ්ටවාන්.

අර්ථත:- භවත්හුගේ තෙජසින් ම ඒ රජ දුවණිය හැර කිසින පුරුෂයෙක් එහි පිවිසෙන්නා වු මා නො දුටුවේ ය.

27. අන්වය :- විබුධෙශ්වරාඃ මයා අස්යාඃ සඛ්යාඃෂ දෘෂ්ටාඃ තාර්භඃ උපලක්ෂි්තඃ ච අපි සර්වාඃය මාං දෘෂ්ටවා විස්මාතාඃ ච අහවන් ‍

අර්ථ් :- දෙවොත්තමයෙනි, මා විසින් ඇගේ යෙහෙළියෝ ද දක්නා ලදහ. ඔවුන් විසින් පිරිවරණ ලද්දේ ද වෙමි. ඔහු සියල්ලෝ මා දැක විස්මයට පැමිණියෝ ද වූ හ.

28. අන්වය :- සුරොත්තමාඃ,මයා භවත්සු වර්ණ්ය මානෙෂු ච ශත සංකල්පා රුච්රානනා සා මාං එව වෘණීතෙ.

අර්ථර:- දොවොත්තමයෙනි, මා විසින් පින්වතුන් වර්ණ නා කරනු ලබන කල්හිත් පහවු සිතිවිලි ඇති පියකරු මුහුණිනන් යුත් ඕ තොමෝ මා ම කැමති වන්නී ය.

නලොපාඛ්යානනය 79

විවෘර්තය:- නල, දමයන්ති ඉදිරියේ ඉන්ර්ණින, අග්නි, වරුණ යම යන දෙවිවරුන් පිළිබඳව වර්ණ‍නා කෙළේ ය. එසේ කෙළේ ඇගේ සිත ඔවුන්‍ කෙරෙහි රැඳවිමට ය. එහෙත් දමයන්ති නල ‍ කෙරෙහි ම සිය සිත රැඳවි ය. මේ පද්යියෙන් එය නල විසින් දෙවියන්ට කී අයුරු දක්වයි.

29. අන්වය :- බාලා මාං අබ්රනවින් නරව්යාකඝ්රය මම ස්වයං වරඃ ය්රලතත්වේයා සහිතාඃ සුරාඃ ආයන්තු.

අර්ථා : ඒ කන්යාසව මට මෙසේ කිවා ය. ‘නරශ්රෙදෂ්ඨය මාගේ ස්වයංවරය යම් තැනක ද ඔබ තැනක ද ඔබ සමඟ, එක් වූ සියලු දෙවියෝ එතැනට පැමිනෙත්වා!

30. අන්වය :- නෛෂධ අහං තෙෂාං සන්නිධෞ ත්වංය එව වරයිෂ්යාලමි හ, එවං මහාබාහඃ තව දොෂඃ න භවිතා ඉති.

අර්ථ,:- නිෂධාධිපතිතුමනි, මම ඔවුන් ඉදිරියෙහි ඔබ ම කැමති වෙමි. එම්බා රජතුමමෙනි, මෙසේ මහබාහු ඇති ඔබ වහන්සේට ‍දොසක් නො වන්නේ ය යනුයි.

31. අන්වය : විබුධාඃ, මයා යථා වෘත්තං එත්වත් එව නඋදාහෘ තම්. ශෙෂෙ ත්රිිදශේශචරාඃ තු ප්රංමාණම්.

අර්ථ :- දෙවොත්තමයෙනි, මා විසින් (ඇය) කි පරිදි ම මෙය ඔබට කියන ලදි. සෙස්සෙහි දො‍ෙවාත්තම‍යෝ ම ප්ර මාණ වෙත්.

විවෘර්තර:- දෙවියන් විසින් දමයන්තිය හමුවිමට යාමෙහි තොරතුරු කෙසේ දැ යි අසන ලදින් නල සිදු වු දේ එසේ ම කියා සෙස්සෙහි දෙවියන් ම ප්ර මාණ වෙති යි කි ය. නලොපාඛ්යාිනයේ සිව්වැනි අධ්යාාය නිමි. 5

බෘහදශ්වඃ උවාච : බෘහදශව තෙමේ මෙසේ කී ය.

1. අන්වය :- අථ භිමං රාජා ශුභෙ කාලෙ පුණ්යෙ තිථෞ තථා කක්ෂ ණෙ ප්රා.පේත ස්වයංවරෙ මහිපාලාන් ආජුභාව.

අර්ථ.:- ඉක්බිති භිම රජ තෙමේ ශුභ වේලාව, පවිත්ර වූ තිථිය හා පවිත්රප වූ ක්ෂබණය, පැමිණ කල්හි ස්වයංවර විවාහය නිමිති කොට රජුන් පිදිය.

විවෘර්තණ:-

තිථි :- චන්ර්හි කලාවේ වාඩීම තිථිය නම් වේ . චන්ර්ින්යා පිළිබඳ කාල සොළසක් වන හෙයින් ඒ චන්ර් ල කලා සොළසමය තිථි නාමයෙන් ගැනෙනුයේ.

“තන්න්යහනේන කලයා යසමාත් තාඃ තිථයඃ ස්මෘතාඃ” යනු ද “අමාදිපෞණීමාස්යේන්තා - යා එව ශශිනඃ කාලඃ, තිථයඃ නාන් ස්වාඛ්යාීතා - සොඬශෛව වරාණනෙ” යනු ද කොෂයි.

ක්ෂාණ :- අසුර දහයක් ක්ෂඃණ නම් වේ. මාපටඟිල්ල හා දබරගිල්ල එකට ගැසීමට ගත වන කාලය අසුරු එකකි.

ආජූහාව:- ආ + හු (දානාදානයොඃ) ප. ලිට්. ප්ර්. එ.

2 අන්වය:- දමයන්තිං අභීප්සවඃ හෘදජයපීජිතාඃ සර්වෙ+ පෘථවි පාලාඃ තත් ශ්රෑ ත්වාය ත්වවරිතාඃ සමුපාජග්මුඃ

80

නලොපාඛ්යාඅන ව්යා‍ඛ්යාඬව 81

අර්ථා :- දමයන්තිය පතන්නා වූ, කාමයෙන් පීඩිත වූ, සියලු රජවරු එයඅසා ඉක්මන්වූවෝ වහා එළඹියාහු ය.

3. අන්වය :- තෙ නෘපාඃ මහාසිංහාඃ ඉව කනකස්ථමහරුචිරං තොරණෙන විරාජිතතං අචලං රඞ්ගං විවිශුඃ.

අර්ථෙ:- ඒ රජවරු ශ්රෙථෂ්ඨ සිංහයන් මෙන්, රන් ටැඹින් මනහර වූ තොරණින් බබලන්නා වු ශක්තිමත් නෘත්ය භූමියට වන්හ.

විවෘර්ත :- සුබ මොහොත ලඟා වෙත් ම භිම රජ ස්වයංවර විවා‍ෙහාත්සවය සඳහා රජවරුන්ට පැමිණිමට දැන්විය. ඔවුහු වුවෝ මහා නෘත්යන භුමියට වන්හ.

විවිශුඃ :- විශ් (ප්රහවෙශනෙ) ප. ලිට්. ප්රැ. බ.

4 අන්වය :- සුරභිස්රයග්ධරාඃ ප්රවමෘෂ්ටමණිකුණ්ඩලාඃ සර්වෙශ පෘථිවක්ෂි තඃ තත්ර‍ විවධෙෂු ආසනෙෂු ආසීනාඃ.

අර්ථව:- සුවඳ මල්දම් දැරු, ඔපදැමු මිණි කො‍ිඬොල් ඇති, සියලු රජවරු එහි නන් වැදැරුම් අසුනහි හුන්හ.

5. අන්වය :- තත්ර. පඤ්චශිෂීඃ උරගාඃ ඉව ආකාරවන්තඃ පිනාඃ පරිඝොපමාඃ සුශ්ලක්ෂණාඃ බාභවඃ දෘශ්යආනේත ස්ම.

6

82 නලොපාඛ්යාෂතය

අර්ථ  :-

		එහි  පඤ්චශිර්ෂණ නම් උරගයන්ට බඳු හැඩහුරුකම් ඇති, වැඩුනු මස් ‍ගොබ ඇති, ය - කදන් වැනි බාහු දක්නා ලදහ. 

විවෘති :- රජවරුන් තෘත්යණ භූමියෙහි වූ අසුන් අරා සිටි කල්හි ඔවුන්ගේ ය - කඳන් මෙන් ශක්තිමත් වූ බාහු, හිස් පසක් ඇති සර්ප්යන් වැනිව දක්නා ලදි. බාහුවක අග ඇඟිලි පස හා බාහු මතුපිට සියුම් බවත් සලකා බාහුවලට පඤ්ච ශිර්ෂඇයන් උපමා කොට ඇත.

පරිඝොපමාඃ - “පරිඝඃ උපමා යෙෂාං තෙ =

6. අන්වය :- රාඥං සුකෙශාන්තිනි සුනාසාක්ෂි භ්රැ වාණි ච චාරුණි මුඛානි ච දිවි නක්ෂසත්රා ණි යථා ශොභනේත

‍අර්ථ :- රජුන්ගේ සිත්කලු කෙස් කලප් ද පියකරු නාස් හා ඇස් බැම ද මනොඥ මුඛයෝ ද අහසෙහි තරු මෙන් බබලත්

විවෘර්ත  :- රජුන්ගේ කෙස් කලප් මනහර ය. නාස් - ඇස් - බැම හා මුව ද අහසෙහි තරුමෙන් ශොභනය. මෙයින් කෙස් කලප් අහස ලෙසටත් නාස් - ඇස් ආදිය තරු ලෙසටත් දක්වා ඇති බව පෙනේ කෙස් කල්ප අහස් ලෙස දක්වා ඇත්තේ පැහැය ගැන සැලකීමෙනි. එහෙත් අහස නිල් පැහැයෙනුත් කෙස් කළු පැහැයෙනුත් යුක්ත හෙයින් ‍මේ උපමා - උපමෙය ගැලපේ ද යනු පැණයෙකි. කවි සමයෙහි කළු - නිල් භෙදයක් නැත්තේ ය.

සුනාසාක්ෂිුභරැ ගැවාණි :- මෙහි අන්තයෙහි යෙදි ඇති “භ්රැ.” ශබ්දය ස්ත්රික ලඞ්ගය වුව ද ද්වන්දව සමාස ගත වීමෙන් නපුංසකත්වයයට වැටි ඇත්තේ ය.

නලොපාඛ්යාිත ව්යා ඛ්යාවව 83

7. අන්වය තතඃ ශූභානනා දමයන්ති ප්රාභයා රාඥ චක්ෂංවෂි ච මනාංසි ච මුෂ්ණන්ති රඞ්ගං ප්ර වවෙශ.

අර්ථණ :- ඉක්බිති පියකරු මුහුණින් යුත දමයන්තී ස්වාක යෙන් රජුන්ගේ නෙත් හා සිත් ද පැහැරගන්නී නෘත්යන භූමියට පිවිසියා ය.

8. අන්වය :- පශ්ය.තාං තෙ‍ෂාං මහාත්මනාං දෘෂ්ටිඃ ගත්රෙපෂු පතිතා තත්රහ තත්ර. එව සක්තා අභූත් න ච වචාල

අර්ථ.:- බලන්නාව ඒ උතුමන්ගේ (රජුන්ගේ) බැල්ම ශරිරාව යවයන්හි වැටුවනේ ඒ ඒ අවයවයන්හි ම ඇලුනේ විය නො ද සැලුනේ ය.

9. අන්වය :- භාරත, තතඃ රාඥං නාමසු සංකීර්ත්යැමානෙෂු අථ ශෛමි තුල්යාේකෘතින් පඤ්චපුරුෂාන් දදර්ශය.

අර්ථය:- භාරතය. ඉක්බිති රජුන්ගේ නම් කියනු ලබන කල්හි, නැවත දමයන්තී තොම සමාන රූ ඇති පුරුෂයින් පස් දෙනකුන් දුටුවා ය.

10. අන්වය :-

   		තතඃ නිර්විශෙෂාකෘතින් සථිතාන් තාන් සර්වාුන් සමීක්ය්    අථ වෛදර්හි සන්දෙිහාත් නලං නෘපං නාභ්යාජානාත්.

84 නලොපාඛ්යාහනය

අර්ථ්:- ඉක්බිති නො වෙනස් රූ ඇතිව සිටියා වු ඒ සියලු දෙනා බලා, නැවත ඒ භෛමී තොමෝ. සැකයෙන් නල රජු නො හැඳින ගත්තා ය.

විවෘර්තත :- දමයන්ති තො‍වමෝ නල රජු කොහිදැ යි බැලුවා ය. එහෙත් නල රජු හා සමාන වූ පුරුෂයන් පස් දෙනකු සිටි නිසා අසවලා නල රජුයැ යි හඳුනා ගැන්ම ඇයට සැක සහිත විය.

නාභ්ය ජානාත් :- න + අභි + ඥ (අවබොධනෙ) ප. ලඬ්. ප්රග. එ.

11 – 12 අන්වය :- චිත්තයන්ති සා තෙෂාඃ යං යං හි දදෘහෙ තං තං නලං නපෘං ඉති මෙනෙ අථ සා භිවිති කථං හි දෙවාන් ජාතීයාං කථං නලං නෘපං විද්යාං ඉති බුද්ධ්යාි තර්ක යාමාස.

අර්ථ  :- කල්පනාවට බැසගත් ඕ ‍ තො‍මෝ ඔවුන්ගෙන් යම් යම් එකකු දකීද ඒ ඒ තැනැත්තහු නල රජුයැ යි සිතයි. නැවත ඒ සුන්දරී තොමෝ කෙසේ නම් දෙවියන් දනිම් ද කෙසේ නල රජු දනිම්දැ යි නුවණින් කල්පනා කළා ය.

විවෘර්ති :-

මෙනෙ :- “මන් (ඥනෙ)” ආ. ලට්. ප්රො. එ.

තර්ක යාමාස :- “තර්කඥ (සංකල්පනායාම්)” ප. ලිට්. ප්රද. එ.

ජානීයාං :- “ඥ (අව‍ෙබාධනෙ)” ප. විධිලඞ්. උ. එ.

විද්යාං  :- “විද් (ඥනෙ)” පල විධිලිඞ් උ. එ.

නලොපාඛ්යානත ව්යා-ඛ්යා්ව 85

18. අන්වය භාරත, එවං සංචිත්තයන්ති සා වෛදර්භී භෘශ දුඃඛිතා ශ්රැ තානි දෙවලිඞ්ගානි තර්කඑයාමාස.

අරථ :- ‍ භාරතය, මෙසේ කල්පනා කරන්නී වූ ඒ වෛදර්භී තොමෝ දැඩි දුකට පැමිණියා අසන ලද දෙවියන් පිළිබඳ ලකුණුන ගැන සිතුවා ය.

දෙවලිඞ්ගානි :- දෙවියන් හැඳින ගැනීමේ ලකුණු යි. මේ ලකුණු ගැන 23 – 24 යන පද්යියන්හි සඳහන්න වේ

14. අන්වය :- මෙ ස්ථවරෙභ්යඃද ශ්රැළතාති දෙවතානාං යානි ලිඞ්ගානි තානි ඉහ භුමෞ තිෂ්ටාතානාං එකස්යැ අපි ත ලක්ෂනයෙ.

අර්ථ :-

		මා විසින් මහල්ලගෙන් (ගුරුවරුන්ගෙන්) අසන ලද දෙවියන් පිළිබඳ යම් ලකුණු වේ ද ඒ ලකුණු මෙහි බිම සිටින්නත් අතර වූ එකකු ලඟවත් නො දකිමි,

විවෘර්තො:-

    ලක්ෂ‍යෙ:-   “ලකෂර ව   (දර්ශ්නාඞ්කන‍ෙයාඃ) ආ. ලට්. ප්‍ර. එ.

15. අන්වය :- සාවිනිශ්චිත්යන බහුධා විචාය්ය්ින දෙවානාං ශරණංප්ර ති ප්රානප්තකාලං අමන්යණත.

අර්ථන:- ඕ තොමෝ නොයෙක් අයුරින් සලකා නැවත නැවත විමසා දෙවියන්ගේ පිහිට සඳහා දැන් සුදුසු කාලය යි සිතුවා ය.

86 නලොපාඛ්යාඳනය

විවෘර්තග:- දමයන්ති තොමෝ නල රජු හඳුනා ගන්නට උත්සහ කළා . එහෙත් එයින් පලක් නො වී ය. අන්තිමේ දී දැන් දෙවි පිහිට ලබාගන්නට කලැ යි සිතුවා ය.

16. අන්වය :- සා දෙවෙනභ්යඃඅ වාචා ච මනසා ච එව නමස්කාරං ප්රදයුජ්යම ප්රා ඤ්ජලිඃ භුත්වාල වෙප්යයමානා ඉදං අබ්රාවින්.

අර්ථෙ:- ඕ තොමෝ දෙවියන්ට වචනින් ද සිතින් ද නමස්කාර කොට බැඳදිලි ඇතිව සැලෙන්නී මෙය කිවා ය.

17. අන්වය :- යථා මෙ හංසානාං වචනං ශ්රැ:ත්වාි නෛෂධඃ වෘතඃ තෙන සත්යෙෙන දෙවාඃ පතිත්වෙච තං මෙ ප්රෛදිශන්තු

අර්ථෙ:- යම් හෙයකින් මා විසින් හංසයන්ගේ වචනය අසා නිෂධදෙශාධිපති නල පතන ලද්දේ ද ඒ සත්‍යය කරණ කොට දෙවියෝ ස්වාමිත්වලයෙහි ලා මට ඔහු දක්වත්වා.

විවෘර්තද:- දමයන්තිය විසින් නල රජ පතන ලද්දේ හංසයන්ගේ වචනය ඇසූ තැන් සිට ය. ඕ තො‍‍‍මෝ දැන්න එය සිහියට නගමින් ඒ සත්ය‍යෙහි බලයෙන් මට දෙවියෝ ඔහු දක්වත්වා යි කියයි.

ප්රෙදිශන්තු :- ප + දිශ් (ප්රෙසක්ෂයණෙ) ප. ලොට්. ප්ර්. බ.

18. අන්වය :- අහං යථා වචසා මනසා එව නාභිචරාමි තෙන සත්යෙපන විබුධාඃ තං එව මෙ ප්ර දිශන්තු.

‍ නලොපාඛ්යාංත ව්යා‍ඛ්යායව 87

අර්ථා:-

    මම යම්සේ වදන් පමණින්  සිතුම් පමණින් ක්රියයා නො කෙරෙම් ද?  ඒ සත්ය ය කරණ කොට ගෙන දෙවියෝ ඔහු මට දක්වත්වා.

විවෘර්තය:- මම මාගේ ක්රි‍යාවන් වචනයට හෝ සිතිවිල්ලට හෝ පමණක් සීමා නො කරම් ද? හෙවත් වචනයෙන් හා සිතීමෙන් පමණක් ක්රි යා ‍ෙනා කරම් ද? ඒ සත්යව හේතු කොට ගෙන, දෙවියෝ මට නල රජු දක්වත්වා යි දමන්ති කියයි.

19. අන්වය :- යථා දෙවෛඃ සඃ නිෂධාධිපඃ මෙ භර්තාන විභිතඃ මෙ තෙන සත්යෙෙන දෙවාඃ තං එව ප්රාදිශන්තු.

අර්ථෙ:- යම සේ දෙවියන් ‍විසින් ඒ නිෂිධාධිපති තෙමේ මාගේ ස්වාමියායැ යි දන්නා ලද්දේ ද මාගේ ඒ සත්යිය කරණ කොට ගෙන දෙවියෝ ඔහු ම දක්වත්වා.

20. අන්වය  :- යථා මයං නලස්යන ආරාධනෙ ඉදං ව්රරතං ආරබධං මෙ තෙන සත්යෙලන දෙවාඃ මෙ තං එව ප්රටදිශන්තු

අර්ථස :- යම් සේ මා විසින් නල රජු සතුටු කිරිමෙහි ලා මේ පැවත්ම පටන්ගන්නා ලද්දේ ද? මාගේ මේ සත්ය ය කරණ කොට ගෙන දෙවියෝ මට ඔහු ‍ම දක්වත්වා.

21. අන්වය :- යථා අහං පුණ්යනශේලාකං නරාදිපං අභිජානීයාං ලොකපාලාඃ මහෙශ්වරාඃ ස්වං ච එව රූපං කුර්වජන්තු.

88 නලොපාඛ්යාඃනය

අර්ථා:- යම් ‍සේ මම පවිත්ර කීර්තිය ඇති රජු දනිම් ද? ලෝකපාල මහෙශ්වරයෝ ස්වකීය වූ ම රූපය ද එසේ දක්වත්වා.

විවෘර්තය:- දෙවියන් නල රජුගේ වෙස ගෙන සිටීම නිසා දමයන්තියට නල රජු හඳුනා ගැන්ම නො හැකිවිය. එමනිසා ඕ ‍තොමෝ දෙවියන්ට සිය පියවි රූපය දක්වන්නැ යි යැද්දා ය.

22. අන්වය :- දෙවාඃ දමයන්ත්යඃව තත් කරුණං පරිදෙවිතං නිශම්යද ලිඞ්ගාධාරණෙ යථොක්තං සාමර්ථ්යංර චක්රිලරෙ.

අර්ථ්  :- දෙවියෝ දමයන්තියගේ ඒ බැගැපත් වූ හැඬිම අසා ලකුණු දැනීමෙහි ලා කියන ලද්ද හැකි පරිද්දෙන් (ඉටු) කළහ.

23. අන්වය :- සා අසේවදාන් ස්තබ්ධලොචනාත් හෘෂිතඝ්රිග්ර)ජෝ භීනාන් ක්ෂි තිං අපෘශතඃ සථිතාන් සර්වා්න් විබුධාන් අපශ්ය්ත්. ‍ අර්ථ  :- ඕ තොමෝ දහදිය රහිත වූ, පිය නොහෙලන ඇස් ඇති දුලි රහිත පියකරු මල්දම් ඇති නොහොත් පියකරු මල්දම් ඇති හා රජස් රහිත වූ පොළොව ස්පර්ශ් නොකර සිටින සියලු දෙවිවරුන් දුටුවා ය.

24. අන්වය :- ඡායාද්විතියඃ ම්ලානස්ර ග්ර ජඃ සේවදාසමන්විතඃ නිමෙෂෙන ච සූවිතඃ භූමිෂ්ටඃ නෛෂධඃ ව එව.

නලොපාඛ්යා න ව්යාඃඛ්යා ව 89

අර්ථා :- සෙවනැල්ල දෙවැනි කොට සිටියේ මැලවුනු මල්දම් ඇත්තේ රජසිත් හා දහදියෙන් යුක්ත වුයේ ඇසිපිය හෙළිමේන දන්නා ලද්දේ බිම සිටි නෛෂධ තෙමේ මැ යි.

25. අන්වය :- භාරත, සා තාන් දෙවාන් තු පුණ්යමශෙලාකං ච සමීක්ය්ය පාණ්ඩව, හෛමි ධර්මෙසණ නෛෂධං වරයාමාස.

අර්ථ් :- ‍ භාරතය, ඕ තොමෝ ඒ දෙවියන් ද කීර්තිමත් නල ද බලා, පාණ්ඩවය, ඒ භෛමී තො‍මෝ දැහැමින් නලරජු පැතී ය.

විවෘර්ත :- පාණන්ඩව :- මෙහි පාණ්ඩවයැ යි කියනුයේ යුධිෂ්ඨිරටය. පාණ්ඩුරජුගේ පුත්රායින් පස් දෙන ම පාණ්ඩව නමින් හැඳින් වේ. ඔවුන්ගෙන් වැඩිමලා යුධිෂ්ඨිර ය. පාණ්ඩු රජතුමා විචිත්රේය්ය් ය රජු නිසා අම්බපාලිකාවගේ කුස උපන්නේ ය.

26. අන්වය :- ආයතලොචනා විල්ජ්ජමානා වස්ත්රා තේන ජග්රාමහ. තාං සුජං තස්යව ස්කන්ධරදෙශෙ අස්රැ ජත්.

අර්ථ :- ඒ දිගැසි තොමෝ පහළ වූ ලජ්ජා ඇත්තී රෙදි කොණ අල්ලා ගත්තා ය. (ඉක්බිති) අතිශය ශෙ‍ාභමත් වූ මල් දම ඔහුගේ ගෙලෙහි දැම්මා ය.

විවෘර්ත(:- අස්රැ්ජත් :- සජ් (විසගේ) ප. ලඩ්. ප්රි. එ.

90 නලොපාඛ්යාජනය

27. අන්වය :- වරවර්ණිනී. එනං එව ච පතිත්වෙ එව ච වරයා මාස. තතඃ නරාධිපෙඃ සහසා හා හා ඉති මුක්තඃ

අර්ථි:- ඒ උතුම් කාන්තා තොමෝ ඔහු ම ස්වාමිත්වෙයෙහි ලා කැමති වුවා ය. ඉක්බිති රජුන් විසින් වහා අ‍හෝ! අහෝ!! යන ශබ්දය පිට කරණ ලදි.

28. අන්වය :- භාරත, තත්ර: විස්මිතෛඃ නලං නෘපං ප්රතශංසද්භිඃ දෙවෛඃ මහර්ෂිභිඃ සාධු සාධු ඉති ශබ්දඃ ඊරිතඃ .

අර්ථෂ :- ‍ භාරතය, එහිදි හටගත් විස්මය ඇති නල රජුට පසසන දෙවියන් විසින් ද මහර්ෂින් විසින් ද යහපත යහපත යන ශබ්දය කියන ලද්දේ ය.

29. අන්වය :- කෞරව්යඃද වීරසෙනසුතඃ නෘපඃ ප්‍රහෘෂේටන අන්තරාත්මනා වරාරොහං දමයන්තිං තු ආශ්චාසයත්.

අර්ථර :- කුරු වංශජ වූ වීරසේන පුත්රත වූ රජතෙමේ දැඩි සතුටු සිතින් මනා නිතඹ ඇති දමයන්ති වැළඳ ගත්තේ ය. (සැනසී ය)

විවෘර්තශ:-

කෞරව්යඃශ :- මෙහි කෞරව්යඃස යන්නෙන් අදහස් කරණුයේ ක්ෂදත්රි්ය වංශයෙහි උපන්නෙක් බවය. එම නිසා මෙය “නෘපඃ” යන්නට විශෙෂණව සිටි. ඇතැම්හු මෙය සමේබාධනය වශයෙන් ගෙන එය යුධිෂ්ඨිර ඇමතීමෙ දී වෘහදශ්ව විසින් කියුවක් ලෙස දක්වති.

නලොපාඛ්යා න ව්යානඛ්යා ව 91

30. අන්වය :- කල්යාඛණි, ත්වං දෙවසන්නිධෞ යං පුමාංසං භජ්සි, තස්මාත් අහං මාං තෙ වචනෙ රතං භර්තාරං, එවං විද්ධි.

අර්ථි:- කළණ, ඔබ දෙවියන් ඉදිරියෙහි යම් පුරුෂයකු බජහුද, එහෙයින් (ඒ) මා ඔබේ වචනයෙහි ඇලුනු ස්වාමයායැ යි දනුව.

31. අන්වය :- ශූචිසමිතෙ, යාවත් ච මෙ දෙහෙ ප්රාාණාඃ ධරිෂ්යින්ති, තාවත් ත්ව්යි භවිෂ්යාරමි. තෙ එතං සත්යං) බ්ර විමි.

අර්ථ්:- පියතර මදහස ඇත්තිය. යම්තාක් මාගේ සිරුරෙහි ප්රාාණයෝ පවතිත්ද ? ඒ තාක් ඔබ කෙරෙහි වන්නෙමි. ඔබට මේ සත්යවය කියමි.

විවෘර්ත :- ම‍ගේ පණ තිබෙණ තුරුම ඔබ අත් නො හරිමි යි නල දමයන්තියට කියයි.

බ්රැිවිමි :- බෘ (චාචායාම්) ප. ලට්. උ. එ.

32. අන්වය :- කෘතාඤ්ජලිඃ තථා දමයන්තිං වාග්භිඃ අභිනන්ද්යා

අර්ථඤ:- කළ ඇඳිලි ඇති නල රජ එසේ දමයන්තිය වචනයන්ගෙන් සතුටු කොට (මේ ශේලාකයේ දෙවැනි පාදය අපට ලැබුනු නලොපාඛ්යාාන පිටපත්වල දක්නට නො ලැබින. ඇතැම් පිටපත්වල මේශෙලාකය සම්පූර්ණ යෙන් ම දක්නට නො ලැබේ.)

33. අන්වය :- තදා පරස්පරතඃ ප්රි තෞ තු අග්නිපුරොගමාන් දෙවාන් දෘෂ්ට්වා තාන් එව මනසා ශරණං ජගම්තුඃ 92 නලොපාඛ්යාමනය

අර්ථට:- එකල්හි එකිනෙකා කෙරෙහි ප්රීනතවූ ඔවුහු දෙදෙන ගිනි දෙවියා පෙරටු කොට ඇති දෙවියන් දැක ඔවුන් ම සිතින් සරණ ගියහ.

34. අන්වය :- භෛම්යාක නෛෂධෙ වෘතෙ තු සර්වෙද මහෞජසඃ ලොකපාලාඃ ප්රවහෘෂ්ටමනසාඃ නලාය අෂ්ටෞ වරාන් දදෞ

අර්ථස :- භෛමිය විසින් නිෂධ‍ාධිපතිහු තෝරා ගත් කල්හි සියලු ම මහා තෙජස් ඇති ලොකපාලක දෙවි‍යෝ ඉතා සතුටු සිත් ඇත්තාහු නලට වර අටක් දුන්හ.

35. අන්වය :- ප්රි යමාණඃ ශචිපතිඃ ශක්රඃෝ යඥෙ ප්රනත්ය ක්ෂලදර්ශංනං අනුත්තමාං ශුභාං ගතිං ච නෛෂධාය ‍දදෞ.

අර්ථං :- ලොකයා විසින් ප්රිාය කරනු ලබන්නා වූ ශවියගේ ස්වාමිවූ ශක්ර තෙමේ යාගයෙහි දි ඇස් ඉදිරිපිට දැකුමෙන් යුත් (ප්රයත්යශක්ෂර වූ) උතුම් වූ ද බලයක් නල රජුට දුන්නේ ය.

36. අන්වය :- නෛෂධඃ යත්රජ වාඤ්ජති; අග්නිඃ ආත්මභවං ප්රායදාත් හුතාශනඃ තසෛම ආත්මප්ර;භාං ලොකාන් ච එව දදෞ

අර්ථශ:- නල රජ යම් තැනක (ගිනි) කැමැත්තේ ද අග්නි දෙවයා ඔහුට (එය ලැබීම පිණිස) තමා පිළිබඳ විෂ්ම යාන්විත ශක්තිය දුන්නේ ය. අග්නි තෙමේ ඔහුට දෙව් ලොව සැපත ද දුන්නේ ය.

නලොපාඛ්යා න ව්යාදඛ්යා්ව 93

37. අන්වය :- යමඃ අන්තරසං ච ධර්මෙය පරමාං ස්ථතිං ච ස්රාවදාත් ණෛෂධඃ යත්රං වාඤ්ජති අපාපතිඃ අපාංභාවං ප්රාාදාත්

අර්ථඃ:- යම දෙවියා ආහාර රසය ද ධර්ම යෙහි උතුම් වූ පැවැත්ම ද පිරිනැමුවේ ය. නල තෙමේ යම් තැනකදි (ජලය) කැමැත්තේ ද වරුණ (එය ලබනු පිණිස) තමා පිළිබඳ විස්මයාන්විත ශක්තිය පිරිනැමුවේ ය.

38. අන්වය :- සුජශේචාත්තමගන්ධායඪ්යඃා සර්වෙය මිථුනං ච දදුඃ තෙ දෙවාඃ, වරාන් අෂ්ටෟ ප්රාදාය ත්රිිදිවං ගතාඃ

අර්ථ්:- සියලු දෙවියෝ උතුම් සුවඳින් පිරිපුන් මල්දම් හා දරු දෙදෙනකු ද දුන්හ. එ දෙවියෝ මෙසේ වරයන් ඔහුට පිරිනමා දෙව්ලොවට ගියාහු ය.

විවෘර්තෙ:- මේ පද්යෙ සතරෙනන් දෙවියන් විසින් නල රජුට දුන් වර අට දැක්වේ. ඔවුන්ගෙන් ශක්රතක තෙමේ විවාහයෙහි කරනු ලබන යාගයෙහි දි ස්වභාව ධර්ම්ය ඉක්මවා යන බලවේගයක් දුන්නේ ය. අග්නි හා වරුණ යන දෙදෙන ඔවුන්ගේ ආධිපත්යඉයට යටත් ධාතුන් පාලනය කිරිමෙහි විස්මයාන්විත් බලය දුන් අතර යම ධර්ම‍යෙහි මනා පැවත්ම ද ආහාර රසය ද දුන්නේ ය. මේ වරයන් නිසා නල රජුට මිටි දොරකින් යනවිට හිස නොනමා යාමයට ද සිතූ පමණින් ආහාර පිසීම පිණිස ගිනි හා දිය තමා වෙත පමුණුවා ගැනීමට ද හැකි විය. එසේ ම අහාරා රසය ද පුදුමාකාර වී ය. දෙවිය වර දෙක බැගින් දුන්නාසේ ම පොදු වශයෙන් මල්දම් හා දරු දෙදෙනකු ද ලැබීමේ වරය දුන්හ.

94 නලොපාඛ්යාරනය

මෙහි 36 වන ශ්ලොකයෙහි “ආත්මප්රමභාං ලොකාන්” යන්නෙන් අදහස් කෙළේ අග්නිහු නලට දෙව් සැපත් දුන් බවයි. දෙවිලොව සැම තැන ම ගිනි දෙවියාගේ ආලෝකය පැතිර ඇත. එනිසා එහි චන්ර්ි සුය්ය්අදහ දෙදෙන නැත්තාහ. එසේ නැතහොත් දෙවියන් තමන්ගේ ම ප්රිභාවෙන් දෙව් ලොව ආලොකවත් කරන හෙයින් දෙ‍ව්ලොවට “ආත්ම ප්රිභාං ලොකාන්” යනු යෙදේ.

39. අන්වය :- විස්මයාන්විතාඃ පාර්ථිවාඃ අස්යය ච දමයන්ත්යාඃව ච විවාහංක අනුභූය මුදිතාඃ යථාගතං තථා ප්රචතිජග්මු.

අර්ථහ :- විස්මයෙන් යුක්ත වූ රජවරු ඔහුගේ ද දමයන්තියගේ ද විවාහය පිළිගෙන සතුටුවුවාහු යම් සේ පැමිණිම වි ද එසේ (අණපරිදි) පෙරළා ගියෝ ය.

40. අන්වය :- පාර්ථිවෙන්ර්අන්ෂු ගතෙෂු ප්රීයතඃ මහාමනාඃ භිමඃ දමයන්ත්යාඃ ලනස්යි ච විවාහං කාරයාමාස.

අර්ථය:- රජවරුන් ගිය කල්හි ප්රී ත වූ උසස් අදහස් ඇති භිම රජ තෙමේ දමයන්තියගේ හා නලගේ විවාහය කරවී ය.

41 අන්වය :- අථ විපදාං වරඃ නෛෂධඃ යථා තත්ර උෂ්යස භීමෙන සමනුඥතඃ ස්වකං නගරං ජගාම.

අර්ථං:- ඉක්බිති මිනිසුන් අතර උතුම් වූ නිෂාධිධපති තෙමේ කැමති පරිදි එහි වැස භිම රජු විසින් අනුදන්නා ලද්දේ සිය නගරයට ගියේ ය.

නලොපාඛ්යාජන ව්යානඛ්යාතව 95

42. අන්වය :- අතීව මුදිතඃ වීරඃ රාජා අංශූමාන් ඉව භ්රාිජමානඃ ධර්මෙේණ පරිපාලයන් ප්රීජාං අරඤ්ජයත්.

අර්ථා:- ‍ අතිශයින් සතුටු වූ විඍ රජ තෙමේ හිරුමෙන් බබලන්නේ දැහැමින් ලොව රක්නේ ප්රසජාවන් සතුටු කෙළේ ය.

43 අන්වය :- සඃ ධිමාන් නාහුඝඃ යයාතිඃ ඉව අශ්වමෙධෙන ච අන්යෛඃා බහුභිඃ ආප්ත දක්‍ෙධිණෛඃ ක්රබතුභිඃ ච ඊජෙ

අර්ථෛ:- ඒ නුවණැති රජ තෙමේ නහුස පුත් යයාති මෙන් අශ්චමෙධයෙන් ද අනිත් බොහො වූ සුදුසු යාග ද්ර ව්යතන් ගෙන් යුත් යාගයන් කරන කොට ගෙන ද පිදි ය.

විවෘර්ති:- යායති :- නහුෂ රජුගේ පස්වැනි පුත්ර්යා යයාති නම් වේ. ඔහුගේ භාර්යාතව ධර්මිෂඨා නම් වූවා ය. දැහැමින් රට පාලනය කළ මෙතෙම අශ්වමෙධ නම් යාගයක් කෙළේ ය.

අශ්වමෙධ :- අන් හැම යාගයකට ම වඩා මහත් ඵල දායි වනුයේ අශ්වමෙධ යාගය යි කියනු ලැබේ. අශ්වමෙධ යාගය කළ යුතු කල්හි රජ තෙමේ උතුම් අශ්වයකුගේ ගෙල ජය ප්ර කාශක ප්රයත්රිැකාවක් බැඳ ඔහු හරිනු ලැබේ. ඔහු රකිනු පිණිස මිනිස්සු ද යොදනු ලැබෙත්. වර්ෂ‍යකට පසු අශ්වයා පැමිණිවිට කිසියම් රජකු සමඟ යුදකොට දිනා ඒ අශ්වයා ගෙන විත් මරා මේ යාගය කරණු ලැබේ.

44 අන්වය :- පුනඃ නලඃ දමයන්ත්යාඃද සහ අමරොපමඃ රමණියෙෂු මනෙෂු උපවනෙෂු ච ව්යෘතජහාර.

96 නලොපාඛ්යාානය

අර්ථෙ:- නැවත නල රජ තෙමේ දමයන්තිය සමඟ දෙවියකු බඳු වුයේ රමණිය වන උපවනයන්හි ඇවිද්දේ ය.

45 අන්වය :- මහත්මනාඃ නලඃ දමයන්ත්යාඃය ඉන්රිබඳු සෙනං සුතං ච අපි ඉන්ර්නාඃසෙනාං කන්යුකාං ච ජනයාමාස.

අර්ථ්:- උතුම් අදහස් ඇති නල රජ තෙමේ දමයන්තියගේ (කුසෙහි) ඉන්ර්යන්සෙන නැමැති පුත්රතයා ද ඉන්ර් සෙනා නැමති කන්යායව ද ඉපද වි ය.

46 අන්වය :- එවං සඃ නරාධිපඃ යජමානඃ ච විහරන් වච වසුධාධිපඃ වසුපුර්ණාංධ පසුධාං රරක්ෂ

අර්ථු:- මෙ‍සේ ඒ රජ තෙමේ යාගකරමින් වාසය කෙළේ ය. ඒ රජ තෙමේ වස්තුවෙන් පිරුණු පෘථිවිය මැනවින් රැක්කේ ය.

නලොපාඛ්යා නයේ පස් වැනි අධ්යා්ය නිමි.

GLOSSARY

SANSKRIT - ENGLISH

CHAPTER I

අක්ෂTප්රිාය a lover of dice අක්ෂොEභිණිපති a master of a complete army of Foot – horses chariots and elephant අණ්ඩජ egg – born; bird අදෘෂ්ටකාම lover for one not yet seen අද්භූතරූප of exceeding beauty අනවදෘඞ්ගී ‍faultless limbs or body අන්තරීක්ෂ ග moving in the air; bird අප්රරතිම without match or equal, matchless unequal. අශ්වකොවිද well – skilled in horses අශ්වින් two divine knights, The physicians Of the godsl; gods of the moning light ආදිත්ය son of Aditi, sun ආයතලොචනා long eyed - women ඉෂ්ට desired favourite උප්පන්න endowed, posesed of කන්දනපර්‍ cupid; the god love ගරුත්මන් winged; bird චිත්තප්ර‍මථින් disturbing the mind ජාතරූපපරිෂ්කෘත gold adorned ධන්වින් having a bow ධර්මිවිද් knowing the law (doctrine) නරශාර්දූල man tiger; chief of men නිෂධ name of a people and country ප්රධජාකාම desire for offspring

99

100 Glossary

ප්රධමදාවන pleasure grove (of the loves of a Prince) බ්රnහ්මණ්යe fit to a Brahmin and so pious බ්රnහ්මර්ෂි sage of the priestly class (Brahman) භීම fearful; terrible; king Bhima

මහිෂි (මභිෂ්යාk සහ) 	queen (with his queen)

මූර්තිමත් in bodily form මූර්ධිනි (මූර්ධ) at the top of head වර a boon වරවර්ණිනී fair of excellent lady විද්යුිත් to shine; to illuminate විශාංපති master of houses; lord of the people වෙදවිද් learned in veda සර්වාදභරණභූෂිත adorned with every ornament සායතෙන්රි bo ය sense restraint සුමධ්ය්ම slender waisted සුවර්චස් of great glory සුසමාහිත having serene quality සෞදාමනී cloud - born සෞභාග්යත charm; loveliness හෘද්ඡය love (heart lies)

CHAPTER I

අටමාන wandering අතිථී guest අදීනාත්ම soul not yielding to another අනාමය unharmed; good health අනුව්ර්ත devoted අපරාංඞ්මුඛ with unaverted face ඉන්‍්ඞ්ම ෙලාක kingdom of indra උන්මත්තදර්ශaන having a fanatic look උර්ධවදෘෂ්ටි with up cast look; looking upwards ඍෂිසත්තම sage of exceeding nobleness කාමධුහ් cow which gives all what Indra wishes කුශල good health; prosperous චින්තාපර sunk in thought; rapt in thought ත්ය්ක්තජිවිතයොධින් those who abondones or puts on end to the lives of giants or fighting at the sacrifice of one’s life දීන miserable දයිත beloved; cherished ධ්යාsනපර rapt in thought; thoughtful mood; නිඃශ්වාසපරම having sighing as chief thing; much Addicted to sighing ප්රාcප්තයෞවන attain prime of youth බලවෘත්රdනිෂූදන having destroyed the enemy ‘Balal’ and Vritra’ මහාප්රාtඥ having much wisdom මහාබාහු great armed

101

102 Glossary

මහාව්රුත of great de votion. Possessors of great austerities වසුංධරා holding goods or treasures the world විගතසංකල්ප devoid of resolutions විවණිවදන pale face සත්යිවාදින් one true to one’s promise සර්විගත relating to everything in every respect ස්වයංවර Kshatriya’s maiden’s election of a husband; self – chosign by a maiden of husband

Glossary 103

CHAPTER III

අනඝ of blameless අපාංපති lord of water of of the ocean Varuna අපාංභාව having form of water ආක්ෂිාභන්ති enticing උග්රිශාසන strict command කෘතාඤ්ජලි with joined hands (worship) චාරුහාසිනි of sweetly smiling ජාතසංකල්ප one in whom desire has arisen; who has conceived aim තනුමධ්ය slender - waisted දෙදීප්ය මාන of glistening; shining ධර්ෂිත over - powered; over - come නිවෙශන dwelling පරමාඞ්ගනා noble women පරාර්ථ service to others ලජ්ජාවත් javing shy වරාඞ්ගනා noble women වෙශ්ම house ශරීරාන්තකර destroyer of human body - Yama ශශින් moon සංභ්රා්න්ත bewildered සුකුමාරාඞ්ග of very delicate සුලොචන fair eyed සමිතපූර්වාගභිහාෂින් speaking with a smile ස්වාර්ථ් self - service හෘද්ඡයවර්ධගන love increaser

104 Glossary

CHAPTER IV

අවිශ්ඞ්ඛ unhesitating ආවිෂ්ට entered; dominated උපලක්ෂිඛත observed ත්රි්දෙශශ්වර master of gods දණ්ඩින් door –m keeper;l wotcher දිව්යා්ශ්චිත්රb divine decorations දෛත්යාදානවමදින the crusher of the “Danava” and “Dytaya” දෞත්යy (දෞත්යෙuන) on a message as messenger නිරපාය infallible පාර්ථිවසුතා king’s daughter පුරොගම fore – goer; leader බාෂ්පාකුල in tears භර්තෘ supporter; husbund භූතග්රාුම genil මානද bestower of honour යථාශ්රාදධං to wish opportunely රුචිරානන of sweet face වරණ expectation වාසාංසි garments විප්රිිය displeasing විබුධෙශ්වර great god විරජාංසි dustless glistening වෙප්යංමාන shivering ශුචිසම්ත sweetly smiling සමාප්ලුන over – flowing; flooded සහිත united, accompanid by

Glossary 105

සන්නිපාතිත call together සංනිධි the vicinity (presence) ස්රිජ garland සමභාකක්ෂ‍ castle; palace ස්ථවිර old people or teacher හුතාශ්මිශ oblation eater; fire

CHAPTER V

අන්තරස taste of food අශ්වමෙධ horse sacrifice අංශූමත් of rays ආත්මභව one’s own nature කනකස්ථමහරුචිර ornamented with golden posts ක්රසතු sacrifice; offering තිථි a lunar day ල්යා්කෘති similar appearances තොරණ arched gateway, portal, pandol දිවි in the sky (air) දෙවලිඞ්ගානි marks or signs of gods නිමෙෂ blinking of the eyes නිර්විශෙෂාකෘති non - different form පඤ්චශිර්ෂා five headed serpent පරිඝොපම as clubs පරිදෙවිත of wailing in lamentation ප්රදමෘෂ්ටමණිකුණ්ඩල bright ear - rings ප්රාෙප්තකාල time of which has come seasonable; Opportune time පුණ්යtශ්ලොක of holy fame ප්ර්ත්යොක්ෂoදර්ශcන the faculty of seeing the gods with One’s own eyes භාවිනි noblel lady මහාමනස් high - minded මහෞජස් of great power රඞ්ග stage, arena

106

Glossary 107

වරාරොහ graceful womn of fair hips or waist වසුධාධිපති master of the universe - King සුකෙශ beautiful hair සුනාසාක්ෂිaභ්රැ වාණි of fair nose, eyes, and eye - brows සුරභිස්රෂග්ධරා of perfurned garlands සතබ්ධලොචන of motionless eyes හෘද්ඡයපීඩිත of the desire of love