ප රෙ වි ස න්දෙශ කාව්ය වර්ණනා
1
සැරද පරෙවිඳු සඳ - පඬුවන් සුරත් සරණින්
පහළ වූ කිරි මුහුදින් - සහ පබල පලු සක්වන්.
පද යෝජනා:- පඬුවන් සුරත් සරණින් කිරි මුහුදින් පහළ වූ පබල පලු සහ සක්වන් පරෙවිඳු සඳ සැරද.
පද ගත සන්නය:- පඬුවන්, පණ්ඩුර වර්ණ යෙන් යුත් (සිරුර) වූද; සුරත් සරණින්, අති රක්ත වර්ණ්යෙන් යුත් පාද (යුගල) යෙන් ද යුත්; කිරි මුහුදින්, ක්‍ෂීර සාගරයෙන්;
පහළ, ප්රාඩදුර්භූත වූ; සහ පබල පලු, ප්රනවාල පත්රය සහිත; සක්වන්, සංඛයක් හා සමාන වූ; පරෙවිඳු සඳ, පා‍රාපතෙ‍ෙන්‍ද්රා්ත්තමය; සැරද, චිරකාලයක් ජීවත් වෙහිවා.
2
මිතුරු තුරු සරහන - ම මිතුරු නව වසත යුරු
නු බි නෙන ස‍ඛය ෙඳහි නඳ මද මද පවන ලෙ ලි
හෙ බි පුල් කුමුදු හැගැ නොගතු ද අතිනි ගි ලි
සුරගගින’ල නෙලුඹු - දැලි සඳහස නොවෙත පත
සු දු බු දු නිවෙසිනෙ’න තොප දැක ලෙව් එ ස ඳ
සු දු බු දු රැස් පිඩෙකැයි නොකළෝ ද පු ඳ
ස දෙ කි න් නඳුනුයනිනෙ’න මලෙක සුර න ඹේ
ස දෙ කි න් ලොබින් වටලා නොදැමූ ද ඉ ඹේ
ති දු කි න් අවුද සකි සඳ අතර මග නු ඹේ
ඉ ති කි න් අපට සැප නම් දැක්මම යි නු ඹේ
ප: යො:- මිතුරු තුරැ සරහන නව වසත යුරු ම මිතුරු නද මද මද පවන ලෙලි ඉගිලි නුබින් එන සදෙහි හෙබි පුල් කුමුදු හැගැ අතින් නොගතු ද සුරගගින් අළ නෙලුඹුදැලි සඳ හස වෙත නොපත සුදු බුදු නිවෙසින් එන තොප දැක මෙ සඳ ලෙව් සුදු බුදු රැස් පිඩෙකැ යි පුද නොකළෝ ද ?
නදු නුයනින් සදෙකින් එන මලෙක සුරන් අඹේ සදෙකින් ලොබින් වටලා ඉබේ නොදැමූ ද? ඉතිකින් අපට සැප නම් නුඹේ දැක්මම යි.
(2)
ප: ග: ස:- මිතුරු තුරු, මිත්ර නමැති වාක්ෂදයන්; සරහන, අලඞකෘත කරන්නා වූ; ම මිතුරු, මාගේ මිත්රුයානනි; නඳ, ආනන්දජනක වූ; මද මද පවන, මන්දම මන්ද් මාරුතයෙහි; ලෙලී, ලීලොපෙතව ඉගිලී, පියාසර කරගන; නුබින්, ආකාශයෙන්; එන සදෙහි, ආගමනය කරන කල්හි; හෙබි, ශොහන වූ; පුල් කුමුදු, පුෂ්පිත කෞම ද පුෂ්පයෙකැ යි; ගැහැ, අවබෝධ කොට; අතින්, හස්තයෙන්; නොගතු ද, ග්රයහණය නොකළාහු ද?
සුරගගින්, දිව්යද ගඞගාවෙන්; අල, හරන ලද්දා වූ; නොලඹු දැලි, භිෂනාලයකැයි; සඳ, සැක සිතින්; ගස, හංසයෝ; වෙත, සමීපයට; නොපත, ප්රාාප්තනුවූවාහු ද? සුදු, පරිශුධ වූ; බුදු නිවෙසින්, බුධ නිවෙශනයෙන්; එන, එන්නා වූ; තොප, යුෂ්මතුන්; දැක, නිරික්‍ෂණය කොට; මෙ සඳ, මේ ආගමනයෙහි; ලෙව්, ලොකවාසිහු; සුදු බුදු රැස් පිඩෙකැ යි සේවතවර්ණට බුඬ රශ්මි පිණඞයකැ’යි; පුද නො කළෝ ද, පූජා නොකළාහු ද?
නදුනුයණින්, නන්ද;නොද්යාකනයෙන්; ස‍ඳෙකින්, චන්ර්ේ ආන වෘක්‍ෂ‍යකින්; එන, එන්නා වූ; මලෙක, පුෂ්පයෙකැ’යි; සුර න‍ඹේ, දිව්යාංනගනාවෝ; සදෙකින් සන්දෙනශයකින්; ලොබින්, ලොභයෙන්; වටලා, වටකරගන; ඉඹේ නොදැමූ ද, චුම්බනකොට නොම හැරියෝ ද?
සකි සඳ, මිත්රොකත්තමය; නුඹේ, ආකාශයෙහි දී; අතර මග අන්තර මාර්ගඳයෙහි; නිදුකින්, නිර්දුක්ඛයෙන්; අවු ද, ආ ගමනය කළෙහි ද? ඉතිකින්, මෙයින් පසු; අපට, අපහට; සැප නම්, සැපය නම්; නුඹේ දැක්මම යි, නුබගේ දර්ශනනය ම වේ.
3
ත මා ඉටු මිතුරු කරර්ණ, පැමිණි ව ර
ප මා නොවෙති සුදනෝ මෙත් දහම ක ර
පෙ මා එයිනුවම් මිණි රුවනින් පව ර
මෙ මා වදන් පස් කැන් කන් ලකර ක ර
ප: යො:- තමා ඉටු මිතුරු කරර්ණ පැමිණිවර මෙත් දහමකර සුදනෝ පමා නොවෙති එයින් පෙමා පවර උච්ච මිණි රුවනින් මෙමා වදන් පස්කැන් කන් ලකර කර.
ප: ග: ස:- තමා ඉටු මිතුරු, තමාගේ ඉෂ්ට මිත්රපයන්හට; කරර්ණ , (ඉටු) කළයුතු කතිව්යියක්; පැමිණිවර, පැමිණියා වූ කාලයෙහි; මෙත් දහමකර, මෛත්රීක ධර්මාපකරායමාන වූ; සුදනෝ, සත්පුරුෂයෝ; පමා නොවෙති, ප්ර්මාද නොවෙති හෙවත් පිටු පා නොම ඉඳිති; එයින්, එසේ හෙයින්; පෙමා,
(3)
ප්රෙ3මවන්තයා; පවර, ප්රිවර වූ; උවම් මිණි රුවතින්, උපමා නමැති මාණික්යබ රත්නයන්ගෙන් යුක්ත වූ; මේමා වදන්, මේ මාගේ වචන නමැති; පස්කැන්, තාඩඞකයෙන් හෙවත් කර්ණාේභරණයෙන්; කන්, කර්ණපයන්; ලකර කර, අලඞකාර කරව.
(අ) මෙමා මෙන මැදුරු තුරු මිතුරු යුරු
මිතුරු සඳ මෙසඳ කුම් කෙරෙම් දෝ හෝ
(අ) ප: ග: ස:- මෙමා, මේ මාගේ; මෙන මැදුරු තුරු, චිත්ත නමැති මන්‍දිරාභ්ය න්තරයට; මිතරු යුරු, ප්රගදීපායමාන වූ; මිතුරු සඳ, මිත්රොුත්තමය; මෙ සඳ, මේ කාලයෙහි; කුම් කෙරෙම් දෝ හෝ, කවර නම් කාය්ය්මා යෙක් කරම්නෙම් ද?
4 වි පු ල් කුළුණු මෙත් ගුණයෙන් ලෙව් පු ස්න
කොපු ල් අත දළැස ලෙස තෙද රැස් ඉ ස්න
තෙ පු ල් ගෙන සුරිඳු රකිනා ලෙව් ය ස්න
උ පු ල් වන් සුරිඳු දැක දෙවු මේ අ ස්න
ප: යො:- විපුල් කුළුණු මෙත් ගුණයෙන් ලෙව් පුස්න කොපුල් අත දළැස ලෙස තෙද රැස් ඉස්න සුරිඳු තෙපුල් ගෙන ලෙවු සස්න රකිනා උපුල්වන් සුරිඳු දැක මේ හස්ත දෙවු.
ප: ග: ස:- විපුල්, මහත් වූ; කුළුණු මෙත් ගුණයෙන්, කරුණා මෛත්රීක ගුණයෙන් යුක්ත වූ; ලෙව් පුස්න, ලොකරක්‍ෂණය කරන්නා වූ; කොපුල් අත, ඊශ්වර දෙවයාගේ; දළැස ලෙස, ලලාටාක්‍ෂිය මෙන්; තෙද රැස්, තෙජො රශ්මිය; ඉස්න, විසුරු වන්නා වූ; සුරිඳු තෙපුල්, සුරෙන්‍ද්රුයාගේ වචනය; ගෙන ග්ර හණය කොට; ලෙව් සස්න, ලොක ශාසනය; රකිනා, රක්‍ෂණය කරන්නා වූ; උපුල්වන් සුරිඳු, උත්පලවර්ණා දිව්යතරාජයාණන්; දැක, දර්ශේනය කොට; මෙ හස්න, මෙ සන්දෙවශය; දෙවු, දානය කරව.
(ඉ) මියුරු රස බස් නුමුතු - අස්න තතු වණම්
දැන් තා නිකුත් වන - පුරවර වෙසෙස අස
(අ) ප: ග: ස:- මියුරු, මධුර වූ; රස බස් නුමුතු, රසාන්විත වචනයෙන් යුක්ත වූ; අස්න තතු, සන්දෙසශයාගේ තත්ත්‍වය; (මතු) වණම්, වර්ණ නා කරන්නෙමි; දැන්, මේ ප්රතස්තාවයෙහි; තා තිකුත් වන, යුෂ්මතා පිටත්ව යන්නා වූ; පුරවර, නගරවරයා ගේ; වෙසෙස, විශෙෂාලංකාරය; අස, ශ්රයවණය කරව.