මුවදෙව් ‍දා විවරණය-විවරණය ii

43 අන්වය : පඬුරට අළ වරණන් පබඳ මද පොද වැස්සෙන් මඬ ගිම්හි දු එ නරනිඳු වත් දොරින් නුමුත්.

පදාර්ථ  : පඬුරු පිණිස එළවන ලද්දා වූ ඇතුන් ගේ නො කඩ වූ මද බින්දුන වැස්ස කරණ කොටැ ගෙනැ, පඞකය (තෙමේ) ශ්රීොෂ්ම සමයයෙහි පවා ඒ නරෙන්ද්රණයා ගේ වාසතු ද්විර‍ෙයන් නො තොර වි යැ. 86 මුවදෙව් දා විවරණය [43-

විස්තර: රජුට පඬුරු පිණිසැ දින පතා බොහෝ ඇත්තු ගෙනෙනු ලබති. ඒ ඇත්තු ඉතා උතුම් කුලයෙහි වූවෝ යැ. ඉතා ශක්තිසම්පන්න වැ වැඩුණෝ යැ. එ හෙයින් වැහෙනම ද ඇත්හතෝ යැ, ඇතුන් ගේ පැමිණිම නො කඩ බැවින් ද, මද වැහීම නො කඩ බැවින් ද, රජු ගේ ගෙ වතු දොරැ බිම තෙත් වැ මඬ වෙයි. ග්රී,ෂ්ම සමයෙහි අන් තන්හි මඬ නො වතු දු, රජු ගේ වත් දොරෙහි නම්, මේ හෙතුයෙන්, මඬ වේ මැ යැ.

රජුට අවනත වූ ‍ෙබාහෝ ප්රාෝදෙශික රාජාදීන් ඇති බව ද ඔවුන් ගෙන් එන ඇත් පඬුරු හවුරුද්දෙහි සියලු දා මැ නො කඩ වැ එන බව ද මෙයින් පැවැසිණ.

මෙ සේ ද ගත හැකි යැ. කවි ආදි අනෙක ශුරයෝ ස්වදෙශ දෙශන්තරයන් ගෙන් මෙ රජු දැකීමට දිනපතා එති. ඔවුන් ගේ සාමාර්ථය දෙයෙන් ප්රනසන්න වූ රජ, පඬුරු පිණිස උතුම් ඇතුන් දෙයි. නිරතුරු මැ වන් දොරින් ගෙනැ යනු ලබන්නා වූ ඒ ඇතුන් ගේ මද දියෙන් වත් දොර මඬ වේ.

අර්ථු මෙ සේ නම් මෙයින් හැඟවෙනු යේ රජු ගේ මහ ත්යානගිත්වබය යි.

පැරැකුම්බා රජුන් ඇතුන් පඬුරු කොටැ දෙනැ පරිදි ‘අංග තුංග මතංගජන් දෙන ඉංගකින් කව් බත් දනන් හට’ ෴ යි කියැවිණ.

ගජ මද වහනයෙන් පඩෙකාත්පාදනය කියන ලදුයේ මැ යි කාලිදාසයන් විසිනුදු -

‘තස්ය ද්විපානං මදවාරිසෙකා - තබුරාභිඝාතාච්ච තුරඩගමාණාම් රෙණුඃ ප්රචපෙදෙ පථී පඞකභාවං පඩෙකා ‘පි රෙණුත්වපමියාය නෙතුඃ ෴ යි.

(තස්ය තෙතුඃ = ඒ නායකයා‍ෙග් හෙවත් කුස රජු ‍ගේ ද්විපානම්හස්තීන් ගේ, මදචාරි‍ෙසකාත් - මද දිය ඉසීමෙන්ද, තුරංගමාණාමි - අසුන් ගේ, බුරාභිඝාතාත් ව - කුර පහරින් ද, පර්ථම - මාර්ගුයෙහි, රෙණුඃ - රජස් තෙමේ, පඩක භාවං - මඩ බවට, ප්රදපෙද = පැමිණිණ. පඩකඃ අපි - මඩ ද, රෙණුත්වංර - රජස් බවට, ඉයාය - අය)

ටිප්පණි

1 නුමුත් - නො + මුත්. ‘මුත්’ යනු මුස්’ මිඳුම්හි දයින් වු අතීත ප්ර-ථම පුරුෂ එක වචන අඛ්යා ත යි.

-44] මුවදෙව් දා විවරණය 87

2. වන් දොරින් - ‘වත්’ යනුවෙන් මෙහි ගෙ වත්ත ගැනේ. සංස්කෘතයෙහි ‘වාස්තු’ යනු ගෙය යැ, ගෙ වත්ත යැ යන අර්ථර ද්වයයෙහි මැ වැටේ.

3. අළ - ‘අර’ ධාතු යි.

‘අර’ ‘හර’ යන ධාතු ද්වයයෙහි අර්ථැ භෙදය මැනැවින් සැලැකියැ යුතු. ‘අර’ ධාතුව ඉදිරියට පැමිණිවිමෙහි වැටේ. ‘බත් අරිනු’ යනාදි සාමාන්ය ව්යේවහා‍රයෙහි ඒ අර්ථමය ලැබේ. ‘හර’ ධාතුව යෙදෙනුයේ (‘අකුසල් හැරැ කුසල් කරව’ යනාදි තන්හි මෙන්) ත්යාැග සැ, (පුතුට හසුන් හරිමි’ යනාදි තන්හි මෙන්) ප්රෙඅෂණ යැ යනාදි අර්ථනයන්හි යැ. ඇතැමෙක් ‘හර’ ධාතුයෙහි ‘හ’ කාරය හරිති. ඒ ව්යාඅකුලත්වයයට හෙතු වේ.

3. පබඳ මඳ පොද වැස්සෙන් - මේ පාදය මෙ සේ ම 22 වන ගීයෙහි ද යෙදිණ.

44.

අන්වය : ගුණ ලොල් සලළු දෙනෙ එ නරනිඳුහු වත් දොරට සැපැමිණි අනේ නිරිඳුන් දැක්මෙන් සිත් දොළ ලද.

පදාර්ථර : ගුණලොල වූ තරුණ ජන තෙමේ, ඒ රජහු ‍ගේ වාස්තු ද්වාරයට පැමිණියා වූ අනෙක රාජයන් දැන්ම කරණ කොටැ ගෙනැ, මනොදොහදය (සිත්හි දැඩි ආශාව) ලැබී යැ.

විස්තර : මඛා දෙව රජ මුළු දඹදිවට අග්රම යැ: එ හෙයින් ඔහු බැහැ දක්නට එන්නා වු පෙදෙසි නිරනිඳුන් ගේ ගණන ඉතා මහති. දෙහ ප්රයමාණයෙන් ද දෙහ වර්ණායෙන් ද දෙහ විලාසයෙන් ද නානාවිධ වූවෝ ඔවුන්තරැ වෙති. සලළුවන් ගේ එක් මනදොළෙනක් නම් එ බඳු විසිතුරු වූ පිරිස් බලා ‘මොහු ගේ පමණ මැනැවැ. මොහු ගේ පැහැ මැනැවැ. මොහු ගත් වෙස් මැනැවැ. මොහු බැලුම් මැනැවැ’ යානදීන් නානාත්වනය සලකා සිත් පිනැවීම යි.

මුවදෙව් රජු ගේ වත් දොරට පැමිණියාහු කෙ බඳු වූ හු ද යත්, සලළු දනෝ උන් බලා නානාත්වවය දැක්මට ඇති අශාව මුඳුන් පමුණුවා ගත්හ.

88 මුවදෙව් දා විවරණය [45-

මඛාදෙවයා ගේ මහා රජාධිරාජත්වමය ද ලොකානුශාසන නෛපුණ්යුය ද මෙයින් වැනිණ. ඉතා දක්ෂත ලෙස, අපක්ෂාළපාත ලෙස, ලොව රක්නා බැවින් පෙදෙසි නිරි‍ඳෝ මුවදෙව් රජු බැහැ දක්නට එසේ පැමිණෙත් .

ටිප්පණි:

1. සැපමැමිණි - ‘සැපමුණු’ ධාතු යි.

2. දැක්මෙන් - දැකුම් + එන් = දැකුමෙන් = දැක්මෙන්

45.

අන්වය : එ නරනිඳු මුළු ලෙව්හි සතැවුලිය ඔබා නරතුරු දන් දෙමිනු දු, දුගී ගරහට දොර ද නො දින්.

පදාර්ථො : ඒ නරෙන්ර්හි තෙමේ සකල ලොකයෙහි සන්තාපය මර්දනය කොටැ නිරන්තරයෙන් දානය දෙමිනුත්, දුර්ගේත භාවය නමැති ගෘහයට ද්වාරය (ඇතුළු වීමට අවසර) පවා නුදුන්නේ යැ.

විස්තර : මුවදෙව් රද මහ දන් දෙයි. ගමෙකැ පෙදෙසකැ දෙන ‍දනෙක් නෙවේ. මුළු ලොවෙහි මැ සන්තාපය (දුක) නිවා දන් දෙයි. එ ද එක් දෙ ‍දා දෙන දනෙක් නො වෙයි. නිරන්තර යෙන් දෙයි. එ සේ දෙන කලැ කෙබඳු ධනවතෙක් නම් කිහිප දිනෙකින් මැ දිලිඳු නො වේ ද? කවුරුන් කෙසේ දිලිඳු වුව ද මුවදෙව් රජ කිසි සේත් දිලිඳු වන බ‍ෙවක් නො පෙනේ. ඔවුන් ගේ ධනාගා‍රයෝ හිස් නො වෙ‍ත් මැ යි. ( එ හෙයින් එක් ගෘහය කට දොර පවා නො දෙන ලදි.) (ඒ ගෙට ඇතුව වීමට වත් අවසර යෙක් නො කැරිණ.) ඒ ගෘහය නම් දුගීත භාවය (දිලිඳු බව) නමැති ගෘහය යි.

මුවදෙව් රජ අක්ෂයය්යි (ක්ෂදය නො කළ හැක්කා වූ) ධනාගාර යන් ඇත්තකු බව මෙයින් පැවැසිණ.

ටිප්පණ:

1. ඔබා - ‘ඔබ’ (මැඬුම්හි) ධාතු යි.

2. සතැවුලි - (සතැවුලි +අ) ‘සතැවුලි’ යනු ‘ඉලි’ පස යෙදි වු භාව කෘදන්ත නාමයෙක් නො වේ. ‘ඉලි’ ප්රනත්යුයානයයන් විබත් ගන්නා කලැ ‘ය’ කාරා ගමයක් නැති. කැවිලි-

-46] මුවදෙව් දා විවරණය 89

පෙවිලි - යනාදිය විමසන්නේ යැ. ‘තැවුලි’ යන්නෙහි ද ‘ඉලි’ ප්රභත්ය.යයක් නැති. ‘තැවුල්’ යනු ද ප්ර9යොග යි. ‘ඉලි’ ප්ර්ත්යනයාන්තයන් ගේ මෙ බඳු අන්ත්ය. ස්වර ලොප‍ෙයක් නො වේ.

3. ලෙව්ති - ලොව් + හි = ලෙව්හි පස් වන බිවත් පර කල්හි ස්වරයා ගේ අනම්යලත්ව ය වී. ‘ලොව්’ ශබ්දයෙහි ‘ව්’ කාර ලොපය ද ස්වර දීර්ඝනය ද වැ ‘ලො’ යනු වෙයි.

4. දෙම්නි - දෙ + මිනි ‘දෙ ධාතු යි.

සිංහල ව්යාවකරණය නම් පාලි සංස්කෘත ව්යා‘කරණ ම යැ යි වරදවා ගත්තාහු ‘දා’ දීමෙහි ධාතූවක් දකිත. එහෙත් දැමෙහි යුන් දීමෙහි ‘දා’ ධාතුවෙක් සිංහලයෙහි නො ලැබේ.

5. දින් - ‍ ‘දෙ’ ධාතුයෙන් වු ‘දිනි’ යන්නෙහි අන්ත්ය ස්වර ලොපයෙන් වී

6. ගරහට - ‘ගරහ’ යනු ගෘහර්ථතවාචි නාම පද යි. සතරවන විබත් ගෙනැ ‘ගරහට’ යනු වී ‘ගෙට’ යනු අර්ථ‍ යි.

46.

අන්වය : දෙව් අඹුවන් එ නර වර යස ගී ගා නටත, අමර සෙන් අසි ගත් තමා දිගත්හි පුවළ හළ

(නොහොත්) දෙව් අඹුවන් එ නර වර යස ගි ගා නාටත, පුවළ අමර සෙන් තමා දිගු අත්හි ගත් අසි හළ.

පාදර්ථග : දිව්ය ස්ත්රී න් එ රජු ගේ කිර්ති ගීතිකාවක් ගායනය කෙරෙමින් නටන කල්හි, දිව්ය සෙනාව කඩු ගත්තා වූ තමන්ගේ දීර්ඝ හස්තයෙහි ප්රෞතඪිය (ආඩම්බරය) හැරැ දැමූ හ.

(නොහොත්)

දිව්යො ස්ත්රි න් එ රජු ගේ කීර්ති ගීතිකාවන් ගායනය කෙරෙමින් නටන කල්හි ‍ප්රෞ‍ඨ වූ දිව්ය සේනාව තම්න් ගේ දීර්ඝර වු හස්තයන්හි ගත්තා වු කඩු හැරැ දමූ හ.

90 මුවදෙව් දා විවරණ [46-

විස්තර : දෙවඹුවෝ මුවදෙව් රජු ගේ කීර්ති ගීතිකාවන් ගයමින් නටත්. ඒ ගීතිකායෙන් මුවදෙව් රජු කඞ්ග ශිල්පය දන්නා තරම් ද, ඔහු ගේ කඩුව සතුරන් පලවන පරිදි ද, විශෙෂ යෙන් වැනෙයි. දිව්යන භට සේනාවෝ ඒ ගී අසා, එයින් වැනුණු මුවදෙව් රජු ගේ කඩු සරම අසා, “අහෝ” ඇපි කුමක් දනිමු ද කඩුව වියැ යුත්තේ මුවදෙව් රජු වැන්නන් අතෙහි යැ අප ගේ අත් ගැනැ අපි මේ තාක් පෞඪ වූමු. මෙ බඳු රජකු ඇති කැලැ අපේ අත් කවර අත් දැ’ යි අත නිසා කළ දප් හරිති.

බාහු බලයෙනුදු බඞග ශිල්ප ඥානයෙනුදු මඛාදෙව රාජයාට දෙවියන් පවා පරදනා බව මෙයින් හැඟැවිණ.

මෙ සේ ද අරුත් ගත හැකි යැ. අසුරයෝ ඇතැම් විටැ සංග්රාකමොන්මුඛ වැ දිව්ය නගරයට පැමිණෙති.එ ‍ හෙයින් දිව්ය යෝ ද ඔවුන් හා යුධ කොටැ ස්වකීය නගරය රැකැ ගනු සඳහා කඩු ගත් අත් ඇති වැ සැරැසි සිටිත්. මඛාදෙව රාජ තෙමේ සියලු සතුරන් සාධා, අසුරයනුදු පවා පැරැදැවීමෙහි දක්ෂද වැ. වික්රාමප්ර තාපාදීන් යුක්ත වැ, මනු ලොව රක්නේ යැ’ යනාදීන් දිව්ය ඞගනාවන් විසින් ගායනය කරනු ලබන්නා වූ යශෝගීතිකාවන් අසා, දිව්යියෝද, ‍’මෙ වැනි මහානුභාව සම්පන්න මහිපාලයකු ඇති කලැ අපට අසුරයන් ගෙන් භයෙන් නො වෙන් මැ යැ. කිසි කලෙකැත් මඛාදෙව රජ තමා ගේ බාහුබල රක්නා ලද මනු ලොව පසු කොටැ ඔවුන් එනු නො දෙයි. අපඛඞගහස්ත වැ සිටීමෙන් කවර අර්ථපයෙක් වේ දැ’ යි කියා , අතින් ගත් කඩු දමත් මැ යි

මඛාදෙව ‍රාජයා අසුරසංග්රාඅමයෙහි ද රජ ග්රුහණය කරන තරම් යුදධදක්ෂ යැ යනු මයින් ධ්වනිත යි.

නරලො‍කපාලයන් අසුරමථනය කළ සේ කියැ හැකි ද යත් :- කීයේ මැ ‍ෙනා කාලිදාසයයන් විසින් ද -

‘ස කිල සංයුගමූර්ධ්නි සහායතං මඝවතා ප්ර තිපාද්යස මහාරථඃ ස්වභුජවිර්යංමගාපයදුච්චිරිතං සුවරවධුරවධුතභයාඃ ශරෛ’ ෴ යි ?

-47] මුවදෙව් දා විවරණය 91

(මහාරථඃ - මහායොධ වූ, සඃ- ඒ දශරථ තෙමේ, සංයුගමුර්ධනී - සංග්රා මාඝ්රක = යෙහි, මඝවතඃ - ඉන්ද්රකයාගේ, සහායතාං - සහාය බවට, ප්රනතිපද්යර - පැමිණැ, ‍ශ රෛඃ - ශරයන් (හි) කරණ කොටැ ගෙනැ, අවධූත භයාඃ - දුරු කරන ලද බිය ඇති, සුරවධුඃ - දිව්යනඞගනාවන් ලවා, ස්වභූජවීර්යං ස්වකීය බාහු බලය උච්ඡිරිතං - උසස් කොටැ. ආගාපයත් කිල - ගායනය කැරැවි ල)

ටිප්ප්ණි:

1. නටන - නට + තු.

2. ගය ගි - කීර්තිය වනන පිණිස බඳනා ලද ගී.

3. ගා - මිශ්රි ක්රිවයා නිපාතාර්ථ්යෙහි පූර්වය ක්රි යා නිපාත යි.

‘ගා’ ධාතුව ද ‘ගය’ ධාතුව ද එකාර්ථෙ යි. ‘ග’ යන්නෙහි ‘ය’ කාර ‍ ලොපය ද සවර්ණා දීර්ඝතය ද වීමෙන් ‘ගා’ යනු වෙයි.

47

අන්වය : එ නරනිඳු, මහඟු ගුණෙන් මුළු ලේ මුදුන් වැ ද, අනා ගුණෙහි ලොල් බව් කෙනෙක්හි දු දිහියැ නො හිණි.

පදාර්ථණ : ඒ රජ, මහාර්ඝජ වූ ගුණයෙන් සකල ලොකයට අග්ර, වැද, අන්යලයා ගේ ගුණයෙහි ලොල භාවය ක්ෂිණයෙක් හි ද (අත්) හරින්නට අසමර්ථ් වි යැ.

විස්තර : මුවදෙව් රජ සියලු උතුම් ගුණයෙන් යුක්ත යැ. උත්තම ගුණයෙන් හේ සකල ලොක‍යෙහි අග්රස යැ. එ තරම් ගුණවතෙක් මුළු ලොවැ වෙන නැතැ. එ බඳු භෙද අන්ය:යා ගේ ගුණයට ඇති ලොල භාවය (ආශාව) මොහොතකටවත් අත් හරිනු නො හැකි වී යැ. සියලු කල්හි අන්ය යා ගේ ගුණයට ලොභ කළේ යැ, ආශා ඇත්තේ වි යැ.

ලොකයෙහි ඇති තාක් ධනවතුන් අතුරින් අග්රක වූවහු අන්ය යා ගේ ධනයට ආශා කිරීම ඉතා මහත් දුර්ගුණයෙකි. ඒ එ සේ නම් ලේකයෙහි ඇති තාක් ගුණවතුන් අතුරින් අග්රධ වූ මුවදෙව් රජ අන්යනයා ‍ ගේ ගුණයට ද ලොභ කිරීම දුර්ගුණයෙක් නො වේ. ද? එ ද එ සේ මෙ සේ ලොභයෙක් නො වේ, මොහොතකටවත් අත් නො හරින අතීදෘඪ ලොභයෙකි.

92 මුවදෙව් දා විවරණට [47-

ඒ දුර්ගුණයෙක් නො වේ. අති ශ්රෙලෂ්ඨ වූ ගුණයෙකි. අන්යෙයාගේ ගුණයෙහි ලොල භාවය නම් , ඒ ගුණය හැඳිනැ, එය වන්නට, එය පුදන්නට, එයට ගරු බුහුමන් කරන්නට ඇති වන ආශාව යි. බොහෝ අය සියලු ගුණ තමන් කෙරෙහි මැ ලැ දක්නට කැමති වෙති, අනුන්ගේ ගුණ දැකැ දැකැ ද නුදුටුවන් වෙති, එයට ඊෂ්යාැ ‍ කෙරෙති. මුව‍දෙව් රජ එ බන්දෙක් නො වේ. කාගේ වුවද ගුණයක් දුටු විටැ එයින් කුල්මත් වෙයි, ඒ ගුණයෙහි ලොල් වෙයි, ඒ ගුණය ඇත්තහු බණවා, ඔහු ගේ ගුණය වනා, එයට සුදුසු සත්කාර ගරුකාර කෙරෙයි; ‘මම ගුණයෙන් අග්ර වෙමි’ යන අභිමානයට ක්ෂ්ණ‍යෙක්හි දු යටත් නො වෙයි; අන්තිම ප්රරමාණයේ දිලින්දකු දුටු යම් වස්තුවකට ලොභ කරන්නා සේ දුටු කොතරම් ගුණයකට ද ලොභය මැ කෙරෙයි

මුව දෙව් රජ ගුණවතුන් කෙරෙහි මෙන් මැ ගුණ දන්නන් කෙරෙහි දු අග්රර බව මෙයින් හැඟැවිණ.

ටිප්පණ :

1. මහඟු- ‘මහ අගය (වටිනා බව) ඇති’ යනු අර්ථ යි. ‘මහඟු’ ‘මහරු’ යන දෙ ‍ස දෙහි අර්ථඅ භෙදය සැලැකියැ යුතු. ‘මහරු’ යන්නෙහි අර්ථ.ය ‘පිදියැ යුතු’ යනු යි. ‘මහාගී’ යනු සංස්කෘත යි (මහා + අර්හ ) මහයට (පුජාවට ) අර්හ (සුදුසු වූයේ) මහාර්ග යි මහත අර්ඝ ය (අගය) යමක්හු ගේ ද හේ මහාර්ඝ් යි.

3. දිහියැ - (දහ +ඉයැ)අවස්ථික කෘදන්ත නිපාත යි. මේ කෘදන්ත නිපාතයෝ අනියමාර්ථෙ ද කාලාර්ථෙ ද වෙති. තු - අ. ඉයැ - යි ප්රුත්යවයයෝ තුන් දෙනෙක් වෙති.

‘දහ’ (හැරීමෙහි) ධාතුයි.

4. හිණ - ‘හෙ’ ධාතු යි.

5. බව් - ප්රිකෘතිය ‘බව්’ යනු යි, ‘බැව්’ යනු නො වේ. තුන් වන පස් වන විබත් ගෙනැ ස්වරය අනම්යා වැ සිදු වූ ‘බැවින්’ ‘බැවෙහි’ යන රූපයන් බලා, සිංහල ව්යා කරණරීතිය නො හැඳිනැ පහළ කරන ලද්දෙකි බැව්’ යනු

6 අනා - අන්ය යා ගේ ‘අන්’ සද () අනා - අන්හු, අන්නු (2) අනා, අන්හු - අනුන්, (4) අනාට, අන්හට - අනුනට, යන විසින් වර නැගේ.

-48] මුවදෙව් දා විවරණය 93

‘දනා’ යනු පාඨය කොට ගෙනැ ‘ජනයා ගේ’ යැ යි පුරාණ සන්නයෙහි අරුත් පැවැසිණ.

ඉති රද වැනුම්. රාජ වර්ණසනය මෙ සේ යැ. ________

48

අන්වය : සිය තික් තෙද රද දලන ගිනි පවුරු සියෙන් එ නිරිඳුහු ලෝ රක්නා ‍ෙසමෙහි, සරා සිරි එළැඹි.

පදාර්ථ_ - ස්වකීය තික්ෂළණ තෙරො රාජි නමැති දිලියෙන්නා වූ වහ්නි ප්රා කාර ශතයෙන් ඒ ‍ නරෙන්දරයා ලොකයා රක්ෂ ණය කරන්නා වූ සමයයෙහි, ශරද් ශ්රී‍ තොමෝ පැමිණියා යැ.

විස්තර : එ රජ ස්වකීය තෙජසින් ලොව රක්නා කාලයෙහි ශරද් ඍතුව පැමිණියේ යැ.

එ රජු ගේ තේජසින් ඉතා තියුණු යැ, ඉතා මහත් යැ, ලොකයා රක්ෂශණය කිරීමට එ මැ ප්රිමාණ වෙයි. එ කොතරම් ද යත හොත් :- ලොකය වඩා දිලියෙන ගිනි පවුරු සිය ගණනක් ලූවා වැන්නැ. දිලෙන ගිනි පවුරු සියෙන් වට කරන ලද්දෙක් යම් ‍ සේ මොනොවට රැකේ ද, එමෙන් මැ මුළු ලොව පතළා වු ඔහු ගේ තෙජස මැ කරණ ‍ කොටැ ගෙනැ ලොව රැකිණ. ඒ තෙජසින් සතුරෝ නැති වූ හ. මිනිස්සු අනශාසයෙන් වැළැකුණ හ.

මෙ මැ කීහ, ශ්රීහ වාණ භට්ටයෝ ද --

‘ජයති ජ්වලත්ප්රකතාප්ජ්වලනප්රාාකාරකෘතජගද්රනක්ෂඃෝ සකලප්රතණයිමනොරථසිද්ධිශ්රීැපර්‍්වතො හෂර්‍ඃ෴ යි.

(ජවලත් - දිලියෙන්නා වූ, ප්රාතාප - තෙජස් නමැති, ජවලනප්රාසකාර - ගිනි පවුරීන්, කෘත - කරන ලද, ජගත් රක්ෂඃෝ - ලොක රක්ෂසණය ඇති, සකල ප්රෝණයි - සියලු අර්ථීන්ගේ, මනොරථ සිද්ධි - මන‍ දොළ පිරීමට , ශ්රීල පර්වෂතඃ ‍- ශ්රී පර්ව ත වූ, හර්ෂඃ - හර්ෂූ (රජා තෙමේ. ජයති = දිනේ)

ටිප්පණි : 1. සරාසිරි - උද්යාින සලිල ක්රී ඩා යාත්රාජරම්භාදීහු ශරදෘතයෙහි දී කැරෙති. මෙහි දු මඛාදෙව රාජයා ගේ උයන් ගමන් වන හෙයින් ශරදාතුව මැ ගත් හු. 94 මුවදෙව් දා විවරණය [49-

2. එළැඹි - ‘එළඹ’ (පැමිණීමෙහි) ධාතු යි.

3. රක්නා - ‘රක්’ ධාතු යි.

4. සෙමෙහි - සම + එහි = සමෙහි = සෙමෙහි. සමයාර්ථියෙහි ‘සම’ ‘සමා’ යන දෙ සද මැ වෙයි.

5. තික් - තීක්ෂමණ (තියුණු) යනු අර්ථ යි.

49.

අන්වය : සරා නුබ කුස්හි දුනූ සරා තිසර වැළ සිරින් දුනූ බලා වැළ විළී සමහ ඇවිළී ගිය එව්.

පදාර්ථි : ශරද් ආකාශ කුක්ෂිියෙහි ජනති වූ හංසාවලිය (විසින්) ශොබායෙන් (ශ්රී යෙන්) දිනන ලද්දාවූ (පරදවනු ලැබූ) බලාකාවලිය විරිඩිත වැ (විළි ඇත් වැ = ලජ්ජිත වැ) එක් වරැ මැ නොහොත් සම්පූර්ණබයෙන් මැ හැකිළි ගියා වැන්නැ.

විස්තර : වර්ෂාර කාලයට ඉක්බිති වැ ශරදෘතුව පැමිණෙයි. වර්ෂාල කාලයෙහි බලාකාවෝ (කොක්කු) බොහෝ වෙති. ශරදාතුව පැමිණි කලැ හංසයෝ නාද කෙරෙමින් අහස්හි හැසිරෙති, බලාකාවෝ නැති වැ යෙත්. අහස්හි ඇති වූ නාද සහිත වු හංස ශ්රේබණිය බලාකාවලියට වඩා අධිකතර ශෙභා ඇත්තේ යැ. එ හෙයින් පැරැදුණා වූ බලාකාවලිය ලජ්ජ ඇති වැ එක් වරැ මැ නොහොත් සම්පූර්ණාායෙන් මැ හැකිළී ගියා වැන්න.

ශරද් කාලයෙහි කොකුන් නො වෙන බව ද හංසයන් වන බව ද මෙ කී සැටි යැ.

‍ටිප්පණි:

1. සමග - ‘එක් වැ’ යනු ද ‘සම්පූර්ණහයෙන්’ යනු ද මෙසහි අර්ථා යි. මේ අර්ථ. ද්වයය ‍මැ මෙ තන්හි යෙදෙයි.

2. ගියා - ‘යා’ (ගමන්හි) ධාතුව නිසා නිපාතයෙන් වූවෙකි.

‘යා’ ධාතුව ‘බම’ ආදි ගණ හි. උභයපද යි. (පෙර පද) යා යති. අතිතයෙහි ලා දෙබස් මැ ‘ගිය’ යනු නිපතිත වෙයි. (අත් පද) යේ - යෙති.

50 ] මුවදෙව් දා විවරණය 95

3. ඇවිළි - ‘අවුළු’ ධාතු යි.

4. විළි - විළි + යි = විළි + ඊ = විළී යනු ධාතුව වෙයි. විළියේ - විළියෙති - විළියෙති - විළියිනි - විළියුණු. ‘රිසි’ ‘දිළි’ යනාදිය ද විමසන්නේ යැ.

5. දුනු - ඉපැදීම යැ ජය ගැනිම යැ යන ඇරුත් දෙක්හි මැ ‘දන’ ධාතුව වෙයි.

6. වෘත්තය - මේ ‘සඳහට’ (සන්දමෂට) නමින් එළු ස‍ඳැස් ලකු‍ෙණහි දැක්විණ .ලක්ෂ ණ ‍ ද පැවසින -

‘පෙදෙන් පෙදැ පිරියතැ කුරු ඩැඩැ පද නැගෙ නම් බහල් මත් කි ලකුණු දනු සඳහට යැ හෙ මෙසේ ෴ යි.

‘පාදයෙන් පාදයෙහි කෙළවරැ අකුරු ඩැහැ ගනිමින් පාද නැගේ නම් (යා ගි නම් වෘත්තයට ) කී ලකුණු අනුවැ මාත්රාි දෙ සාලිසෙක් ද වේ නම් සන්දධෂ්ට යැ යි දන්නේ ය. හේ මෙ‍ සේ යැ යන අර්ථර ය.

‘සන්ද ෂ්ට’ යනු වාත්තයෙකැ නමක් කෙටැ දැක්වුණු සේ නො යෙදෙයි. වෘත්තය කුමක් වූව ද පූර්වේ පාදය කෙළවර වන අකුරු දෙකින් හෝ වැඩියෙකින් හෝ අන්තර පාදය ඇරැඹේ නම්. ඒ සන්ද ෂ්ට ලක්ෂ ණය යි ‘සන්‍දෂ්ට’ (සම් + දෂට) යන්නෙහි අර්ථ නම් ‘මොනොවට වඩානා ලද’ යනුයි. මේ යමක හෙවත් ශබ්ද චිත්රෝ ප්රනබන්ධර විශෙෂයෙකි. වාත්ත විශෙෂයෙක් නො වේ.

50

අන්වය : එ කල්හි , සරා රිවි කෙසර සුනිල් ගුවණ මිණි තෙලේ වජඹුතු, මහ මේ නෙ ගිජිදු මුළු පැලෑ.

පදාර්ථි : ඒ කාලයෙහි , ශරත් සූර්ය් නමැති කෙසරිහු (සිංහයා) අතිනීල වූ ගගන (ආකාශ) නමැති මිණි තලයෙහි විජෘම්භණය කරත් මැ මහා මෙඝ නමැති අනෙක හස්ති සමූහයෝ පලා ගියෝ යැ.

96 මුවදෙව් දා විවරණය [50-

විස්තර : සිංහයා නිල් මිණි තලෙයෙහි සිටිනු හා සමඟ මැ අනෙක ‍හස්ති සමූහයෝ යම් සේ පලා යෙත් ද, එමෙන් මැ ශරත් සූර්යමයා ඉතා නිල් වූ අහස්හි බබළත් මැ අ‍ෙනක මහා මෙඝයෝ පලා ගිය හ. ශරත් කාලයෙහි වැසි නැති බව ද, ආකාශය ඉතා නිල් බව ද, සූර්යතයා චණ්ඩ බව ද මේ කි සැටි යැ.

ටිප්පණි

1. කෙසර - ගෙල වටා කෙසුරු ඇති හෙයින් සිංහ කෙෂර නම් වේ. ‍ ‘කෙසරින්’ යනු සංස්කාත යි.

2. සුනිල් - මේ අධික යි මෙය යෙදුණෙන් පද්ය යා ගේ රසය ද ඌන වියැ, කවර හෙයිනැ යත් :- ‘ගුවන සුනිලැ’ යි කියා. යළි ‘මහ මේ පැලැ හ’ යි කි කලැ, හේ පුනරුක්තියක් හා සමාන යැ. මහ මේ පැලෑ ඉක්බිති ගුවන සුනිල් වන හෙයිනි. මේ පද්යියා ගේ පිණ්ඩර්ථ ය ද ‘ශරත් කාලයෙහි ගගනය නීලවර්ණ් යැ’ යනු යි. ඒ බව මුලැ මැ කියා නැවතැ හඩ්ගියෙන් හඟවන්නට යාම නිරථ්රනක වූ ප්රියත්නයෙකි.

3. වජඹුතු - වජඹ + තු = වජඹුතු. ස්වර පර රුප යි.

‘වජඹ’ ධාතු යි.

ඇතැමෙක් සංස්කෘතය බලා ‘වි’ පූර්ව ‘ජඹ’ ධාතුවක් දක්වති එහෙත් සිංහලයට ජඹ’ ධාතුව සාවාට අඟ වැන්නැ.

විකාශය , විස්තරය, දාශ්යිමාන වීම, වර්ධ නය යනාදි අනෙකාර්ථ යනිහි ‘වජඹ’ ධාතුව යෙදෙයි.

4. එ කල්හි - ‘වජඹුතු’ යන අවස්ථික කෘදන්ත නිපාතය ද සිටියැ දි ‘එ කල්හි ‘ යනු යෙදිමෙන් පුනරුක්තියෙන් නො වේ ද? ‘ඒ කල්හි’ යනුයෙන් ‘ඒ ශරත් කාලයෙහි’ යන අර්ථපය ලැබෙයි. ‘වජඹුතු’ යනුයෙන් මහ මේ නෙ ගිජිඳු මුළු’ පැලෑම සරා රිවි කෙසර සුනිල් ගුවණ මිණි තෙලේ වැජැඹිම හා එක් වරැ සිදු වුබව හැඟැවෙයි.

5. පැලෑ - ‘පලා’ (පැලෑමෙහි) ධාතු යි‍.

6. මුළු - සමූහ යනු අර්ථප ය (1) මුළ - මුළු, (2) මුළ - මුළු, (3) මුළින්, (4) මුළට, (5) මුළෙහි යන විසින් වරන්නැහෙයි.

-51 මුවදෙව් දා විවරණය 97

51 අන්වය : කෙමළ මඳ මුවරඳ ගඳ අවල පවන්, වන වමියන් මන් නිහිය පෙරටු ක‍ෙරමින් මෙන්, හමළ,

පදාර්ථට : කොමළ වූ, ඉතා මන්ද වූ, මරකරන්දා ගන්ධමයෙන් ආකුල වූ මාරුතය (තෙමේ) වෙන් වූ ස්ත්රීළන් ගේ සිත සෙමෙන් සෙමෙන් අභිමුඛ කෙරෙමින් මෙන් හැමී යැ.

විස්තර : (ශරත් කාලයෙහි ) මල් රොන් සුවඳින් අවුල් වූ මෘදු වූ ඉතා මඳ වූ සුළඟ හැමී යැ. කුමක් කෙරෙමින් මෙන් හැමී ද? විරහිණින් ගේ සිත සෙමෙන් සෙමෙන් ඉදිරියට කෙරෙමින් මෙන් හැමී යැ.

ශරත් කාලයෙහි වෙළදාම් ආදිය සඳහා පුරුෂයෝ විදෙශ යට යෙති. ඔවුන් ගේ ප්රිෙයා‍ වෝ ගෙදොර බලා ගෙනැ වෙසෙති කොමළ වු මඳ මඳ මු වුවරඳ ගඳින් අවුල් වූ සුළඟ ශරීරයට වදනා කලැ ප්රි යාවනට කාමාශාව උපදී. ගත වූ මෙඝ කලාය යැවූ පරිදි පිළිබඳ වූ සිත සෙමෙන් සෙමෙන් අභිමුඛ වෙයි. (ඉදිරිපත් වෙයි.) එ හෙයින් පුරුෂයන් ගේ ආගමණය පතන්නට වෙති.

ගුණත්රමය යුක්ත වූ මාරුත ස්පර්ශතයෙන් කාමොද්දීපනය වන බව සසදායෙහි දු කියැවිණ -

‘දිහි මෙ ද පියන් සුරතසු ‘යන් සඳුන් පලු තනවමින ‘ දෙ ‘පුරැ පවන් මෙහෙයී හා කෙළි දෙළේ ෴ යි.

ටිප්පණි :

1. කෙරෙමින් - මේ ආත්මනෙපද මිශ්ර් ක්රි යා නිපාත රූප යි.

2. මන් - මේ ‘මන්’ (සිත) නම් ගත වූ මෙඝ කාලයෙහි පැවතුම් පිලිබඳ වූ සමෘතිය යි. (සිහිය යි.)

3. නිහිය - මන්දාඳර්ථලයෙහි අව්ය.ග පද යි.

4

98 මුවදෙව් දා විවරණ්ය [52-

4. වන - විරහි විරහිණී යන අර්ථය දෙකහි මැ සිංහලයෙහි ‘වන’ සද වැටේ. ස්ත්රිිය ගෙන් වෙන් වූ පුරුෂයා ‘විරහි’ නම් ද, පුරුෂයා‍ගෙන් වෙන් වූ ස්ත්රිිය ‘විරහිණි’ නම් ද වෙයි. ‘විරහ’ යනු වෙන් වීමට නමි.

5. වමියන් - ස්ත්රියයට ‘වමි’ යනු නමෙකි. සංස්කාතයෙහි ‘වාම’ යනු වෙයි. ‘වාම’ ශබ්දය මනොහරාර්ථියෙහි දූ වැටේ. ස්ත්රිෙය ‘වාමා’ නම් වනුයේ මේ අර්ථ යෙන් ල. පුරුෂයා‍ ගේ වාම පාර්ශූවයෙහි වන හෙයිනුදු ‘වාමා’ නම් වියැ හැකි.

6. හමළ - අතීත ආඛ්යායත පද යි. ‘හමර’ ( හැමී‍ෙමහි) ධාතු යි.

7. කොමළ මඳ මඳ මුවරඳ ගඳ ‘වල පවන් - මෙයින් මාරුත‍යාගේ ගුණ ත්රුයය දැක්වුහු. කොමළ යනු‍ෙයන් ශෛත්යෙය (ශීත ගුණය) ද, මඳ මඳ යන්නෙන් මාන්ද්්‍යය ද, මුවරඳ ගඳ ‘වල යන්නෙන් සෞරභ්යණය (සුරභි ගුණය - සුවඳ වත් බව ) ද හැඟැ වේ. මේ ගුණ ත්රියයෙන් යුක්ත වූ මාරුතය විඩා දුරැ ලා කාමොද්දීප නය කිරීමෙහි සමර්ථය යැ.

52.

අන්වය : මහ ගල්, එ කල් පියොවුරු මඬලේ කල් සොමි පහස් නො ලදිත්, සිකි කැන් නිල් උපුල් කලබ නො පලන්.

පදාර්ථද : මහා පර්ව තය (තෙමේ) ඒ කාලයෙහි දොෂ නොහොත් ඒ කාන්තාව ගේ පයෝධර මණ්ඩලයෙහි කාන්ත වූ සෞම්යු වූ ස්පර්ශිය නො ලැබු හෙයින් මයූර සමුහ නමැති නීලොත්පල කලාපය නො පැලැන්දේ යැ.

විස්තර : ශරත් කාලයෙහි පයෝධ‍රයෝ (වැසි වලා කුළු) නො වෙති. එ හෙයින් මොනරු පර්‍වත මස්තකයෙහි නැටුම් නෙ කෙරෙති. පවර්තො මුදුන්හි මොනරු නටන කලැ පවර්තතය නිලුපුල් කලප් පැලැඳැ ගත්තා වැන්නැ. වැසි වලා නැති කලැ පර්වපතය නටන මොනරුන් නො දැක්වීම කෙ බඳු ද? ස්වකිය ප්රි යාව ගේ පයෝධර (ස්තන) ස්පර්ශ්ය නොලත් හෙයින් දොම්නම් වූ පුරුෂයකු මානෙල් මල් කලප් නො පැලැඳිම වැන්නැ.

-52 ] මුවදෙව් දා විවරණය 99

ගත වූ මේඝ ඍතුව පයොදර (වැසි වලා නොහොත් තන) ඇති කලකි (කාලයෙකි නොහොත් කාන්තාවකි) දැන් පවත්නා ශරදාතුව පයොධර නැති කල්කි . මහ ගල පුරුෂයෙකි. හේ ගිය ගල් පියෙවුරු මඬ‍ෙල් කල් සොමිපහස් ලදින් සිකි කැන් නිලිපුල් කලබ පැලැදියේ යැ. මේ කල් පියාවුරු මඬලේ කල් සොමි පහස් නො ලදින් සිකි කැන් නිලිපුල් කලබ නො පැලැඳි‍යේ යැ.

කුමාරදාසයෝ ද -

‘ප්රසවාසමාලම්බ්ය- ඝනාගමශ්රියයාඃ පයොධරස්පර්ශළ වියොගනිස්පෘහඃ මහීධරඃස්වං ශිඛරාවසංගිතා ත්යධජත්යවසෞමත්තශිඛණ්ඩිශෙඛරම්’ ෴ යි.

මෙ මැ කී හු.

(අසෞ මහීධරඃ - මේ පවර්තැ තෙමේ, ෂනාගමග්රි්යඃ - මෙඝාගමශ්රිරය ගේ; ප්රධවාසම් - විරගය; ආලම්බයා - එල්බැ ; පයොධරස්පර්ශැ - මෙසෂස්පර්ශකයා ගේ නොහොත් ස්තන ස්පර්ශණයා ගේ , වියොග - වියොවෙහි; නිස්පාහ: නිරබිලාෂ වූරයේ; ශිඛාරාවසංහිනම් - හිඛරයෙහි යක්තවු; ස්වයම් - ස්වකීය වූ. මත්තශිකණ්ඩිමත්ත මයුර නමැති; ශෙඛරය ශෙඛරම් හෙවත් නාහා පලන් මල් කඩා; ත්යාජති - හරි)

ටිප්පණි :

1. ලදින් - ලදු + ඉන් = ලදින් ‘ලදු’ යනු ‘ලබ’ දයින් වු අතිත කෘදන්ත නාම යි. ‘ලදුයෙන්’ ලද්දෙන්’ යන රූපයෝ ද මේ අර්ථපය දෙති.

2. පියොයුරු - සංස්කෘතයෙහි ‘පයොධර’ යනු මේඝ කූටය යැ ස්ත්රීත සන්නය යැ යන අරුත් දෙක මැ දෙයි. ‘පයස්’ යනු ජලයට ද කීරට ද නමි. පයස් හෙවත් ජලය ධරනුයෙන් මෙඝ කූටය පයොධර වෙයි. පයස් හෙවත් කිරි ධරනුයෙන් ස්ත්රීු ස්තතනය ද පයොධර යි. මෙ තන්හි ‘පියොවුරු’ යනු ද මේ අර්ථප දෙක මැ දෙයි. මෙ සේ එක් පදය මැ අර්ථත දෙකක් දෙන්නට යෙදුනු කලැ එයට ශ්ලෙෂ යැ යි කියති. ‘එ කල්’ යන තන්හි ‘කල්’ යනු ද නිදර්ශින යි.

3. මඬලේ - මඬ්ලු + ඒ ප්රධකෘතිය ‘මඬුලු’ යනු යි. ‘මඩල’ යනු නො වේ. 1 (3) 1 වන ටිප්පණිය බලන්නේ යැ.

100 මුවදෙව් දා විවරණය [53-

4. මහ ගල් - මෙයින් ලැබෙන් අර්ථ ය ‘මහා පර්වයතය’ යනු පමණෙකි. එ හෙත් ‘එ කල්’ – ‘පියොවුරු’ – ‘සිකි කැන් නිලිපුල් කලබ’ යන මේ එක එකින් දෙ පක්ෂ.යෙක් හැඟැවෙයි. කාලයා ගේ පයොධර (මෙඝ) ස්පර්ශාය නො ලැබැ සිකි කැන් නො පැලඳනා මහ ගල වෙයි. එ මෙන් කාන්තාව‍ ගේ පයොධර (සන්න) ස්පර්ශණය නො ලැබැ නිලිපුල් කලබ නො පලඳනා කවරෙක් වේ දැ’යි ප්ර්ශ්නය නැගූ කලැ, ‘වල්ලභයෙක් වේ’ යන උත්තරය ලැබෙන හෙයින්, මෙහි ‘මහ ගල්’ යනුයෙන් මහා පර්ව තය මෙන් මැ වල්ලභයෙක් ද හැ‍ඟේ. මෙ බඳු කියුම් අලඞකාරිකයෝ සමායොක්ති යන නමින් දනිති.

5. එකල් - මෙහි ‘කල්’ යනු ‘කාල’ කාන්තා’ යන අර්ථය දෙ‍ක්හි මැ යෙදේ. කාන්තාර්ථනයෙහි ‘කල්’ යනු පුමිතිරි දෙ ලිගු යෙහි සම යි. කාන්තා (ඇලුණු පුරුෂයා) යැ, කාන්තාව (ඇලුණු ස්ත්රිෘය) යැ යන දෙදෙනා මැ එයින් එක සේ හැඟෙන හෙයිනි.

6. පලන් - අතීති කාල ප්රණථම පුරුෂ එකවචන ආඛ්යානත පද යි. ‘පලනි’ යන්නෙහි අන්ත්යර සවර ලොපයෙන් සිද්ධ යි.

‘පලඳ’ ධාතු යි.

7. සිකි - මයූරයාට නම් යැ. සිංසකෘතයෙහි ‘ශිඛිත්’ යනු වෙයි. ශිඛාවක් ඇත්තෙන් මයූර ‘ශිඛින්’ නමි.

8. නිලිපුල් - නිල් + උපුල් = නිලුපුල් = නිලිපුල්. ස්වර පූර්වි රූපයි. ‘ඉපුල්’ යි පුෂ්ප විශෙෂයකුදු ඇතැ යි වෙදවරු කියති. එ හෙත් මෙහි ගැනුණේ උපුලි.

53.

අන්වය - මත ගජ රජ ළ සල් යටියෙහි කට කසත මත් බමර මුළු ලොල් දැහැ මෙහොතක් අහස්හි බුමූ.

පදාථර්‍ - මත් වූ හස්ති රාජයා බාල වූ සාල යෂ්ටියෙහි කපොලය කසත් මැ මත් වූ භ්රතමර සමූහයා ආශාව හැරැ මුහුර්තියක් ආකාශයෙහි භ්රයමණය කළ හ.

විස්තර : ශරත්කාලයෙහි හස්තීන් ගේ කපොලාදි ස්ථානයෙන් මද වහනය වන බව මෙ කී පරදි යැ

-54] මුවදෙව් දා විවරණය 101

භෘඞගයෝ පුෂ්ප මධුයෙහි මෙන් මැ හස්ති මදයෙහි ද ලොභය කෙරෙති, ඇත් මදයෙහි ද සතපත් (රුක් අත්තණ) මල්හි ද සිවද එක බඳු යැ යනු කවි සමය යි, කීයේ මැ නො, කාව්යතශෙඛරයෙහි -

‘ගිජිදුන් සත් ම දේ සත්පත් කුසුම් සුව දේ නො මැ හැඳිනැ ඇවි දේ බමර මුළු විදි වෙහෙස නො ම දේ

භ්රගමර සමූහයා හස්ති කපොලය හාත්පසැ බාමා කණියෙහි මොහොතක් හි මද ගෙනැ නැ‍ඟෙන‍ සේ කිහ. ප්රාවරයෙනයෝ ද-

‘පරිඝොලන්තකඛලිඅං සත්තච්ඡඅකුසුමධවලරෙණුක්ඛඉ අම් උප්පුසඉ දා කණවඩකං මුහුත්තගජකණ්ණචාමරං භමරඋලම්’ ෴ යි.

(පර‍ඝොලාන්තකබ්ලිඅං - හාත්පසැ බැමමින් හුණුවා වූ, සත්ත වඡ කුසුම - සත්පත් කුසුම්හි, ධවලරෙණු - සුදු රොන් ; උකඛ ඉ අම් - තැවරුණා වු, මුහුන්ත - මොහොතක්, ගජකණ්ණචාමරං - ඇත් කහට සෙමෙර වූ , භමර උලම් - භ්රුමර සමූහයා , දාණවඩකං - (ඇත්) මද මඩ, උපඵුස ඉ - උඩට නගිති.)

ටිප්පණි :

1. කට - සංස්කෘතයෙහි දු හස්ති කපොලයට මේ නමි කී හ. කාලිදචාසයෝ -

‘කණ්ඩුයමානෙන කටං කදාචි - දවන්යණද්විපෙනොත්මර්ථාතා ත්ව්ගස්යස’ ෴ යි.

(කදාවිත් - කිසි කලෙකැ, කටං - ‍ොපුල. කණ්ඩුයමානෙත - කසන්නා වූ. වන්යකද්විපපෙන - වල් ඇතකු විසින්, අස්ය - මේ වෘක්ෂායා ගේ, ත්වක් - පොත්ත, උන්මාජිකා - ගලවන ලද)

2. කසත - කස + තු

3. යටියෙහි - මෙහි ‘යටි’ නම් ‍ක ඳ යි. මේ රිට යැ, ශාඛාව යැ යනාදි අර්ථ.යන්හි දූ වැටේ

102 මුවදෙව් දා විවරණ්යර [54-

4. මොහොතක් - මෙයින් භෘඞගයන් ගේ මද ලොභය ඉතා මහත් බව හැඟැ වූ හ. ‍ මත ගජ රළ ළ සල් යටියෙහි කට කසත් මැ, භෘඞගයන් අහස්හි බමනුයේ ‍මොහොතක් පමණෙකි. කැස්ම නවතුත් මැ ඔහු යළි දු වහා අවුත් ගජ කපෝලයෙහි රැස් වෙති. ගජ මද එ තරම් සුවඳ යැ.

5. බුමු - ‘බම’ ධාතු යි.

54.

අන්වය : විල් කල් සෙරෙන් ආ තිසර යෙහෙළියන් සුපුල් පියුම් පියුම් රා මිණි තැටියෙන් මීයුරු මී පෙවු.

පදාර්ථහ : තඩාග නමැති කාන්තා තොමෝ චිර කාලයෙකින් (බොහෝ කලකට පසු පැමිණියා වූ හංස ධෙනුන් නමැති සඛිත් මනා වැ පිපුණා වූ පදම නමැති පද්මරාගමණි වෂකයෙන් මධුර වූ මධුව පානය කැරැවූවා ය.

විස්තර  : යම් සේ කාන්තාවක් බොහෝ කලකට පසු පැමිණි යෙහෙළින් පියුම්රා මිණි ඔඩමින් මියුරු වූ මී‍ පොවා ද, එ මෙන් මැ තඩාගය ද බොහෝ කාලයකට පසු පැමිණියා වූ හංසයන් මනා වැ පිපුණා වූ පියුමින් මියුරු වූ මී පෙවි යැ.

ශරත් කාලයෙහි විල්හි පියුම් පිපුණු බව ද, මේඝ කාලයෙහි විල් හැරැ ගිය හංසයන් පෙරළා විලට පැමිණි බව ද, එහි පියුම් මී පූ බව ද මේ කී සැටි යැ.

කෛලාසයෙහි ‘මානස’ නම් විලින් පිටත් සෙසු සියලු විල්හි පද්ම යෝ මෙඝ කාලයෙහි වැනැසෙත්. එ හෙයින් හංස‍යෝ මෙඝාගමයෙහි දී මේ සෙ‍සු විල් හැරැ මානසයට යෙති. මේ කවි සමය යි. කියැවිණි මැ නො, කාලිදාසයන් විසිනුදු -

‘කර්තුං යච්ච ප්ර්භවතී මහිමුච්ඡලින්ධ්රාහතපත්රාංි තචපුත්වත තෙ ශ්රරවණසුභගං ගජ්රිතං මානසොත්කාඃ ආ කෛලාසාද්බිසකිලයචෙඡදපාථෙයවන්තඃ සම්පත්ස්යෛනෙත් නභසි භවතො රාජහංසාඃ සහායඃ ෴ යි

-54 ] මුවදෙව් දා විවරණය 103

(එම්බා මේඝය) තෙ - තාගේ, ගත් ගර්ජිතම් = යම් ගර්ජනයෙක්, මහිං - පෘර්ථමවිය, උච්ඡිලින්ධ්රා තපත්රාංා = කඳුලු ගෙඩිඅ යැ මල මැ ඡත්ර- කොටැ අත්තී, කර්තුම් - කරන්නට, ප්රඡභවති - පොහොසත් ද, ශ්රිවණමධ්රයරං - කරණිමධුර වූ, තත් ගර්ජිතා + ඒ ගර්ජිතය, ශ්රැිත්වා - අසා , ම‍ානසොන්කා = මානස නම් විල්හි අභිලාෂ ඇති වූ, බිසකිසලයන්වඡ ද- කෙ එඹු දැළි කඩ, පාථෙයවන්තිං - මර්ගොිපකරණ කොටැ ඇති, රාජශංසාඃ - රාජහංසයෝ. නඟසි - ආකාශයෙහි, භවතඃ තට, ආ කෛලාසා ත් - කෛලාස පර්ථ තය දක්වා, සහායාඃ - යහළු වහු, සම්පත්ස්යින්තෙ - මත වන්නෝ යැ)

(තොප ගේ ධවනි ඇසූ රාජ හංසයෝ ‘මෙඝ කාලය පැමිණායේ ය. මේ කල්හි මානසයෙන් පිටත් සෙසු තන්හි පද්මයෝ නො වන්නා හ. කෛලාස යෙහි එ මානය නම් විලට මැ යම්හ’ යි නිශ්චය කොටැ මාර්ගෝපකරණ පිණිසැ නෙඑඹු දැළි තුඩින් ගෙනැ යන්නෝ, තොප නුහුදෙකලා කොට ‍ කැට වැ යන්නාහ යනු යි.)

එ සේ මානසයට ගිය රාජ හංසයෝ මෙඝ කාලය මානසයෙහි ගත කොටැ ශරදාගමයෙහි දී යළිත් විලට පැමිණෙත්.

ටිප්පණි :

1. පෙවු - ‘පො’ ධාතුයෙන් වූ ප්රයයුක්ත අතීත ප්රැථම පුරුෂ බහු වචන ආඛයාත යි (විල්) ‘කල්’ යන උක්තය එකවචන වූව ද ස්ත්රීම ලිඞග වන හෙයින් සිංහල රීත්යාවනුකූල වැ ආඛ්යාාතය බහු වචන වී.

2. මී - පුෂ්ප මධුව (මල් පැණි ) යැ, මෘද්විකාදී මද්ය පානය යැ යන අර්ථන දෙක මැ මෙ තන්හි ලැබේ.

3. තැටියෙන් - කුඩා තටුව ‘තැටි’ නමි.

4. යෙහෙළියන් - ‘යහළු’ යනු ස්ත්රීඝප්ර්ත්ය,යවන් වූ කලැ, ‘යෙහෙළි’ යනු වෙයි. ස්වරයන් අනම්යැ වූ කලැ වියැ යුත්තේ ‘යහැළි’ යනු යි. එහෙත් මෙ තන්හි ‘අ’ කාරය ‘එ’ වෙයි. (මහණ) මෙහෙණ - (මණවු - මෙණෙවි - යනාදිය ද විමසන්නේ යැ.

5. සෙරෙනා - සෙරෙන් + ආ ‘චිර කාලයෙකින් පැමිණියාවූ’ යනු අර්ථම යි.

‘සර’ යනු චාරාර්ථහයෙහි අව්ය‘ය පදයෙකි. ඇතැම් අව්යයය පදයන් ඉන් - එන් - අට යනාදි ප්රුත්ය‘යයන් ගෙනැ අනුදු අව්ය.ය පදයන් නිපදවන බව පෙනේ. හොත් - හොතින්, දැන - දැනට යනාදිය ද විමසන්නේ යැ.

104 මුවදෙව් දා විවරණය [45-

55.

අන්වය  : බෙයද මඩලෙහි සිකි සඳැස් පිල් නො හඹළ ද, ගිරිනිල් මල් වියො අඹුවනට තැවුලි දියුණු කෙළෙ.

පදාර්ථන : මෙඛලා මණ්ඩලයෙහි මයූරයා චන්ර්විමක පිච්ඡයත් ආවතීනය නො කළ ද, නිලඣිංටී (ගින්නෙර) මල් (පුරුෂයන්ගෙන්) වෙන් වූ ස්ත්රීනනට තාපය ද්විගුණ කෙළේ යැ.

විස්තර : ශරත්කාලයෙහි මයූරයා පර්වනත නිතම්බයෙහි සඳැස් පිල් විදහා නෘත්ය් නො කෙරෙයි. එ හෙත් ගින්නේර මල් විරහිණින් ගේ චිත්ත සන්තාපය අධික කෙළේ යැ. කෙසේ ද? විරහිණිහු ශරත්කාලයෙහි ශීත සුගන්ධල මන්ද මාරුතයෙන් උද්දීප්ත වූ කාමාශායෙන් පිඩිත වූවාහු විදෙශගත වූ සිය සැමියන් සඳහා කොටැ චිත්ත සන්තාපයට පැමිණෙති. පර්වතත නිතම්බ යන්හි ගින්නෙර මල් දුටු කලැ,’ඒ මයූර නෘත්යපයෙකැ’ යි වරදවා ගෙනැ, මෙඝ කාලය පෙරළා පැමිණියේ වන. අහෝ අප ගේ සැමියන් නැති වැ අපි මේ කාල‍ිය කෙසේ ගෙවමු දැ’යි චිත්ත සන්තාපය ද්විගුණ කෙරෙත් මැ යි. මයූර නෘත්යේය වනුයේ මෙඝ කාලයෙහි යැ.

ශරත් කාලයෙහි මයූරා නෘත්යි නැති බව ද ගින්නේර මල් ඇති බව ද, ඒ මල් මොනර පිල් මෙන් නිල් බව ද මෙයින් කියැවිණ

මෙඝ කාලයෙ විරහිණිනට අතිශයින් සන්තාපදායක වන බව කියන ලද -

‘ශිඛති කූජ ති ගජිති තො‍යදෙ ස්ඵුරති ජාතිලතා කුසුමාකරෙ අහහ පාන්ථ ත ජිවනි තෙ ප්රි‍යා නභසි මාසි යාසි ගෘහං යදි’ ෴ යි.

(අහහ පාන්ථ - එම්බා මැඟිය, නභසි මාසි - නිකිණි මසැ, ශිඛිනි - මයුරායා කුජති - නාදකරත් මැ, තොයදෙ - මෙඝයඃ ගර්ජ-ති - ගුගුරත් මැ. ජාතිලතා,කුසුමාකරෙ-දැ ලිය මල් උයන,ස්ථුරති-සැලෙත් මැ,යදි-ඉදින්,ගෘහ- ගෙට, න යැසි - නො යෙහි ද, ( එ නස් වී නම්) තෙ - තාගේ, ප්රි,යා - භාය්යාසක තොමෝ ථ, න ජිවති - ජිවත් නොවෙයි).

නීලඣිංටී වෘක්ෂියන් පිච්ඡාවතීනය කළ මයූරයන් වැනි බව කාව්යංශෙඛරකාරයෝ ද කීහු -

55] මුවදෙව් දා විවරණය 105

‘කෙළනා මුව පො ල් ලා හා තොලු දුන් නව ප ල් ලා හා සුහුඹුල් ගිරිනි ල් ලා හා පිල ‘ඹළ පිල් ව ල් ලා හා’ ෴ යි.

සසදායෙහි දු මෙ මැ කියැවිණ -

‘නැත ද සිකින ‘ඹළ පිල් සකින් පුද පෙරැ සේ දියුණු කළ වන් එ පුද ගිරිනිල් මල් කැල සුපුල්’ ෴යි. ටිප්පණි:

1. හඹළ - ‘හඹර’ ධාතුයෙන් වූ ආවස්ථික කෘදන්ත නිපාත යි. ‘අ’ ප්රනත්යයයය යි.

2. බෙයද - කඳු බැස්මෙකැ මධ්යයයෙහි තැන්නක් සේවූ තැන බෙයද නමි. සංස්කෘතයෙහි ‘මෙඛලා’ ‘නිතම්බ’ යන නම් වෙයි.

3. වියොවඹුවනට - ‘වි‍යෝ’ නම් වියෝගය යි. (වෙන්වීම යි.) වියොවට පැමිණි අඹුවෝ වියොවඹුවෝ යැ.

4. මල් දියුණු කෙළෙ - ‘මල්’ යනු මෙහි බහ්වර්ථෙ යි. එය හා සමානාධිකරණ වන ‘කෙළෙ’ යන එකවචන කෘදන්ත නාමය කෙ සේ නම් ගැලැපේ ද?

සිංහලයෙහි නපුංසකලිඞග පදයෝ එකවචන වූව ද බහුවචන වුව ද එකවචන ආඛ්යාපතයන් කෘදන්තයන් සමඟ මැ ගැළැපෙති. මෙහි මැ -

65. ‘තරු සිසිල් බිඳු වැනි වී.’

145. ‘රුක් .................වි.’

යනාදිය නිදර්ශලන යි. ඇතැම් විටැ කවිහු නපුංසක ලිඞග ශබ්දයන් පුංස්ත්රීෘලිඞග ශබ්දයන් සේ වරනගති. ‘තොරණෝ’ ‘ඇගිල්ලෝ’ යනාදිය නිදර්ශ්න යි. එබඳු පදයෝ රූපයට සුදුසු වූ ආඛ්යා.ත පදයන් මැ ගනිත්.

106 මුවදෙව් දා විවරණය [56-

56.

අන්වය : කල හස, පියා නෙලෙන් ඔත පුල් පියුම් මුවරඳිති රන් වන් වත නො හැඳිනැ. මොහොතක් මුළා වැ බුමු.

පදාර්ථෙ : කල හංසී තොමෝ , වල්ලභයා, සුළඟින් බහා ලන ලද පිපුණු නොළුම් මල් රොනින් ස්වර්ණළවන්රැ වත් මැ, (ඔහු) නො හැඳිනැ. ක්ෂුණයක් මුඪ වැ. භ්රුමණය කළා යැ.

විස්තර : සුළඟ හමා විලෙහි පිපුණු නෙළුම් මල් සැලෙයි. ඉන් ඒ මල්හි වූ රන්වන් වූ රොන් සුනු හෙයි. කල හංස‍යා ගේ සිරුරට එ සුනු හීමෙන් හේ රන්වන් වෙයි. කල හංසය ඔහු දැකැ ද, රන්වන් හෙයින් නො හැඳිනැ, සැමියා කොහි දැ’යි ඇසිල්ලක් මුළා වි හාත්පසැ බලයි.

මෙයින් කියැවුනේ ශරත් කාලයෙහි බොහෝ පද්මයන් ඇති වන බව යි. කියන ලදුයේ මැ යි -

‘ශරදං පඩකජං හෛමං කුන්දංස ලොධ්රංහ තු ශෛශිරම් වසනෙත් වකුලං ශ්රී ෂ්මෙ ශිරීෂං නීපමම්බුදෙ’ ෴ යි.

(සරා කලැ පියුම් ද, හිම කලැ කොඳ ද , සිසිර කලැ ලෙ‍ාත් ද, වසත් කලැ මුහුලු ද, සිසිර කලැ ලොල් ද, වසත් කලැ හිම් කලැ මහරි ද, වැසි කලැ බක්මී ද වේ.

සයු කල්හි කුසුම් රහල් හිමියෝ ද කී හු-

‘අඹ මහරී මිදෙ ල් පියුම් සහ කොඳ ලොත් ම ල්’ ෴ යි.

මෙහි වසන්තයට අඹ ද වැසි කලට මිදෙල් ද ගැනිණ.

ටිප්පණි: 1. නෙලෙන් -නල + එන් = නලෙන්= නෙ‍ලෙන්.

2. ඔත - ‘ඕ’ (බැහුම්හි) ධාතු යි.

3. කල හස - රාජ හංසිය. මධුර වූ ද අව්ය ක්ත (මඳ) වූ ද ශබ්දයට ‘කල’ යනු නමි. කල (මධුරාව්ය ක්ත) ශබ්දය ප්රනධාන කෙටැ ඇති හෙයින් රාජ හංසයා කල හංස (කලහස්) නාමයෙන් ගැනේ. ඔහුගේ තුඬු ද පා ද රතු යැ. සෙස්ස සුදු යැ.

-57] මුවදෙව් දා විවරණය 107

‘හස්’ යනු (පුම ඉතිරි) දෙ ලිඟු සම යි. මෙහි ඉතිරි ලිඟු යි.

4. හැඳිනැ - ‘හඳුන’ ධාතු යි.

5. මොහොතක් - කල හංසිය ගේ භතී ප්රෙ මයේ මහත හඟවන්නට මේ පදය යෙදිණ. පියුම් මුවරදනි හුදු රන්වන් වු පියා ඇයට නො හැඳිනියැ හැකි වූයේ මොහොතක් පමණෙකි. ඔහු‍ ගේ පැහැය එ තරම් වෙනස් වුව ද ඕ පෙම් බලයෙන් ඔහු වහා දත.

6. බුමූ - ආඛ්යාිතය බහුවචන වුයේ උක්තය ස්ත්රීමලිඞග වූ හෙයිනි.

57.

අන්වය : ගිරා පෙළ අවුදු හි, වල් පුල් ලෙල ලියනඟලා ලියෙන් සදමිනි මෙන් වන හිසැ ලොලින් ඇවිසි.

පදාර්ථ්  : කීර පඩ්ක්නිය අවුත් පනිත ව. වනය පිපුණා වූ ලලිත වූ ලාඞගලී ලතායෙන් සජ්ජිත කෙරෙමින් මෙන් වන මස්තකයෙහි ලොභයෙන් ආවිෂ්ට වූ හ.

විස්තර : මෙයින් ශරත්කාලයෙහි ගිරවුන් බොහෝ වන බව කී හ.

ලාඞගලී ලතාවෝ (ලියනඟලා වැල්) මෙඝ කාලයෙහි වෙතී. ඔවුන් ගේ පත්රලයෝ නීලවර්ණුය හ, පුෂ්පයෝ රක්තවර්ණලයෝ යැ. ශරත්කාල‍ෙයහි ලියනඟලා ලිය නැත ද ගිරවුන් අවුත් වන හිස්හි පැතිරැ සිටුනා කලැ, ඔවුන් ගේ පියා පත් ලියනඟලා පත් සෙයින් ද, තුඩු ලියනඟලා මල් සෙයින් ද පෙනෙනුයෙන්, වනය ‘පුල්’ ලෙල ලියනඟලා ලියෙන්’ සැදුනාක් මෙන් වෙයි.

කුමාරාදාසයෝ ද කී හු -

‘අසෞ නභස්සාගරවිවිසන්තතිඃ ප්රාසන්නදික්කා නන රාජිලාඞගලී ප්රාභාහිරාම්රෙිඩිතශක්රතකාර්මුකා තනොති තොෂං ජගතඃ ශුකාවලී’ ෴ යි.

( නභත්සාඟර - ආකාශ නමැති සාගරයට, විවිසන්නතිඃ - රළ පතරක් වූ. ප්රමසන්න - පහන් වූ. දික්තානන රාජි - දික් නමැති වනරාජියවැ, ලාංගලී ලිය - නඟලා වූ, ප්ර්භාහිඃ - ශොභායෙන්. අම්රෙිඩිත - දියුණු කරන ලද, ශක්රපකාර්මුකී- ඉන්ද්රෞචාප ඇත්තා වූ, අසෞ ශුකාවලී - මේ කීර පඩක්ති තොමෝ, ජගතඃ - ලොවට ‍, තොපම - සන්තොෂය, තනොති - පතුරුවා. 108 මුවදෙව් දා විවරනය [58-

ටිප්පණි :

1. අවුදු - ‘එ’(පැමිණිමෙහි) ධාතුව නිසා නිපාතයෙන් වූ පූර්වම ක්රිජයා නිපාත පද යි.

2. ඇවිසි - ‘අවුස්’ (ඇවිසුම්හි) දයින් වූ අතීත බහුවචන ආඛ්යාරත පද යි. මේ දෙබස්හි මැ සමාන යැ. ප්රාදණිසමු වාචි පදයක් (ගිරා පෙළ) උක්තය වුයෙන් ඒ නපුංසක ලිඞග වුව ද සිංහල රීතියෙන් ආඛ්යාාතය බහුවචන වෙයි.

3. සදම්නි - සදමිනි මධ්යස ස්වර ලොප යි ‘සද’ ධාතුයි.

4. පුල් - ගිරා තුඩට සමාන වීමට මල් ඇති වියැ යුතු හෙයින් මෙ සේ කි හ.

58.

අන්වය : නැගී බැසැ බමන බමර කැලන් අවල විමල් සුපුල් පියුම් ඉළු, සහදුම් දුම්කෙහෙ‍ලි එව් බැබැළි.

පදාර්ථ් : (අහසට) නැගැ (යළි) බැසැ හාත්පසැ භ්රුමණය කරන්නා වූ භ්රුමර සමූහයන් ආකුල වු නිර්මළල වූ මනා වැ පිපියා වු පද්ම වනය (තෙමේ) ධුම සිහිත වූ ධූමකෙතනය (ගින්න) මෙන් බැබැළුණේ යැ.

විස්තර : මහත් රත් නෙළුම් වනය වෙයි. භ්රයමර සමූහයෝ නගිමින් බසිමින් එහි බමති. බමරු දුම් වැන්නෝ යැ. නෙළුම් මල් ගිනි වැනි. සියල්ල දුම් සහිත ගින්න වැන්නැ.

ටිප්පණි :

1. නැගී - ‘නඟ’ දයින් වූ ආත්මයනෙපද පූර්වෙ ක්රි යා නිපාත යි.

2. කැලන් - මේ ‘කැල’ සද දෙවන විබත් බුහු බස ගත් නැති.

5. ඉලි ‘වනය’ යනු අර්ථ යි. (1) ඉළ, ඉළු, (2) ඉළ, ඉළු, (3) ඉළින්, (4) ඉළට, (5) ඉළෙහි - යන විසිනි වර - නැහෙනු‍යේ.

-59] මුවදෙව් දා විවරණය 109

6. දුම්කෙහෙලි - දුම් යමකට කෙහෙළි ද ඒ දුම් කෙහෙලි. ගින්න යි. දුම ගින්න මතුයෙහි නැගු කෙහෙලියක් (කොඩියක්) වැන්න. ගින්නට සංස්කෘතයෙහි දු ‘ධූමකෙතු’ ‘ධූමකෙතන’ යන නාමයෝ වෙති.

59.

අන්වය : විල් යොනෝ, උපුල් නෙතින්. තඹුරු කැකුළු පින් පියොවුරින් තිසර වැළ ලෙළ මෙවුලින්, මන ගත් හු.

පදාර්ථි : තඩාග නමැති යුවතිහු මහනෙල් නමැති නෙත්රට යෙන් ද, තාමරස කුඩ්මල (නො පිපුණු නෙළුම්) නමැති පීන පයොධරයෙන් ද හංස පංක්ති නමැති ලලිත වූ මෙඛලායෙන් ද සිත ගත් හ.

	විස්තර :	නිල් නෙත් ඇති, පිරුණු තන ඇති, ලෙළ දෙන්නා වූ මෙඛලා දාම ඇති තරුණියෝ යම් සේ දුටු දුටුවන් ගේ සිත් ගනිත් ද, එමෙන් පැ පිරුණු  මානෙල් ඇති, නෙළුම් කැකුළු ඇති, හංස පංක්ති ඇති විල් දුටුදුටුවන් ගේ සිත් ගත.

පිපුණු මානෙල් නිල් හෙයින් ඇස් වැන්නැ. ‍ නෙළුම් කැකැළු තන වැන්නැ. හංසාවලිය මෙඛලාව වැන්නැ. එ හෙයින් විල්හු යුවතින් වැන්නෝ.

ශරත් කාලයෙහි විල් මානෙල් ද නෙළුම් ද, හංසයන් ද නිසා අතිරමණීය වූ බව කියැවිණ.‍

ටිප්පණි:

1. තඹුරු කැකැළු - පියොවුරු වැනි වනුයේ නො පිපි නොළුම් යැ. එ හෙයින් ‍’කැකුළු’ යනු යෙදිණ. මේ ‘කැකුළු’ යනුයෙන් මැ පියොවුරු ද කැකැළු බව හැඟැවෙයි. එ හෙයින් ‘පින් පියොවුරු’ යි කීමට නො තැනි.

2. ගත් හු - මෙහි ‘හු’ යනු ආඛ්යාොත ප්ර්ත්ය යාංශයෙක් නො වේ, අව්යබය පදයෙකි. මෙය යෙදෙනුයේ බහුවචන ආඛ්යා්ත පදයකට පර වැ යැ, නොහොත් එ බඳු ආඛ්යාෙත පදයකට සුදුසු වූ තැනෙක්හි යැ. මෙහි ස්වර ලොපය වැ එ තන්හි ‘අ’ කාරය මිමෙන් නිපන් ‘හ’ යනු ද‍ යෙදෙයි.

110 මුවදෙව් දා විවරණය [60-

3. තිරස වැළ ලෙළ මෙවුලින් - හංසාවලිය මෙඛලාව කොටැ දැක්විම කවීනට ප්රිනය යැ. කී හු යැ කාලිදා‍සයෝ ද-

‘හංසශ්රෙදණරචිතරශනා නිත්යයපද්මානලින්යඃු’ ෴ යි.

නලීන්යඃශ - පුෂ්කරණිහු, හංස‍ශ්රෙයණිරවිචරසනාඃ - හස වැළින් කළ මෙවුල් ඇත්තාහු, නිත්යනපද්මාඃ - සියලු කල්හි පියුම් ඇත්තෝ යැ.)

‘මෙවුල්’ යනු ස්ත්රියන් ගේ නිතම්බයෙහි බැ‍ඳෙන ආභරණ විශෙෂයට නමි. සංස්කෘතයෙහි ‘මෙඛලා’ යනු වෙයි. ‘මෙහනස්යෙ බස්ය‍ මාලා’ යන පද ත්ර්යයෙන් පළමු වන දෙ වන පදයන් ගේ මුලකුරු ද තුනු වන පදයා‍ ගේ අගකුර ද එකතු වීමෙන් ‘මෙඛලා’ යනු වි ල. ‘මෙහනස්යි බස්ය මාලා’ යන්නෙහි අර්ථගය නම් ‘මෙහනෙන්රිීමෙ යයා ගේ මාලාව යැ’ යනු යි.

60.

අන්වය : හෙබි ගුවන් සරා සිසි බිඹු මල් අවල පුලින් පියන් ළේ මැසි පියැවී වනන් ඇස් ක‍දළේ ගැලී.

පදාර්ථහ : ‍ ශොභාමාන වූ ගගනය ද ප්රනභා සම්පන්න වූ චන්ර්ේශෙ බිම්බය ද, කුසුමාකුලවු පුලිනය (වැලි තලාව)ද,ප්රිභයාවන් ගේ ළයෙහි අමාෂීය හැරවී යැ,විරහණීන් ගේ ඇස් වාෂ්පයෙහි නිමග්න කෙළේ යැ.

විස්තර : ශරත් කාලයෙහි මෙඝාභාවයෙන් අකාශය නීල වර්ණ. වැ අතිශයින් හොබී.චන්ද්රන උපක්ලේශ රහිත වූ යෙන් සමස්ත ලොකයෙහි ක්ෂි ර රස ධාරාවන් පතුරුවන්නාක්හු මෙන් බබළා කුසුමාකුල පුලිනය ද චන්ර්ායි කිරණයෙහි රිදී පට සෙයින් දිළියෙමින් පරමරමණිය වෙයි. මෙ‍ සේ වූ ගගනය ද, චන්ර්ිදීයා ද, පුලිනයන් ද, දුටු කලැ සිත්හි බලවත් රාග උපදී. ශරච්චන්ර්්ිණ කිරණයෙන් එකාලොක වූ නිර්මයල වූ ආකාශය ඇති රාත්රිියෙහි කුසුමසමාකීර්ණද වාලුකා තලයෙහි අභිරමණයට කා ගේ නම් සිත් යොමු නො වේ ද, අනුරාගාර්ද්ර‍ හෘදයය ඇති ප්රිඅයාවෝ වනාහි ප්රිණයකලහාදියෙන් වල්ලභයන් කෙරෙහි ඇති වූ කොපය දුරු කොටැ ඔවුන් හා සම්භොගසුඛොත්මුඛ වෙති. විරහිණිහු තුමු අසමෘද්ධ වූ මනොරථ ඇත්තාහු, විදෙශගතවූ වල්ලභයන් සඳහන් කෙරෙමින් නෙත්රේයෙන් වාෂ්ප ධාරා වර්ෂාණය කෙරෙත් මැ යි.

-61] මුවදෙව් දා විවරණය 111

ටිප්පණි :

1. හෙබි - ‘හොබ’ ධාතු යි.

2. සරා - රා (රාග = ප්රාභා) සහිත වූයේ සරා.

3. පියැවි - ‘පිය’ (හැරුම්හි) දයින් වූ, ප්රරයුක්ත අතීත ප්රනථම ප්රෂරුෂ එකවචන ආඛ්යා ත පද යි. අමර්ෂරය පියන්නාහු (හරින්නාහු) පියෝ යැ, පියවන්නාහු ගුවන් සිසි පුලින් යන මොහු යැ.

4. මැයි - සංස්කෘතයෙහි ‘අමර්ෂ ’ යනුවෙන් ගැනෙනුයේ මේ යැ. ‘මෂී’ නම් ඉවසීම යි. මර්ෂක නො වනුයේ ‘අමර්ෂා’ යි. එ හෙයින් ‘අමර්ෂී’ යනු නො ඉවසිල්ල - ‍කෝපය - යනාදි අර්ථර ඇත්තේ යැ. මෙහි හැඟැවෙනුයේ වල්ලභයන් අන් අඟනන් කෙරෙහි ඇලීම් ආදිය නිසා කාන්තාවන් ගේ සිත්හි ඇති වන කොපය යි. මෙ බඳු කොපය ඇති වු කාන්තාවෝ ද, ශරත් කාලයෙහි ගගන - චන්ර්න් - පුලිනයන් දැක, මන් මැඬි, වල්ලභයනට ළං වෙති.

5. ළේ - ළ + එහි = ළෙහි = ළෙහෙ=ළෙ ÷ එ = ළේ.

‘ළ’ යනු හෘදයයට නමි.

6. ක‍ඳළේ - කඳුළු + එහි . 1 (3) -7

ඉති සරා වැනුම්.

ශරද්වර්ණ-නය මෙ සේ යැ.

61.

අන්වය : රිවි, සරා සිරින් අද පුන් සරා සිසි අනු වූ සෙපියන් මන දොළ පුරනු අසින් එව්, දත් ගිරි තල පත්

112 මුවදෙව් දා විවරණය [61-

පදාර්ථඅ : සූර්ය1 තෙම්, ශරත් ශ්රිසයෙන් ආර්ද්රල වූ පූර්ණේ වූ සරාග වූ චන්ර්ිනතයාට අනුවූ සෙව්යථ ප්රි යාවන් ගේ මානොදොහය පුරන්නා වූ අදහසින් මෙන්. අස්ත ගිරි තටයට පැමිණියේ යැ.

විස්රතර : සිසි සරා සිරින් අද යැ, පුන් යැ, සරා යැ, සෙපියෝ ද සරා සිරින් අද වෙති, පුන්‍ වෙති, සරා වෙති, මෙ සේ චන්ර් ගයා ද සෙව්යණප්රිමයාවෝ ද සමාන වෙත්. චන්ර්ිසියා ගේ මන දොළ පිරෙනුයේ සූර්යනයා බැසැ ගිය විටැ යැ චන්ර්ිරියාටැ අනු වූ සෙව්යන ප්රි‍යාවන්ට‍ෙග් මන දොළ පිරෙනු ද එ විටැ මැ යැ සූර්යනයා අවරට යාව මොවුන් ගේ මන දොළ පුරන අදහසින් කළා වැන්නැ. මෙහි ලා චන්ර්ිය යා ගේ මන දොළ නම් තාම ගේ සෞම්යු කාන්තිය පතුරුවා ලෝ සනහා සියල්ල රමණීය කොටැ දැක්වීම යි. සෙව්යෞ ප්රිකයාවන් ගේ මන දොළ නම් ප්රීයයන් හා අභිරමණය යි.‍ දෙපක්ෂදයේ මැ මන දොළ පිරිමට සූයර්යනයා බැසැ යා යුතු යැ.

මේ කියන ලද භාරවීන් විසින් -

‘වික්ය්්ෂ රන්තුමනසඃ සුරනාරී - රාත්නචිත්ර්පරිධානවිභූෂාඃ තත්ප්රිතයාර්ථිමිව යාතුමථාස්තං භානුමනුපපයොධි ලලම්බෙ’ ෴ යි.

අථ - ඉක්බිති, භානුමාන් - සූය්ය්රි තෙමේ; ආත්ත - ස්වීකෘත වූ හෙවත් හත් පලන්, චිත්රක = විවිධ වූ, පරිධාන විභූෂාඃ - වස්ත්රා්භරණ ඇති ; රන්තුම්නසැ කෙළි ලොල් වූ, සුරනාරිඃ - දිව්යූ ස්ත්රීකන්, වික්ය්රෙ - බලා, තත්ප්රිනයාර්ර්ථත ඉව - ඔවුනට (අවසර දාන සංඛ්යාතත ) ප්රිදයය කරනු පිණිස මෙන්; අස්තං යාතුම - දස්නයට යාමට; උපපයොධි - සාගර සම්පයෙහි ලලම්බේ = එල්බිණ )

ටිප්පණි :

1. සරා සිරින් අද - මේ ‘සිසි’ ‘සෙපිය’ යන දෙ පක්ෂ යට මැ සාධාරණ විශෙෂණ යි. චන්ර්ම්ප ද ශරත් ශ්රි යෙන් ආර්ද්රා යැ. ප්රි යාවෝ ද ශරත් ශ්රී යෙන් ආර්ද්රසය හ. ශරත් කාලයෙහි චන්ර්න්රයා ඉතා කාන්තිමත් යැ, වලා නැති හෙයින් අධික වැ මැ බබළා. මෙ යැ චන්ර්්හියා ශරත් ශ්රීයයෙන් ආර්ද්රන විම නම්. සෙව්යැ ප්රි යාවෝ ද ශරත් පුෂ්පයන් ගෙන් සැරැසුණෝ ය, ක්රී‍ඩා ලොලයෝ යැ. මෙ සේ .ඔහු දු ශරත් ශ්රීයයෙන් ආර්ද්රනයෝ.

යම් කිසි දැයක් පින්නෙන් අතුරු නො තබා තෙමි ගිය කලැ ‘එ පිනින් අද යැ’ යි කියැවේ. දියෙන් තෙමුණාක් මෙන් සම්පූර්ණර වශයෙන් ශරත් ශ්රියයෙන් යුක්ත වූ කලැ ‘සරා සිරින් අද’ වූයේ නම් වෙයි.

-62 ] මුවදෙව් දා විවරණය 113

2. පුන් - මෙ ද දෙ පක්ෂ යට මැ සාධාරණ විශෙෂණ යි. සිසි පූර්ණෙ බිම්බ ඇත්තේ යැ. ප්රී ති‍යෙන් පූර්ණො වූ සිත් ඇත්තෝ යැ සෙපියෝ.

3. සරා - මෙ ද උභය පක්ෂතයට සාධාරණ යැ. චන්ද්රට සරාග යැ. මෙහි ‘රාග’ නම් ප්රදභව යි. සෙපියෝ ද සරාගයෝ යැ. එහි ‘රාග’ නම් අනුරාගය යි.

4. අනු - අනු + වූ = අනු + ඌ = අනු

5. අත් ගිරි - නැගෙනහිරි දිගැ උදය පර්වාත‍යක් හා බසනාහිරි දිගැ අස්ත පර්ව.තයක් හා ඇත යනු ද, චන්ද්‍ යසූර්යකයෝ උදය පර්ව තයෙන් නැහෙති. අස්ත පර්ව.තයෙන් බසිති යනු ද කවි සමයය යි.

62

අන්වය : අවර දිගු, දවස් උවිදු සුරිඳු අස අත්නි හිර සක් ලා ගැසූ අත් ගිරි අසුරා හුරිරූ අද මෙන්

පදාර්ථස : අවර දිශාව (කෙබඳු ද යත් :-) දිනය නමැති උපෙන්ද්ර‍යා විසින් සුරෙන්ද්ර( දිශාව නමැති අතින් සූර්ය යා නමැති චක්රරය දමා ගැසූ අස්ත ගිරි නමැති අසුරයා ගේ රුධිරයෙන් ආර්ද්රව වූවා වැන්නැ.

විස්තර : සන්යා රු කාලයෙහි පශ්චිම දිශාව රක්තවර්ණය වූ බව මෙ සේ කියැවිණ.

උපෙන්ද්රියා (විෂ්ණුහු) විසින් අතින් චක්රා යුධය දමා ගැසූ අසුරයකු ගේ රුධිරයෙන් ඒ ප්ර දෙශය යම් සේ රතු ‍වේ ද, ඒ මෙන් එ දිනැ නැගෙනහිරැ සිටැ සූර්යයයා ගිය අස්ත පර්විතයේ වර්ණුයෙන් අවර දිශාව රතු වූයේ සැ. දිනය විෂ්ණු යැ. සුරෙන්ද්ර දිශාව (නැගෙන හිරි දිසාව) ඔහු ගේ අත යි. සූර්යෙයා ඔහු ගේ චක්රා.යුධය යි. අස්ත පර්වපතය අසු‍රයෙකි. හේ ඒ අතින් ඒ සක ඒ අසුරයාට දමා ගැසී යැ. එ සේ පහර ලත් ඒ අසුරයා ගේ ලෙයින් රත් වූවා වැන්නැ අවර දිශාව.

                                                                                                                     8
                                                                                                                                      

114 මුවදෙව් දා විවරණය [63-

ටිප්පණි :

7. දවස් උවිඳු - විෂ්ණු අසුරයනට සතුරු යැ. රාවණ, මධු, හිරණ්යිකසිපු, බලි ආදී මහා අසුරයන් ඔහු විසින් වනසන ලද බව පුරාණ කථාවලැ ආයේ යැ.

2. සුරිඳු දස - සුරිඳු නම් ඉන්ද්රනයා (ශක්රලයා) යැ. හේ නැගෙනහිරි දිගට අධිපති යැ යනු සම්මත යි. අමරසිංහයෝ අෂ්ටදිශාධිපතීන් මෙ සේ දක්වත්  :-

‘ඉන්ද්රො වහ්නිඃ පිතෘපතිර්නෛර්ඍතො වරුණො මරුත් කුවෙර ඊශඃ පතයඃ පුර්වා්දිනාං දිශාං ක්රමමාත්’ ෴ යි.

මේ අර්ථශය මැ -

ඉඳු ගිනි යම නිරිත වරුණ ද මරු දිනිඳු හර පැදුම් දස ඈ මෙ කෙමෙන් අට දිගු හිමින් දන්නේ’ ෴ යි.

පැරකුම්බා නිරිදෝ කී හ. මෙහි ‘දිනිඳු’ (දන + ඉඳු) නම් කුවෙරයා යැ.

3. අත්නි - අතිනි මධ්යශ ස්වර ලොප යි. ‘ගැසූ’ යන්නට කරණය යි.

4. හිරුසක් - ‘සක්’ (චක්ර.) නම් ආයුධ විශෙෂයෙකි. මේ උපෙන්ද්රියා ගේ ආයුධයක් වන බැවින් ‘චක්ර‘ ඇත්තේ යැ’ යන අර්ථරයෙන් ‘චක්රි න්’ ‘චක්රරධර’ ‘සකත්’ යනාදිය ද ඔහු ගේ නමි.

5. ලා ගැසූ - මේ ව්යේවහාරයෙහි එන ‘දමා ගැසූ’ යන්නට සමාන යැ. ‘ලා’ යනු ‘ල’ ලීමෙහි දයින් වූ පූර්වරක්රි යා නිපාත යි.

63.

අන්වය : තික්මෙරජ අවර දල නිඳු මැ දෙහි කිමිඳැ දිය පිටු ලකුළු රස් කිඳු කෙරෙන් දිය මින් පෑ මෙන්.

පදාර්ථ  : තිග්මමරිචි (සූර්යඳ) තෙමේ අවර සාගර මධයෙහි ගැලී දිය මතු පිට අලංකෘත කළා වු රශ්මි ස්කන්ධර නමැති අතින් ජල මානය ( ජලයේ මිම්ම) පැ වැන්නැ. -63 ] මුවදෙව් දා විවරණය 115

විස්තර : සූර්යියා පශ්චිම සාගරයෙහි ගැලුණාක් මෙන් නො පෙනී ගියැ කලැ, ඔහු ගේ රශ්මිය සාගර ජල මධ්යණයෙන් අහස දෙසට විහිදෙයි.හේ කෙ බඳු ද යත් :- සූය්ය්ග් යා සාගර මධ්ය යෙහි ගැලී, ‘මෙහි ජල ප්රෙමාණය - ගැඹුර - මෙ පමණ යැ’ යි අත් උඩට විදහා පෑවා වැන්නැ. දැනුදු ජල ක්රීජඩා කරන්නෝ ගැඹුරු දියට වන් කලැ පත්ලෙහි පයින් සිටැ දෑත් දිගු කොටැ ජල ප්රතමාණය දක්වත්.

මෙ මැ කියැවිණ, කුමාරදාසයන් විසිනුදු -

‘අයං ප්ර මාණං පයසඃ පයෙ නිධෞ නිමජජ්යක සන්දරශීයතීව භානුමාන් ‍ක‍රෙණ විචීවලස්ය මස්තකෙ විභාව්යකමානස්ඵුරිතාග්ර්කොටිනා’ ෴ යි.

(අයං භානුමාන් - මේ සූය්ය්න් තෙමේ. පයෙ නිධෞ - සාගරයෙහි ; නිමජ්ජ්යග - ගැලී, විටිලයස්යි - තරංග චක්රරයා ගේ ; මස්තකෙ - මස්තකයෙහි, විභාව්යණමාන පහළ වන්නා වු, ස්ථුරීත-සැලෙන්න‍ා වු; අග්ර කොටිනා- අග්ර, කොටි ඇති; කරෙණ - රශ්මියෙන් දොහෝ නොහොත් හස්තයෙන් ; පයසඃ - ජලයා ගේ, ප්රිමාණම් - ප්රමමාණය; සන්දතර්ශහයති ඉව - දක්වනාක් මෙනි.

මෙ මැ, තොටගමුයේ රහල් මහ තෙරහු ද, කී හු

‘වි ය ළනු සිය කරින් යුගතෙහි මහ සයු ර සි ය කුලැ පෙර සිරිත් කරුණින් සහසක ර දි ය කඳ අතරැ මෙහි මෙතැකැයි ඇති ගැඹ ර වි ය ගිලුණෙව් විමසා බලනුව එව ර’ ෴ යි.

ටිප්පණි :

1. තික්මෙරජ - තික් (තිග්ම = තීක්ෂතණ) වූ මෙරජ (මරීවිය = රශ්මිය) යමක්හු ගේ ද හේ තික්මෙරජ. මේ සූය්ය්ික යාට නමි

2. දිය මින් - මෙහි ‘මින්’ යනු ප්ර්මාණර්ථහ යි. ‘අමින්’ ‘නොමින්’ යනාදි තන්හි දු ‘මින්’ යනුයෙන් ඒ අර්ථය ලැබේ. සංස්කෘතයෙහි ‘මාන’ යනු වෙයි.

116 මුවදෙව් දා විවරණය [64-

3. කෙරෙන් - කර + එන් = කෙරෙත් = කෙරෙන්

මෙහි ‘කර’ නම් අත යි. රශ්ම්ය්ර්ථ=යෙහි දු ‘කර’ යනු යෙදේ. එහෙයින් ‘රස් කිඳු’ යනු නො යෙදිණි නම් පද්ය්යා ගේ රමණීයයත්වූය අධික වූ‍යේ මැ යැ. ගුරු පද්ය යෙහි කුමාරදාසයෝ ‘කෙරෙණ’ යනු මැ යෙදූ හ.

64.

අන්වය : පැළ පැදුම් දෙ දෙසෙන් සඳ පෑ තම තැවැරැ වජඹුතු රිවිහු තෙදිනි දුලු මුළු ලෝ නිවෙමිනි මෙන්

පදාර්ථ : පශ්චිම පූර්ව් දෙ දිශායෙන් සන්යාඹ ප්රයභාව ද අන්ධෙකාරය ද (යන දෙක) තැවැරි (මිශ්ර වැ) පවතුත් මැ, සූය්ය්ු යා ගේ තෙජසින් ජ්වලිත වූ සකල ලොකය නිවෙමින් (පවත්නා) මෙනි.

විස්තර : සන්යාශ්ච කාලයෙහි සන්යා.වජඹ කාන්තිය බටහිරින් පැතිරෙයි, අන්ධතකාරය නැගෙනහිරින් පැතිරෙයි. මේ දෙක මිශ්රධ වැ පවත්නා කල්හි කුමක් වන්නා සේ පෙනේ ද? සූය්ය්රෙ යා ගේ තෙජසින් දල්වන ලද්දා වූ ( එ හෙයින් එක මැ වහ්නි ජ්වාලාවක් වූ) සකල ලොකය නිවෙමින් පවත්නා සේ පෙනේ.

ගින්න දැල්වෙන කලැ ආලොකය වෙයි. ක්රවමයෙන් නිවී යන කලැ ගීනි පහැය ද අඳුර ද මිශ්රල වැ පවතී. සන්යා්නා කා‍ලයෙහි මිශ්රක වැ පවත්නා සන්යායා වර්ණල අන්‍ධකාර යන දෙක මහ ගිනි කඳක් නිවී යන ලෙසක් දක්වයි.

කුමරාදාසයෝ ද මේ මැ කී හු-

‘විකීර්ණ සන්යාැ රුණිතං ශතක්ර තොර් - දශඃ ප්රීදෙශාද භිනිෂ්පතතතම පතඩගතෙජඃපරිතාපලොභිතං ජගත් ක්රපමෙණ ව්ර ජතීව නිර්වෘයතිම්’ ෴ යි.

(විකීර්ණත සන්ධියා අරුනිතම් - විසුළා වූ සන්යාසන් යෙන් රත් කරන ලද්දා වූ ; භතක්‍ිකතොඃ - ශක්රියාගේ, දිශඃ ප්රවදෙශාත් - දික් පෙදෙසින්, (පෙර දිගින්), අභිනිෂ්පතත් - නික්වෙන්නා වූ; නමඃ - අන්ධ-කාර ඇති, ජගත් - ‍ලොව ; පතංග තෙජඃ පරිතාප ලොභිතම් - සූර්යතයා තෙජස් සන්තාපයෙන් රත් වූයේ, ක්රභමෙණ - ක්රරමයෙන්, නිර්වෘතිම් - නිවිමට ; වජනී ඉව - යන්නාක් මෙනි.)

-65 මුවදෙව් දා විවරණය 117

ටිප්පණි :

1. නිවෙමිනි - නිවෙමිනි අකර්මරක ආත්මනෙපද ‘නිච’ ධාතුයි.

2. දුලු - ‘දල’ (දිලුම්හි = ජ්වලනයෙහි ) ධාතු යි.

3. තැවැරැ - අකර්මික ආත්මනෙපද ‘තවර’ ධාතු යි.

4. සඳ පෑ - මෙහි ‘සඳ’ යනු සන්යාවර ර්ථ යි. මේ අර්ථකයෙහි ‘සැඳෑ’ යන්නෙක් ද වෙයි.

5. පැළ - මෙයින් පශ්චිම දිහාව ගැනේ.

6. පැදුම් - මේ පූර්වම දිහාවට නම්. මෙයට සංස්කෘතයෙහි සමාන වනුයේ ‘පර්ජන්යු’ යනු යැයි හැඟේ ‘පර්ජන්යන’ යනු මෙඝයට ද ඉන්ද්රායාට ද නමි.

7. දෙසෙන් - දස + එන් ‍= දසෙන් = දෙසෙන්ත

65.

අන්වය : සහතර තරු වැළැ, දිව ඉසි ගණා සඳෑ පුදන්නට ගුවන්හි විහිරූ දළ බිඳු මෙන් බිජී.

පදාර්ථ  : රශ්මි සහිත වූ තාරකාවලී තොමෝ දිව්යනර්ෂි සමූහයා විසින් සන්යාථ ද පූජාව කරන්නට ගහනයෙහි (අදහස්හි) විකීණි කරන ලද්දා වූ ජල බින්දු මෙන් භ්රං ජිත වු.

විස්තර : තාරකාවලිය බැබැළිණි. කුමක් මෙන් ද ? දිව්යනර්ෂීන් විසින් සන්ධතයා පූජාව කරන්නට ආකාශයෙහි විහිරුවන ලද්දා වූ ජල බින්දු මෙනි.

ටිප්පණි:

1. සැඳෑ පුදන්නට - පර සමයෙහි සන්යාල ව දෙවතාවකි. ඍෂින් සන්ධ්යා ව පුදනු සිරිති. එ හෙයින් කී හ, කාලිදාසයෝ -

‘අද්රි්රාජතනයෙ තපස්විනඃ පාවනාම්බපුහිතාඤ්ජලික්රියයාඃ බ්රනහ්ම ගුඪමහිසන්යාරියාමාදෘතාඃ ශුද්ධයෙ විධිවිදො ගෘණන්ත්ය්මි” ෴ යි.

118 මුවදෙව් දා විවරණ්යය [66-

(අද්රිුරාජනතයෙ, එම්බයා, පාර්ව තිය, විධිවිදඃ - සන්යා‍ිථකකාලකතීව්යෙයන් දන්නා වූ, අම් තපස්විනඃ - මේ තාපසයෝ. පාවන - පවිත්රධජනක වු, අම්බු - ජලයෙන්, විහිත - කරන ලද, අඤ්ජලි ක්රිපයාඃ - පූජා ඇත්තාහූ, අභිසන්යා ්ෙහම් - සන්යා්්න කාලයෙහි, ශුද්ධයෙ - ශුද්ධිය පිණිස, ගුඪම් - රහස්යහ වූ, බ්රලහ්ම - ‘ඕ’ යන එකාක්ෂ්ර මන්ත්රිය ගායත්රී් මන්ත්ර්ය හෝ, ගෘණන්තී - ජප කෙරෙත්)

2. මහිරූ - ‘විහිර’ ධාතු යි.

3. දිව ඉසි ගණා - දිව්ය්ර්ෂිහු සත් දෙනෙකි. ඔහු නොයෙක් ලෙස දැක්වුණ හ.

‘මරිචිරත්රිඃ පුලභඃ පුලසත්යඃය ක්රමතුරංගිරාඃ වශිෂඨශ්ව මහාභාගාඃ සප්තෛනෙ බ්රඃහ්මණඃ සූතාඃ’ ෴

යනු එක් තැනෙකැ ආ සැටි යි. කාලික පුරාණයෙහි -

‘කාශ්යශපොත්රිභර්වුශිස්ඨශ්ව විශ්වාමිත්රො. ‘ථ ගොතමඃ ජිමදගනිභීරද්වාජ එතෙ සප්තර්ෂ්යො මනාඃ

යනු ආයේ යැ.

‘මරීචිරංගිරා අත්රිඃෙ පුලස්ත්යඃය පුලභඃ ක්රරතුඃ වහිෂ්ඨශෙවනී සප්තෛතෙ ඥෙයාශ්චිත්රයහිඛණ්ඩිනඃ’

යනු ප්රතතාපමාතීණ්ඩයෙහි දැකුවුණු සැටි යැ. ශථපථබ්රා හ්මණ ආදියෙහි ආයේ -

‘කශ්ය පො ‘ත්රිමර්භ්රද්වාජො විශ්වාමිත්රොැ ‘ථ ගොතමඃ ජමදගනිර්වනශිෂ්ඨශ්ව සපෛතනෙ ඍෂයඃ ස්මෘතාඃ’

යනු ය. තවත් තැනෙකැ ‘වශිෂ්ඨ’ යනු වෙනුවට ‘දක්ෂර’ යනු දැක්විණ.

4. සහතර - ‘තර’ නම් රශ්මිය යි තර සහ වූයේ සහතර යි.

අන්වය : උදුළ සැඳෑ කැලුමෙන් ළෙදුළු වන් වන හිස, නරතුරු අඳුරු පැතිරෙත් සමග මුහුකුළු වන් වි.

-66 ] මුවදෙව් දා විවරණ්යස 119

පදාර්ථත : උජ්වලිත වූ සන්ය් තර කාන්තියෙන් අංකුරිත වූවාක් (දළු ලෑවාක්) ‍වැනි වූ වන මස්තකය නිරන්තර වැ අන්ධරකාරය පැතිරෙත් මැ එක් වරැ මැ ප්රෞකඪ වූවාක් (මේරුවාක් වැනි වි යැ.

විස්තර : සන්යාූවා කාන්තිය රක්ත වර්ණය යැ, එය වන මස්තක යට වැටුණු කලැ සියලු තැන මැ දළු ලිය ලූවාක් මෙන් පෙනෙයි. ඉක්බිති අන්ධ කාරය පැතිරැ සකල වන මස්තකය අඳුරු වැ පෙනෙන්නට වේ. එ කලැ සියලු දළු එක වරැ මැ මෝරා ගියා සේ දිසෙයි.

කුමාරදාස‍යන් විසිනුදු මෙ මැ කියැවිණ -

‘සන්ය්සමගයාරූණිතපත්රයසඤ්චයං පල්ලවෛරිව නිරන්තරං වනම් වින්දෛතීව පරිණාමසම්පදං පශ්යද තත්තමයි සර්ව ති ක්රතමාත් ‍’ ෴ යි.

(සන්ය්සමගයා - සන්යායං් ව විසින්; අරුණිත - රත් කරන ලද්දා වු; පත්රකසඤචයම් - උත්රස සමූහ ඇත්තා වූ; ( එ හෙයින් මැ) පල්ලවෛඃ - පල්ලවයෙන්. නිරම්තරම් ඉව - අතුරු නැත්තක් හු වැනි වූ. වනම් - වන තෙමේ, තමසි ; - අන්ධකාරය, සර්පති - පැතිරෙන කල්හි; ක්රතමාත් - ක්රෙමයෙන්, පරීණාමසම්පදම් = පරිණාම සම්පත්තිය, වින්දෙති ඉව - වඳින්නහු වැන්නා තත් - ඒ, පශ්ය - බල )

ටිප්පණි :

1. ‍ළොඳුළු : ‘ළොදුරු’ (දළු ලීමෙහි) ධාතුයෙන් වූ අතීත කෘදන්තනාමයි.

ධතුව , ‘ළුදුර’ යි ද සිටීත ‘ළදීරෙන ලිය කොළ’ යනු ගුරුළු ගෝමීහු යොදති.

2. නරතුරු - මෙයින් හැඟැවෙනුයේ අන්ධහකාරයෙහි අතර නුවූ බව යි.

3. පැතිරෙත් - පැතිරෙතු ආත්මනෙපද ‘පතුරු’ ධාතුයෙන් වූ ආවස්ථික ක්‍රියා නිපාත යි.

4. මුහුකුළු - ‘මුහු’ පූර්වූ ‘කර’ දයින් වු අතීත කෘදන්ත නාම යි. ‘මුහු’ + කර’ යන තන්හි ස්වර පූර්වු රූපයෙන් ‘මුහුකුරු යනු වියැ.

120 මුවදෙව් දා විවරණය [67-

ධාතුව ‘මෝර’ යී ද සිටී මුහු + කර = මු + කර = මූ + අර = මෝර. නිපැත්ම මෙලෙස යැ. මහොපාධ්ය6ය ගෛගරයෝ සංස්කාත ‘මෘදු + කා’ යන්නෙන් ‘මු කර’ යනු වූ හ යි කියති. දෙමළෙහි ‘මුක්කිරෙන්’ යනු නුදුටු සේ යැ. මු කිරීම මෘදු කිරීමෙක් නො වේ.

67.

අන්වය : සසිනිඳු මොළොක් සවස නල, වන විල් වමියන් හිරු පිය හට සෙවින් ලූ සවස නල මෙන් හමළෙ

පදාර්ථක : සංස්නිග්ධ වූ මෘදු වූ සායාහ්න මාරුතය (සැඳෑ සුළඟ) තෙමේ, වන තටාක නමැති ස්ත්රීෙන් විසින් සූය්ය්ි යා නමැති ප්රි යයා (වල්ලභයා) හට ශොකායෙන් පවත්වන ලද්දා වූ හ්වාක්මාරුතය (සුසුම් වාතය) මෙන් හැමී යැ.

විස්තර : සවස් කලැ ඇති වන සුව පහස් ඇති මඳ සුළඟ මෙයින් වැනූ හ.

සූය්ය්:ටායා වල්ලභයා යැ. විල්හු ඔහු ගේ ප්රියයාවේ යැ. වල්ලභයා ගිය කලැ ප්රි.යාවන් ශොක කරනු සුසුම් ලනු සිරිති. හිරු පිය ගිය කලැ විල් චමියෝ සොවිනි. ඔවුන්ගේ සුසුම් නම් සවස සුළඟ යැ.

සන්යාගේ මාරුතය රහල් හිමියෝ ද වැනූ හු -

‘පුන් සඳ වටා ප ත් ගත් උදයතින් නිස ක ත් මඳ සුවඳ සිහිලො’ ත් පවන් හැමි පිනවමින් සත සි ත් ෴’

ටිප්පණි :

1. වන විල් - මෙයින් සායාහ්න මාරුතය වන තඩාගාශ්රියයෙන් එන බව ද එ හෙයින් මැ සුගන්ධ්වත් බව ද ප්ර තීත යි. සායාහ්න කාලයෙහි මුහුදට පළමු වැ භූමි ප්රෙදෙශයන් සිසිල් වන හෙයින් එ දෙසින් මුහුදු දෙසට සුළං හමනු ධර්මයතා යැ. වන තඩාගයන්හි නානාවිධ පුෂ්පයෝ වෙති. එ හෙයින් සුළඟ සුවඳවත් වෙයි.

2. සෙවින් - සොවි × ඉන් = සොවින් = සෙවින් ‘සොවි’ නම් ශොකය යි. ‘ව’ කාර ලොපය ද ස්වර දීර්ඝ ය ද වීමෙන් ‍ ‘සෝ’ යනු ද වෙයි.

-68 ] මුවදෙව් දා විවරණය 121

3. ලූ - ‘ල’ (ලීමෙහි ) දයින් වූ අතී කෘදන්ත නාම යි.

4. සවස නල - ‘සවස්’ සඳ සායාහ්න ශ්වාස යන අරුත් දෙක්හි මැ යෙදේ

5. සසිනිඳු - මා රුතයා ගේ සුබස්පර්ශඳකරත්වාය ද ඒ මගින් ශෛත්යදය ද හඟවන්නට යෙදිණි. මොනොවට සිනිඳු සසිනිඳු.

6. මොලොක් - මෙයින් හැඟැවෙනුයේ මාරුතයා ගේ මාන්ය්ය ද ය යි.

68.

අන්වය : නුබ තෙලේ තරු, දිය වැඩෙනි කිරි සයුර සලත ගොවිඳුහු උරැ වතළ කිරි සිලිල් බිඳ වැනි වී.

පදාර්ථළ : නහස්තලයෙහි (ආකාශ තලයෙහි) තාරකාවෝ’ ලෝ වැඩ හෙතු කොටැ ගෙනැ ක්ෂී ර සාගරය මථනය කරන කල්හි ගොවින්දයා ගේ (විෂ්ණුහු ගේ ) වක්ෂයස්හි විස්තීර්ණද වූ ක්ෂී ර ජල බින්දුතන් වැනි වූ හ.

විස්තර : නිල් අහස්හි සුදු තරු පෙනෙන්ට වූ හ. යි මේ කී පරිදි යි.

ආකාශය ද විෂ්ණු දෙවයා ද පැහැයෙන් සමයෝ යැ. එ සේ මැ තාරකාවෝ ද ක්ෂී ර සලිල බින්දුෝහු ද සමවර්ණ ය හ. එ හෙයින් ‘නුබ තෙලේ තරු ගොවිඳුහු උරැ කිරි සිලිල් බිඳු වැනි’

‘ගොවිඳුහු උරැ කිරි සිලිල් බිඳු’ කෙ සේ වේ ද? ලෝ වැඩ සඳහා ගොවිඳු කිරි යසුර ඇළැලී යැ. සයුර අළලන කලැ අළලන්නාහු ගේ උරට සිලිල් බිඳු නො ඉසේ ද?

තොටගමුයේ රහල් මහ තෙරහු.

‘ක ම ලැ ස සමාගම වන සඳෙහි සිරි ස ඳ මු හු ල ස ඉනී ගිලි කුසුමෙ ‘වි ඔහු ළ මැ ද ග හ රැ ස පෙනෙන ගුවනතැ සේ රැස පබ ඳ අ ද හ ස විලස සැදි තොටගමු වෙහෙරැ ර ඳ’

යනුයෙන්, ගගනයේ තාරකාවන් විෂ්ණුහු ගේ වක්ෂෙස්හි පුෂ්පයන් වැනි කොටැ කී හ.

122 මුවදෙව් දා විවරණය [68-

ටිප්පණි:

1. සලත - සල + තු.

2. සලත දිය වැඩෙනි කිරි සයුර -

පෙරැ ද්ර ර්වාලසස් ඍෂිහු ගේ ශාපයෙන් දූර්වෙල වූ ඉන්ර්ියඟ තෙමේ අසුරයන් හා යුද වැඳැ පැරැදැ සුර සෙනග හා සමග විෂ්ණු දෙවයා වෙතැ ගොස් පිහිට යැදියේ යැ. විෂ්ණු දෙව තෙමේ කිරි සයුර අළලා අමෘතය ගෙනැ පානය කොටැ අමර වන සේ කී යැ. සුරයෝ ද අසුරයන් හා එක් වැ මන්දපර පර්වපතය මන්ථස කොටැ ගෙනැ, වාසුකි නම් ‍නාග රාජයා මත් රැහැන කොටැ ගෙනැ, ක්ෂීපර සාගරයෙහි නොයෙක් ඖෂධ වර්ග යන් බහා මථනය කළ හ. විෂ්ණු තෙමේ ද ඔවුනට උපකාරි වියැ.

මෙසේ මථනය කරනු ලබන්නා වූ ක්ෂී ර සාගරාභ්ය න්තරයෙන්

‘ලක්ෂ්ලමීඃ කෞස්තුභපාරිජාතකසුරා ධන්වන්තරිශවන්ර්ව මා ගාවඃ කාමදුඝාඃ සුරෙශ්වරගජො රම්භාදිදෙවාඞනාඃ අශ්වඃ සප්තමුඛො විෂං හරිධනුඃ ශ්ඩෙටා මෘතං වාම්බුධෙ - රත්නානිභ චතුර් දශ පුතිදිනං කුර්වාන්තු වො මංගලම්’

යනුවෙන් දැක්වෙන චුර්දශ රත්නයෝ උද්ගත වූ හ-

(1) ලක්ෂ්මි යැ, (2) කෞස්තුහ පාෂාණය යැ, (3) පාරිජාතක වෘක්ෂෙය යැ, (4) සුරා දෙවි යැ (5) ධන්වන්තරී යැ (6) චන්ර්න්දයා යැ (7) කාමදායක ගවයෝ යැ, (8) ථෙරාවන හස්ති යැ (9) රම්භාදි දෙවාඞගනාවෝ යැ (10) සප්තමුඛ අහ්වයා යැ (11) කාලකූට විෂය යැ (12) විෂ්ණුහු ගේ දුන්න යැ (13) ශංඛය යැ, (14) අමෘතය යැ යන මේ සාගරයා ගේ චතුර්දශ රත්නයෝ තොපට දින දින මඩගලයක් කෙරෙත්වා.)

මෙ සේ අමෘතය උද්ගත වූ කලැ විෂ්ණු දෙවයා ගේ සහාය්යවයෙන් සුරයෝ එය ලැබැ ගත් හ. ඉක්බිති අමෘත පානයෙන් ප්රයත්ලබ්ධ වූ ශක්ති ඇත්තාහු ඔහු යුද්ධයෙහි ලා අසුරයන් පැරැද වූ හ.

මේ ක්ෂිහර සාගර මථනයට හෙතු වූ දිය වැ‍ඩ යි.

‘දිය වැඩෙති’ යනුයෙන් ක්ෂී‍ර සාගර මථනය කවර අර්ථතයක් සඳහා කැරිණි ද යනු හැඟී යා යුතු යැ. එ හෙත් ‘වැඩෙති’ යනු සිවු වන විබත් ගත යුත්තෙහි තෙුන් වන විබත් ගත් සේ යැ;

-69 ] මුවදෙව් දා විවරණය 123

3.‍ ගොවිඳුහු - ‘ගොවිඳු’ යනු විෂ්ණු දෙවයට නමෙකි. සංස්කෘතයෙහි ‍ ‘ගොවින්දබ’ යනු වෙයි. ‘ගං වින්දුතීති ගොවින්දඃි’ යනු නිර්වෙචන යි. පෘථීවිය හෝ, ධෙනුව හෝ, ස්වර්ගුය හෝ, වෙදය හෝ විඳ නු යි ගොවින්ද නමි. මේ නිර්වවචනාර්ථ යි. භූ, ධෙනු, ස්වර්ගර, වෙද යන අර්ථ, චතුස්ටයෙහි මැ ‍ ‘ගො’ ශබ්දය වැටේ.

4. වතළ - ‘වතුරු’ ධාතුයෙන් වූ අතිත කෘදන්ත නාම යි.

5. තෙලේ - තල + එහි.

69.

අන්වය : එ සමාහි සමහර දිසි සුපුන් සිසි, මුහුදු ඉඳුහු රළ වොඉුනේ කඩා මල් කඬ විලසින් හෙබි.

පදාර්ථව : ඒ (සන්ධ්යාු) සමයයෙහි අර්ධ යක් ද්යහශශමාන වූ සම්පූර්ණ චන්ර්ු්ර තෙමේ සමුද්රහ රාජයා ගේ රළ නමැති වොටුන්නෙහි මුදුන් මල් කඩ ආකාරයෙන් ශොභමාන වී.

විස්තර : මුහුදෙහි රළ මතුයෙන් මඳක් පෙනෙන්නට වන් චන්ර්්යහයා මෙයින් වැ‍නිණ.

සමුද්රවය ඉන්ර්ෙහියෙකි (නායකයෙකි - රජෙකි.) රළ ඔහු ගේ වොටුන්න යි. රළ මතුයෙන් මඳක් පෙනෙන චන්ර්ේ්ධයා ඒ වොටුන්නෙහි මුදුන් මල් කඬ යි.

ටිප්පණි :

1. සමහර - මෙහි ‘කොටස යැ’ යනු අර්ථ යි. හරි අඬ යැ යන අර්ථය දෙන ‘හමාර’ නු ද මෙයින් මැ නිපන. ‘ඇතැම්’ යන්නට සමාන අර්ථයෙක් ද ‘සමහර’ යන්නෙන් ලැබේ.

2. දිසි - ‘දිස්’ දාතුයෙන් වූ අතිත කෘදන්ත නාම යි.

ඉති සැඳෑ වැනුම්

( සන්යාිසි වර්ණ නය මෙ සේ යැ. ¬__________

124 මුවදෙව් දා විවරණය [70--

70.

අන්වය : මුහුදු දළ රඝ අතින් මඳ මඳ පැහැරැ පැහැරැ පුන් සුනිල් විමල් අඹරෝරට නඟා ලී එව්.

පදාර්ථ_ : සමුද්රජයා (තෙමේ) මහත් වූ තරඞග නමැති හස්තයෙන් මඳින් මඳ ගසගසා පූර්ණු චන්ර්ර්ණයා ඉතා නිල් වූ නිර්මැල වූ ආකාශ කුක්ෂිරයට නගා ලූ වැන්නැ.

විස්තර : සාගර තරඞගයෙහි වැදෙමින් තුබු පූර්ණ චන්ද්රදයා අහසට කෙමෙන නැගිණ. ඒ සමුද්රනය විසින් කැරුණක් වැන්න. කෙ සේ ද? සමුද්ර‍ය තමා ගේ මහත් වූ රළ නමැති අතින් මඳ මඳ කොටැ ගස යි. මෙයින් චන්ර් ක්යා මඳින් ඉහළ නැගෙයි.

‘ක්ෂි රවාරීනිධිනා විවර්ධ්නා පලාව්යෂමානවදසෞ නිශාකරඃ උත්පත්ත්යුවදයතඃ ශනෛඃ ශනෛ - ර්භාතරශුභ්රතතිජ රශ්මිසඤ්චයඃ’ ෴ යි

කුමාරදාසයන් විසිනුදු මෙ මැ කියන ලද.

(භාර - මුන්හර සේ, ශුභ්රර - සුදු වූ , නිජරහ්මි සඤචයඃ - ස්වකීය වු රශ්මි සමූහ ඇත්තා වූ, අසෙ නිශාකරඃ - මේ චන්ර්෴ ය තෙමේ, විවර්යනතා - වඩනා වූ , ක්ෂිූරචාරිනිධිනා -ක්ධීමර සාගරයා විසින්, ජලාව්යජමාතවත් - උපුල් වනු ලබන්නක් මෙන්, ශනෛඃ ගනෛඃ - සෙමෙන් සෙමෙන්, උත්පත්තී - නගී )

ටිප්පණි:

1. පැහැරැ පැහැරැ - ‘පහර’ ධතුයෙන් වූ පූර්ව- ක්රි යා නිපාත බයි. ආම්රෙ ඩිතයෙන් (දෙ වරක් යෙදුණෙන්) මිශ්රර ක්රීීයාර්ථතය ලැබේ.

2. අඹරෝරට - අඹුරු + උදර = අඹුරු + දර = අඹුරු + අර = අමුරෝර = අඹරෝ ර.

3. සුනිල් - ‘විමල්’ යනු යෙදුණු හෙයින් මේ පුනරුක්තියෙක් නො වේ ද? අහස විමල් නම් ඒ සුනිල් මැ යැ. ‘අධික වචන මධිකාර්ථං ගමයනි’ (අධික වචනය අධිකාර්ථයක් හඟවයි) යනු රීති වන බැවින් මෙහි හැඟැවෙනුයේ නිර්මඅලත්වහයේ අධික්ය ය යි. එ හෙයින් නිදොසි.

71] මුවදෙව් දා විවරණය 125

71.

අන්වය : එ කල්හි පුන් සඳ මඬලැ පළ කැලුම් අලු සස ලේ’ මුහුදොරේ හුන් පැහැ නඳ සෙවෙල් හරණින් බිජි.

පදාර්ථර: ඒ කාලයෙහි පූර්ණ චන්ද්රඑ මණ්ඩලයෙශි ප්ර.කාශ වූ කාන්තියෙන් ආලොකවත් වූ ශශ ලෙඛා තොමෝ සමුද්රොහදරයෙහි හට ගත්තා වූ ප්රවභායෙන් වැසුණා වූ ශෛවාල ආකාරයෙන් භ්රාමජමාන වූ යැ.

විස්තර : පූර්ණම චන්ද්රූ මණ්ඩලයෙහි ශශ ලාඤ්ඡනය පැහැදිළි වැ පෙනුණු අයුරු මෙයින් වැනිණ.

ස‍ඳෙහි ලපය අඳුරු පැහැ ඇත්තේ යැ. සෙවෙල්ද එ බඳු පැහැයෙන් යුක්ත යැ චන්ද්රලයා සුදු යැ. එ මැදැ ලපය සුදු පැහැ ඇති මුහුදු මැදැ හට ගත් සෙවලක් වැන්නැ යි යනු යෙදෙයි.

පූර්ණ චන්ද්රු මන්ඩලය ශුභ්රයවර්ණ යැ තන්මධ්යපගත වූ ශශ ලාඤ්ඡනය නීලවර්ණ වෙයි. එ හෙයින් හේ නීලවර්ණ වූ සමුද්රධ මධ්යතගත වූ ශෛවාලයෙහි ආකාර ඇත්තේ යැ යනු නොයෙ‍දෙයි. මෙහි ක්ෂී ර සාගරය ගන්නා ලද්දේ නම් මේ දොෂ්ය් නො වේ. ක්ෂීදර සාගරය ද චන්ර් මධයා මෙන් මැ ශුභ්රදවර්ණ වන හෙයිනි. චන්ර්ූඉුයා ගේ උද්භවය ද මථන සමයයෙහි ක්ෂීයර සාගරයෙන් මැ වු හෙයින් මෙහිලා කාව්යග කර්තෲ්ත් විසින් අදහස් කරණ ලද්දේ ක්ෂීයර සාගරය මැ යැ යි හැඟේ. එහෙත් ‘මුහුදෝරේ’ යනු ඒ අර්ථය ගෙනැ දීමෙහි අපොහොසත් වේ.

ටිප්පණි :

1. මුහුදොරේ - මුහුදු + උදර = මුහුදුදර = මුහුදු + අර = මුහුදෝ‍ර.

2. හුන් - 19 වන ගීයට ලියූ 4 වන ටිප්පණිය බලන්නේ යැ.

3. පැහැ නද - ප්රසභායෙන් නද්ධ වූ (වැසුණා වූ ) යනු අර්ථ යි. ‘ප්ර භායෙන් අර්ද්රහ වූ’ යන විසිනුදු අරුත් බෙණෙකි. එ කල්හි පැහැනි + අද යි. පදච්ඡෙදය වෙයි.

4. හරණින් -‘හරණ’ යනු ආකාරාර්ථයෙහි යෙදෙන්නෙකි. රහල් හිමියෝ ද -

126 මුවදෙව් දා විවරණය [72-

‘නො වන හිම හර ණේ දරු වැදු ගැහැනි නුගු ණේ රහින් පුතු මුහු ‍ ණේ රහසැ තම කළ වරද පමු ණේ’

72.

අන්වය : සොමි සිසි රස් පතර වතුරු ඇරැගත් නුබ තල, නුබ ගඟ පඩෙර තෝ හුණු දල නිදු කැලුම් ඉසිලී.

පදාර්ථ  : සෞම්යු වූ චන්ර්සිලයාගේ රශ්මි සමූහ ප්රුවාහය ගත්ත් වූ, නහස්තලය (තෙමේ) ආකාශ ගඞගාව ගේ සුදු වූ ජලය වැටුනා වූ සමුද්රුයා ගේ ශොභා දැරී යැ.

විස්තර : නිල් අහසෙහි සුදු සඳ රස් වැටුණු කලැ ආකාරය මෙයින් පැවැසිණ.

චන්ර්ිණද රශ්මිය ශුභ්ර්වර්ණ වන හෙයින් ආකාශ ගඞගා ජලය වැන්නැ. ආකාශය නීලවර්ණද වනුයෙන් සාගරය හා සමාන වේ.

මෙ මැ කියන ලද, භාරවීන් විසිනුදු -

‘නිලනීරජනිභෙ හිමගෞරං ශෛලරුද්ධවපුෂඃ සිතරසෙමඃ ඛෙ රරාජ නිපතත්කරජාලං ‍වාරි ධෙඃ පයසි ගාඞගමිවාම්භඃ’ ෴ යි

(ශෛලරුද්ධවපුෂඃ - උදා ගිරින් මුවහ වූ මඬුලු ඇති, සිතරශ්මෙඃ - චන්ර්රුර - යා ගේ , නීලනීජරජනීහෙ - නිල් කමල් හෙවත් මහනෙල් වන් වූ , ඛෙ - ආකාශ යෙහි, නිපතන් - වැටෙන්නා වූ, හිම්ගෞරව් - තුෂාර මෙන් සුදු වූ , කරජාලම් - රශ්මි සමූහය තෙමේ. වා‍ර්ධෙඃ = සාගරයා ගේ, පයසි - ජලයෙහි, නිපතන් -වැටෙන්නා වූ ,ගාංගං අම්හඃ ඉව - ආකාශ ගංගා ජලය මේන්, රරාජ - බැබැළි)

ටිප්පණි:

1. රාගත් - ඇරැ + ගත් = රැගත්. ආදි ස්වර ලොප සන්ධිූ යි.

2. ඉසිලි - ‘උසුල’ ධාතු යී.

-73] මුවදෙව් දා විවරණය 127

8. නුඹ ගඟ පඬෙර තෝ - ආකාශ ගඞගාව‍ගේ ජලය පාණ්ඩර වර්ණළ (සුදු) මැ යැ. එ හෙයින් ‘ප‍ඬෙර’ යන විශෙෂණය අනුචිත වෙයි. උපමෙය පක්ෂ ය මේ විශෙෂණය යොදා ‘පෙඩෙර සිස රස්’ යි කියන ලද නම් එ තරම් දොසෙක් නොවේ. කවර හෙයිනැ යත් :- වුව මනා චන්ර්ියන කීරණයා ගේ ශුභ්ර්ත්වනය වර්ණපනය කිරීම වන බැවිනි. උපමාවක් ගැනෙනුයේ ප්රුස්තු ත කාරණය ප්රධත්ය ක්ෂ කළා සේ පැහැදිලි කරනු පිනිස යි. එ සේ නො වැ උපමානය ද අධික විශෙෂණාදිය යෙදීමෙන් උත්සාහයෙන් හැසින්වියැ පුතු නම් ප් ව්යරරථයැ. මෙහි ‘සුර ගහ තෝ හුණු දල නිඳු’ යි උපමාන පක්ෂනය කී පමණින් මැ ‘සිසි රස් සතර වතුරු රැගත් නුබ තල’ කෙබඳු ද යනු නිරා යාසයෙන් අවබෝධ වෙයි. එ හෙයින් ‘පඩෙර’ යන විශෙෂණය අයොග්යය මැ යි.

73.

අන්වය : රස් දස බිත්හි පැතිරෙත්, සුපුන් සඳ, තික්මෙරජ මෙරජින් දුලු නුබ තෙලේ කිමිඳැ. විරී මෙන්

පදාර්ථල : (චන්ර්මෙනයා ගේ) රශ්මිය දිශා ප්ර්දෙශයන්හි පැතිරෙන කල්හි සම්පූර්ණ‍ චන්ර්බ තෙමේ සූර්යරයා ගේ රහ්මියෙන් ජිවලිත වූ ආකාශ තලයෙහි ගැලී විලීන වූ වැන්නැ.

විස්තර : ලහ වැනි දැයක් ගින්නෙහි ලූ කලැ එය විරි (ද්රරව වැ) වැගිරෙනු සිරිති. චන්ර්්නෙයා අහසට නැගුණු කලැ, විරුනු දැයක් වැගිරෙන්නා සේ, ඔහු ගේ රශ්මිය පැතිරී යෙයි. මේ කෙ බඳු ද? චන්ර්නැගයා එන්නට පෙරැ සකල ආකාශය සූය්ය්ය පයා ගේ රශ්මියෙන් ජ්වලිත වූයේ යැ. එසේ ජ්වලිත වූ ආකාශයට චන්ර් සූයා පැමි‍ණැ මහත් උෂ්ණ කරණ කොටැ ගෙනැ විරී ගොස් රශ්මිය ලොකයෙහි පැතිරී යන්නා වැන්නැ.

පුන් සඳ විරී මෙනා යි කීමට තවද හෙතුවෙක් වෙයි. සඳ නැඟෙන කලැ මහත් වැ පෙනෙයි, එහෙත් ආලෝකය මහත් නො වේ. ක්රැමයෙන් අහස මුඳුනට එත් එත් චන්ද්රී මණ්ඩලය කුඩාවන්නට වෙයි. ආලොකය මහත් වෙයි.චන්ර් එතයා විරෙන බවට මේ සාක්ය්ද යෙක් නො වේ ද?

128 මුවදෙව් දා විවරණය [74

කියැමිණි මැ නු -

‘ක්ෂීමයමාණවපුරින්දු රුද්ගමෙ වර්ධකමානකිරණඃ සමාන්තඃ අකීත පතගගානුබන්ධි නා තෙජසෙව පරිතො විලී‍යතෙ ෴’යි

කුමාරදාසයන් විසිනුදු?

(උද්ගමෙ - නැගීමෙහි ලැ, ක්ෂීනමයාණ ‍-ක්ෂසය වනු ලබන්නා වූ , චපුඃ - ශරීරය ඇත්තා වූ, ඉන්රඃතෙම - චන්ර්ස ම තෙමේ, සමන්තතඃ - හාත්පසින්. වර්ත මානකිරණඃ - වැඩි වනු ලබන්නා වූ රශ්මි ඇත්තේ, අකි - සූය්ය්්ර යා විසින් තප්ත - තවන ලද, ගගන අනුබඣිනා - ආකාශය අනු වැ යන්න් වූ. තෙජසා - තෙජසින්, පරීතඃ - හාත්පසින්, විලියතෙ ඉව - විරෙන්නක් හු වැනි)

ටිප්පණි : 1. විරි - ‘විරු’ ධාතු යි.

2. දස බිත්හි - මෙහි ‘බිත්’ සද ප්රරදෙහාර්ථ යි. සංස්කාතයෙහි ‘භිත්ති’ ශබ්දය ද ප්ර්දෙශ - කුඩ්යක (ගෘහාදීන් ගේ භිත්ති) යන අර්ථස ද්වයයෙහි මැ යෙදෙන බව් -

‘භිත්තිඃ ප්ර්දෙශ කුඩ්යෙිපි’ ෴ යි. විශ්ව කොෂයෙහි කියැවිණ.

74. අන්වය : සුනිල් සස ලේ පළ වැ දසුන් වත්, පුන් සඳ මැඳ අතුරෙහි මෙ රජ රජ පළුම වැ විරූ වන් වී.

පදාර්ථව; අතිනිල වූ ශශ ලාඤ්ඡනය ස්ඵුට වැ දර්ශ,නය වත් මැ, පූර්ණත චන්ර්සනකයා ගේ මධ්ය න්තයෙහි මරීචි රාජිය ප්රථථමයෙන් මැ විලීන වූවාක් වැනි වි යැ.

විස්තර : චන්ර්ලුමයා ගේ ලපය ඇති තෙනින් රශ්මියෙක් නො විහිදෙයි. එය නිල් වැ මැ පෙනේ. සෙසු සියලු තෙනින් මැ රශ්මිය නික්මෙයි. කවර හෙයින් ද? එ තන්හි රහ්මිය දැනුදු විරෙමින් සිටී. ලපය වූ තන්හි නො එසේ යැ.. එහි දැන් විරෙන් නට කිසි රශ්මියේක ශෙෂ වැ නැත. කවර හෙයින් ද? පළමු මැ (පෙරැ දි මැ) එ තන්හි රහ්මිය විරී ගොස් කෙළවර වූ හෙයිනි. මේ කවිහු සැලැකූ පරිදියි.

1. විරූ - ‘විර’ ධාතුයෙන් වූ අතීත කෘදන්ත නාම යි. -75] මුවදෙව් දා විවරණය 129

75.

අන්වය : සොමි සරා සඳ වල්හි මලි ගිය මල්දම් විලසින් සැදි පැහැ කොමළ අතින් කලුන් ගත් වන්.

පදාර්ථහ : සෞම්යය වූ ශරච්චන්ර්ලිේ තෙමේ කෙශ කලාපයෙහි මාලතී කුසුමදාම විලාසයෙන් හෙබියා වූ ප්ර්භා නමැති කොමල හස්තයෙන් කන්යාූවන් ගත්තක්හු වැනි වී.

විස්තර : සෞම්යෞ වූ ශරච්චන්ර්්ර්යා කුමක් කළාක් වැනි වී ද? කලුන් (අල්ලා) ගත්තාක් වැනි වී. කලුන් කිමෙකින් ගත්තාක් වැනි වීද? කලුන් පැහැ (නමැති) කොමළ අතින් ගත්තාක් වැනි වි. කොහි සැදි පැහැ කොමළ අතින් ද? වරල්හි සැදි පැහැ කොමළ අතින්. කුමක් විලසින් වරල්හි සැදි පැහැ කොමළ අතින් ද? මලිගිය මල් දම් විලසින් වරල්හි සැදි පැහැ කොමළ අතින්.

චන්ර්ල්හයා ගේ පැහැ නමැති කොමළ හස්තයෝ (කානතාවන්ගේ ) කෙශ කලාපයෙහි සැදුණෝ යැ. ඵ් හස්තයෙන් පෙනෙනුයේ මාලතී කුසුම දාමාකරයෙනි. ස්ත්රිහන් ගේ කෙශ කලාපයෙහි අතන් බහා ගෙනැ සිටිනු අනුන් දුටුවහොත් ලජ්ජාවට කරුණු යැ. මාලතී කුසුම දාමයන් වරල්හි බහනු සිරිති. එහෙයින් අතක්වුව ද මාලතී කුසුම දාමයක් සේ පෙනේ නම් එය දක්නෝ සැක නො කෙරෙති. එ හෙයින් අනුනට නො හැ‍ඟෙනු පිනිස අත් මාලති කුසුම දාමාකාර කොටැ ඉන් කලුත් ගත් සේ කී හ.

කානතාවන් මාලති මාලයෙන් කෙශ කලාපයන් සරහන බව ද, මාලතී මාලාවන් චන්ර්ාලත කිරණය හා අතිශයින් සදෘශ බව ද, ඒ කාන්තාවන් චන්ද්රමයා ද පවා ප්රාලොභ කරවන තරම් රූප සෞන්දනර්යයයෙන් යුක්ත බව ද, මේ කී පරිදි යැ. සඳ කලුන් කවර හෙයින් අල්ලා ගනී ද? ඔවුනට තමා ලොබ කළ හෙයිනි.

ශුභ්රනවණි පුෂ්පයන් චන්ද්රී රශ්මියෙන් වෙන් කොටැ නො දත හැක්කැ යි කියනු කවි සම්ප්රනදායය යි. එ හෙයින් කියන ලදී, දණ්ඩන් විසින් -

‘මල්ලිකාමාලශාරිණ්යඃල සර්වාංීගිණාර්ද්රඑචන්දතනාඃ ක්ෂෞමමවත්යොය න ලක්ය්ාංගනෙත් ජ්යොදත්ස්නායාමහිසාරිකාඃ’ ෴ යි.

9 130 මුවදෙව් දා විවරණය [77-

(මල්ලිකාමාලහාරිණ්යඃල - මල්ලිකාමාලභාර ඇත්තා වූ, සර්වාංමගීණාර්දා චන්දමනාඃ - සියලඟ ගැල් වූ සඳුන් ඇත්තා වූ, ක්ෂෙවමවත්යඃ - කොමු පිළියෙන් යුක්ත වූ, අභිසාරිකාඃ - අබ්සරුවෝ, ජ්යෙසත්ස්නායඃ - සඳ රැස්හි, න ලක්ය්්්දන්තෙ - නො පෙනෙත්)

ටිප්පණි:

1. සැදි - ‘සඳ’ (සැරැසීමෙහි) ධාතුයෙන් වූ අතිත කෘදන්ත නාම යි.

2. කලුන් - ‘කල්’ යනු ප්රෙකෘති යි. කාන්ත (වල්ලභ), කාන්තා යන අර්ථය දෙක්හි මැ වැටේ. මෙ තන්හි ස්ත්රී ලිඞග යි.

3. ගත් - ‘ගත්’ ධාතුයෙන් වූ අතීත කෘදන්ත නාම යි.

76.

අන්වය : සොමි සුනිල් ගුවන් තල ඉඳුනිල් මිනි තෙලේ සිසි ඌලින් කිරණ කිරි සිලිල් එක්වන් මිමී මෙන්

පදාර්ථි : සෞම්ය් වූ අතිනීල වූ ගගන තල නමැති ඉන්ද්ර්නිල මණි තලයෙහි චන්ද්රි නමැති බුබුළින් රශ්මි නමැති ක්ෂීතර සලිලය එක සේ ( නො සිඳී) වහනය වූ වැන්නැ.

විස්තර : ඉන්ද්රනනීල මණි භූමියෙකැ වූ උල්පතෙකින් ක්ෂීෂර ජලයක් නො කඬ වැ වහනය වන්නාක් මෙන්, සෞම්යූ වූ ඉතා නිල් වූ ආකාශ තලයෙහි චන්ද්ර්යා ගෙන් රහ්මිය නො කඬ වැ පැතිරිණ.

ඉතා සුදු වූ රශ්මියෙන් චන්ද්‍රයා ලොකය එකාලොක කළ සේ මෙයින් කී හු.

77.

අන්වය : දියැ නොසහා සහතෙදනට ද දිය නැත් මැ යි. වියොවග එදා පුන් සද හා සඳහා දුනු ගත් නු?

පදාර්ථි : ‍ ලොකයෙහි අසහාය වූ තෙජස් සහිතයනට ද ජය නැත්තේ මැ යැ. අනඞග තෙමේ එ සමයෙහි පූර්ණ් චන්ද්රයයා ද සන්ධාලනය කොටැ ගෙනැ ( එක් කොටැ ගෙනැ) දුනු ගත්තේ නො වේ ද?

-77] මුවදෙව් දා විවරණය 131

විස්තර : අනඞගයා ද එ සම‍යයෙහි දුනු ගෙනැ යුද්ධයට පැමිණියේ චන්ද්රියා හා එක් වැ යැ. එ හෙයින් මේ ලොකයෙහි කො තරම් තෙජස් ඇත්තක්හු හට වුව ද සහායයක්හු (යහළුවකු) ‍ නැති වුව හොත් ජය නැත්තේ මැ යැ.

‘තෙජසාපි බලු නූනමනූනං නාසහායමුපයාති ජයශ්රීඃග යද්විභුඃ ශශිමයූඛසඛඃ ස - තනාද දෙ විජයි ධපමනඞගඃ ෴ යි.

භාරවිහු ද මෙ මැ කී හු.

(තෙජසා - තෙදින් අනූතං අපි - සම්පූණූ වූ ද, අසහායං, සහාය රහිත වූවහු කරා, ජයශ්රීඃස - ජයසිරි තොමෝ, නූතං - එකාන්තයෙන්, න උපයානි ඛලු - නො පැමිණේ මැයි, කවර හෙයිනැ යන් :- යන් - යම් හෙයකින් විභූ :- සමර්ථය වූ ද, අනංග :- කාම තෙමේ, ශශිමයූධසඛඃ සන් - චන්ද්ර්කිරණයා සශාය කොටැ ගෙනැ , විජයි - දිනනසුලුවූ. චාපම් - දුන්න, ආදදෙ - ශනි ද, ( එ හෙයිනි ) සමර්ථල වූ ද අනංගයා තමා ගේ දිනනසුලු වූ ද දුනුන ගත්තේ චන්ද්ර් කිරණයා සහායැ කොටැ ගෙනැ නම් සෙස්සන් ගැන කවර කථා දැ යි යූ සේ යි.)

ටිප්පණි :

1. සහතෙදනට - තෙද සහ වූයේ සහතෙද උනට සහතෙදනට

2. නෙසහා - සභා නො වනුයේ යමක්හු හට ද හේ නොසහා.

3. වියොවග - (වියෝ + අග) කාම දෙවයාට නමි. වීයෝ වෙහි (වි‍යොගයෙහි) අග (අග්නිය) වනුයෙන් හේ වියොවග නම් වේ.

පුරාතන කවිහු රාගය දෙවියකු කොටැ ගත් හ. රාගය අශරීර යැ. එ හෙයින් ඒ දෙවියාට අනඞග නාමය දුන් හ. (අනඞගයක් - ශරීරයක් - ‍ නො වනුයේ යමක්හු හට ද හේ අනඞග යි.) එ සේ මැ සිතෙහි උපදනා හෙයින් මනසිජ - මනොභව - මන් යොන් - යනාදි නම් ද කළ හ. ඔහු ගේ භාය්යාහි ව රති නමු. ‘රිති’ නම් ඇල්ම යි. රාගය ඇති වූ කලැ උපදනා -

‘උන්මාදනස්තාපනහ්ව ශොෂණස්තම්භනස්තථා සමෙමෙහනහ්ව කාම්යූ බාණඃ පඤ්ච ප්ර්කීර්තිනා’ ෴

132 මුවදෙව් දා විවරණය [78--

යුනයේන දැක්වුණු - උමතු විම යැ, තැවිම යැ, වියැළිම යැ, ස්තම්භනය යැ (ගල් බවට පැමිණියා සේ කිවයක් නො කළ හැකි වීම යැ,) මුළා වීම යැ යන චිත්තාවස්ථා පස අනඞගයා ගේ හර (හි) පස කොටැ පැවැසිණ. අශරීර වූ එඒපස යළිදු සශරීර කොටැ --

‘අරවින්දදමශොකඤ්ව චූතඤ්ච නවමල්ලීකා නීලොත්පලඤ්ච පඤෛවතෙ පඤ්වාණස්ය් සායකාඃ ෴

යනුයෙන්, පියුම යැ, හොපලු යැ අඹ යැ, සමන් යැ නිලුපුල් යැ යි මල් පසක් කොටැ ද කියැවිණ.

හී ඇති කලැ දුන්නක් වුව මනා නු? උක් දඬුව අනඞගයා ගේ දුනු දඬුව යි. බමර වැළ දුනු දිය යි.

රාගය උපදවන්නට යමෙක් සහාය වේ ද ඒ අනඞගා ගේ සහාය යි. එ හෙයින් සඳ අනඞ්ග මිත්ර් කොටැ දැක්විණ

2. සඳහා - ‘සඳහ’ (සැඳැහුම්හි) ධාතු යි.

3. නු - ‍ ප්ර්හ්නාර්ථ යෙහි නිපාත යි. අවධාරණාර්ථ ලෙශයෙක් ද මෙයින් මැ ලැබේ. ‘ගත් නූ’ යනු ‘ගත් මැ යැ’ යන්නට ද සමාන වෙයි.

4. පුන් සඳ හා - මෙහි ‘සඳහා’ යනු ‘සඳ ද’ යන අර්ථ ඇත්තේ යැ.

රාගොද්දීපනයට හෙතු වන හෙයින් ශරච්චන්ද්ර් ද කවි සමයයෙහි අනඞගයා ගේ මත්ර යැ සෙත් කීයේ මැනු -

‘තුනුවගා ගේ පස සරා සරා සඳ මද මරු මසත් වන ඈ ෴ යැ යි?

රාගයා ගේ උද්දීප්තිය වනුයේ රාත්රිායෙහි දී යැ. චන්ද්ර් කාන්තියෙන් යුක්ත රාත්රිනයෙහි රාගය වඩාත් උපදීප්ත වෙයි. චන්ද්රියා අධිකතර හොභායෙන් යුක්ත වනුයේ ශරදෘතුයෙහි දීයැ. එ හෙයින් ශරච්චන්ද්රතකිරණයෙහි සමුජ්ජවලිත රාත්රිනයෙකැ නම් රාගොද්දීපනය ගැනැ කියනු මැ කිම?

78.

අන්වය : හුදු පිරිසුදුනු හොත මුළු‍ ලෝ සගන්නේ බැරි සුපුන් සඳ එ සමාහි අබිසරුව්න ළ නො ගත්.

-78 මුවදෙව් දා විවරණය 113

පදාර්ථන : කෙවල පරිශුද්ධයන් විසිනුදු සකලලොක සංග්රයහය (සියලු ලොවැ සියල්ල්න් ගේ සිත් ගැනීම) බැරි යැ. සම්පූර්ණස චන්ර්ුක් තෙමේ ඒ සමයයෙහි අබිසාරිකාවන් ගේ ළය (හාදයය - සිත) නො ගත්තේ යැ.

විස්තර : සම්පූර්ණ පරිශුද්ධත්වියට පැමිණියවුන් විසින් ද සකල ලොකය මැ සතුටු කිරීම නො හැකි යැ. සම්පූර්ණණ චන්ර්්ුජයා ට ද ඒ කාලයෙහි අබිසාරිකාවන් ගේ සිත් ගැන්ම බැරි වීම මෙයට සාධක යි.

ටිප්පණි :

1. හුදු - මෙහි අර්ථම අමිශ්රට (ශුද්ධ) යනු යි. හුදු පිරිසුදු බව නම් අපිරිසුදු බව මඳකුදු මිශ්රර නුවූ පිරිසුදු බව යි.

2. පිරිසිදුනුඳු - පිරිසුදුන් + දු ස්වරාගම යි. හලින් පර වැ ‘දු’ නිපාතය යෙදුණු තන්හි මේ ‘උ’ කාරාගමය නිත්යග යි? දැන් + දූ = දැනුදු වතින් + දු = විතිනුදු දහම් + දු = දහමුදු (= දහමුත්)

‘හුදු පිරිසුදු’ යි චන්ද්රවයා අපෙක්ෂාණ කොටැ කීම යෙදේ ද. චන්ද්ර්යා කැළැලැතියෙන් අපිරිසුදු නො වේ ද? පද්යඅයාගේ අපරාර්ධැ යෙහි ‘සුපුන් සඳ’ යනුයෙන් චන්ද්රියාගේ සම්පූර්ණවත්වදය - අඩු නැති බව - කියැවුණ හෙයින් මෙහිලා කලංගකිතත්වනය අසම්භාවිත යැ යි හැ‍ඟේ. කියැවිණි මැ නු කාලිදාස‍යන් විසින් -

‘එකො හි දොෂො ගුණසන්නිපාතෙ නිමෙජ්ජතීන්දොඃද කිරණෙෂ්විවාඞකඃ’ ෴ යි?

(එකඃ හි දොෂඃ - එකමැ දොෂ, ගුණසන්නිපාතෙ - ගුණ සමූහ මධ්යකයෙහි ඉදොඃ - චන්ර්සුදයා ගේ, කිරණෙෂු - රස්මින් අතුරෙහි , අඞඃ ඉව - ලපයමෙන්, නිමජ්ජති - ගැලේ, නො පෙනීයෙති යි යු සේ යැ’)

3. සගන්නේ - සගනු + ඒ ‘සගනු’ යනු ‘ස’ පූර්වෙ ‘ගන් දාතුයෙන් වූ භාව කෘදන්ත නාම යි.

134 මුවදෙව් දා විවරණය [79-

79.

අන්වය : මල්හි එදා කලුන් සොසුළු වුවන් ඉහිලී ගිය වරල් බලා මල් හී තම හට මැ ලි.

පදාර්ථ් : පුෂ්පවාණ (අනඞග) තෙමේ, ‍එ සමයෙහි කාන්තා වන් ගේ සේවද ජල (ඩහ දිය ) දැරූ මුහුණු දු ලිහිල් වැ ගියා වූ කෙශකලාපයන් ද බලා, කුසුම් ශරයන් තමා හට මැ ලූයේ යැ.

විස්තර : කාන්තාවන් ගේ මුහුණු ඩහ දියෙන් යුක්ත යි. කෙස් වැටි ලිහිල් වූයේ යැ. එ සමයෙහි (අනඞග තෙමේ) මේ දෑ බලා තමන් ගේ හි නො විද්දේ යැ, එය තමාට මැ ලි යැ.

අනඞගයා ‍ෙග් කාය්ය්ාට ය නම් ස්ත්රීක පුරුෂයන් ‍ ගේ සිත් හි රාගය ඉපැදැවීම යි. ස්ත්රීනන් ගේ මුහුණෙහි ඩහ දිය වේ නම්, වරල් ලිහිල් වැ ගියේ නම්, ඒ රාගය ඉපැදී ස්ත්රීතන් ගේ මන දොළ ද පිරුණු බවට ලකුණු යැ. එතන්හි අනඞගයා විසින් කළ යුත්තෙක් නැති. එ හෙයින් හේ කුසුම ශරයන් තමාට මැ ඉතිරි කරැ ගති, තමාගේ තුනීරයෙහි (හී කොපුයෙහි) මැ බහා ගනි. මතු පැමිණි වාරයෙකැ ගන්නා පිණිස ය.

තමා විසින් සාධ්යී වූ කටයුතු සිද්ධ වූ පසු අනඞග තෙමේ දුනුනෙහි හීය නො යෙදි යැ යනු භාරවිහු ද කී හු -

‘කාන්තසඞග මපරාජිත‍මන්යෞා වාරුණිරසනශාන්තවිවාදෙ මානිනිජන උපාහිතසංධෞ සංදධෙ ධනුෂි නෙෂුමනඞගඃ’ ෴ යි.

(කාන්ත - වල්ලභයන් හා, යඩගම - සඩගමයෙන්. පරාජිත - දුරුකරන ලද ‍´මන්යෞන - රොෂය ඇති; වාරුණි රසන - මධු රසාසවාදයෙන් මී රස බීමෙන්) ශාන්ත - සන්හුන් විවාදෙ - කලශ ඇති, මානිනි ඡනෙ - කාන්තාවන් විෂයයෙහි ලා අනඩගඃ-කාමදෙව තෙමේ , ධනුෂි - දුන්නෙහි; ෂුං ඉ-හිය, න සංද‍ධෙ - නො යෙදී යැ.)

මෙසේ ද අර්ථ ගත හැකි යැ. ‘සොසුළු වුවන් ඉගිලී ගිය වරල්’ ඇති ඒ පුර ස්ත්රීනන් දැකැ අනඞග තෙමේ තමාට මැ ශර ලී යැ (විදැ ගත.) අන් ලෙසෙකින් කියත් හොත් ඒ මානුෂ වූ ද

79]- මුවදෙව් දා විවරණය 135

ස්ත්රීනන් දැක්මෙන්, අතිමානුෂ වූ ද අනඞගයාට පවා බලවත් රාග උපන්නේ යැ ඔහු එ තරම් අභිරූපයෝ යැ එ තරම් කමනීය‍යෝ යැ.

මිනිස් කතුන් දැකැ අනඞගයාට ද රාගය උපදනා සේ කිය හැකි ද යත් :- කියන ලදුයේ මැ නූ, පැරැකුම්බා රජුන් විසින් -

‘මෙ දෙසැ මැ මල්සර සර් ලනුයෙ එ බැවින් වත් නෙසො පබවත දෙසැ ලත නුවන් සරට තෙමෙ ද ලක්’ ෴ යි?

(අනඞගයා ඉදින් ප්රිභාවතිය දෙසට ශර ලත් හොත් (ඇය ගේ) නයන නමැති ශරයට තෙමේ ද ලක්ය්ියෂ වන්නේ යැ. මා දෙස්හි මැ ශර ලනුයේ ඒ හයින් වැන්නැ)

සස දායෙහි දු කියැවිණි -

‘පුර වමියන් දිගු නුවන් සර සරහතෙ ‘දැකැ නො දිස් වැ ලී කම් සර තෙමේ ලක් වන බියෙන් මෙන්’ ෴ යි?

ටිප්පණි :

1. සොසුළු - ‘සොයුරු’ (ඩහ වැගුරුම්හි) දයින් වූ අතීත කෘදන්ත නාම යි.

2. මල්හි - මල් හි වූයේ යමක්හු හට ද හේ මල්හි. අනඞගයා ‍යැ. අනඞගයා ගේ ශරයෝ ද මේ නමින් මැ ගැනෙති. එ කලැ මල් යනු හී යන්නට විශෙෂණ වැ සිටී.

අනඞගයා ගේ ශරයන් තරුණ ස්ත්රීරන් ගේ නෙත්රි කොණය නැ යි ද ඇතැම් තැනෙකැ දැක්විණ එයින් කී හ -

‘ධනුඃ පෞස්පං මෞර්වී මධුකරමයී වඤචලදෘශාං දාශං කොණො බාණඃ සුහෘදපි ජඩාත්මා හිමකරඃ තථාප්යෙඃකොනඞගඃ සකලභුවනං ව්යා කුලයති ක්රි්යාසිද්ධිඃ සතෙත්වහ භවති මහතං කොපකරණෙ ෴ යි.

136 මුවදෙව් දා විවරණය [80

(ධනුඃ - දුන්න; පෞෂ්පං - පුෂ්පමය යැ, මෞර්වි - දුනු දීය; මධූකරමයි - භෘඞගමය යැ ; බාණඃ -- ශරය නම්. චඤචලාදෘශාං චපලාක්ෂිණින් ගේ හෙවත් කාන්තාවන් ගේ ; දාශාකොණඃ - නෙත් කොන යැ; සුභාත් අපි - යහළු වූයේ ද, ජඩාත්මා - බුද්ධිදිරහිත දොහෝ නොහොත් ජලරූප වූ. හිමකරඃ - චන්ර්තන‍යා ද, තථා අපි - එසේ වූව ද. එකඃ අනඞගඃ - හුදෙකලා වූ කාමදෙව තෙමේ, සකල භුවතං - මුළු ලොව, ව්යාඑකුලයති - කලඹයි; (ඒ ‍ එසේ මැයි) මහතාං - මහතුන් ගේ, ක්රි-යා සිද්ධිඃ - කාර්ය සිද්ධිය සත්ත්වෙි - වික්රුමයෙහි, භවතිවෙයි; උපක‍රණෙ - උපකරණයෙහි; න භවති නො වෙයි.)

3. තමහට මැ - මෙහි ‘හට’ යන්නට පුරාණ සන්නයෙහි ‘තුණීරයෙහි’ යි අර්ථ කියන ලදී. එහෙත් සිංහල ශබ්දකොෂාදියෙහි තූණි රාර්ථීවාචි හට ශබ්දයෙක් නො ආයේ යැ. රුවන් මලෙහි ද පියුම් මලෙහි ද තුණිරයට දෙන ලද්දේ හියොවුරු, හියොර යන නම් දෙක පමණෙකි. හට යන්නට මඳකුඳු සමාන යැ යි ගත හැකි තූණීරාර්ථිවාචි ශබ්දයෙක් සංස්කෘතයෙහි දු නො පෙනේ. එ සේ හෙයින් තම හට මැ යන්නට ‘තමා හට මැ’ යි අර්ථ කීමු. අනුනට දෙනු පිණිස ගෙනැ ගිය දැයක් නො දී තබා ගත් කලැ ‘තමාට මැ තබා ගත, තමාට මැ දැමී යැ’ යනාදිය ව්යකවහාරයට ද අවිරොධ වෙයි. මල් හී තමා හට මැ ලත හොත් ඒ තූර්ණැරයෙහි වියැ යුතු බැවින් කවීහු ගේ අභිප්රා්යය සලකා ‘තූණිරයෙහි’ යි කියන ලදැ යි හැ‍ඟේ.

80.

අන්වය : ලළන කියඹු වැළින් සිඳුවර රොන් ඇස්හි ගලත එතෙර පියෝ සෙපියන් පැහැ සර වටොර නුදුටු හු.

පදාර්ථ්: වඤචල වන්නා වූ අලකාවලියෙන් සින්ධුවාර කුසුම රෙණුත් (නික මල් රොන්) ඇස්හි ගිලිහෙත් මැ, ඒ කාලයෙහි ප්රිරයයෝ (වල්ලභයෝ) සෙව්යද ප්රි්යාවන් ගේ වට වූ ඌරු නො දුටු හ.

ප්රි්යාවන් ගේ ඌරු දර්ශමනයෙහි බදධාභිලාෂ ඇති වල්ලභයන් එ දෙසැ නෙත් හැළන කලැ, ලජ්ජායෙන් මිරිකුණා වූ ප්රි යාවෝ ඌරු දර්ශවනයට අවකාශ නො දෙන පිණිසැ සැමියන් ගෙල වැලැඳ මුඛ චුම්බනය කෙරෙත්. එ කලැ ඔවුන්ගේ කියඹු වැළින් නික මල් රොන් වල්ලභයන් ගේ ඇස්හි හෙයි, එයින් පීඩිත වූ ඇස් ඇති වල්ලභයෝ ප්රි යාවන් ගේ වෘතෙනාරුව නො දකිත් මැ යි.

-80] මුවදෙව් දා විවරණය 137

මෙ මැ කිහ, කුමාරදාසයෝ ද -

‘සවං නිතම්බමපවාහිතාංශුකං කාමිනි රහසි පශ්යබති ප්රියයෙ ප්රිර්ථබනාමපි විනෛව පල්ලව- ස්නිග්ධරාගමධරං ස්වයං ‍දදෞ ෴ යි.

අපවාහිත - දුරු කරන ලද, අංශුකර්ම - වස්තු ඇති වූ, ස්වං නිතම්බම් - ස්ව කිය වූ නිතම්බය, ප්රි‍යෙ - වල්ලභයා, රහසි - රහස්හි ලා, පශ්ය-ති - බලන කල්හි, කාමිනි - කාන්තා තොමෝ, ප්රමර්ථයනා අපි විනා එවං- ප්රාාර්ථශනාවකුදු නැති වැ මැ පල්ලව - පලු පතක් සේ, ස්නිග්ධ - සිනිදු වූ , රාගම - රත් පැහැ ඇති. අධරං - අධරය, ස්වයම් - තොමෝ මැ, දදෞ - දානු)

චුම්බනයෙන් අලක චූණිය ඇස්හි ගලන සේ කාලිදාසයෝ ද කී හු -

‘චුම්බනාදලකචූණිදූෂිතං ශඞක‍රොපිනයනං ලලාටජම් උච්ඡවසතකමලගන්ධපයෙ දදෞ පාර්වසතිවදනගන්ධෙවාහිනෙ’ ෴ යි.

(ගඞකරඃ අපි - ඊශ්වර තෙමේ ද, චුම්බනාත් - චුම්බනය හෙතු කොටැ ගෙනැ, අලකචූණි - කියඹුයෙහි යෙදූ වුණියෙන්, දුෂිතම් - පීඩිත වූ , ලලාවජනයනම් - නළල්හි වූ ඇස, උච්ඡවසත් - හමන්නා වූ, කමල ගන්ධලයෙ - නෙළුම් සුවඳ ඇති. පාර්ව ති වදන ගන්ධූවාහිනෙ - පාර්ව්තිය ගේ මුඛමාරුතයට, දදෙ‍ - දිනි උමාව ඊහ්වරයා ගේ ඇසට පිඹ අලක වූණිය දුරැ ලූ හ යි යූ සේ යි)

ටිප්පණි :

1. ලළන - ‘ලළ’ (ලෙළුම්හි) ධාතුයෙන් වූ වර්ත මාන කෘදන්ත නාම යි.

2. කියඹු - නළල දෙ පසෙහි ගෙතුණු කෙස් රොද මේ නමින් ගැරන්. සංස්කෘතයෙහි මෙයට නම් ‘අලක’ යනු යි. මෙය කුන්දම - සින්ධුටවරාදි කුසුමයෙන් සරසනු සිරිති.

3. නුදුටු - නො + දුටු = නුදුටු ස්වර පරරූප යි.

4. වවොර - වට + උර. සිංහලයෙහි ‘අ + උ’ යන දෙකට ආදෙශ වනුයේ (භ්රනස්ව වූ) ‘ඔ’ යනු මැ යැ. + ‘ඕ’ යනු ආදෙශ වනුයේ ‘උ’ + ‘අ’ යන දෙකට යි. 138 මුවදෙව් දා විවරණය [81-

81.

අන්වය : පුර අඹුවන් වුවන් සඳ අප සිසුහු දිනි වී සිසිකත් තොරණෝ මමන දිය ලෙසින් එ‍රුණෝ

පදාර්ථි  : පුරාම්බිකාවන් ගේ මුහුණු නමැති චන්ර්ේ ද තෙමේ අප ගේ චන්ද්රියා දිනී යා (පැරැදැවී යැ ) (මෙ සේ) කියා චන්ර්ොරණ කාන්ත තොරණයෝ වැහෙන්නා වූ ජලය ලෙසින් හැඬූහ.

විස්තර : චන්ර්ිනී රශ්මිය. ඇති කලැ චන්ද්ර්කාන්තපාෂාණ තොරණයෙන් දිය වැහෙයි. මේ කෙ බඳු ද යත් :- ‘පුරසත්රි්න් ගේ මුහුණු නමැති සඳ අප ගේ චන්ද්රනකාන්තතොරණයන් ගේ) චන්ර්ශ්මයා දිනි යැ, හෙවත් පුරස්ත්රීේන් ගේ මුහුණු සඳ අප ගේ සඳට වඩා ශොභමාන ය’යි කියා, චන්ර්ුරසකාන්ත තොරණයෝ හඬන්නවුන් වැන්නෝ යැ.

කුමාරදාසයේ ද මෙ මැ කී හු-

‘ත්වායන්මුඛාවජිතමණ්ඩලශ්රිඩයා - සතත්කලඞකමමාතද්යු්තෙරයම් වික්ය්්ක ශීතකරකාන්තතොරණඃ ශොකාබාෂ්පමිව වාරි මුඤ්වති’ ෴ යි.

(එම්බා ජානකිය) අයම් - මේ, ශීතකරකාන්තතොරණඃ- චන්ද්රර කාන්ත - මණිතොරණ තෙමේ, ත්ව්න්මුඛ - නි‍ගේ මුඛයෙන්, අවජිත , පරදවන ලද, මණ්ඩල ශ්රීඑය :- මහණ්ඩශ්රීන ඇති, අමාතද්යුම තෙඃ - චන්ද්රනයා ගේ, තක්කලංකම් - ඒ කලංකය , වික්ය්යද - බලා ශොක බාප්පං ඉව - ශොක බාෂ්ප මෙන්, වාරි, ජලය මුංවතී - මුදා චන්ද්ර්කාන්තතොරණයෝ තිගේ මුහුණෙහි කැළැල් නැති බව ද ඔහුන්ගේ සදෙහි කැළැල් ඇති බව ද දැකැ . ‘අහෝ අප ගේ සඳ පැරැදිණැ’යි හඬන්නවුන් වැන්නෝ යැ යූ සේ යි.

ටිප්පණි  : 1. දිනී - ‘දන’ ධාතුයෙන් වූ අතීත ආඛ්යා්ත පද යි.

2. වි - ‘යි’ යන්නට සමාන නිපාතයෙකි.

3. තොරණෝ - ‘තොරණ’ සද පෙර විබත් බහු වස ගෙනැ සිටි සේ යැ. නපුංසක ලිඞග ශබ්දයන් ගෙන් පර වැ යෙදෙන ප්ර්ථඹ විභක්ති බහු වචන රූපය ලොප් වනු රීති වන බැවින් ‘තොරණ’ ශබ්දය ප්රබථම විභක්ති බහු වචනය ගෙනැ ද ‘තොරණ’යී මැ සිටි. කවිහු ඇතැම් විටැ මේ රිතිය නො සලකා -82) මුවදෙව් දා විවරණය 139

බහුවචන විභක්ති යොදා නපුංසක ලිඞග ශබ්දයනුදු පුංස්ත්රීා ලිඞග ශබ්දයන් මෙන් වරනගති. එ බඳු තන්හි ප්රතථම බහු වචන විභක්ත්යපන්ත පදය බහුවචන ආඛ්යාැතය ගනිත එහෙත් සාමාන්යම රිතියට අනුවැ නම් නපුංසක ලිඞග ශබ්දය ප්රරථම බහුවචනාන්ත වුව ද ‍ඒ හා යෙදෙන ආඛ්යාහතය එකවචන වීම යි.

4. එරුණෝ : ‘එරුණු’ යන අතින් කෘදන්තා නාමය පෙර විබත් බහු බස ගෙනැ සිටි නැති. ‘ඔරෙ’ (හැඬුම්හි) ධාතු යි.

82.

අන්වය :‍ කලුන් කන් මහනෙල් ගෙල් ලැබැ වැට මැඬිය ද රසන් දම් මිණි මෙරජ රජ පියන් මන දොණ පිරී.

පදාර්ථෙ : කාන්තාවන් ගේ කර්ණොලත්පලයෙන් (කනෙහි පැලැඳි මානෙල් මලින්) ප්ර්හාරය ලබා ප්රොදීපය නිවී ගිය ද, රසනා දාමයෙහි මිණි මරීවී රාජිය ප්රිනයයන් ගේ (වල්ලභයන් ගේ) මනො දොහය පිරී යැ.

විස්තර : වල්ලභයන් ප්රි(යාවන් ගේ නිතම්බ ප්රනදෙශ දර්ශැනය කැමැති වැ ඒ සඳහා ප්රනයත්න කරන කලැ ප්රිගයාවෝ ලජ්ජිත වැ කනැ පැලැඳි මහනෙල් මලින් පහනට ‍පහර දෙත්. ඒ පහර ලැබැ පහණ නිවුණ ද (ඒ කාන්තාවන් ගේ මැ) මෙඛලායෙහි වූ මාණික්යෙයන් ගේ රශ්මිය කරණ කොටැ ගෙනැ අඳුරු දුරු වැ වල්ලභයන් ගේ මණදොළ පිරෙයි. රිසි සේ නිතම්බ ප්‍නැදෙශයන් දකිනි.

ල්ජ්ජිත වූ කානත්තාවන් විසින් ප්ර දීපයට පහර දෙන සේ කාලිදාසයෝ ද කී හු -

‘නීචිබන්ධෙිච්ඡවසීතශිථිලං යත්රස බිම්බාධරාණං ක්ෂෞනමං රාගාදනිභෘතකරෙෂ්වාක්ෂිසපතසු ප්රිසයෙෂු අර්විස්තුඞගානභිමුඛමපි ප්රාතප්යි රත්නප්රරදීපාන් හ්රීමුඪානං භවති විඵලා ප්රෙතරිතා චූණිමුෂ්ටිඃ’ ෴ යි.

යත්රා - යම් පුරියෙක්හි , බිම්බාධරණාම් - කෙම්වලට බඳු වූ අධර ඇති අඞගනාවන් ගේ නිවීබන්ධ - නිතමිබම්බරබන්ධනයා ගේ, උචඡවසිත - ඉපිළිමෙන් , ශිථිලම් - සුසන (බුරුල) වූ ක්ෂෙරෟමං = ක්ෂෞඋමවස්තුය. අතිහෘතකරෙෂු චපල වූ අත් ඇති, ප්රි යෙහු - වල්ලභයන්; රාගාත් - රතිරාගයෙන්, අක්ෂිතපත්ෂුපැහැර ගන්නා කල්හි, ග්රිමූඪාම් - ලජ්ජායෙන් මුළ වූ අංගනාවන්

140 මුවදෙව් දා විවරණය [82-

සම්බන්ධ වැ, (අංගනාවන් විසිනැ යි යූ සේ යි) ප්රෙ‍රිතා - දමන ලද, චූර්ණිමුෂ්ටිඃ - චූර්ණ්මුෂ්ටි තොමෝ ( වත් සු නු මිට) අර්විස්තුංගාන් - අර්විසින් උස්වු (මහත් රහ්මි ඇති යැ යුසේ යි) රත්න ප්රරදීපාන් - රත්නමය ප්රෂදීපයන්, අභිමුඛම් - අභිමුඛයට - ප්රාණප්‍ය අපි - පැමිණැ ද, විඵලා භවති - නිෂ්ඵල වන්නී ද-)

(රත්නමය වූ ප්රෙදීප බව ද, එහෙයින් මැ නො නිවියැ හැකි වෙද ස්ත්රීිහු දන්නෝ ද වල්ලභයන් තමන් හිණැ තුබු වස්ත්රෞ බලාත්කාරයෙන් ගන්නා කල්හි ආලොකයෙහි සිටිනට අසමර්ථග වූවාහු; ලජ්ජායෙන් මුළා වැ නො නිවි යැ හැකි බව නොසලකන්නාහු වත් සුනු ගෙනැ ගසන්නා හත. ඒ රත්නප්රතදීපයන් පැහැරැ ද නො වියැ හෙයි.)

කර්ණකයෙහි පලැදි කුසුමය ප්රාහරණය පිණිස ප්රිඒයාවන් විසින් ගනු ලබන බව කියන ලද මැ යි මාඝයන් විසිනු දු-

‘ඌරුමුලවපලෙක්ෂිණමඝණ - න්යෛඌර්විතංසකුසුමෛඃ ප්රි යමෙතාඃ චක්රිරරෙ සපදි තා නි යථාර්ථංන මන්මනස්ය‍ කුසුමායුධනාම’ ෴ යි.

(එතඃ - මේ ස්ත්රීනහු ඌරු‍මූලචපලෙක්ෂෙණං - ඌරුමූලයෙහි ලොල්වූ ඇස් ඇති හෙවත් නිතම්බය දැකියටි වූ, ප්රි.යම් - වල්ලභයා, යෛඃ අවතංස කුසුමෛ - යම් කර්ණාතවනාස පුෂ්පයෙකින්, අඝනත්, = තැළූ ද, තානි - කර්ණාූවතංස පුෂ්පයෝ; සපදි - තත්ක්‍ෂණයෙහි මන්මථස්ය් - අනංගයා ගේ, කුසුමායුධ නාම් - කුසුමායුධ යන නාමය, යථාර්ථං - අන්වර්ථ වූවාක්, චක්රිලරෙ - කළෝ.)

ටිප්පණි :

1. මැඩිය - ‘මඩ’ (මැඬුම්හි) ධාතුයෙන් වූ ආවස්ථික කෘදන්ත නිපාත යි. මැඩි + අ = මැඬිය. පිටපත්හි එනුයේ ‘වැඩිය’ යනු යි. සන්නයෙහි ‘නිර්වාඩපතය වූව ද’ යන අරුත පැවැසිණ.

2. ලැබැ - ‘ලබ’ ධාතු යි.

3. ගෙල් - ‘ප්රිහාරය’ යනු අර්ථඅ යි.

4. පියන් - මෙය ‘සෙපින’ යී ගෙනැ පුරාණ සන්නයෙහි ‘සෙව්යල ප්රි.යාවන් ගේ’ යන අර්ථිය පැවැසිණ. ඒ කිසි සේත් මෙහි නො යෙදෙයි. පිරුණේ ප්රි.යයන් ගේ මන දොළ යි, ප්රි‍යාවන් ගේ නො වේ.

-84] මුවදෙව් දා විවරණය 141

83.

අන්වය : එ සමාහි නිස කත් සියොවියොවුන් වුවන් පුන් සිසි මෙරජින් සුනිල් සස ලේ කැල්මෙන් සැදූ

පදාර්ථර : ඒ සමයෙහි නිශා කාන්තා තොමෝ සංයුක්තාවන් ගේ ද වියුක්තාවන්ගේ ද මුහුණු පූර්ණත චන්ර්ාන් මරිචියෙන් ද සුනිල ශශ ලෙඛා කාන්තියෙන් ද සැරැසූ යැ.

විස්තර : රාත්රිා නමැති ‍ කාන්තා තොමෝ සංයුක්තාවන් ගේ (වල්ලභයන් හා එක් වූ ස්ත්රියන් ගේ ) මුහුණු පූර්ණු චන්ර්න්ග රහ්මියෙන් සැරැසූ යැ; වියුක්තවන් ගේ (වල්ලභයන් ගෙන් වෙන් වූ ස්ත්රීයන්ගේ) මුහුණු ඉතා නිල් වූ සස ලපයේ කාන්තියෙන් සැරැසූ යැ. සැමියන් සහ වූවන් ගේ මුහුණු ප්රීඉතිය කරණ කොටැ ගෙනැ පූර්ණු චන්ර්ැ්ු රශ්මිය රමන් අතිශයින් ප්රුසන්න වූ බව ද , විරහිණින් ගේ මුහුණු ශොකය කරණ‍ කොටැ ගෙනැ සස ලපය මෙන් අඳුරුවන් බව ද, මේ කී සැටි යැ.

ටිප්පණි :

1. සැදු - ‘සද’ ධාතු යි.

2. සියොවියොවුන් - සියෝ ද වියෝ ද = සියොවියෝහු. උන් = සියොවියොවුන්.

84.

අන්වය : සෙපියන් මන දොළ පුරා ඉති කෙළිතු, නිස කත දැකැ විළින් එව් කෙණෙහි හැකිළී ගිය වන් වූ

පදාර්ථණ : සෙව්යර ප්රි යාවන් මනො දොහදය සම්පූර්ණ කොටැ මෙ සේ ක්රීෙඩා කරත් මැ, නිශා කාන්තා තොමෝ (එය) දැකැ ලජ්ජායෙන් මෙන්ක්ෂෙණයෙක් හි හැකිළී ගියා මෙන් වූ යැ.

විස්තර : කාන්තාවෝ සිත් පුරා කෙළිනි. නිස කත් ඒ දකී. දැකැ විළි ගනි. ඒ විළියෙන් මෙන් ක්ෂකණයක් වැ (ඉතා හුස්ව වූ කාලයක් වැ) හැකිළී ගියා වැන්නැ. විළි උපදවන දැයක් දුටු විටැ සැඟැවී යනු, එ තන්හි වැඩි කල් නො නවතිනු. ලජ්ජා ඇත්තවුන් ගේ සිරිති.

142 මුවදෙව් දා විවරණය [85-

රාත්රි ය ක්ෂ්ණයක් මෙන් කොට වැ ගියා සෙ පෙණුනු බව මේ කී සැටි යැ.

ක්රිරඩාසක්ත වූවනට දීර්ඝත වූ ද රාත්රිොය හැකුළුණා සේ (කොට වූවා‍ සේ) දැනෙනු ධර්මරතා යි. කියන ලදුයේ මැ නු, භාරවින් විසින් ද --

‘අන්යෙුන්යවසක්තමනාසාමථ බිභ්රදතීනං චෙ‍තොභුවො හරිසඛාස්පරසාං නිදෙශම් වෛබොධිකධ්ව නිවීභාවිතපහ්චිමාර්ධාං සා සංහෘතෙව පරිවෘත්තිමියාය රාත්රිඃ ’ ෴ යි.?

(අථ, ක්බිති, අන්යෙතන්යිසක්නමනසාමි - ඔවුනොවුන් කෙරෙහි ඇලුණාවූ සිත් ඇති, වෙතොභූවඃ - අනංගයාගේ නිදෙශම් - අඥාව. බිභ්රිතීනාං - ධරන් නා වූ ; හරිසඛාස්සරසාං - ගන්ධභවි අප්සරාවන් ගේ වෛබොධිකධවනී - ප්ර්බොධ කරන්නා වූ මංගල රවයෙන් විභාවිත - දක්වන ලද; පශ්විමාර්ධාග - චරම් භාග අග කොටස ඇති; සා රාත්රිඃ් - ඒ රාත්රිව තොමෝ සංහෘතා ඉව - හැකුළුණාක් මෙන් පරිළුෘත්තිම් - කෙළවර වීමට ඉයාය - පමුණුනා යැ.)

ටිප්පණි :

1. පුරා - පුර’ ධතුයේන වූ පූර්වෛ ක්රි යා නිපාත යි.

2. හැකිළි - ‘හකුළු’ දාතුයෙන් වූ පූර්වූ ක්රි්යා නිපාත යි.

3. කෙණෙක්හි - ‘හැකිළී’ යන්නට මේ ආධාර යි. රාත්රිාය හැකළිණ. කිමෙකැ හිකිළිනි ද? කෙණෙක්හි හැකිළිණ. ‘මිනිසා පැසෙහි හැකිළිණ’ යන තන්හි පැස ඇතුළතැ මිනිසැ හැකුළුුනු බව හැඟැවෙයි. මේ ‘පැසෙහි’ යන්නට සමාන යෙදුමෙකි ‘කෙණෙක්හි’ යනු රාත්රි්ය හැකුළුණේ ක්ෂකණය ඇතුළතැ යැ. ඒ එ තරම් හුස්ව වී යැ.

ඉති නිස වැනුම් ෴

නිශා වර්ණැනය මෙ සේ යැ. ________