රසවාහිනී ජාතකට්ඨ කථා - iii
අරියගාලතිස්සස්ස වත්ථු ම්භි අයමානු පුබ්බී කථා.
1. සො කිර අතීතෙ රොහණ ජනපදෙ ඡගාමද්වාරෙ අඤ්ඤතරස්මිං කුලගෙහෙ තිබ්බත්තිත්වාග වයපත්තො අහොසි. සො කිරෙකදා ඡගාම බොදියඞ්ගණං ගන්ත්වාව බොධිඤච භික්ඛුසංඞ්ගණෙ වාලුකාං ඔකිරන්තො, මාලකෙ මත්තිකා කම්මං කරොන්තො පුපඵපූජං කරොන්තො බොධිං ගන්ධඞපානීයෙන සිඤ්චන්තො, ගන්ධවපඤ්චඩගුලිකං කරොන්තො, දානං දද‍න්තො බහුනි පුඤ්ඤකම්මානි උපචිතිත්වාඤ, තතො චුතො තස්මිංයෙව රොහණෙ මහාගාමෙ මඞ්ගලවීථියා මහාධනදෙවං නාම ඉස්සරා පටිච්ච, තස්ස භරියාය කුච්ජිම්භි පටිසන්ධිං ගණ්හි.
සො ගබ්භපරිපාකමත්වාණය මාතුකුච්ජිතො නික්ඛමි. මාතාපිතරො පනස්ස තිස්සො’ති නාමමකාසු අථිපරභාගෙ තං චතුපඤච වස්සික කාලෙ කීලනසීලතායස්ස කෙළියති‍ස්සො’ති වොහරිංසු තතො සො අපරභාගෙ බුද්ධ සාසනෙ පසන්නො භික්ඛුනං සන්නිකෙ පබ්බජිත්වාර පටිපත්තිං පුරෙන්තො පඤ්ච වස්සානි වසි. තතො සො සාසන පටිපත්තිං පුරෙතුමසක්කොන්තො විබ්භමිතුකාමො අහොසි. භවන්තෙත්ථෙ :-
2. සද්ධෙන කුලපුත්තෙන පබ්බජිත්වාින සාසනෙ, පාලෙතබ්බමසෙසෙන පාතිමොක්ඛං ච සංවරං
රසවාහිනී 51
චක්ඛු සො‍තාදි ද්වරානි රූපසද්දාදි ගොචරෙ, වාරෙතබ්බං සදා තෙත සද්ධෙනින්රිරූ ය සංවරං
අනෙසනං පහත්වා න සුද්ධාජීවෙන සබ්බදා, ආජිවසීලං පාතබ්බං ජීවිතං වීය අත්තනො.
වත්තාරො පච්චයෙ නිච්චං සෙවමානෙන යොනිසො, පච්චයසන්නිස්සිතං සීලං පාලෙතබ්බං සදාදරා.
එතං චතුබ්බිධං සීලං පුරයන්තො ජිනත්රාජො, සග්ගාපවග්ග සම්පත්තිමවස්සමනු භොස්සති
යො රාග දොස මොහෙහි අපුරෙ‍න්තො අනාදරා, සීලෙස්වාලසිකො හුත්වාු නිරයං සොපපජ්ජති.
දායකෙ සො න තොසෙති සයං වා සො න තුස්සති. ඡවාලාත සමො හොති නින්දිවතො හොති විඤඤුනා.
තස්මා තං පරිපූ‍රෙතුමසක්කොත්තෙන භික්ඛුනා, නාලිම්පිත්වාපන මීළෙහන ගන්තබ්බං සත්ථුි සාසනා’ති
3. එවඤච පන සො චිනෙත්ත්වාන සෙනාසනං සංසාමෙත්වාස චීවරානි ධොවිත්වාස පත්තෙන සහ සංවිධාය ඨපෙත්වාෙ නිරච්ජ්ජ සාටකස්ස අභාවෙන නගගො හුත්වා උදකපටිච්ඡන්නෙන ගඞ්ගායං පතිත්වාන ගච්ඡතො උදකෙන චුය්හමානං දාරුක්ඛන්ධංඋ උරෙ කත්වාඞ තර‍න්තො අධොගඞ්ගං ගච්ඡති තදා වෙ මාතුගාමා හෙඪා ගඞ්ගාති‍ෙත්ථ නාහායන්තා ගඞ්ගාසොතෙන වුයහමානං තං දාරුක්ඛන්ධංි දුරතො ආගච්ඡන්තං දිස්වා තාසු එකා එතං දාරුක්ඛන්ධංා මයිහන්තී ආහ. අපරා යං තස්මිං විජ්ජති තං මය්හන්ති ආහ. තතො තං සමීපමූපගතං දෙව’පි ජනා තරන්තා ගහෙත්වාන තං දාරුක්ඛන්ධදන සද්ධිං තීරං පාපෙසුං අථ නාසු තස්මිං විජ්ජමානං මය්හනති වුත්තා, තං නග්ගං දිස්වා සාටකමස්ස ආහරිස්සාමි’ති වත්වා අත්තනො ගෙහමගමාසි. තස්සා ගතකාලෙ ඉතරා අත්තනා නිවත්ථසවත්ථං මජේඣන හින්දිමත්වාධ තං නිවාසාපෙත්වාන මාතා පිතුන්නං ගෙහං නෙසි. අස්සා මාතා පිතරො තස්ස 52 රසවාහිනී
කුලවංසං පුච්ජිත්වා තස්සායෙව භාරමකංසු. සා පන නාමෙන සුමනා නාම අහොසි. ගාමවාසිතො තං ගඞ්ගාය ආගතත්තා ගඞ්ගාතිසෙසා’ති නාමමකංසු අයං පන ගඞ්ගාතිස්සො ගෙහ ‘මාවසන්තො කසි වණ්ජ්ජාදිසු යං කිඤ්චි කම්මං අකරොන්තො තත්ථග තත්ථත විවරති. තසමා’ස්ස අකම්මසීලත්තා නික්කම්මති‍ස්සො’ති ආලපන්ති.
අථ සුමනාය භාතු භගිනි ආදයො සඞ්ගම්ම මාතා පිතුන්නං එවමාහංසු. සුමනාය සාමිකො නික්කම්මසීලො ගෙහෙයෙව නිසීදති. කිං මයං තස්සකම්මං කරිස්සාමා’ති. අථ තෙ පුත්තානං සඤ්ඤාපතත්ථංම තිස්සස්ස බහි ගත කාලෙ සුමන පක්කොසිත්වාී එවමාහංසු : -
4. කසිං වාථ වණිජ්ජං වා අකත්වාි තව සාමිකො. කුලවංසං පතී‍ට්ඪෙති කථං නික්කම්මසීලකො.
පුත්තදාරෙහි ඤතීහි කුලං වඩ්ඪෙතුම්ච්ඡතා, සබ්බදා නා’ලසො හුත්ථාඪ වත්තබ්බං සබ්බකම්මසු.
ඛෙත්ත වත්ථු සු දාසෙසු ගොමහීසෙසු වනෙසු ච, නාලසො පූජිතො හොති සජනෙ පරිජනෙහි සො.
සීතුණහාදිමචි‍න්තෙ‍න්න්තො සහන්තො කායිකං දුඛං, කාලාකාලං සමඤ්ඤාය කාතබ්බං විරියං සදා.
තථා වර්ණ ජ්ජකමේමහි සිප්පුග්ගණධාරණෙ, අත්න්දිණතෙන කත්තබ්බං අමරනෙතා’ව සබ්බදා’ති.
එවඤ්ච පන වත්වාත තස්සා නාලිමත්තං තණ්ඩුලඤව එකං භාජනඤච දත්වා අජ්ජාදිං කත්වාන තුම්හෙ විසුං වසථ. අම්හාකං ගෙහෙ න වසථා’ති වත්වා පෙසෙසුං නථාහි :-
මාතා පිතා ච භාතා ච පුත්තදාරා ච ඤාත්කා, දළිද්දං නෙව කාමෙන්ති එවං ලොකෙසු ධම්මතා.
රසවාහිනී 53
අකුලීතො’පි වෙ භොගී සධනී වාථ සො පභු,
තං වෙ සබ්බෙ උපාසන්ති එවං ලොකෙසු ධම්මතා ‘ති.
5. තතො සුමනා තං ගහෙත්වාධ නිම්මානුසකෙ එකසමිං ගෙහෙ අස්සූනි පවත්තයමානා රොදන්තී නිසීදි. තතො නික්කම්ම නිස්සො අත්තනො ගතට්ඨානතො ආගන්ත්වාි රොදමානං භරියං දිස්වා. කිං භද්දෙ, රොදසී, ති පුච්ජි. සා මාතා පිතූහි චුත්තං සබ්බං වත්වාො වියොජිතභාවං කථෙසි. තං සුත්වා් අම්හාකං විසුං කරොන්තා කිං දත්වා් අකංසූ’ති. එකං තණ්ඩුල නාලිඤ්ච පවන භාජනඤ්ච අදංසු’ති වුත්තෙ, සො තං සුත්වාව මා ත්වංු භද්දෙ, චින්තෙසි. මයං යෙන කෙනචි උපායෙන ජීවිස්සාම. අපි ව භද්දෙ, මයං විසුං ජාත ක‍ාලතො පට්ඨාය භික්කු සඞ්ඝස්ස කිඤ්චි ‘පි අදත්වා න පරිභූඤ්ජිස්සාමා’ති වත්වාඨ සයං මහා විහාරං ගන්ත්වාෙ එකං සලාකං ඡින්ර් න පෙත්වාා ආගන්ත්වාා භරියං ආමන්තෙත්වාර, භද්දෙ. යාවාහං ආගච්ඡාමි. තාව ඉණං ගහෙත්වා්’පි යෙන කෙනචි උපායෙන අප්පමත්තා හුත්වාව අය්යාණනං දානං දදෙය්යාාසී’ති වත්වාය, සයං භතියා කම්මං ගවෙස්න්තො අගමාසි. තදා පනස්ස පිතුතො මහාධනදෙවස්ස සහායො චන්ද සුරියො නාම එකො රට්ඨික පුත්තො චිත්තසරක්ඛෙත්තතො පඤ්චසත කරීසමත්තං ලහිත්වාඨ සස්සං කාරෙසි. තං තදා පක්කං. නික්කම්මනස්සො භතියා කම්මං ගවෙසන්තො තස්ස රට්ඨිකස්ස ගෙහං ගන්ත්වාඤ තං අද්දස.
6. රට්ඨිකො තං දිස්වා කිමත්ථා්ය ආගතොසී’ති පුච්ජි. භතියා ලාවන කම්මං පරියෙසමානො ආගතො’මහීති වුන්තෙ, රට්ඨිකො තං ඔලොකෙත්වාය, තාත, ත්වංර සහ‍ෙත්ථ‍න කම්මං අකතපුබ්බො. කිං ත්වංග ලායිතුං සක්ඛිස්සසී’ති ආහ. තෙන ලායිස්සාමී’ති වුත්තෙ, තව විරියං න ජානාමි’ති න සම්පට්ච්ජි.
අථ තිස්සො තෙන හි මම විරියං පස්සථා’ති ලාවනං ගහෙත්වාම ඛෙත්තං ඔතරිත්වාි පුරෙභත්තමෙව තං පඤවසත කරීසමත්තං ලායි. තං දිස්වා රට්ඨිකො අච්ඡරියප්ප‍ත්තො තස්ස තුස්සිත්වාං අත්තනො ආභතභත්තභාජනානිව දාස
54 රසවාහිනී
දාසියො ච අදාසි තතො තිස්සො සබ්බං තං ඛෙත්තං සයමෙව රාසිං කත්වාී මද්දිත්වාඅ පලාලං උදධරිත්වා සයමෙව පොඨෙත්වාව මහන්තං වීහිරාසිංහ අකාසි. තතො රට්ඨිකො තස්ස පුරිසස්ස විරියාකාරං පස්සිත්වා අතිප්පසන්නො තස්මිං ඛෙත්තෙ සබ්බං තං ධඤ්ඤං තස්සෙව අදාසි, තිස්සො තතො පට්ඨාය භික්ඛුනං අට්ඨසලාක භත්තං දෙති. දදමානො පන උදකලොණ මත්තෙන අසප්පායං දෙති. තස්මාස්ස භික්ඛු උදකලොණ තිස්සො’ති වොහරිංසු තෙසං පන භික්ඛුනං බුඞ්ඪ පබ්බජිතා මහල්ලකා යෙභුයෙයන තං භත්තං ගහෙත්වාස සුනඛ දොණියං යෙව පක්ඛිපන්ති. තතො උදකලොණති‍ස්සො භික්ඛුනං තං කිරියං දිස්වා, තතො පට්ඨාය සොළස ඛීරසලාක භත්තං පට්ඨපෙසි තස්මා’ස්ස භික්ඛු ඛීරභත්තතිස්සො’ති නාම මකංසු.
7. තතො තෙසං භික්ඛුනං චිරකාලං ඛිරභත්තමෙව භුඤ්ජන්තානං අරුචි උප්පජ්ජි. තෙත ඛීරභ‍ත්තෙන චිත්තං න පසාදෙති. අථ ඛීරභත්තතිස්සො තං කාරණං ඤත්වාර ධෙනුසතං ලහිත්වා අත්තනො සද්ධං ආවජ්ජෙත්වාජ ථනෙ අග්ගහෙසි. සුගන්ධ සප්පිමෙව පග්ඝරි. සො තතො පට්ඨාය සොළසන්නං භික්ඛුනං තෙලුල්ලොපකං තාම භත්තං අදාසි. තතො තස්ස කල්යාංණභත්ති‍ස්සො අනුපුබ්බෙන දානං වඩේඪන්තො පඤචන්නං භික්ඛුසතානං නිබද්ධමෙව තෙලුල්ලොපකදානං දෙති. සො පනෙකදිවසං භික්ඛුසඞඝස්ස මයා කන්දෙමූලදානං අදින්නපුබ්බන්ති චින්තෙත්වාභ බහු මනුස්සෙ ගහෙත්වාො කුම්බුලපබ්බතමාරුයහ කන්දෙමූලා ඛණන්තො සට්ඨිනිධිකුමහියො දිස්වා සකගෙහෙ නිධාපෙත්වාු, තතො පරං අතිරෙකතරං දානං දෙන්තො පටිවසති.
තසමිං සමයෙ අනුරාධ පුරතො පඤචසත භික්ඛු තත්ථ් තත්ථත බොධි පටිමාදයො වන්දුන්තා අනුක්කමෙන මහාගාමං අගමංසු. තතො කල්යාදණභත්ත තිස්සො තෙ දිස්වා සොමනස්සප්පත්තො නිමන්තෙත්වාය මහාදානං දත්වාා භූත්තානු මොදනාවසානෙ කුතො ආගත්ථි අය්යා ති පුච්ජි.
රසවාහිනී 55
8. තෙ අනුරාධපුරතො ආගතම්හා උපාසකා’ති වදිංසු. සො භන්තෙ, එතරහි කතරසමිං ඨානෙ බහු භික්ඛු උපවසන්නී’ති පුච්ජි. අථ ඛො තෙ භික්ඛූ. මාරිස, ඉදානි ලඞ්කාදීපෙ චෙතියම්බවිහාරෙ, අනුරාධපුරෙ, නාගදීපෙවා’ති ඉමෙසු තීසු ඨානෙසු අනෙක සත භික්ඛු උපවසන්තී ‘ති ආහාසු තෙසං තං සුත්වාම සොමනස්සො තත්ථ් ගන්ත්වාස මයා දානං දාතුං වට්ටතී’ති චින්තෙත්වාා පඨමං චෙතියම්බවිහාරං ගන්ත්වා තත්ථ භික්ඛුනං දානං දත්වා , තතො අනුරාධපුරෙ පඤ්ච මහාවාසෙ අනෙක සහස්සානං භික්ඛුනං දානං දත්වාච රඤෙඤා ච පණ්ණාකාරං දත්වාච තෙත අනුග්ගහීතො නාගදීපං ගනත්වාද, තත්ථක භික්ඛුනං මහාදානං දත්වාග, තතො නික්ඛම්ම ආරියගාලති‍ෙත්ථව පටිවසති. තදා සො අත්තනො මාතුගාමං ආමන්තෙත්වාා, භද්දෙ, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස දානවට්ටං අනුපච්ජින්දාන්තී දානං දෙහි. අහං පන ගඞ්ගාය ඉතොචිතො ඔරිමපාරිමනීරං පාපෙන්තො පුඤඤං පසවාමී’ති ඔවදිත්වාත සයං මනුස්සෙ නාවාය තීරං පාපෙන්තො දිවසං වීතිනාමෙති. තං අරියගාල ති‍ෙත්ථන නියුත්තත්තා තස්ස අරියගාලතිස්සොති නාම මකංසු. එවං තං තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන විතිනාමෙන්තෙ, සක්කො තස්ස සද්ධාබලං ජානන්තො’පි තං විමංසිතුකාමො මහල්ලක බ්රාාහ්මණවණේණන අගාන්ත්වාං නාවාය නිසීදි. අරියගාල තිස්සො තං ගහෙත්වාං පාජෙන්තො පරතීරසමීපං පාපුණි. අථ බ්රාසහ්මණො භො, කත්තර යටඨිං න සරින්ති ආහ. සො පුන පාජෙත්වාය තං ගහෙත්වාා ආගඤජි. පුන පාදබහඤජන තෙලනාලිං න සරිනති චුතෙත පුන ගනත්වාත තම්පි ආනෙසි. එවං සො යං යං වදති, තං තං ආහරන්තො මනං නප්පදූසිත්වා් අපරාපරං සංසරන්තො - සක්කො එවං තං වීමංසිත්වා් තස්ස සද්ධාය නිච්චලභාවං ඤත්වා් සන්තුට්ඨො, අත්තානං විජහිත්වාි ආකාසෙ අත්තනො සක්කවිලාසෙන ඨත්වා් ඔවදිත්වාහ අරියගාලසමීපෙ එකස්මිං සරෙ බහු සයඤජාතසාලිවීහයො මාපෙත්වාව සත්ත රතනෙහි තස්ස ඝරං පුරෙත්වාස අප්පමාදෙන ඔවදිත්වාප දෙවලොකමෙව අගමාසි.
56 රසවාහිනී
9. තතො අරියගාල තිස්සො හිරඤ්ඤසුවණ්ණං ඝරමාවසන්තො අනෙක විධං දානාදි පුඤ්ඤං කරොන්තො ත‍ෙත්ථ ව පටිවසති. අථාපරභාගෙ පියඩ්ගුදීපවාසී භික්ඛුසඩේඝා එකදා එකත්ථම සන්නිපතිත්වාු නිසින්නා එවං කථං සමුට්ඨා පෙසුං. ඉදානි දසයොජන සහ‍ස්සෙසු ජම්බුදීපෙසු කත්ථ ඛො මනුස්සා සද්ධාවන්තා’ති. අථ තෙසං භික්ඛුතං අන්තරෙ සති සම්බොධි‍ෙත්ථසරො එතරහි සීහලදීපවාසිනො සද්ධාසම්පන්නා’ති ආහ. යොනක රාජපුත්තො මහා බුද්ධරක්ඛිත‍ෙත්ථහරො යොනකරට්ඨ වාසිනො සද්ධාවන්තා’ති ආහ. තං සුත්වාක භික්ඛු සඩ්ඝො අජ්ජෙව තං කාරණං විමංසිස්සාමා’ති තෙ ථෙරයෙව තං තං රට්ඨං පෙසෙසුං. තෙසු බුද්ධරක්ඛිත‍ෙත්ථතරො උපකට්ඨාය වෙලාය යොනකලොකා අගමාසි. සතිසම්බොධි‍ෙත්ථ‍රො පත ලඞ්කායං අරියගාලතිස්සස්ස ගෙහද්වාරං සම්පාපුණි. තදා කිර අරියගාලතිස්සස්ස භරියා සුමනා නාම, සා ද්වාදසන්නං භික්ඛුසහස්සානං දස්සු වාරෙසු දානං දත්වා අත්තනො දානං ආවජ්ජමානා චුල්ලමඤව‍කෙ නිසීදි.
ඉදඤ්චිදඤච ඛො අජ්ජ දින්නං මෙ චීවරාදිකං, සුඛුමං සුඛසම්ඵස්සං මඤ්චපීඨාදිකං තථා.
මධුරෙහි අන්තපාතෙහි ඛජ්ජභොජ්ජෙහි තප්පිතො, තම්බුලමුඛවාසාදි භෙස‍ජ්ජෙ හි ච සාධුකං.
ඉතො’ධිකං කථං ස්වෙ’ හං සම්පාදෙත්වාීන සාධුකං, දස්සාමී’ති විචාරෙන්ති අච්ජි දාසිගණෙහි සා’ති.
10. එවං නිසින්නා සම්පන්නං ථෙරං දිස්වා කාලං ඔලොකෙත්වා. න සක්කා ‘දානි භත්තං පවිත්වා් දාතුන්ති. තුරිත තුරිතා තෙල කපල්ලකං උද්ධතං ආරොපෙත්වාද සුගන්ධාසප්පිං පක්ඛිපිත්වාෙ බිලඞ්ගභාජනෙ සිත්ථංඋ පරිස්සාවෙත්වා් ධොවිත්වා් සප්පීහි භජ්ජිත්වා් තත්ථ් චතුමධුරං පක්ඛිපිත්වාස දිබ්බභොජනමිව පත්තං පුරෙත්වාත වත්ථසචුම්බටකෙ ඨපෙත්වාා ථෙරස්ස උපනාමෙසි. ථෙරො තස්සා පසාදසංවඩ්ඪනත්ථිය පත්තං භගිනි
රසවාහිනී 57
ආකාසෙ විස්සජ්ජෙහී’ති ආහ. සා භයෙන න විස්සජේජසි ථෙරෙන තව සද්ධාගුණං ආවජ්ජෙත්වා’ විස්සජ්ජෙහී’ති චුත්තෙ සා තථා කත්වා පත්තං විස්සජ්ජෙසි. ථෙරො ඉමං භත්තං පරිභූඤජන්තෙ භික්ඛු එසා පස්සතූ’ති අධිට්ඨාය, බුද්ධරක්ඛිත‍ෙත්ථඤරෙ අනාගතෙයෙව පඨමං ගන්ත්වා් භික්ඛුනං පත්තෙ පිණ්ඩපාතං දත්වාු භොජෙසි. සා භුඤජන්තෙ භික්ඛු දිස්වා උප්පන්න සොමනස්සා සාධුකාරං දදන්තී ගෙහං ගන්ත්වාජ සාමිකෙ ආගතෙ තස්ස අත්තනා ච ථෙරෙන ච කතං සබ්බං කථෙසි. සො තං සුත්වාෙ අතීව පසන්නො අහොසි. එවං අච්ඡරියාවහං පුඤ්ඤකම්මං උපචිත්ත්තො අපරභාගෙ මරණමඤචපරායණො අහොසි තථාහි, පුඤ්ඤවන්නාතං මරණවෙදනා න හොති. සුත්තප්පබුද්ධො විය ඉච්ජිතට්ඨානෙ නිබ්බත්තති. තෙනාහු පොරාණා :- 11. කත පුඤෙඤා යදා මච්චු වෙගෙන අද්දිතො පන, එන්දහන්තො සයිතො හොති සයනෙ මාරණනතිකෙ
යානිස්ස තම්හි සමයෙ කල්යාහණානි කතානි හි, තානිස්ස තම්හි සමයෙ අජෙඣාලම්බන්ති මානසං.
තදා ඉට්ඨනිමිත්තානි අනුකූලානි දිස්සරෙ, අග්ගයානවිමානාදි සග්ගගාමිස්ස ජනතුනො
අච්ඡාරාගණසඞ්ඝු‍ට්ඨෙ අච්ජෙරසතමණ්ඩිතෙ, විමානයානෙ දිසවාන හොති තස්ස උදග්ගතා.
තදා සො පරමස්සාසං ලභතෙ දායකො තරො, වජිත්වාප ජිණ්ණකං සාලං පාසාදා රොහණො විය.
සුකතං වත කල්යා ණං භීරුත්තානං කතං මයා, උළාරං අනුභොස්සාමි සග්ගෙ කුසලජං ඵලං
ඉති සො සම්පහ‍ට්ඨොව අභීතො සම්පමොදිතො, සකෙන පුඤ්ඤ කම්මෙන අච්චන්ත මුපලාලිතො.
පුඤ්ඤකම්මරතාවාසං සග්ගං නිය්යාලති පණ්ඩිතො, අමූළහ මරනං තස්ස නියතං පුඤ්ඤකම්මිතො ‘ති. 58 රසවාහිනී
එවං නිපන්නස්ස තස්ස හි දෙවතා ‘පි ඡ දෙවලොකතො ඡ රථෙ ආතෙත්වාන අත්තනො අත්තනො දෙවලොකං ව‍ණ්ණෙසුං.
12. සො තං සුත්වා සද්ධම්මස්ස සුත පුබ්බත්තා තුසිතපුර‍තො ආහට රථං ඨපෙත්වා ඉතරෙ ගහෙත්වාං ගච්ඡථා’ ති ආහ. තං සුත්වාට තස්සාසන්තෙ ඨිතා සුමනා කිං සාමි, එත්තකං කුසලං කත්වාස ඉති මරනාසන්තෙ විලාපං කරොහී ති. තිස්සො තං සුත්වාක. අහං භද්දෙ, විලාපං න කරොමි. දෙවලොකෙ දෙවතා ඡ රථෙ ආනෙසුං අහං තෙහි සද්දිං සල්ලපාමි’ති - ආහ. තං සුත්වාං සුමනා නාහං තං පස්සාමි. කුභින්ති පුට්ඨො පුපඵදාමං ආහරාපෙත්වාව ආකාසෙ ඛිපාපෙසි. තං ගන්ත්වා් රථ සීසෙ ඔලම්බි. තං දිස්වා සුමනා සයං ගබ්බා පවිසිත්වාඛ සයනගතා නාසිකාවාතං සන්නීර්මාහිත්වාස කාලකතා සාමිකස්ස පඨමතරං ගන්ත්වාෙ රථෙ පාතුරහොසි. සා තත්ථඔ ඨිතා සාමිකස්ස සාසනං පෙසෙන්නී එවමාහ:-
කිං චිරායසි ත‍ෙත්ථනව නිස්සාරෙ මානුසෙ භාවෙ, ජහෙත්වාා අසුචිං පුතිං දෙහං කිමිකුලාලයං.
ආගච්ඡථාසු එ‍ෙත්ථතදං සුඛං දෙවසිරිං වරං අහමාගතා පුරෙයෙව තුසිතුං යාමි දාති භො’ති
තං සුත්වාු සො’පි කාලකිරියං කත්වා තස්මිංයෙව රථෙ නිබ්බත්ති. තෙ උභො’පි සමග්ගා සම්මොදමානා දෙව පරිසාය පරිවුතා මහාජනෙ ඔලොකෙන්තෙයෙව තුසිත පුරං අගමිසුති.
පරමචරිතමෙතං ධීමතානං විදිත්වාස, දිවිමනුජ සුඛං වා නිබ්බුතිං පත්ථියන්තා, දදථ විමලසීලෙ බුද්ධ පුත්තෙසු දානං සුරතරුසදිසං භො කාමදං ආභවග්ගං’ති.
අරියගාලතිස්සස්ස වත්ථුංභ ජටඨං. _______
රසවාහිනී 59
ගාමදාරිකාය වත්ථු ම්හි අයමානුපුබ්බී කථා
1. ලඞ්කායං කිර දක්ඛිණපස්සෙ බ්රබහ්මවොලා නාම ගාමං අහොසි. තත්ථ. මනුස්සා මහන්තං වත්ථුං කසිත්වාම තත්ථම මාසෙ වපිංසු. තතො තෙ මාසෙ පක්කකාලෙ මාසෙ ලුඤ්චිස්සාමා’ති පානීයං ගහෙත්වාා මහා නිදාඝෙ වත්තමානෙ තත්ථ අගමංසු. තස්මිං සමයෙ එකො ගාමවාසිකො භික්ඛු පිපාසාහිභූතො මනුස්සානං සන්තිකං අගමාසි. එත්ථඑ පානීයං ලභිස්සාමී ති තදා එකා ගාමදාරිකා කිලන්තින්දිංයං පිපාසාහිභුතං භික්ඛුං දිස්වා උප්පන්නසද්ධා මනුස්සානං අජානාපෙත්වාා ඝටෙ ඨපිතං පානියං ගහෙත්වාං තස්ස භික්ඛුනො දත්වාජ, තත්ථ අත්තමනා චිත්තං පසාදෙත්වා ගච්ඡන්තං ථෙරං වන්දඛමානා අට්ඨාසි. අථ මාසෙ ලුඤච්න්තා ආගම්ම ඝටෙ පානීයං අදිස්වා පානීයං කෙන ගහිතන්ති පුච්ජිංසු. සා සාමි, මයා ගහෙත්වා් පිපාසිතස්ස එකස්ස භික්ඛුනො දින්නන්ති ආහ තදා මනුස්සා තං සුත්වාට පිපාසිතානං නො පාතුමානීතං පානීයං අම්හෙ අජානාපෙත්වාන භික්ඛුසඞ්ඝස්ස සයං අදාසී, ති අහො එතිස්සා සද්ධා’ති පරිභවිත්වාප කුද්ධා මයං වාතාතපෙහි සුස්සන්තා මාසෙ ලුඤ්චන්තා පිපාසිතම්හ. සීඝං නො පානියං ආහරාති තාය සද්ධිං කලහං අකංසු.
අථ සා තෙසං අක්කොසන්තෙ’පි පරිභාසන්තෙ ‘පි අසං කුද්ධා දානසොමනස්සං මනසි කරොන්තී, ඝටං ගහෙත්වා් තෙසං පානියං ආහරිස්සාමි’ති ඨිතා අත්තතො සද්ධං ආව‍ජ්ජෙත්වාප මාස‍ක්ඛෙත්තං ඔලොකෙසි. නස්සා සද්ධං උදක බුබබුලං උට්ඨාය පඨවියං පත්ථනරිත්වාම පවත්ති අහො, තස්සා සද්ධා මහන්තතා. භික්ඛුස්ස පානීය මත්තං දත්වාත තදහෙව අක්ඛයං පානීයං ලභි. භවන්තත්ථ් :-
2. සද්ධාව මුලං දානස්ස සද්ධා මුලා හි සම්පදා, සද්ධෙන කත මප්පම්පි දානං හොති අකාලිකං
60 රසවාහිනී
දානං නිදානං සග්ගස්ස නිධානං අනුගාමිකං, සබ්බලොක වසිකාරං මන්තං තං පරමොසධං
ආපදාසු සහායො තං කාමදො මණිමුත්තමො. දානං භද්දඝටො කාමං දානං වෙ සුරපාදපං
පානීය මත්තං සද්ධාය දත්වාෙ නෙසා කුමාරිකා, මුහුත්තෙනෙව සා’ලත්ථ අක්ඛයං සීතලොදකං.
දාතබ්බං හි සදා දානං උත්තමාධම්මජඣිමෙ, ආදි මජ්ඣාවසා‍නම්හි සද්ධා ව පුරතො කරෙ’ති.
තතො සා කුමාරිකා සන්දනමානඋදකං දිස්වා තුට්ඨමානසා යථාකාමං නහාත්වාක පානීයං පිවිත්වාා එකං පානීයඝටං ආදාය පිපාසිතානං මනුස්සානං පානීයං අදාසි.
3. තං පන තථාවිධම්පි උදකක්ඛන්ධංඑ අඤෙඤ නපස්සන්තී. එසා එව පස්සති. තස්මා සා පුනප්පුන තත්ථ ගන්ත්වාස නහායති. පානීයං පිවති. ඝටෙන උදකමාහරිත්වා. මනුස්සානං දෙති. තං දිස්වා මනුස්සා න නො පුබ්බෙ එත්ථ පානීයා දිට්ඨං කුතො ත්වංම අම්ම සිතානපානං කරොසි. අම්හාකම්පි නං දස්සෙහී’ති යාවිංසු සා තෙසං තං කථා සුත්වාො මුදිතමනා සවෙ ඉමං උදකං මම පුඤඤානුභාවෙන නිබ්බතතං තං සබ්බෙසං මනුස්සානඤව, මිගසූකරවිහඞ්ගමාදීනඤව පරිභොග යුත්තං හුත්වාස පඤඤායතූ’ති අධිට්ඨාසි. තඞ්ඛණෙයෙවවස්සා සද්ධාබලෙන තං වුයහමාන ඵෙනාවලිහඞ්ගමාන තුඩ්ගතරඞ්ගමාලං වීකිණ්ණ ජලකණිකාකිණ්ණ සම්හින්නජලවෙග ජනිත නිග්ඝොස ඝොසිතං සන්දජමානං මහන්තං උදකක්ඛන්ධංව දිස්වා අච්ජරියබ්භූත චිත්තා. අහොපනිමිස්සා දානානිසංසා සක්කච්චං පතෙ’සා සීලවන්තෙසු පතිට්ඨාපෙසීති තං පසංසන්තා නහාත්වාා පානියං පිවිත්වාන අගමංසු අථාපරභාගෙ තත්ථී මනුස්සා ගාමං නිවෙසෙසුං තස්ස මාසපිටඨි ගාමන්ති නාමං අහොසි. පච්ඡා තමෙව උදකං තිස්සාය තත්ථ මහන්තං විහාරං කාරෙසුං.
රසවාහිනී 61
සා පන කුමාරිකා යාවතායුකං ඨත්වා පුඤ්ඤකම්මං කත්වාී දෙවලොකෙ නිබ්බත්ති. තත්ථ සා නානාතරුසණ්ඩ මණ්ඩිත උය්යාෙනඤච විභූසිත පඤච වණ්ණ පදුමසඤඡ නනං මධුරොදක සම්පුණ්ණ ජලාලය සමාකලං නෙකච්ඡරසහස්ස සම්පවාදිත භෙරිය තුරිය නාද සමාකුලං, නච්චන්තානනත් දෙවනාටිකාකිණ්ණං ද්වාදස යොජනිකං දෙවවිමානං නිබ්බතති.
තස්සා පුඤ්ඤපකාසනත්ථං දිබ්බොදක පරිපුණ්ණං එකං සුවණ්ණ ඝටං ත‍ෙත්ථතව නිබ්බත්ති. තං පනස්සා ගත ගතට්ඨානං ගච්ඡති. ද්විසු’පි දෙවලොකෙසු දෙවතානං පරිභූඤඡ‍න්තෙසු අක්ඛයං අහොසී ‘ති.
සද්ධාය එවං සුජතා පදානං දත්වායන වින්දංන්ති මහාවිභූතිං, සක්කොති කො වත්තුමසෙසයිත්වා , අබුද්ධසත්තො බහුදායකස්සා ‘ති.
ගාරදාරිකාය වත්ථුංය සත්තමං _____
ධම්මාය වත්ථුතම්හි අයමානු පුබ්බී කථා.
1. සීහලදීපෙ ලජ්ජිතිස්ස මහාරාජෙ රජ්ජං කාරෙන්තෙ රොහණ ජනපදෙ ගිරිතිම්බිලතිස්සපබ්බත මහාවිහාරවාසීනං භික්ඛාවාරට්ඨානෙ සීවං නාම ගාමං අහොසි. ත‍ෙත්ථික කපණා ධම්මා නාම මාතුගාමො පරෙසං දාරුපණෙණාදකාදීනි ආහරන්තී, විහයො කොට්ටෙන්තී, පලාලං වාලෙන්තී, ඛලං පුණන්තී, කිච්ජෙන කසිරෙන ජීවිකං කප්පෙන්තී පටිවසති. සා අපරභාගෙ භතියා කම්මං කත්වාක දුක්ඛෙන එකං වත්ථං් උප්පාදෙත්වාණ එවං චින්තෙසි. තථාහි :-
2. රාගානලෙන සංදඩ්ඪා දොසරක්ඛසපීළිතා, මොහෙන මුච්ජිතා හුත්වාස සංසාරෙ සංසරිං චිරං. 62 රසවාහිනී
නාකතං නු පුරෙ පුඤඤං කිඤචි ආයති කාරණා, කතං නූන මයා පාපමප්පභොගස්ස කාරණා.
තස්මාහං පර ගෙහෙසු භතිං කත්වා.න කිච්ඡතො, ජීවිස්සාමි සුඛං මයිහං න භාතො පඨවී යථා
බුද්ධුප්පාදො අයං දාති ධම්මො ලොකෙසු දීප්පති, බුද්ධපුත්තා ච ලොකස්මිං වත්තන්ති ගුණසාගරා
ඛණො කාමං මයා ලද්ධො ඉදානත්තං නඋද්ධරෙ, සංසාරෙසු නිමුග්ගාහං කදා සීසං සමුක්ඛිපෙ.
දුක්ඛෙනුප්පාදිතං එකං සාටකං මම විජ්ජති. තෙත ‘දානි කරිස්සාමි පතිට්ඨං භව සාගරෙ
ඉති චින්තිය සා ධම්මා සඞ්ඝමුද්දිස්ස තං තදා, අදා සද්ධාය දානස්ස සද්දහන්තී මහප්ඵලන්ති.
3. තදා ගිරිනිම්බිලතිස්ස පබ්බත විහාරෙ පඤචසතාභික්ඛු වස්සං උපගමිංසු. තතො භික්ඛු සීව ගාමං භික්ඛාවාරත්ථා ය යෙභුයේය න උපගච්ඡන්ති තදා සා උප්පන්නසද්ධං අහාපෙත්වාග වත්ථංථ ගහෙත්වා් ආසනසාලං ගනත්වා එකස්ස භික්ඛුස්ස එවමාහ භන්තෙ, ඉමං වත්ථංා එකසමිං විහාරෙ භික්ඛුනං වස්සාවාසිකං කත්වාස දස්සාමි. තුම්හෙ තත්ථආ ගන්ත්වාව මම දුග්ගත භාවාඤව. ඉදඤව සාටකං දුක්ඛෙන උප්පාදිතභාවඤව භික්ඛුනා වත්වා දෙථා’ති තස්ස වත්ථංස දත්වාප පරිපුණ්ණසොමනස්සා අගමාසි. තතො සො තං වත්ථංම ගහෙත්වාව විහාරං ගන්ත්වාං සන්නිපතීතානං භික්ඛුනං තාය වුත්තවචනං වත්වාු, භන්තෙ, ඉමං වත්ථංන පරිදහිතුං සමත්ථ‍ස්ස දෙථා’ති, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස වත්ථංු අදාසි.
4. තං සුත්වාං තෙසමන්තරෙ එකො භික්ඛු මයිහං භන්තෙ, තිණ්නං මාසානං දෙථ. අහං තං පරිදහිස්සාමී’ති ආහ. තං සුත්වාි අපරො, මයිහං ද්වින්නං මාසානං දෙථ. එකො මයිහං මාසස්ස, පක්ඛස්ස, දසාහස්ස, පඤචාහස්සා’ති එවං කාලං හාපෙත්වාඑ කමෙන එකො භන්තෙ, මයිහං එකාහස්ස දෙථ.
රසවාහිනී 63
අහං තං පරිදහිස්සාමී’ති ආහ. තතො භික්ඛු තස්ස තං සාටකං අදංසු. සො තං වත්ථංර ගහෙත්වා දසා ඡින්දිතත්වා් සිබ්බිත්වාං කප්පබින්දුංව දත්වාි චීවරං පාරුපිත්වාත වඞ්කමං ආරුයිහ සන්තපදං වීතිහාරෙන්තො ගන්ත්වා් අවසානෙ කිලෙස්සතතුං ජිනන්තො අරහත්තං පත්වාො තං චීවරං ධොවිත්වාල, දුතිය දිවසෙ භික්ඛුනං අදාසි. අපරො’පි භික්ඛු තං ගහෙත්වා් තථෙව අරහා අහොසී ‘ති. එතෙනෙව උපායෙන තමෙව චීවරං නිස්සාය අන්තොවස්සෙයෙව පඤ්චසතා භික්ඛු අරහත්තං පාපුණිංසු.
තතො ලජ්ජිතිස්ස මහාරාජා මහාපවාරණදිවසෙ රාජ ගෙහතො නානාවිරාගවත්ථා නි ගාහාපෙත්වාෙ, විතානෙ බන්ධ්ථ. තොරණෙ උස්සාපෙථ ධජ පතාකාදයො බන්ධ‍ථ. විහාරං අලඞ්කරොථා’ති මනුස්සෙ නියොජෙසි.
5. තතො තෙ විහාරං අලඞ්කරිසු භික්ඛු’පි විහාරං අලඞ්කරොන්තො තං චීවරං ගහෙත්වාත අයං බහුන්තං භික්ඛුනං කිලෙසා විදධංසනාය පචචයො ජ‍ාතොති මාලකද්වාරෙ ධජං කත්වාක උස්සාපෙසුං අථ රාජා විහාරං ගන්ත්වාෙ මාලකද්වාරෙ උස්සාපිතං තං අරහද්ධජං දිස්වා, මයා නානා වණ්ණානි වත්ථා්නි පෙසිතානි, යත්ථා කත්ථාවි බන්ධිවත්වාව කස්මා ඉමං නන්තකං අභිමුඛෙ බන්ධිංවසු’ති ආරාමිකෙ පුච්ජි. තෙ මහාරාජ. අය්යාි, අත්තානං උපකාරකො අයන්ති බන්ධිංිසු’ති ආහංසු. රඤඤා කො තෙසං ඉමිනා උපකාරො’ති වුත්තෙ, මයං දෙව න ජානාම. අය්යාඤ එව ජානන්තී’ති ආහංසු. අථ රාජා භික්ඛුසඞ්ඝං උපසඞ්කමිත්වාද වන්දි.ත්වාඤ එකමන්තං නිසින්නො ඉමං භන්තෙ වත්ථංු සඞ්ඝස්ස බහුපකාරන්ති වදන්ති. කිමස්ස කාරණන්ති, පුච්ජි. භික්ඛුසඩ්ඝො මහාරාජ, එතං වත්ථං නිස්සාය ඉම සමිං අන්නොතාව‍ස්සෙ පඤ්චසතාබික්ඛු අරහත්තං පත්තා තස්මා භික්ඛුනං තං බහුපකාරන්ති, චීවරෙ ගුණං වදන්තො ආහ. තෙනෙත්ථහ :-
6. මක්ඛිතං මලමුත්තෙහි අපවිද්ධං පිලොතිකං, දිස්වා ඉසිද්ධජං යත්ථම කරණියො න’නාදරො.
64 රසවාහිනී
පාපෙත්වා පන තං ඛෙමං වන්ද මානෙන ජන්තුනා, ආදරො එව කාතබ්බො තං හොති අරභද්ධජං
යොයං සො නන්තකො රාජ උස්සිතො අරහද්ධජො, පරිභූත්තො ‘රහන්තෙහි තස්මා සො පූජනාරහො’ති.
එවමාදිනා ධම්මං දෙසෙසි. තං සුත්වාන සොමනස්සො රාජා කෙනෙතං වත්ථංි දින්නන්ති පුච්ජි. තං සුත්වාම භික්ඛු මහා රාජ, සීවගාමෙ දළිද්දෙකා ධම්මා නාම මාතුගාමො අත්ථි ; තාය දින්නං එතන්ති ආහංසු. තං සුත්වාම රාජා තං පක්කොසාපෙත්වාම තස්සා බහුං සාපතෙය්යංස දත්වාත සීවගාමං තස්සා භත්තගාමං කත්වාව අදාසි. තතොපට්ඨාය සො ගාමො ධම්මසීව ගාමො ධම්මසීව ගාමො නාම අහොසි. රාජා’පි තං අත්තනො ධීතුට්ඨානෙ ඨපෙත්වා මහන්තං යසං අදාසි. සා තතො පට්ඨාය දානං දත්වාඨ. සීලං රක්ඛිත්වාා ආයුපරියොසානෙ ගන්ත්වාා දෙවලොකෙ නිබ්බත්තී’ති.
අභො ‘නුභාවං කපණාය දින්න වත්ථිස්ස සඞ්ඝස්ස සුපෙසලස්ස. ලද්ධාසි ධම්මා භවභොගසම්පදං භික්ඛු’පි ඛීණාසවතං ගතාසුන්ති.
ධම්මාය වත්ථුං අට්ඨමං ____
කිඤ්චිසඞ්ඝාය වත්ථු ම්හි අයමානු පුබ්බී කථා.
1. ලඞ්කායං කිර කාකවණ්ණතිස්ස මහාරාජිනි රජ්ජං කාරෙන්තෙ අනුරාධපුරෙ සඩේඝා නාම මහාමච්චො අහොසි. රාජා තස්ස රොහණෙ මහාගාමං භත්ත ගාමං කත්වාා අදාසි. සො පත අත්තනො චූල්ලසඞ්ඝං නාම කණිට්ඨං ආමන්තෙත්වාක ත්වංඅ රඤෙඤා පාදමුලිකෙ හුත්වාච උපට්ඨානං කරොහී ‘ති රඤෙඤා සන්තිකෙ නිවත්තෙත්වා සයං මහාගාමං ගන්වො පටිවසති. තදාස්ස එකා ධිතා අහොසි. නාමෙන කිඤ්චිසඞ්ඝානාම, උත්තමරූපධරා දෙවච්ඡරපටිභාගා. තාය කිර
රසවාහිනී 65
මාතාපිතරො සූපසත්ථං උග්ගණහාපෙත්වාර පවන කම්මං උග්ගණහාපෙසුං අථ තෙ තාය පඨමපක්කොපකරණං භික්ඛු සඞ්ඝස්ස අදංසු. සා තතොපටඨාය යෙභූයෙයන සඞ්ඝස්ස භත්තබ්ය්ඤජනාති පචිත්වාී උපටෙඨති. තෙනස්සා සඞ්ඝුපටඨායිකාති’පි වොහරන්ති. අපරභාගෙ සඞ්ඝාමච්වො ජනපදං පීළෙන්තො විලොපං ඛාදන්තො උල්ලොලං කරොති තං පවත්තිං මනුස්සා ගන්ත්වාි රඤෙඤා කථෙසුං රාජා තං සුත්වාග තස්ස කනිට්ඨං පක්කොසාපෙත්වාන භාතිකො කිර ජනපදං සංගණ්හතත්ථා ය පෙසිතො. ඉදානි ජනපදං පිළෙත්වාො උල්ලොලං කරොති. එතමත්ථං තව භාතු පෙසෙත්වා වාරෙහී’ති ආහ. සො තං සුත්වා භාතු සන්තිකං සාසනම්පෙසෙන්තො එවමාහ :-
2. භාතුනො මෙ’භිවාදෙත්වා පවත්තිං ඉධ පත්ථවටං, කථෙමි භාතු රාජාතො සෙවිතබ්බා අවඤචයා.
නිම්මිතා විය රාජාතො වරන්ති ඡහි භූතලෙ, යමාදිච්චින්දුරමචවූහි කුවෙර දහනෙහි ව.
පුඤ්ඤාපුඤ්ඤානු රූපෙන සග්ගාපායං යථා යමො, පාපෙති සත්තෙ රාජා’පි තථෙව යම සාදිසො.
බොධෙත‍බ්බෙ පබොධෙති සොසෙති සොසනාරහෙ, ලොකමාලොකයෙ භානු රාජා’පි භානුසාදිසො.
පත්ථාරං දිසි සීතංසු ගහාලී පරිවාරිතො, ලොකං තොසෙති සීතංසු වන්දංං’ව භූවි භූපති.
මාරෙතබ්බං යථාමච්චු මාරෙති අදයා පරො, මච්චූ’ව ජගතීපාලා නිග්ගහෙසුං අසාධූනං
මාරෙතබ්බං යථාමච්චු මාරෙති අදයා පරො, මච්චු’ව ජගතීපාලා නිග්ගහෙසුං අසාධුනං
ධන දානෙන තොසෙති සො සෙතච්ජින්දෙතෙත තං, මිත්තා මිත්තෙ සදා එවං කුවෙරොයෙව භූපති.
යථා දහති ලොකස්මිං සබ්බභූතානි පාවකො, අග්ගීව දහතෙ රාජා පදුට්ඨං සකලං පජං . 66 රසවාහිනී
එකමෙවග්ගි දහති තරං සො දුරුපාසිතං, කුලං දහති රාජග්ගි සබන්ධුංු සවරාවරං
තිට්ඨන්ති කෙචි තරවො දහනා දඩ්ඪකානතෙ, රාජ කොපානලාදඩ්ඪා න තිට්ඨන්තපරාධිනො
දුරෙති නාවම්න්තබ්බා රාජානො දීඝබාහුකා, ගණ්හන්ති නභසා දළහං දිසං ලොකොපපීළිතං
මා පච්චන්තං පීළෙථ මා විලුම්පථ ගාමිකෙ, මා පරස්ස හරො හොථ මුලං මා ඛණථත්තනො
පක්ඛපාතඤච සප්පෙමං උපකාරිං හිතාවහං, අබිවඩ්ඪන්ති රාජානො යසදානාදිනා නරන්ති.
3. එවඤ්ච පන වත්වාි කිං අම්හෙ ‘පි න ඔලොකෙථ. අප්පමත්තා හුත්වාඪ ජනං සංගණහන්තා වසථා’ ති සාසනං පෙසෙසි. සො තං සුත්වාම මම කණි‍ට්ඨො රඤේඤා අජ්ඣාසයං ඤත්වාං සාසනං පෙසෙසි. රඤේඤා කුද්ධකාලතො පට්ඨාය අම්හෙහි ඉධ වසිතුං න සක්කා’ති ස ධීතරං හරියඤ්ච හත්ථටසාරෙ ච ගහෙත්වා පලාය‍න්තො අනුපුබ්බෙන නිග්රොකධසාල ඛණ්ඩා පාපුණි. තත්ථග සො එවං චින්තෙසි. අහං පන රඤෙඤා භයෙන පලායිස්සාමි. පුන තං දට්ඨුං න සක්කා. අනුරාධපුරං අගනත්වාඤ මලයං ගන්ත්වාස යත්ථම කත්ථඨචි වසිත්වාස ජීවිස්සාමි’ති, තෙමත්ථං අත්තතො භරියං වත්වාව තාය සම්පටිච්ජිතෙ අත්තනොධිතුයා රූපසම්පදං සල්ලක්ඛෙත්වාම, යදි නො භයං උප්පජ්ජනි ඉමං නිස්සායෙව උප්පජ්ජතී’ති චි‍න්තෙත්වාත භද්දෙ, කිඤ්චි සඞ්ඝං නිස්සාය උපරි නො භයං උප්පජ්ජති. යදි තෙ රුච්චති තං පහාය ගමිස්සාමා’ති ආහ. තං සුත්වා සා තුම්හේ, යං ඉච්ඡථ, තං කරොථ. අහං තෙ මනං න හින්දි’ස්සාමී’ති ආහ. අථ සො ධීතරං ආමන්තෙත්වා අම්ම, මයං අන්තොගාමං ගන්ත්වාඋ යාවාහාරං පරියෙසිත්වාප ආගච්ඡාම, තාවෙත්ථථ අච්චාති ධීතරං නිව‍න්තත්වාය පලායිංසු අහො, භයප්පත්තානං සත්තානං ලොකෙ පෙමනීයෙසු පෙමං වා ලොභනීසෙසු ලොභං වා පරික්ඛයං ගච්ඡති. තථාහි :-
රසවාහිනී 67
4. තථා විධෙසු දුක්ඛෙසු උප්පන්තෙසු ජනා ඉමෙ, පෙමං ජහන්ති පුත්තානං නක්ක කච්ඡප සාදිසා’ති.
තතො තත්ථ් ඨිතං කුමාරිකං ගච්ඡන්තා ච ආගච්ඡන්තා ච දිස්වා, අයා කුමාරිකා අභිරූපා, සුකුමාලා, කිමත්ථාදයෙත්ථ්ඨිතා’ති විම්හිතා උපසඞ්කමිත්වාර අම්හෙහි සද්ධිං ආගච්ඡථ අම්මා ති වදන්ති. සා තෙසං කථං සුත්වාම මම මාතාපිතුන්නං වචනං ත හින්දිචස්සාමි ති චින්තෙත්වාා තුණ්හී හුත්වාි තස්මිංයෙව අට්ඨාසි එවං ඨානං කප්පෙන්තියා තස්සා සත්ත දිවසාති අතික්කන්තානි. එත්තකං කාලං නිරාහාරාව අටඨාසි.
තදා සක්කො දෙව මනුස්සෙසු වාරිකං වරන්තො, තං තථා ඨිතං දිස්වා, මහා ගුණායං කුමාරිකා විමංසිස්සාමි නන්ති චින්තෙත්වාි අභිරූපං මානවක වණ්ණං නිම්මිණිත්වාග තස්සා සන්තිකමුපගම්ම තාය සද්ධිං සල්ලපන්තො එවමාහ :-
5. නීලවෙල්ලිත ධම්මිල්ලා ඵුල්ලපඩකජ කානතා, නීලායතවිසාලක්ඛා ත්වලමාසි නයනුස්සවා
හෙමවලලීවලීලාය දෙවකඤඤාව නන්ද නෙ, චන්දලලෙඛාවියාකාසෙ භද්දෙ ත්වාමිධ තිට්ඨසි.
කා වා ත්වංල කස්ස වා ධීතා කුතො ත්ව මිධ ආගතා, කිමත්ථා්යෙත්ථක අට්ඨාසි කො තෙ භත්තා මනොරමෙ
යුවතිං යුවොව කාමෙති යුවානං යුවතී තථා, ත්වතමහඤච භද්දෙදානීධ සමානම්හි වයෙ ඨිතා.
පොසෙමි භරියත්තෙන තුවමජ්ජතතා සදා. අහං තෙ පති හෙස්සාමි තුවං මෙ භරියා භවා’ති
තං සුත්වාි කුමාරිකා එවමාහ :-
යං ත්වංව මෙ භණසී සම්ම කාරණං විය දිස්සති, න සොභන්තිත්ථිංයො ලොකෙ පුරිසාභරණං විනා. 68 රසවාහිනී
යස්මා නත්ථි ධවො තා තු විධවා’ති පවුච්චති, විධවා සබ්බ දුක්ඛස්ස භාගී භවතී සබ්බදා
මයිහං අත්ථිද පිතා මාතා මමෙවන්තෙ ‘නුසාසයුං, යාවායාම මයං පුත්ති තාව එ‍ෙත්ථෙව හොහි’ති.
මාතා පිතුන්නං වචනං න කරොන්තා නරා ඉධ, විනාසං ඉධ ලොකෙසු යන්ති පෙච්චෙ පි දුග්ගතිං.
යදි මාතා පිතා මයිහං අනුජානන්ති මානව, තථා තෙ සඞ්ගමො හොති නො චෙ භවතු සඞ්ගමො’ති.
6. අථ සක්කො තස්සා කථං සුත්වාද තෙනහි භොති, අතිවිය ත්වංඅ ඡාතාසි. ඉමං භත්තං භුඤජා’ති එකං භත්තපුටං තස්සා දත්වාව අගමාසි. සා භත්තං ගහෙත්වා කාලං ඔලොකෙත්වාද පුරෙභත්තං තාවායං ති, ඤත්වාං දානං දත්වා භුඤජිස්සාමී ‘ති කාලං ඝොසෙසි. තතො තතියසද්දාවසානෙ චිත්තලපබ්බත විහාරෙ වසන්තො එකො ඛීණාසවො තං සුත්වාෙ ආකාසෙනා ගන්ත්වාාතස්ස’ හිමුඛෙ පාතුරහොසි.
සා ථෙරං දිස්වා තුට්ඨමානසා පඤ්ච පතිට්ඨිතෙන චන්දිපත්වාස පත්තං ගහෙත්වා භත්තස්ස පුරෙත්වාප ථෙරස්ස දත්වාර ථොකං නිට්ඨථ භන්තෙ’ ති වත්වාව තුරිතතුරිතා ගච්ඡන්තරං පවිසිත්වාද සාඛාභඞ්ගං නිවාසෙත්වාෙ වල්ලියා බන්ධිවත්වාි නිවත්ථවවත්ථවකං ධොවිත්වාා චුම්බටකං කත්වාා ථෙරස්ස අදාසි. ථෙරො තං පත්තං චුම්බටකෙ ඨපෙත්වාඡ, අයං මං පස්සතූ’ ති අධිට්ඨාය පස්සන්තියා ‘වස්සා ආකාසං උග්ගන්ත්වාත විහාරමෙව අගමාසි. සා තං දිස්වා පසන්න මානසා හුත්වාබ දානාවස්සෙං භුත්වා අත්තනො දානං ආවජ්ජෙත්වාි ගච්ඡන්තරෙ පටිච්ඡන්තා නිසීදි. තදා රඤෙඤා ඡ‍ත්තෙ අධිවත්ථාත දෙවධීතා තස්සා දානෙ සොමනස්සා හුත්වාි ඡත්ත පිණ්ඩ විවරතො නික්ඛම්ම සාධුකාරං කරොන්තී එව මාහ :-
7. සාධු සාධු කුමාරිකෙ සද්ධා’සි ධම්මජිවිනි, සාධු දානං අදාසි ත්වංු සාධු පූජා සදාභවා’ති.
රසවාහිනී 69
රාජා තං සුත්වා කස්ස භො සාධුකාරං දාදාසී’ති පුචජි. සා මහාරාජ, මහාගාමෙ සඞ්ඝාමච්චස්ස ධීතා කිඤ්චිසඞ්ඝානාම නිග්රොධධසාලඛණ්ඩම්හි දානං අදාසි. තස්සා හං සාධුකාරං අදාසි’න්ති ආහ. රාජා තං සුත්වා අමච්චෙ ආණාපෙසි. සීඝං භො තත්ථ ගන්ත්වාස තං සකට යොග්ගෙ නිසීදාපෙත්වාු අලඞ්කරිත්වාඝ අතෙථා’ති ආහ. තෙ ගන්ත්වා ගච්ඡන්තරෙ නිසින්තං කුමාරිකං දිස්වා. අම්ම. අම්හාකං රාජා තං ආනෙතුං අම්හෙ පෙසෙසි. එහි ගච්ඡාමා’ති යාචිංසු අථ සා මම මාතා පිතුන්නං අනාගච්ඡන්තානං සත්තාහං ජාතං. ඉදානි මං පහාය ගතෙහි වා මතෙහි වා භවිතබ්බන්ති චින්තෙත්වාං තෙසං වචනං සාධු’ති සම්පටිච්ජි.
අථාමච්චෙහි උස්සාහිතා උදකං පවිසිත්වාට නහාත්වාි සාඛාභඞගං උදකෙ පහාය නිවාසනත්ථා ය වත්ථාචනි ආහරථා ති හත්ථංභ පසාරෙයි. අමච්චා රඤඤා පහිතං සාටකං නීහරිත්වාප තස්සා හ‍ෙත්ථි ඨපෙසුං සා තං දිස්වා ඉදං භොන්තො, ථූලං අමනාපං අඤඤං ආහරථා’ති ආහ. අථෙකච්චෙ තං සුත්වා සාඛං නිවාසෙත්වාං නිසින්නාය තෙ සාඛතො ඉමං අමනාපන්ති වත්වා , මනුස්සලොකෙ ඉතො සුඛුමතරං වත්ථංන නත්ථිං’ති ආහංසු. තස්මිං ඛණෙ සක්කො තස්සා පුඤ්ඤානු භාවෙන දිබ්බමයෙ පඤච සාටකෙ අක්ඛයං කත්වා තිට්ඨනත්ථානය අධිට්ඨාය පෙසෙයි.
8. සා තතො එකං සාටකං ගහෙත්වාඅ නිවාසෙත්වාං යොග්ගමාරුය්හ මහියඞ්ගන විහාරං ගන්ත්වාස තත්ථා බහුන්නං භික්ඛුතං චීවරත්ථායය වත්ථාසනි දත්වා් අත්තනො පරිවාරස්ස දිබ්බ වත්ථාමෙව අදාසි පෙළායස්සාසාටකෙ ගහිත ගහිතං ඌනං පරිපූරෙසි. අථ සා අනපුබ්බෙන අනුරාධපුරං ගන්ත්වාට රජානං පස්සි රාජාපි තං දිස්වා සොමනස්සො තස්සා මහන්තං සම්පත්තිං අදාසි. සාපි තත්ථ් සකලස්ස භික්ඛු භික්ඛුණි සඞ්ඝස්ස ව රාජානං ආදිං කත්වාා සබ්බරාජපරිසාය ච නගරවාසීනඤච දිබ්බවත්ථාසනෙව අදාසි. රාජා තං එකස්ස පුත්තස්ස දත්වාා තස්සා සකල රොහණ ජනපදං භත්තගාමං
70 රසවාහිනී
කත්වා අදාසි. සා තතො පට්ඨාය තත්ථව වසමානා දානාදීනි බහුනි පුඤ්ඤකම්මානි කත්වාස ආයුපරියොසාතෙ සපරිසා දෙවලොකෙ නිබ්බත්තී ති.
දානෙන සත්තා නිදිවං වජන්ති දානෙන වින්ද න්ති සිරිං නරෙසු, ලභන්නි දානෙන සිවං පුරම්පි දදෙය්ය තස්මා සත්තං පදානෙ’ති.
කිඤචි සඞ්ඝාය වත්ථුං නවමං. _____
සද්ධාසුමනාය වත්ථුුම්හි අයමානු පුබ්බී කථා
1. එකසමීං කිර සමයෙ අනුරාධපුරෙ මහාවාලුක වීථියා සුමනා නාමෙකා මාතුගාමො සද්ධා හොති, පසන්නා, තත්ථෙ තත්ථි වෙතිය බොධියාදීනි පුපඵාදිනා පූජෙන්තී ධම්මං සුණන්තී භික්ඛු උපට්ඨහන්තී පටිවසති තස්සා සද්ධාවන්තතාය සද්ධාසුමනාති නාමං අහොසි තස්මිං සමයෙ රොහණ ජනපදෙ මහාගාමතො එකො මනුස්සො කෙනචිදෙව කරණියෙන අනුරාධපුරමාගම්ම මහාවාලුකා වීථියං යෙව නිවාසං ගණහි සා තෙත සද්ධිං මිත්තසත්ථ වං කත්වාය තස්මිං පටිබද්ධ චිත්තා අහොසි. අහො මාතුගාමානං චිත්තස්ස අවිසෙස්තා තථාහි :-
අයං කණ්ටක රුක්ඛො’ති විසරුක්ඛො ‘ති වා අයං, අයං වන්දකන රුක්ඛො ‘ති න විසෙසෙ ‘ති යථාලතා
කාමන්ධාද වනිතා ලොකෙ හීනඋක්කට්ඨ මජ්ඣිමෙ, කුලීනෙ දුක්කුලීනෙ පි න ජහන්ති ලතා වියා ති
2. සොපි තස්සා පටිබද්ධවි‍ත්තො තං මහාගාමං නෙසි. තතො සා තත්ථ. ගන්ත්වාා තස්ස ගෙහෙ වසමානා නිච්චමෙව අට්ඨන්නං භික්ඛුනං සලාකභත්තං දෙති. නිච්චං ධම්මං සුණාති චෙතිය බොධියාදීනි වන්ද්න්තී පුඤඤමෙව කරොති.
රසවාහිනී 71
අථෙකදිවසං සා ආසනසාලං ගන්ත්වා භික්ඛුනං වෙය්යානවච්චං කුරුමානා කාලං වීතිනාමෙසි. තස්සා පන සාමිකො අස්සදෙධා. තස්මා තං ගෙහමා ‘ගතෙ ත්වංෙ පුඤඤකම්මං කරිස්සාමි ‘තී ගෙහෙ කිඤ්චි කම්මං න කරොසී’ ති තස්සා කුජඣිත්වාන ගෙහතො නීහරි සා පන සත්ත දිවසං ඡඩඩිත පතිත ගෙහකුඩ්ඩං නිස්සාය නිරාහාරා වසමානා නිස්සං සයෙන අත්තතො ජහිතභාවං ඤත්වාස අනුරාධපුරෙ මම මාතා පිතුනනං සන්තිකමෙව ගම්ස්සාමීති, අනුරාධපුර ගාමි මග්ගං පටිපන්නා තත්ථව තත්ථම චෙතිය බොධියාදීනි වන්දාන්තී අනුපුබේබන නිග්රොාධසාලඛණ්ඩදවාරං සම්පාපුණි අහො, සෙරිචාරීවිහාරීනං එවමෙව පරිහානි හොති තථාහි :-
3. ඛුද්දකං වා මහන්තා වා ඉට්ඨානිට්ඨං කිරියාවිධිං. මාතාපිතාදි වුද්ධානං අනුඤඤායෙව කාරයෙ.
ලභන්තෙනාපි වෙ රජ්ජං නිච්ඡාය ජනකෙ ජනෙ, බහුමන්ත‍බ්බො න සො ලාභො අනුජාතෙන සූනුනා.
අනනුඤඤාය වුදෙධහි කතං යං අබභූතං පි ව, ගරහන්තානස්සවො එසො සෙරවාරීති ඤාතකා.
අනුද්ධතො අචපලො නිපකො සංවුතින්රිප යො. පසංසං ලභතෙ පුත්තො චුද්ධිං පප්පොති සබ්බසො ‘ති.
4. සා පනෙසා සද්ධා සුමනා මාතාපිතුන්නං අනාරොචෙත්වා ආගතත්තා එත්තකං දුක්ඛමනුභවි. අථ තත්ථන ඨිතං තං දෙවමනුස්සෙසසු වාරිකං වරමාතො සක්කො දෙවානමි‍ෙන්ර්ථ ත දිස්වා, සද්ධා එසා වත්ථුංත්තයමාමිකා’ති චින්තෙත්වා් මහල්ලක වණේණන භත්තපුටමාදාය තස්සාභිමුඛෙ පාතුභවිත්වාා තස්සා සනතිකං ගන්ත්වාච කුහිං ගච්ඡසි අම්මා’ති පුච්ජි. තාය අනුරාධපුරං ගච්ඡාමීති වුතෙත.’ සක්කො ත්වංා අති විය ඡාතරූපාසි. ඉමං භත්තං භුඤ්ජාති භත්තපුටං අදාසි. සා භත්තපුටං ගහෙත්වාව ඉමස්මිං ඨානෙ උදකං නත්ථී ති වත්වා අට්ඨාසි. සක්කො තස්සා අවිදුරෙ ඨානෙ සුපුපර්වඋතං එකං පොකඛරණිං දස්සොසි. සා පොක්ඛරණිං ගන්ත්වා්
72 රසවාහිනී
නහාත්වා භත්තපුටං ගහෙත්වා හ‍ෙත්ථ ධොවිත්වා ඨිතා කාලං ඔලෙකෙත්වා පුරෙභත්තං තාව අයං’ති ඤත්වා් කාලං ඝොසෙසි. තං සුත්වා තලඞ්ගරසමුද්දපබ්බවාසී මහාධම්ම දින්න‍ෙත්ථඝරො නිරොධ සමාපත්තිං සමාපජ්ජිත්වාප සත්තමෙ දිවසෙ නිරොධාවුටඨිතො පත්තචීවරං ගහෙත්වාස තස්සා විදුරෙ පාකටො අට්ඨාසි. අථ සා ථෙරං දිස්වා පසන්නමානසා පත්තං ගහෙත්වාප භත්තං පූරෙත්වාි ථෙරස්ස දත්වාව මුහුත්තං නිට්ඨථ භන්තෙ’ති වත්වා පටිච්ඡන්නටඨානං පවිසිත්වාස සාඛාභඞ්ගං නිවාසෙත්වාද අත්තනා නිවත්ථප වත්ථංා ධොවිත්වා් චුම්බටකං කත්වාා අදාසි. ථෙරො සා මං පස්සතුති අධිට්ඨාය වත්ථවචුම්බටකෙ පත්තං ඨපෙත්වාච ආකාසමබභුග්ගනත්වාය විහාරමෙව අගමාසි.
සා’පි තථා ගච්ඡනතං ථෙරං දිස්වා පීතියා ඵුටසරීරා ථෙරෙ දස්සන පථමතික්කන්තෙ පඤ්චපතිට්ඨිතෙන චන්දිිත්වාඵ දිනනාවසෙස භත්තං භුඤජිත්වා් අනුරාධපුර මග්ගං පටිපජ්ජි.
5. තස්මිං ඛණෙ තස්මිං නිග්රොටධෙ අධිවත්ථාන දෙවතා එකස්මිං පසිබ්බකෙ අට්ඨ දිබ්බවත්ථංන ඨපෙත්වාධ එකසමිං පස්සෙ දිබ්බ භත්තඤච ඨපෙත්වාව දිබ්බමය ගුළපුවෙ ච පුරෙත්වාෙ සකට යොග්ගං ආරුය්හ තං තත්ථ් ඨපෙත්වාව සකටං පාජෙන්තො තස්සාවිදුරට්ඨානෙ පාකටො හුත්වා්, කුහං ගච්ඡථ අම්මා’ති පුච්ජි. තාය අනුරාධපුරං ගච්ඡාමී’ති වුත්තෙ තෙන්හි ආගච්ඡ, ඉම්සමිං සකටෙ නිසීද අහම්පි තත්ථ ගච්ඡාමි ති. සා සාධු අය්ය , තයා සද්ධිං පච්ඡතො ගච්ඡාමි. සාඛානිවාසෙත්වාත සකටෙ නිසීදිතුං න සක්කා’ති ආහ. තතො සො තස්සා එකං දිබ්බවත්ථංග අදාසි. ඉමං නිවාසෙත්වා් සකටං ආරුය්හථා ‘ති. සා තං නිවාසෙත්වා සකටං ආරුහි. තං පන සකටං දෙවානුභාවෙන මුහුතතමතෙත්ත චෙතිය ගිරිං සම්පාපුණි. තදා දෙවපුත්තො ගුළපුව තිනතිණිස්මි වත්වාය පසිබ්බකං තස්සා දත්වාඅ අන්තරධායි. තදා තත්ථ නිබ්බත්තා නින්තිණිකදෙවතා තං පසිබ්බකමාදාය ගච්ඡන්තිං
රසවාහිනී 73
දිස්වා. තස්සා වෙය්යා වච්චකරො හුත්වා තස්සා හත්ථ තො තං සබ්බං ගහෙත්වා අනුරාධපුරං පත්වාා මහාපාලියං භික්ඛුනං ඔසරණවෙලාය තත්ථ ඨපෙත්වා අන්තරධායි. තතො සා භික්ඛු දිස්වා පසන්නමානසා පඤචමහාවාසෙ නෙකසතානං භික්ඛුනං ච භික්ඛුණී නඤව දිබ්බභත්ත දිබ්බපුව දිබ්බ සාටකෙ ච අදාසි.
6. තදා රාජා විහාරං ගච්ඡාන්තො මහාපාලියම්හි ඨපිතං එතං සබ්බං දිස්වා පසන්නමානසො කෙනිදං දින්නං ‘ති පුච්ජි. මනුස්සා සද්ධා සුමනාය දින්නභාවං කථෙසුං. රාජා තං පක්කොසාපෙත්වාි දානස්සාගමනං පටිපුච්ජි. සා තං සබ්බං විත්ථාකරෙත්වා කථෙසි. රාජා තස්සා තුස්සිත්වාද අත්තනො අග්ගමහෙසිත්තෙන අභිසෙකමදාසි.
සා අභිසෙකං පත්වාභ රාජානං ආදිං කත්වාථ සකල නගර වාසීනං දිබ්බවත්ථංමෙව අදාසි.
අට්ඨ දිබ්බසාටකානි පරික්ඛයං නාගමිංසු සා තතො පට්ඨාය දානාදීනි පුඤඤාති කත්වාක දෙවලොක පරායණා අහොසී ‘ති.
සද්ධා බලං පස්සථ භො ජනානං ඉධෙව දෙවා තමුපාසයන්ති, කථන්නු දෙවෙසු ච මානුසෙසු පරත්ථු තෙසං මහතිං විභූතිං
සද්ධාසුමනාය වත්ථුං දසමං. උත්තරොළිය වග්ගො ඡ‍ට්ඨො. _____
ජාතකට්ඨ කථා
ජාතකට්ඨකථා
නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස
අපණ්ණකව‍ග්ගො _____
1. අපණ්ණකජාතකං
1. ඉදං තාව අපණ්ණකධම්මදෙසනං භගවා සාවත්ථි‘යං උපනිස්සාය ජෙතවනමහාවිහාරෙ විහරන්තො කථෙසි. කම්පන ආරබ්භ අයං කථා සමුට්ඨිතා ‘ති? සෙට්ඨිස්ස සහායකෙ පඤ්චසතෙ තිත්ථි යසාවකෙ. එකස්මිං හි දිවසෙ අනාථ පිණ්ඩිකො සෙට්ඨි අත්තතො සහායකෙ පඤචසතෙ අඤ්ඤතිත්ථිනයසාවකෙ ආදාය බහුං මාලාගන්ධසවිලෙපනඤෙච්ච තෙලමධුඵාණිතවත්ථිච්ඡාදනාති ච ගාහාපෙත්වාක ජෙනවනං ගන්ත්වාධ භගවන්තං වන්දි්ත්වා් මාලාදීහි පුජෙත්වාව භෙසජ්ජානි වෙව වත්ථානනි ච භික්ඛුසඞ්ඝස්ස විස්සජෙජත්වා් ඡ නිසජ්ජදොසෙ ව‍ජ්ජෙත්වාෙ එකමත්තං නිසීදි. තෙ ‘පි අඤඤතිත්ථිවයසාවකා තථාගතං වන්දිමත්වාන සත්ථු පුණ්ණ චන්දවස ස්සිරීකං මුඛං ලක්ඛණානුඛ්යාඤජ නපතිමණ්ඩිතං ඛ්යා‍මප්පභාපරික්ඛිත්තං බ්රිහ්මකායං ආවෙළාවෙළා යමකයමකා හුත්වාත නිච්ඡරන්තියො ඝනබුද්ධරංසියො ව ඔලොකයමානා අනාථපිණ්ඩිකස්ස සමීපෙයෙව නිසීදිංසු.
2. අථ තෙසං සත්ථා මනොසිලාතලෙ සීහනාදං නදන්තො තරුණසීහො විය ගජ්ජන්තො පාවුස්සකමෙඝො විය ව ආකාසගඞ්ගං ඔතාරෙ‍න්තො විය ව රත්තදාමං ග‍ෙත්ථසන්තවෙිය ව අට්ඨඞ්ගසමන්නාගතෙත සවණියෙන කමනීයෙන බ්රයහ්මස්සරෙන නානානයවිචිත්තං මධුරධම්මකථං කථෙසි. තෙ සත්ථුෙ පසන්නචිත්තා උට්ඨාය දසබලං වන්දිරත්වාස අඤ්ඤතිත්ථිනයසරණං හින්දි ත්වාත බුද්ධං සරණං අගමංසු.
78 ජාතකටඨකථා
තෙ තතො පට්ඨාය නිච්චකාලං අනාථපිණ්ඩිකෙන සද්ධිං ගන්ධාමාලාදිහත්ථ විහාරං ගන්ත්වාන ධම්මං සුණන්ති; දානං දෙනති ; සීලං රක්ඛන්ති උපොසථකම්ම කරොනති.
3. අථ භගවා සාවත්ථිිතො පුනදෙව රාජගහං අගමාසි. තෙ තථාගතස්ස ගතකාලෙ තං සරණං හින්දිවත්වාත පුන අඤඤතිත්ථිියසරණං ගන්ත්වාස අත්තනො මූලට්ඨානෙයෙව පතිට්ඨිතා. භගවා’පි සත්තට්ඨමාසෙ වීතිනාමෙත්වාව පුන ජෙනවනං අගමාසි අනාථපිණ්ඩිකො පුන’පි තෙ ආදාය සත්ථුා සන්තිකං ගන්ත්වාව සත්ථාථරං ගන්ධාථදීහි පූජෙත්වාම වන්දිගත්වාන එකමන්තං නිසීදි. තෙ’පි භගවන්තං වන්දි‍ත්වාථ එකමන්තං නිසීදිංසු අථ තෙසං තථාගතෙ චාරිකං පක්ක‍න්තෙ ගභිත සරණං හින්දිංත්වාර පුන අඤ්ඤතිත්ථිංයසරණමෙව ගහෙත්වාප මුලෙ පතිට්ඨිතභාවං භගවතො ආරොවෙසි.
4. භගවා අපරිමිතකප්පකොටියො නිරන්තරං පවතතිතවචීසුචරිතානුභාවෙන දිබ්බගන්ධ්ගන්ධිුතං නානාගන්ධතපුරිතං රත්නකරණ්ඩකං විවරන්තො විය මුඛපදුමං විවරිත්වා් මධුරස්සරං නිච්ඡාරෙන්තො “සච්චං කිර තුම්හෙ උපාසකා. තිනි සරණානි හින්දිාත්වාං අඤඤතිත්ථි්යසරණං ගතා?” ති, පුච්ජි. අථ තෙහි පටිච්ඡාදෙතුං අසක්කොනෙත්හි “සච්චා භගවා” ති වුතෙත සත්ථ් “උපාසකා, හෙට්ඨා අචීචිං උපරි භවග්ගං පරිච්ජේදං කත්වාහ තිරියං අපරිමානාසු ලොකධාතුසු සීලාදිගුණෙන බුද්ධොන සදිසො නාම නත්ථිෙ කුතො අධික තරො?” ‘යාචතා භික්ඛවෙ. සත්තා අපදා වා - පො- තථාගතො තෙසං අග්ගමක්ඛායති යං කිං චි චිත්තං ඉධ වා හුරං වා පෙ - අග්ගතො චෙ පසන්නානං - පො-‘ ආදීහි සුත්තෙහි පකාසිතෙ රත්නතනයගුණෙ පකාසෙත්වාය “එවං උත්තම ගුණෙහි සමන්නාගතං රත්තතනයං සරණං ගතා උපාසකා වා උපාසිකා වා නිරයාදියු නිබ්බත්තනකා නාම නත්ථිත. අපායනිබ්බත්තිතො මුඤචිත්වාන පන දෙවලොකෙ උප්පජ්ජිත්වාත මහාසම්පත්තිං අනුභොන්ති. යස්මා තුමේහහි එවරුපං සරණං හින්දිමත්වා් අඤ්ඤතිත්ථිියසරණං ගච්ඡාන්තෙහි අයුත්තා
ජාතකට්ඨ කථා 79
කත’න්ති ආහ. එත්ථ ච තීණි රත්තානි මොක්ඛවසෙන උත්තමවසෙන සරනං ගතානං අපායෙසු නිබ්බත්තියා අභාවදීපත්ත්ථංථ ඉමානි සුත්තානි ද‍ස්සෙතබ්බාති -
5. ”යෙ කෙ චි බුද්ධං සරණං ගතාසෙ - න තෙ ගමිස්සන්ති අපායං, පහාය මානුසං දෙහං - දෙවකායං පරිපූරෙස්සනිති.
6. යෙ කෙ වි ධම්මං සරණං ගතාසෙ - න තෙ ගමිස්සන්ති අපායං, පහාය මානුසං දෙහං - දෙවකායං පරිපූරෙස්සන්ති
7. යෙ කෙචි සඞ්ඝං සරණං ගතාසෙ - න තෙ ගමිස්සන්ති අපායං. පහාය මානුසං දෙහං - දෙවකායං පරිපූරෙස්සන්ති
8. බහුං වෙ සරණං යන්ති - පබ්බතානි වනානි ච, ආරාමරු‍ක්ඛචෙත්යාිනි - මනුස්සා භයතජ්ජිතා.
9. නෙතං ඛො සරණං ඛෙමාං - නෙතං සරණමුත්තමං. තෙතං සරණමාගම්ම - සබ්බදුක්ඛා පමුච්චතී
10. යො ච බුද්ධඤච ධම්මඤච - සඬ්ඝඤච සරණං ගතො. වත්තාරි අරියසච්චානි - සම්මප්පඤ්ඤාය පස්සති.
11. දුක්ඛං දුක්ඛසමුප්පාදං - දුක්ඛස්ස ච අතික්කමං, අරියඤචට්ඨඞ්ගිකං මග්ගං - දුක්ඛුපසමගාමිනං 12. එතං ඛො සරණං ඛෙමං - එතං සරණමුත්තමං, එතං සරණමාගම්ම - සබ්බදුක්ඛා පමුච්චතී” ති 13. න කෙවලං ව නෙසං සත්ථාඛ එත්තකං යෙව ධම්මං දෙසෙසි අපි ව ඛො “උපාසකා, බුද්ධානුස්සතිකම්මට්ඨානං නාම ධම්මානුස්සති - පෙ - සඞ්ඝානුස්සතිකම්මට්ඨානං නාම සොතාපත්තිමග්ගං දෙති, සොතාපත්තිඵලං දෙති, සකදා - ගාම්මග්ගං දෙති, සකදාගාමිඵලං දෙති, අනාගාමිමග්ගං දෙති, අනාගාමිඵලං දෙති, අරහත්තමග්ගං දෙති, අරහත්ත -
80 ජාතකටඨකථා
එලං දෙතී” ති එවමාදීහි ‘පි නයෙහි ධම්මං දෙසෙත්වාථ “එවරූපං නාම සරණං හින්‍ න්තෙහි අයුත්තං තුම්හෙහි කත’ නිති ආහ.
14. එත්ථ ව බුද්ධානුස්සතිකම්මට්ඨානාදීනං සොතාපත්තිමග්ගාදිප්පදාතං “එකධම්මො භික්ඛවෙ, භාවිතො බහුලීකතො එකන්තතිබ්බිදාය විරාගාය නිරොධාය උපසමාය අභිඤ්ඤාය සම්බොධාය නිබ්බාණාය සංවත්තති. කතමො එකධම්මො? බූද්ධානුස්සතී” ති එවමාදීහි සුත්තෙහි දීපෙතබ්බං.
15. එවං භගවා නානප්පකාරෙහි උපාසකෙ ඔවදිත්වාා ‘උපාසකා පුබ්බෙපි මනුස්සා අසරණං සරණන්ති තක්කකගාහෙන විරුද්ධගාහෙන ගහෙත්වාි අමනුස්සපරිග්ගහීතෙ කන්තාරෙ යක්ඛභත්තා හුත්වාෙ මහා විනාසං පත්තා. අපණ්ණකගාහං පන එකංසගාහං අවිරුද්ධගාහං ගහිතමනුස්සා තස්මිං යෙව කන්තාරෙ සොත්ථිංභාවං පත්තා’ ති වත්වාත තුණහී අහොසි.
16. අථ ඛො අනාථපිණ්ඩිකො ගහපති උට්ඨායාසනා භගවන්තං වන්දිංත්වා අභිත්ථණවිත්වාට සිරසි අඤ්ජලිම්පතිට්ඨාපෙත්වාහ එවමාහ. “භන්තෙ, ඉදානි තාව ඉමෙසං උපාසකානං උත්තමසරණං හින්දිවත්වා තක්කගහණං අම්හාකං පාකටං, පුබ්බෙ පන අමනුස්සපරිග්ගහීතෙ කන්තාරෙ තක්කිකාතං විනාසො අපණ්ණකගාහං ගහිතමනුස්සානං ච සොත්ථි්භාවො අම්හාකං පටිච්ඡන්තො තුම්භාකමෙව පාකටො සාධු වත තො භගවා ආකාසෙ පුණ්ණචන්දංත උට්ඨාපෙන්තො විය ඉමං කාරණං පාකටං කරොතු” ති.
17. අථ භගවා “මයා ඛො ගහපති, අපරිමිතකාලං දසපාරමියො පූරෙත්වා. ලොකස්ස කඞ්ඛා‍ච්ඡෙදනත්ථ මෙව සබ්බඤඤුතඤාණං පටිවිද්ධං. සීහවසාය සුවණ්ණනාළිං පූරෙන්තො විය සක්කවචං සොතමොදහිත්වාථ සුණාහී” ති. සෙට්ඨිතො සතුප්පාදං ජතෙත්වාබ හිමගබ්හං පදාළෙත්වා පුණ්ණ චන්දංී නීහරන්තො විය භවන්තරෙත පටිච්ඡන්නං කාරණ පාකටං අකාසි.
ජාතකටඨකථා 81
18. අතීතෙ කාසිරට්ඨෙ බාරාණසීනගරෙ බ්ර හ්මදත්තො නාම රාජා අහොසි. තදා බොධිසත්තො, සත්ථබවාහකුලෙ පටිසන්ධිංර ගහෙත්වා අනුපුබ්බෙන වයප්පත්තො පඤ්චහි සකටසතෙහි වාණිජ්ජං කරොන්තා විවරති. සො කදා චී පුබ්බන්තතො අපරන්තං ගච්ඡති. කදා චි අපරන්තතො පුබ්බන්තං. බාරාණසියං යෙව අඤෙඤා’ පි සත්ථ්වාහපුත්තො බාරාණසිතො මහග්ඝං භණ්ඩං ගහෙත්වාඤ පඤ්චසකටසතානි පුරෙත්වා ගමනසජ්ජානි කත්වාහ ඨපෙසි. සො’පි බාලසත්ථසවාහපුත්තො තථෙව පඤ්චසකටසතානි පුරෙත්වාා ගමනසජ්ජානි කත්වා් ඨපෙයි. බොධිසත්තො චින්තෙසි: “සවෙ අයං බාලසත්ථ වාහපුත්තො මයා සඬිං යෙව ගමිස්සති සකටසහ‍ස්සෙ එකතො මග්ගෙ ගව්ඡන්තෙ මග්ගො’පි නප්පහෙස්සති. මනුස්සානං දාරූදකාදීනි’ පි බාලිවද්දානං තිණානි’ පි දුල්ලභානි භවිස්සන්ති. එතෙන වා මයා වා පුරතො ගන්තුං වට්ටතී” ති සො තං පක්කොසාපෙත්වාි එතමත්ථංෙ ආරොචෙත්වා “වීහි’පි අම්හෙහි එකතො ගන්තුං න සක්කා. කිං ත්වංව පුරතො ගමිස්සසි? උදාහු පච්ඡතො? ‘ති ආහ. සො චින්තෙසි: “මයි පුරතො ගච්ඡන්තෙ බහු ආනිසංසා ම‍ග්ගෙන අභින්නෙනෙව ගමිස්සාමි. ගොණා අනාමට්ඨතිණං ඛාදිස්සන්ති මනුස්සානං අනාමට්ඨසුපෙය්ය්පණ්ණං භවිස්සති. පසන්නං උදකං භවිස්සති. යථාරුචිං අග්ඝං ඨපෙත්වා් භණ්ඩං වික්කිණිස්සාමී” ති සො “අහං සම්ම, පුරතො ගමිස්සාමී” ති ආහ.
19. බොධිසත්තො’ පි පච්ඡතො ගමනෙ බහු ආනිසංසෙ අද්දස. එවං හි’ ස්ස අහොසි: “පුරතො ගච්ඡන්තා මග්ගෙ විසමට්ඨානං සමං කරිස්සන්ති. අහං තෙහි ගතමග්ගෙන ගමිස්සාමි. පුරතො ගතෙහි බලිවද්දෙහි පරිණතථද්ධතිණෙ ඛාදිතෙ මම ගොණා පුන උට්ඨිතානි මධුරතිණානි ඛාදිස්සන්ති. ගහිතපණ්ණට්ඨාතතො උට්ඨිතං මනුස්සානං සූපයයපණ්ණං මධුරං භවිස්සති. අනු‍දකෙ ඨානෙ ඛතිත්වා් එතෙ උදකං උප්පාදෙස්සන්ති. පරෙහි කතෙසු හි ආවාටෙසු මයං උදකං
82 ජාතකටඨකථා
පිවිස්සාම. අග්ඝට්ඨපනං නාම මනුස්සානං ජීවිතා වොරොපන සදිසං අහං පච්ඡතො ගන්ත්වාක එතෙහි ඨපිත‍ග්ඝෙත භණ්ඩං වික්කිණිස්සාමි” ති. සො එත්තකෙ ආනිසංසෙ දිස්වා “සම්ම, ත්වංව පුරතො ගච්ඡා” ති ආහ. “සාධු සම්මා” ති බාලසත්ථහවාහො සකටානි යොජෙත්වාි නික්ඛන්තො අනුපුබ්බෙන මනුස්සවාසං අතික්කමිත්වාා කන්තාරමුඛං පාපුණි.
20. කන්තාරං නාම චොරකන්තාරං වාළකන්තාරං නිරුදකකන්තාරං අමනුස්යබකන්තාරං අප්පභක්ඛකන්තාරන්ති පඤ්චවිධං :- තත්ථ වොරෙහි අධිටඨිතම‍ග්ගො වොරකන්තාරං නාම. සීහාදීහි අධිට්ඨිතමග්ගො වාළකන්තාරං නාම. යත්ථන නහායිතුං වා පාතුං වා උදකං නත්ථිළ ඉදං නිරුදකකන්තාරං නාම. අමනුස්සාධිට්ඨිතං අමනුස්සකන්තාරං නාම. මුලඛාදනීයාදිවිරහිතං අප්පභක්ඛකන්තාරං නාම. ඉමස්මිං පඤ්චවිධෙ කන්තාරෙ තං කන්තාරං නිරුදක කන්තාරං වෙව අමනුස්සකන්තාරං ව. තස්මා සො සත්ථ්වාහපුත්තො සකටෙසු මහන්තමහන්තා චාටියො ඨපෙත්වාො උදකස්ස පුරාපෙත්වාක සට්ඨියොජනිකං කන්තාරං පටිපජ්ජි.
21. අථස්ස කන්තාරමජ්ඣං ගතකාලෙ කන්තාරෙ අධිවත්ථකයක්ඛො ව”ඉමෙහි ගහිතඋදකං ඡඩ්ඩාපෙත්වා දුබ්බලෙ කත්වාථ සබ්බෙව තෙ ඛාදිස්සාමි” ති සබ්බසෙතතරුණබලිවද්දයුත්තං මනොරමං යානකං මාපෙත්වාම ධනුකලාපඵලකාවුධහ‍ෙත්ථ්හි දසහි වා වාදසහි වා අමනුස්සෙහි පරිවුතො උප්පල කුමුදානි පිලන්ධිවත්වාද අල්ලසීසො අල්ලව‍ෙත්ථා ඉස්සරපුරි‍සො විය තස්මිං යානකෙ නිසීදිත්වා කද්දමමක්ඛිතෙහි ච‍ක්කෙහි පටිපථං අගමාසි. පරිවාරමනුස්සාපි’ ස්ස පුරතො ච පච්ඡතො ව ගච්ඡන්තා අල්ලකෙසා අල්ලවත්ථා උප්පලකුමුදමාලා පිලන්ධිාත්වාච පදුමපුණ්ඩරීකකලාපෙ ගහෙත්වාා හිසමුළාලානි ඛාදන්තා උදකබින්දු‍හි’ වෙව කලලෙන ච පග්ඝරන්තෙන අගමංසු. සත්ථළවාහා ච නාම යදා ධූරවාතො වායති තදා යානකෙ නිසීදිත්වා උපට්ඨාකපරිවුතා රජං පරිහරන්තා පුරතො ගච්ඡන්ති. යදා පච්ඡතො වායති තදා තෙනෙව
ජාතකටඨකථා 83
නයෙන පච්ඡතො ගච්ඡන්ති. තදා පන ධූරවාතො අහොසි. තස්මා සො සත්වාපහපුත්තො පුරතො අගමාසි. යක්ඛො තං ආගච්ඡන්තං දිස්වා අත්තතො යානකං මග්ගා ඔක්කමාපෙත්වාා “කහං ගච්ඡථා” ති තෙන සද්ධිං පටිසත්ථාාරං අකාසි. සත්ථ“වාහො ‘පි අත්තතො යානකං මග්ගා ඔක්කමාපෙත්වා සකටානං, ගමනොකාසං දත්වාා එකමන්තං ඨිතො තං යක්ඛං අවොව: “භො, අම්හෙ තාව බාරාණසිතො ආගච්ඡාම, තුම්හෙ පන උප්පලකුමුදානි පිලන්ධිාත්වාා පදුමපුණ්ඩරීකහත්ථාව හිසමුළාලානි ඛාදන්තා කද්දමමක්ඛිතා උදකබින්දු හි පග්ඝරන්තෙහි ආගච්ඡථ. කින්නු ඛො තුම්හෙහි ආගතමග්ගෙ දෙවො වස්සති: උප්පලාදි සඤ්ඡන්නානි සරාති අත්ථිම” පුච්ඡි.
22. සක්ඛො තස්ස කථං සුත්වාත “සම්ම, කිං නාමෙතං කථෙසි? එසා නීලවනරාජි පඤ්ඤායති තතො පට්ඨාය සකලං අරඤ්ඤං එකොදකං නිබද්ධං වස්සති කන්දතරා පූරා. තස්මිං තස්මිං ඨානෙ පදුමාදීහි සඤ්ඡන්නානි සරානී” ති වත්වාූ පටිපාටියා ගච්ඡත්තෙසු සකටෙසු “ඉමානි සකටානී ආදාය කහං ගච්ඡථා?” ති පුච්ජි. “අසුකං ජනපදං නාමා” ති ඉමස්මිං ච ඉමස්මිං ච සකටෙ කිං නාම භණ්ඩන්ති?” “අසුකං ච අසුකංචා”ති. පච්ඡතො ආගච්ඡන්තං සකටං අතිවිය ගරුකං හුත්වා් “ පරතො තාව උදකං ආනෙ‍න්තෙහි වො මනාපං කතං. ඉතො පට්ඨාය පන උදකෙන කිච්චං නත්ථින පුරතො බහුං උදකං චාටියො හින්දිඉත්වාඋ උදකං ඡඩිඩෙත්වා් සුඛෙන ගච්ඡථා” ති ආහ. එවං ච පන වත්වාව “තුම්හෙ ගච්ඡථ, අම්හාකං පප‍ඤ්චො හොතී” ති ථොකං ගන්ත්වාච තෙසං අදස්සනං පත්වාා අත්තනො යක්ඛනගරමෙව අගමාසි. සො’පි ඛො බාලසත්ථතවාහො අත්තතො බාලතාය යක්ඛස්ස වචනං ගහෙත්වාත චාටීයො හින්දාලපෙත්වාො පසතමත්තම්පි උදකං අනවසෙසෙත්වාච සබ්බං ඡඩ්ඩෙත්වාහ සකටානි පජහාපෙසි. පුරතො අප්පමත්තම්පි උදකං නාහොසි. මනුස්සා පානියං අලභන්තා කිලමිංසු. තෙ යාව සුරියත්ථ ගමනා ගන්ත්වාඡ සකටානි මොවෙත්වා පරිවත්තකෙත ඨපෙත්වාව ගොණෙ වක්කෙවසු බන්ධිං සු. තෙව
84 ජාතකටඨකථා
ගොණානං උදකං අහොසි, න මනුස්සානං, යාගුභත්තං වා. දුබ්බලමනුස්සා තත්ථන තත්ථ නිපජ්ජිත්වාන සුපිංසු රත්තිභාගසමනන්තරෙ යක්ඛා යක්ඛනගරතො ආගන්ත්වා සබ්බෙ’පි ගොණො ව මනුස්සෙ ච ජීවිතක්ඛයං ප‍ාපෙත්වා් මංසං ඛාදිත්වා’ අට්ඨිනි අවසෙසෙත්වාක අගමංසු. එවං එකං බාලසත්ථතවාහපුත්තං නිස්සාය සබ්බෙ තෙ විනාසං පාපුණිංසු. හත්ථතට්ඨීකාදීනි දිසාවිදිසාසු විප්පකිණ්ණානි අහෙසුං. පඤ්චසකටසතානි යථා පුරිතාතෙව අට්ඨංසු. බොධිසත්තො’පි ඛො බාලසත්ථ වාහපුත්තස්ස නික්ඛන්තදිවසතො මාසද්ධමාංස විතිනාමෙත්වා් පඤ්චහි සකටසතෙහි නගරා නික්ඛම්ම අනුපුබ්බෙන කන්තරාමුඛං පාපුණි සො තත්ථච උදකචාටියො පුරෙත්වාු බහුං උදකං ආදාය බන්ධා වාරෙ භෙරිං චරාපෙත්වාි මනුස්සෙ සන්නිපාතෙත්වාබ එවමාහ: “මං අතාපුච්ඡිත්වාෙ පසතමත්තම්පි උදකං මා වලඤ්ජයිත්ථ් කන්තාරෙ විසරුක්ඛා නාම හොන්ති. පත්තං වා පුප්ඵං වා ඵලං වා තුම්හෙහි පුරෙ අඛාදිතපුබ්බං මං අනාපුච්ජිත්වාත මා ඛාදිත්ථාා” ති එවං මනුස්සානං ඔවාදං දත්වාි පඤ්වහි සකටසනෙහි කන්තාරං පටිපජ්ජි.
23. තස්මිං කන්තාරමජ්ඣං සම්පත්තෙ සො යක්‍ ඛො පුරිමනයෙනෙව බොධිසත්තස්ස පටිප‍ෙථි අත්තානං දස්සෙසි. බොධිසත්තස්ස තං දිස්වා’ ච අඤ්ඤාසි: ඉමස්මිං කන්තාරෙ උදකං නත්ථිස නිරුදකකන්තාරොනාමඑසො. අයං ච නිබ්හයො රත්තනෙත්තො ඡායාපි’ස්ස න පඤ්ඤායති නිස්සංසයං ඉමිතා පුරතො ගතො බාලසත්ථනවාහපුත්තො සබ්බං උදකං ඡඩ්ඩාපෙත්වාර කිලමෙත්වා සපරිසො ඛාදිතො භවිස්සති. මයිහං පන පණ්ඩිතභාවං උපායකොසල්ලං න ජානාති මඤේඤ” ති. නතො නං ආහ: “ගච්ඡථ තුම්හෙ මයං වාණිජා නාම. අඤ්ඤං උදකං අදිස්වා ගහිතඋදකං න ඡ‍ඩ්ඩෙම. දිට්ඨට්ඨානෙ පන ඡඩ්ඩෙත්වාජ සකටානි සල්ලහුකානි කත්වා ගමිස්සාමා” ති. යක්ඛො ථොකං ගන්ත්වා අදස්සනං උපගම්ම අත්තතො යක්ඛනගරමෙව ගතො. යක්ඛෙ පන ගතෙ
ජාතකටඨකථා 85
මනුස්සා බොධිසත්තං ආහංසු: “අය්යට, එතෙ මනුස්සා ‘එසා නිලවනරාජි පඤ්ඤායති තතො පට්ඨාය දෙවො නිබ්ද්ධං වස්සතී’ ති වත්වාය උප්පලකුමුදමාලාමාලිතො පදුමපුණ්ඩරීකකලාපෙ ආදාය හිසමුළාලං ඛාදන්තා අල්ලවත්ථාි අල්ලසීසා උදකබින්දුිහි පග්ඝරන්තෙහි ආගතා උදකං ඡඩිඩෙත්වාල ලහුකෙහි සකටෙහි ඛිප්පං ගච්ඡාමා”ති. බොධිසත්තො තෙසං වචනං සුත්වාල සකටානි ඨපාපෙත්වාි සබ්බමනුස්සෙ සන්නිපාතාපෙත්වාග “තම්හෙහි ඉමස්මිං කනතාරෙ සරො වා පොක්ඛරණි වා අත්ථි්ති කස්සචි සුතපුබ්බන්ති?” පුච්ජි “න අය්යා් සුතපුබ්බා නිරුදකකන්තාරො නාම එසො” ති. ඉදානි එකච්චෙ “මනුස්සා ‘එතාය නීලවනරාජියා පරතො දෙවො වස්සතී’ති වදන්ති” ‘වුඨිවාතො තාම කිත්තකට්ඨානං වායතී?” ති ”යොජනමත්තං අය්යාව” ති “කච්චි පන වො එකස්ස’ පි සරීරං වුට්ඨිවාතො පහරතී?” ති. “නත්ථිි අය්යාි” ති. ”යොජනමත්තෙ අය්යාො” ති වළු”අත්ථි පන වො කෙනචි එකම්පි මෙඝසීසං දිට්ඨන්ති?” “නත්ථි් අය්යාස” ති, “විජ්ජුල්ලතා නාම කිත්තකෙ ඨානෙ පඤ්ඤායතී? “ති, “චතුපඤචයොජතෙ අය්යාි’ ති. අත්ථිි පන වො කෙන චි විජ්ජුල්ලතොභසො දි‍ට්ඨො?” ති. “නත්ථිි අය්යා“” ති. “මෙඝසද්දො නාම කිත්තකෙ ඨානෙ සුයතී?” ති. “එකයොජන මත්තෙ අය්යාෙ” ති. ‘අත්ථිි පන වො කෙනවි මෙඝසද්දො සුතො ?” ති. “නත්ථිා අය්යා.” ති. “න එතෙ මනුස්සා, යක්ඛා එතෙ. අම්හෙ උදකං ජඩ්ඩාපෙත්වාර දුබ්බලෙ කත්වාෙ ‘ඛාදිස්සාමා’ති ආගතා භවිස්සන්ති. පුරතො ගතො බාලසත්ථසවාහපුත්තො න උපායකුසලො අද්ධා සො එතෙහි උදකං ඡඩ්ඩාපෙත්වාො කිලමෙත්වා ඛාදිතො භවිස්සති. පඤ්චසකටසතානි යථා පුරිතානෙව ඨිතානි භවිස්සන්ති. අජ්ජ මයං තානි පස්සිස්සාම. පසතමත්තම්පි උදකං අඡඩ්ඩෙත්වාා සීඝසීඝං පජෙථා’ ති පාජාපෙසි. සො ගච්ඡන්තො යථාපුරිතානෙව පඤ්චසකටසතාති ගොණමනුස්සානං ච හත්ථනට්ඨිකාදීනි දිසාවිදිසායු විප්පකිණ්නානි දිස්වා සකටානි මොවාපෙත්වාස සකටපරිවත්තකෙන බන්ධාදවාරි බන්දා පෙත්වාි කාලස්සෙව මනුස්සෙ ච
86 ජාතකටඨකථා
ගොණෙ ච සායමාසභත්තං භොජාපෙත්වා මනුස්සානං මජ්ඣෙගොණෙ නිපජ්ජාපෙත්වාස සයං බලනායකෙ ගහෙත්වාස ඛග්ගහ‍ෙත්ථාෙ තියාමරත්තිං ආරක්ඛං ගහෙත්වාභ ඨීතකො’ච අරුණං උට්ඨාපෙසි. පුන දිවසෙ පාතො’ ව සබ්බකිච්චානි නිට්ඨාපෙත්වාත ගොණෙ භොජෙත්වාග දුබ්බලසකටානි ඡඩ්ඩාපෙත්වාි ථිරානි ගාහාපෙත්වාො අප්පග්ඝං භණ්ඩං ඡඩ්ඩාපෙත්වාන මහග්ඝං ආරොපෙත්වාව අප්පග්ඝං භණ්ඩං ඡඩ්ඩාපෙත්වාා මහග්ඝං ආරොපෙත්වාව යථාධිපෙප්තං ඨානං ගන්ත්වා් දිගුණතිගුණෙන මුලෙන භණ්ඩං වික්කිණිත්වාඨ සබ්බං පරිසං ආදාය පුන අත්තනො නගරමෙව අගමාසි.
24. සත්ථාා ඉමං කථං කථෙත්වා් “එවං ගහපති පුබ්බේ තක්කගාහගාභිතො මහාවිතාසං පත්තා. අපණ්ණකගාහගහිතො පන අමනුස්සානං හත්ථහතො මුඤවිත්වාං සොත්ථිොතා ඉච්ජිතට්ඨානං ගන්ත්වාග පුන සකට්ඨානමෙව පච්චාගමිංසු” ති වෙ’ පි වත්ථුථනි ඝටෙත්වා් ඉමිස්සා අපණ්ණකධම්මදෙසනාය අභිසම්බුද්ධො හුත්වාත ඉමං ගාථමාහ.
25. ‘අපණ්ණකං ඨානමෙතෙ දුතියං ආහු තක්කිකා, එතදඤ්ඤාය මෙධාවී තං ගණ්හෙ යදපණ්නකං” ති
26. තත්ථ අපණ්ණකන්ති එකංසිකං අවිරුද්ධං නිය්යාඉණිකං. ඨානන්ති කාරණං. කාරණං හි යස්මා තදායත්ත වුත්තිතාය ඵලං තිට්ඨති නාම. තස්මා ඨාතන්ති වුච්චති. “ඨානඤ්ච ඨානතො අට්ඨානඤ්ච අට්ඨානතො” ති ආදිසු ච’ස්ස පයොගො වෙදිතබ්බො. ඉති අපණ්ණා ඨානන්ති පදවයෙතාපි යං එකනත්හිතසුඛාවහත්තා පණ්ඩිතෙහි පටිපණ්ණං එකංසිකකාරණං අවිරුද්ධකාරණං නිය්යාණණිකකාරණං. තං ඉදන්ති දීපෙති අයමෙත්ථඅ. සංඛෙපො. පභෙදතො පන තීණි සරණාගමනාති පඤචසීලානි දසසීලානි පාතිමොක්ඛසංවරො ඉන්රිපොෙහයසංවරො ආජීවපාරිසුද්ධි පච්චයපටිසෙවනං සබ්බම්පි චතුපාරිසුද්ධිසීලං ඉන්රිභෙද යෙසු ගුත්තවාරතා භොජනෙ මත්තඤඤුතා ජාගරියානුයොගො ඣානං විපස්සනා අභිඤඤා සමාපන්තී අරියමග්ගො අරියඵලං
ජාතකටඨකථා 87
සබ්බම්පෙතං අපණ්ණකං ඨානං අපණ්ණපටිපදා නිය්යා ණිකපටිපදා’ති අ‍ෙත්ථාණ. යස්මා ච පන නිය්යාටණිකපටිපදාය එතං නාමං තස්මායෙව භගවා අපණ්ණකපටිපදං දෙසෙන්තො ඉමං සුත්තමාහ :
27. “තීහි භික්ඛවෙ, ධම්මෙහි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකපටිපදං පටිපණ්ණො හොති යොති ච’ස්ස ආරද්ධා හොති, ආසවානං ඛයාය. කතමෙහි තීහි? ඉධ භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉන්රි්මායයෙසු ගුත්තද්වාරො හොති: භොජනෙ මත්තඤ්ඤු හොති: ජාගරියං අනුයුත්තො හොති. කථඤ්ච භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉන්රි: ්ඛයෙසු ගුත්තද්වාරො හොති? ඉධ භික්ඛවෙ, භික්ඛු වකඛුනා රූපං දිස්වා න නිමිත්තග්ගාහී හොති පෙ - එවං ඛො භික්ඛවෙ, භික්ඛු ඉන්රිපං දයෙසු ගුත්තවාරො හොති. කථඤ්ච භික්ඛවෙ, භික්ඛු භොජනෙ මත්තඤ්ඤු හොති? ඉධ භික්ඛවෙ, භික්ඛු පටිසංඛායොනිසො ආහාරං ආහාරෙති නෙව දවාය න මදාය - පෙ- පවං ඛො භික්ඛවෙ, භික්ඛු භොජනෙ මත්තඤ්ඤු හොති. කථං ච භික්ඛවෙ, භික්ඛු ජාගරියං අනුයුත්තො හොති? ඉධ භික්ඛවෙ, භික්ඛු දිවසං වඩ්කමෙන නිසජ්ජාය - පෙ- එවං ඛො භික්ඛවේ, භික්ඛු ජාගරියං අනුය්ත්තො හොතී” ති. ඉමස්මිං වාපි සුත්තෙ නයො වා ධම්මා වුත්තා. අයං පන අපණ්ණකපටිපදා යාව අරහත්තඵලං ලබ්භතෙව තත්ථ් අරහත්තඵම්පි එලසමාපත්ති විහාරස්ස වෙව අනුපාදා පරිනිබ්බාණස්ස ච පටිපදා යෙව නාම හොති.
28. එකෙ’ති එකච්චෙ පණ්ඩිතමනුස්සා. තත්ථ කිඤ්චාපි අසුකො නාමා’ති නියමො නත්ථිු. ඉදං පන සපරිසං බොධිසත්තං යෙව සන්ධාතය වුත්තන්ති වෙදිතබ්බං දුතියං ආහු තක්කිකා’ති දුතියන්ති පඨමං වුත්තතො අපණ්ණකට්ඨානතො නිය්යාදණිකකාරණතො දුතියං තක්කගාහකාරණං අනිය්‍යාණිකකාරණං. ආහු තක්කිකා’ති එත්ථය පත සද්ධිං පුරිමපදෙන අයං යොජනා අපණ්ණකට්ඨානං අවිරුද්ධකාරණං නිය්යා නිකකාරණං එකෙ බොධිසත්තපමුඛා
88 ජාතකටඨකථා
පණ්ඩිතමනුස්සා ගණ්හිංසු. යෙ පන බාලසත්ථාවාහපුතු්තපමුඛා තක්කිකා ආහු තෙ දුතියං සාපරාධං අනෙකංසිකට්ඨානං අනිය්යාවණික්කාරණං අග්ගහෙසුං. තෙසු යෙ අපණ්ණකට්ඨෘනං අග්ගහෙසුං තෙ සුක්කපටිපදං පටිපන්නා යෙ දුතියං පුරතො භවිතබ්බං උදකෙනා’ති තක්කගාහසඞ්ඛාතං අනිය්යාාණිකකාරණං අග්ගහෙසුං. තෙ කණ්හපටිපදං පටිපන්නා තත්ථා සුක්කපටිපදා අපරිහානිය පටිපදා කණ්හපටිපදා පරිහානියපටිපදා තස්මා යෙ සුක්කපටිපදං පටිපන්නා තෙ අපරිහීතා සොත්ථිාභාවං පත්තා. යෙ පන කණ්හපටිපදං පටිපන්නා තෙ පරිහීනා අනයව්යොසනං ආපන්නා’ති. ඉමමත්ථංප භගවා අනාථපිණ්ඩිකස්ස ගහපතිනො වත්වා උත්තරිං ඉදමාහ:- “එතදඤඤාය මෙධාවී තං ගණෙහ යදපණ්ණක” න්තී.
29. තත්ථං එතදඤඤාය මෙධාවී’ති මෙධා’ති ලද්ධනාමාය විසුද්ධාය උත්තමාය පඤ්ඤාය සමන්තාගතො කුලපුත්තො එතං අපණ්ණකෙ වෙව සපණ්ණකෙ චා’ති වීසු අතක්කගාහ - තක්කගාහසඞ්ඛාතෙසු ඨානෙසු ගුණදොසං වීසු අතක්කගාහ - තක්කගාහසඞ්ඛාතෙසු ඨානෙසු ගුණදොසං වුද්ධිහානිං අත්ථාකනත්ථංක ඤත්වාඞ’ති අ‍ෙත්ථා්. තං ගණ්හෙ යදපණ්ණකන්තී යං අපණ්ණකං එකංසික - සුක්කපටිපදා අපරිහානියපටිපදාසඞ්ඛාතං නිය්යාංණිකකාරණං තදෙව ග‍ණ්හෙය්යි. කස්මා? එකංසිකාදිභාවතො යෙව. ඉතරං පතන ගණෙහය්යක. කස්මා? අනෙකංසිකාදිභාවතොයෙව. අයං හි අපණ්ණකපටිපදා නාම සබ්බෙසං බුද්ධපච්චෙකබුද්ධාබුද්ධපුත්තානං පටිපදා. සබ්බබුද්ධා හි අපණ්ණකපටිපදායමෙව ඨත්වාද ද ළෙහන විරියෙන පාරමියො පුරෙත්වා බොධිතලෙ බුද්ධා නාම හොන්ති. පච්චෙකබුද්ධා පච්චෙකබොධිං උප්පාදෙන්ති. බුද්ධපුත්තා සාවකපාරමීඤාණං පටිවිජ්ඣන්ති ඉති භගවා තෙසං උපාසකානං තිස්සො කුලසම්පත්තියො ඡ කාමසග්ගබ්රතහ්මලොකසම්පත්තියො ච දස්සොත්වාල පි පරියොසානෙ “අරහත්තමග්ගදායිකා අපණ්ණකපටිපදා නාම චතුසු
ජාතකටඨකථා 89
අපායෙසු පඤ්චසු නීචකුලෙසු නිබ්බතනිදායිකා සපණ්ණක පටිපදා නාමා” ති ඉමං අපණ්ණකධම්මදෙසනං දස්සෙත්වාස උපරි චත්තාරි සච්චානි සොළසහි ආකාරෙහි පකාසෙසි. චතුසච්චපරියොසානෙ සබ්බෙ’පි තෙ පඤ්චසතා උපාසකා සොතාපත්තිඵලෙ පතිට්ඨහිංසු.
30. සත්ථා් ඉමං ධම්මදෙසනං ආහරිත්වාස දස්සෙත්වාෙ දේව වත්ථූ නි කථෙත්වා අනුසන්ධිං ඝටෙත්වාද ජාතකං සමොධානෙත්වාස දස්සෙසි: “තස්මිං සමයෙ බාලසත්ථවවාහපුත්තො දෙවදත්තො අහොසි: තස්ස පරිසා දෙවදත්තපරිසා’ ව; පණ්ඩිතසත්ථහවාහපුත්තපරිසා බුද්ධපරිසා. පණ්ඩිතස්ත්ථාවාහපුත්තො පන අහමෙව අහොසින්ති” දෙසනං නිට්ඨපෙසි.
__________
2. වණ්ණුපථජාතකං.
1. “අකිලාසුනො” ති ඉමං ධම්මදෙසනං භගවා සාවත්ථි යං විහරන්තො කථෙසි කං ආරබ්හා? ති. එකං ඔස්සට්ඨවිරියං භික්ඛුං. තථාගතෙ කිර සාවත්ථිආයං විහරන්තෙ එකො සාවත්ථිසවාසී කුලපුත්තො ජෙතවනං ගන්ත්වාත සන්ථු සන්තිකෙ ධම්මදෙසනං සුත්වා පසන්නවිත්තො කාමෙසු ආදීනවං දිස්වා පබ්බජිත්වාහ උපසම්පදාය පඤ්චවස්සීකො හුත්වාු වෙ මාතිකා උග්ගණහිත්වාප විපස්සනාචාරං සික්ඛිත්වාස සත්ථුව සන්තිකෙ අත්තනො චිත්තරුචියං කම්මට්ඨානං ගහෙත්වාන එකං අරඤ්ඤං පවිසිත්වාු වස්සං උපගන්ත්වාි තෙමාසං වායමන්තො ඔබාසමත්තං වා නිමිත්තමත්තං වා උප්පාදෙතුං නාසකඛි. අථ’ ස්ස එතදහොසි: “සත්ථාුරා වත්තාරො පුග්ගලා කථිතා. තෙසු මයා පදපරමෙන භවිතබ්බං. නත්ථි මඤෙඤ මයිහං ඉමස්මිං අත්තභාවෙ මග්ගො වා ඵලං වා කිං කරිස්සාමි අරඤ්ඤවාසෙන? සත්ථුි සන්තිකං ගන්ත්වාා රූපග්ගප්පතතං බුද්ධසරීරං ඔලොකෙන්තො මධුරධම්මදෙසනං සුණන්තො
90 ජාතකටඨකථා
විහරිස්සාමි” ති පුන ජෙතවනමෙව පච්චාගමාසි. අථ නං සන්දිමට්ඨා සම්භත්තා ආහංසු: “ආවුසො: “ආවුසො, ත්වං් ‘සත්ථුත සන්තිකෙ කම්මට්ඨානං ගහෙත්වා සමණධම්මං කරිස්සාමී’ ති ගතො. ඉදානි පන අගාන්ත්වාං සඞ්ගණිකාය අභිරමමානො වරසි. කින්නු ඛො තෙ පබ්බජිතකිච්චං මත්ථ කං පත්තං? අප්පටිපත්තිකො ජාතො’ සී? “ති. “ආවුසො, අහං මග්ගං වා ඵලං වා අලහිත්වාත ‘අභබ්බපුග්ගලෙන මයා භවිතබ්බන්ති’ විරියං ඔස්සජ්ජිත්වාා ආගතොම්හී” ති. “අකාරණං තෙ ආවුසො. කතං ද ළහවිරියස්ස සත්ථුි සාසනෙ පබ්බජිත්වාඛ විරියං ඔස්සජන්තෙන. එහි තථාගතස්ස දස්සෙමා’ ති තං ආදාය සත්ථුි සන්තිකං අගමංසු. සත්ථාහ දිස්වා එවමාහ: “භික්ඛවෙ, තුම්හෙ එතං භික්ඛුං අනිච්චමානං ආදාය ආගතා. කිං කතං ඉමිනා? ‘ති “භන්තෙ, අයං භික්ඛු එවරූපෙ නිය්යානණිකෙ සාසනෙ පබ්බජිත්වා සමණධම්මං කරොන්තො විරියං ඔස්සජිත්වාද ආගතො” ති. අථ නං සත්ථාො ආහ. “සච්චං කිර තයා භික්ඛු, විරියං ඔස්සට්ඨන්ති?” “සච්චං භගවා” ති. “කිං පන ත්වං භික්ඛු. එවරූපෙ සාසනෙ පබ්බජිත්වාය අප්පිච්ඡො ති වා සන්තුට්ඨෙ’ති වා පවිවිත්තො’ ති වා ආරද්ධවිරියොති’ වා එවං අත්තානං අජානාපෙත්වාඨ ‘එස්සට්ඨවිරියො භික්ඛු’ ති ජානාපෙසි. නනු ත්වං පුබ්බෙ විරියවා අහොසි? තයා එකෙන කතං විරියං තිස්සාය මරුකන්තාරෙ පඤ්වසු සකටසතෙසු මනුස්සා ච ගොණා ච පානීයං ලභිත්වාු සුඛිතා ජාතා. ඉදානි කස්මා විරියං ඔස්සජසී? “ ති සො භික්ඛු එත්තකෙන උපත්ථාම්හිතො අහොසි. තං පන කථං සුත්වාය භික්ඛු භගවන්තං යාචිංසු: “භන්තෙ, ඉදානි ඉමිනා භික්ඛුනා විරියස්ස ඔස්සට්ඨභාවො අම්හාකං පාකටො පුබ්බෙ පන එතස්ස එකස්ස විරියං නිස්සාය මරුකන්තාරෙ ගොණමනුස්සානං පානීය ලහිත්වාි සුඛිතභාවො පටිච්ඡන්තො. තුම්හාකං සබ්බඤ්ඤුතඤාණස්සෙව පාකටො. අම්හාකම්පෙතං කාරණං කථෙථා’ ති. “තෙන හි භික්ඛවෙ, සුණාථා” ති භගවා තෙසං භික්ඛුනං සතුප්පාදං ජනෙත්වාත භවන්තරෙන පටිච්ඡන්නං කාරණං පාකටං අකාසි:
ජාතකටඨකථා 91
2. අතීතෙ කාසිරට්ඨෙ බාරාණසියං බ්ර හ්මදත්තෙ රජ්ජං කාරෙන්තෙ බොධිසත්තො සත්ථීවාහකුලෙ පටිසන්ධිංබ ගහෙත්වාත වයප්පත්තො පඤ්චහි සකටසතෙහි වණිජ්ජං කරොන්තො විවරති. සො එකදා සට්ඨියොජනිකං මරුකන්තාරං පටිපජ්ජි තස්මිං කන්තාරෙ සුඛමවාලිකා මුටඨිනා ගහිතා හ‍ෙත්ථට න තිට්ඨති. සුරියුග්ගමනතො පට්ඨාය අඞ්ගාරරාසිං විය උණ්හා හොති; න සක්කා අක්කමිතුං තස්මා තං පටිපජ්ජන්තා දාරූදකතිලතණ්ඩුලාදීනි සකටෙහි ආදාය රත්ති මෙව ගන්ත්වාන අරුණුග්ගමනෙ සකටානි පරිවත්තං කත්වාර මත්ථ්කෙ මණ්ඩපං කාරෙත්වාං කාලස්සෙව ආහාරකිච්චං නිට්ඨාපෙත්වා් ඡායාය නිසින්නා දිවසං ඛෙපෙත්වාා අත්ථංගගතෙ සුරියෙ සායමාසං භුඤ්ජිත්වාත භූමියා සීතලාය ජාතාය සකටානි යොජෙත්වා ගච්ඡන්ති. සමුද්දගමනසදිසමේව ගමනං හොති. ඵලනියාමකො නාම ලඩුං වට්ටති සො තාරකසඤ්ඤාය සත්ථාද තාරෙසි. සො’පි සත්ථවවාහො තස්මිං කාලෙ ඉමිනා’ව නියාමෙන තං කන්තාරං ගච්ඡන්තො එකූතසට්ඨියොජනානි ගන්ත්වා ඉදානි එකරත්තෙනෙව මරුකන්තාරා නික්ඛමනං භවිස්සතී ‘ති සායමාසං භුඤ්ජත්වාන සබ්බං දාරූදකං ඛෙපෙත්වාම සකටානි යොජෙත්වාම පායාසි. නියාමකො පුරිමසකටෙ ආසන්දිං සන්ථ‍රාපෙත්වාෙ ආකාසෙ තාරකං ඔලොකෙන්තො “ඉතො පාජෙථ ඉතො පාජෙථා” ති වදමානො නිපජ්ජි. සො දීඝමද්ධානං අනිද්දායනභාවෙන කිලන්තො නිද්දං ඔක්කමි. ගොණෙ නිවත්තිත්වා් ආගතමග්ගමෙව ගණ්හන්තෙ න අඤ්ඤාසි. ගොණා සබ්බරත්තිං අගමංසු නියාමකො අරුණුග්ගමනවෙලාය පබුද්ධො නක්ඛත්තෙ ඔලොකෙත්වාම “සකටානි නිවත්තෙථ නිවත්තෙථා” ආහ. සකටානි නිවත්තත්වාා පටිපාටිං කරොන්තානංයෙව අරුණො උග්ගතො මනුස්සා “හීයෙයා අම්හාකං තිවිට්ඨබන්ධා වාරට්ඨානමෙවෙතං. දාරූදකම්පි නො බිණං. ඉදානිම්හා නට්ඨා” ති සකටානි මොවෙත්වාත පරිවත්තකෙන ඨපෙත්වා මත්ථආකෙ මණ්ඩපං කත්වා අත්තතො අත්තනො සකටසස්ස හෙට්ඨා අනුසොචන්තා නිපජ්ජිංසු.
92 ජාතකටඨකථා
3. බොධිසත්තො “මයි විරියං ඔස්සජන්තෙ සබ්බෙ’පි විතස්සිස්සන්තී” ති පාතො’ ව සීතලවෙලාය ආභිණ්ඩන්තො එකං දබ්බතිණගච්ඡං දිස්වා “ඉමානි තිණානි හෙට්ඨා උදකසිතෙහෙන උටඨිතානි භවිස්සන්තී” ති චින්තෙත්වාඨ කුද්දාලං ගාහාපෙත්වා තං පදෙසං ඛණාපෙසි. සට්ඨිහත්ථමට්ඨානං ඛණිංසු. එත්තකං ඨානං ඛණිත්වාත පහරන්තානං කුද්දාලො හෙට්ඨා පාසාණෙ පටිහඤ්ඤි. පහටමත්තෙ සබ්බෙ’ පි විරියා ඔස්සජිංසු. බොධිසත්තො පන “ඉමස්ස පාසාණස්ස හෙට්ඨා උදකෙන භවිතබ්බන්තී” ඔතරිත්වා. පාසාණෙ ඨිතො ඔනමිත්වාා සොතං ඔදහිත්වාභ සද්දං ආවජ්ජෙත්තො හෙට්ඨා උදකස්ස පවත්තනසද්දං සුත්වාද උත්තරිත්වා් චූලුපට්ඨාකං ආහ. “තාත, තයා විරියෙ ඔසස්ට්ඨෙ සබ්බෙ විනස්සිස්සාම. ත්වං විරියං අනොස්සජිත්වාස ඉමං අයකූටං ගහෙත්වාි ආවාටං ඔතරිත්වා් එතස්මිං පාසාණෙ පහාරං දෙහී” ති සො තස්ස වචනං සම්පටිච්ජිත්වා සබ්බෙසු විරියං ඔස්සජිත්‍වා ඨිතෙසු’ පි විරියං අනොස්සජත්තො ඔතරිත්වාව පාසාණෙ පහාරං අදාසි. පාසාණො මජ්ඣෙ භිජ්ජිත්වාො හෙට්ඨා පතිත්වාස සොතං සන්නිරුමහිත්වාස අට්ඨාසි. තාලක්ඛන්ධාප්පමාණා උදකවට්ටි උග්ගඤජි. සබ්බෙ පානීයං පිවිත්වා් නහාසිංසු. අතිරෙකානි අක්ඛයුගාදීනි ඵාලෙත්වාන යාගුභත්තං පවිත්වා භුඤ්ජිත්වාධ ගොණෙ ව භොජෙත්වා සුරියෙ අත්ථංභගතෙ උදකාවාටසමීපෙ ධජං බන්ධි්ත්වාි ඉච්ජිතට්ඨානං අගමිංසු. තෙ නත්ථත භණ්ඩා වික්කිණිත්වාධ දිගුණවතුග්ගුණං ලාභං ලභිත්වාග අත්තනො වසනට්ඨානමෙව අගමංසු. තෙ තත්ථණ යාවතායුකං ඨත්වාා යථාකම්මං ගතා. බොධිසත්තො’පි දානාදීනි පුඤ්ඤානි කත්වා යථාකම්මමෙව ගතො. සම්මාසබ්බුද්ධො ඉමං ධම්මදෙසනං කථෙත්වාත අභිසම්බුද්ධො’ව ඉමං ගාථං කථෙසි:
4. “අකිලාසුතො වණ්ණුපථෙ ඛණන්තා උදඞ්ගනෙ තත්ථඅ පපං අවින්දුන ව එවං මුනී විරියබලුප්පන්නො අකිලාසු වි‍ෙන්ද හදයස්ස සන්තින්තී”
ජාතකටඨකථා 93
තත්ථ අකිලාසුනො’ති නික්කොසජ්ජා ආරද්ධවිරියා. වණ්ණුපථෙ’ති වණ්ණු වුච්චති වාලිකා. වාලිකාමග්ගෙ’ ති අ‍ෙත්ථාණ. බණන්නා ‘ති භූමිං ඛණමානා උදඞ්ගණෙ’ති එත්ථ උද ඉති නිපාතො, අඞ්ගණෙ’ති මනුස්සානං සංවරණට්ඨානෙ අනාවාටෙ භූමිභාගෙ’ති අ‍ෙත්ථාි. තත්ථාි’ති තස්මිං වණ්ණු පථෙ පපං අවින්දුං ‘ති උදකං ලභිංසු. උදකං හි පපීයනභාවෙන පපා’ති වුච්චති. පවට්ටං වා ආපං පපං. මහොදකන්ති අ‍ෙත්ථාභ. එවං’ති ඔපම්මපටිපාදනං. මුනි’ති මොනං වුච්චති ඤාණං. කායමොනෙය්යාපදිසු වා අඤ්ඤාතරං තෙන සමන්නාගතත්තා පුග්ගලො මුනී’ති වුච්චති. සො පනෙස අගාරියමුනි අනගාරියමුනි සෙඛමුනි අසෙඛමුනි පච්චෙක මුනි මුනිමුනීති අනෙකවිධො. තත්ථඅ අගාරියමුනී ‘ති ගිහී ආගතඵලො විඤ්ඤාතසාසනො අනගාරිය මුනී ‘ති තථාරූ‍පො’ ච පබ්බජි‍තො සෙඛමුනී ‘ති සත්තසෙඛා අ‍සෙඛමුනී ‘ති බීණාසවො පච්චෙකමුනී ‘ති පච්චෙකසම්බුද්ධො. මුනිමුනී ‘තී සම්මාසම්බුද්ධො. ඉමස්මිං පන‍ෙත්ථබ සබ්බසඞ්ගාභිකවසෙන මොනෙය්යනසඞ්ඛාතාය පඤ්ඤාය සමන්නාගතො මුනී ‘ති වෙදිතබ්බො. විරියබලුපප‍න්තො’ති විරියෙන වෙව කායබල ඤාණබලෙන ච සමන්නාගතො අකිලාසු ‘ති නික්කොසජ්ජො. “කාමං තචො ච නහාරු ච අට්ඨි ච අවසිස්සතු උපසුස්සතු සරීරෙ මංසලොභිතන්තී” එවං වුත්තෙන චතුරඞ්ගසමන්නාගතෙන විරියෙන සමන්නාගතත්තා අනලසො වි‍ෙන්දත හදයස්ස සන්තිං ‘ති චිත්තස්ස’පි හදයරූපස්ස’පි සීතලභාවකරණෙන සන්තින්ති සඞ්ඛං ගතං ඣානවිපස්සනාභිඤාඤා අරහත්තමග්ගඤාණසඞ්ඛාතං අරියධම්මං වින්දනති පටිලභතී’ති අ‍ෙත්ථා්.
5. භගවතා හි “දුක්ඛං භික්ඛවෙ, කුසීතො විහරති. වොකදිණ්ණො පාපකෙහි අකුසලෙහි ධම්මෙහි මහන්තඤව සදත්ථංඛ පරිහාපෙති. ආරද්දවිරියො ච ඛො භික්ඛවෙ, සුඛං විහරති. පවිවිත්තො පාපකෙහි අකුසලෙහි ධම්මෙහි මහන්තඤ්ව සදත්ථං පරිපූරෙති. න භික්ඛවෙ හීනෙන අග්ගස්ස පත්ති හොති”ති. එවං අනෙකෙහි සුත්තෙහි කුසීතස්ස
94 ජාතකටඨකථා
දුක්ඛවිහාරො ආරද්ධවිරියස්ස ව සුඛවිහාරො සංවණ්ණිතො ඉධාපි ආරද්ධවිරියස්ස අකතාහිනිවෙසස්ස විපස්සකස්ස විරියබලෙන අධිගන්තබ්බං තමෙව සුඛවිහාරං දස්සෙන්තො ‘එවං මුනි විරියබලු පපන්නො අකිලාසු වි‍ෙන්දස හදයස්ස සන්ති” න්ති ආහ. ඉදං චුත්තං හොති: “යථා තෙ වාණිජා අකිලාසුතො වණ්ණුපථෙ ඛණන්තා උදකං ලහිංසු. එවං ඉමස්මිං’පි සාසනෙ අකිලාසු හුත්වාන වායමමානො පණ්ඩිතො භික්ඛු ඉමං ඣානාදිභෙදං හදයස්ස සන්තිං ලභති සො ත්වංව භික්ඛු පුබ්බෙ උදකමත්තස්ස අත්ථාසය විරියං කත්වා ඉදානි එවරූපෙ මග්ගඵලත්ථාලය නිය්යාතණිකෙ සාසනෙ කස්මා විරියං ඔස්සජසී?” ති එවං ඉමං ධම්මදෙසනං දස්සෙත්වාස චත්තාරි සච්චානි පකාසෙසි. සච්චපරියොසානෙ ඔස්සට්ඨවිරියො භික්ඛු අග්ගඵලෙ අරහත්තෙ පතිට්ඨාසි.
6. සත්ථා් දේව’පි වත්ථු.නි කථෙත්වාෙ අනුසන්ධිං ඝටෙත්වාබ ජාතකං සමොදානෙත්වාය දස්සෙසි: “තස්මිං සමයෙ විරියං අනොස්සජිත්වාඅ පාසාණං හින්දිෙත්වා මහාජනස්ස උදකදායකො චුලුපට්ඨාකො අයං ඔස්සට්ඨවිරියො භික්ඛු අහොසි අවසෙසපරිසා ඉදානි බුද්ධපරිසා ජාතා සත්ථටවාහජෙට්ඨකො පන අහමෙව අහොසි” න්ති දෙසනං නිට්ඨපෙසි. _______
3. සෙරිවාණිජජාතකං
1. “ඉධ වෙ හි නං විරාධෙසී” ති ඉදම්පි ධම්මදෙසනං භගවා සාවත්ථිවයං විහරන්තො එකං ඔස්සට්ඨවිරියමෙව භික්ඛුං ආරබ්හ කථෙසි. තං හි පුරිමනයෙනෙව භික්ඛුහි ආනීතං දිස්වා සත්ථාි ආහ. “භික්ඛු. ත්වං එවරූපෙ මග්ගඵලදායකෙ සාසනෙ පබ්බජිත්වාස විරියං ඔස්සජන්තො සතසහස්සගඝ නිකාය කඤ්චනපාතියා පරිහීතො සෙරිවාණිජො විය චිරං සොවෙය්යාඝසී” ති. භික්ඛු තස්සත්ථසස්ස ආවීබාවත්ථංි භගවන්තං යාවිංසු. භගවා භවන්තරෙන පටිච්ඡන්තං කාරණං පාකටං අකාසි:
ජාතකටඨකථා 95
2. අතීතෙ ඉතො පඤ්චමෙ කප්පෙ බොධිසත්තො සෙරිවර‍ට්ඨෙ කච්ඡපුටවාණිජො අහොසි. සො සෙරියා නාම එකෙන ලොලකච්ඡපුටවාණිජෙන සද්ධිං නීලවාහිනිං නාම නදිං උත්තරිත්වාච අන්ධචපුරං නාම නගරං පවිසන්තො නගර විථියො භාජෙත්වාච අන්තනො පත්තවීථියා භණ්ඩං වික්කිණ‍න්තො චරි. ඉතරො’පි අත්තනො පත්තවීථිං ගණ්හි. තස්මිං පන නගරෙ එකං සෙට්ඨිකුලං පරිජිණ්ණං අහොසි, සබ්බෙ පුත්තභාතිකා ච ධනං ච පරික්ඛයං අගමාසි. එකා දාරිකා අය්යිකාය සද්ධිං අවසෙසා අහොසි. තා වෙ’පි පරෙසං භතිං කත්වාි ජීවන්ති. ගෙහෙ පන තාසං මහාසෙට්ඨිනා පරිභුත්තපුබ්බා සුවණ්ණපාති භාජනන්තරෙ නික්ඛිත්තා දීඝරත්නං අචලඤ්ජියමානා මලග්ගහීතා අහොසි. තා තස්ස සුවණ්ණපාතිභාවම්පි ත ජානන්තී. සො ලොලවාණිජො තස්මිං සමයෙ “මණිකෙ ගණ්හථ, මණිකෙ ගණහථා” ති විචරන්තො තං ඝරවාරං පාපුණි. සා කුමාරිකා . තං දිස්වා අය්යාකං ආහ. “අම්ම, මයිහං එකං පිලන්ධ9නං ගණ්හා” ති. “අම්ම. මයං දුග්ගතා. කිං දත්වාය ගණ්හිස්සා මා?” ති. “අයං නො පාති අත්ථිි. නො ච අම්හාකං උපකාරා. ඉමං දත්වාත ගණහා”ති. සා වාණිජං පක්කොසාපෙත්වාත ආසනෙ නිසීදාපෙත්වාන තං පාතිං දත්වා “අය්යව, ඉමං ගහෙත්වාප තව භගිනියා කිඤ්චිදෙව දෙහී” ති ආහ. වාණිජො පාතිං හ‍ෙත්ථවන ගහෙත්වාච “සුවණ්ණපාති භවිස්සතී” නි පරිවත්තෙතත්වාය පාතිපිට්ඨියං සූචියා ලෙඛං කඩ්ඪිත්වා සුවණ්ණභාවං ඤත්වාඝ “ඉමාසං කිඤචි අද්ත්වා්” ච ඉමං පාතිං හරිස්සාමී” ති “අයං කිඤ්ච අග්ඝති? අද්ධමාසකො ‘පි ස්සා මූලං න හොතී” ති භූමියං ඛිපිත්වාණ උට්ඨායාසනා පක්කාමි.
3. “එකෙන පවිසිත්වාඉ නික්ඛන්තවීථිං ඉතරො පවිසිතුං ලභතී”ති බොධිසත්තො තං වීථීං පවිසිත්වාප “මණිකෙ ගණහථ, මණිකෙ ගණගථා” ති විවරන්තො තමෙව ඝරටාරං පාපුණි. පුන සා කුමාරිකා තථෙව අය්යිකං ආහ. අථ
96 ජාතකටඨකථා
නං අය්ය කා “අම්ම, පඨමං ආගතවාණිජො පාතිං භූමියං ඛිපිත්වාෙ ගතො. ඉදාති කිං දත්වා ගණ්හිස්සාමා?” ති ආහ. “අම්ම, සො වාණිජො එරුසවා‍වො. අයං පන පියදස්සනො මුදුසල්ලාපො. අප්පොව නාමං න ගණ්හෙය්යා ” ති “තෙන හි පක්කොසා’ ති, සා තං පක්කොසි අථ ‘ස්සගෙහං පවිසිත්වාා නිසින්නස්ස තං පාතිං අදංසු. සො තස්සා සුවණ්ණපාතිභාවං ඤත්වාා “අම්ම. අයං පාති සතසහස්සා අග්ඝති. පාතිඅග්ඝනකභණ්ඩං මයිහං හ‍ෙත්ථඅ නත්ථිු” ති ආහ. ‘අය්යන, පඨමං ආගතවාණිජො ‘අයං අද්ධමාසකම්පි න අග්ඝතී ‘ති භූමියං ඛිපිත්වාඅ ගතො. අයං පන තව පුඤේඤන සුවණ්ණපාති ජාතා භවිස්සතී” ති. “මයං ඉමං තුයහං දෙම. කිඤ්චිදෙව නො දත්වාස ඉමං ගහෙත්වා යාහී” ති බොධිසත්තො තස්මිං ඛණෙ හත්ථනගතානි පඤ්ච කහාපණසතානි පඤ්ච සතග්ඝනඤච භණ්ඩං සබ්බං දත්වාස “මයිහං ඉමං තුලං ච පසිබ්බකං ච අට්ඨ ච කහාපණෙ දෙථා” ති එත්තකං යාචිත්වා් ආදාය පක්කාමි. සො සිඝමෙව නදීතීරං ගන්ත්වාබ නාවිකස්ස අට්ඨ කහාපණෙ දත්වාා නාවං අභිරුහි. තතො ලොලවාණිජො’පි පුන ගෙහං ගන්ත්වා “ආහරථ තං පාතිං තුම්හාකං කිඤ්චිදෙව දස්සාමි” ති ආහ. සා තං පරිහාසිත්වාා “ත්වංච අම්හාකං සතසහස්සග්ඝණිකං සුවණ්ණපාතිං අද්ධමාසකග්ඝනිකම්පින අකාසි. තුයහං පන සාමිකසදිසො. එකො ධම්මිකවානි‍ජො අම්හාකං සහස්සං දත්වා තං අදාය ගතො” ති ආහ. තං සුත්වාා “තස්ස සතසහස්සග්ඝනිකාය හි සුවණ්ණපාතියා පරිහීනො’මහි මහාජානිකරො වත මෙ අය” න්ති සඤ්ජාතබලවසොකො සතිං පච්චුපට්ඨපෙතුං අස‍කකොන්තො විසඤ්ඤි හුත්වාබ අත්තනො හත්ථ්ගතෙ කහාපණමෙව භණ්ඩඤච ඝරවාරෙයෙච විකිරිත්වාො නිවාසනපාරූපනං පහාය තුලාදණ්ඩං මුග්ගරං කත්වාච අදාය බොධිසත්තස්ස අනුපදං පක්ක‍න්තො නදීතීරං ගන්ත්වාර බොධිසත්තං ගච්ඡන්තං දිස්වා “අම්හො, නාවික, නාවා නිවතෙත්හී” ති ආහ. බොධිසත්තො “මා නිවත්තයී” ති පටිසෙධෙසි.
ජාතකටඨකථා 97
4. ඉතරස්ස’පි බොධිසත්තං ගච්ඡන්තං පස්සන්තස්ස පස්සනත්ස්ස බලවසොකො උදපාදි. හදයං උණහං අහොසි. මුඛතො ලොහිතං උග්ගඤජි වාපිකද්දමො විය හදයං එලි. සො බොධිසත්තෙ ආඝාතං බන්ධිමත්වාග ත‍ෙත්ථිව ජීවිතක්ඛයං පාපුණි.
ඉදං පඨමං දෙවදත්තස්ස බොධිසත්තෙ ආඝාත බන්ධිනං.
බොධිසත්තො දානාදීනි පුඤ්ඤානි කරිත්වාබ යථාකම්මං අගමාසි. සම්මාසම්බුද්ධො ඉමං ධම්මදෙසනං කථෙත්වාව අභිසම්බුද්ධො’ ව ඉමං ගාථං කථෙසි.
5. “ඉධ චෙ හි නං විරාධෙසි සඞම්මස්ස නියාමතං; චිරං ත්වංි අනුත‍ප්පෙසි සෙරිවා යං ච වාණිජො”ති.
6. තත්ථව ඉධ චෙ හි නං විරාධෙසි සද්ධම්මස්ස නියාමතන්ති ඉමස්මිං සාසනෙ එතං සද්ධම්මස්ස නියාමතාසඞ්ඛාතං සොතාපත්තිමග්ගං විරාධෙසි. යදි විරාධෙසි විරියං ඔස්සජන්තො නාධිගච්ඡසි න පටිලභසී ‘ති අ‍ෙත්ථාධ. චිරං ත්වංන අනුතපෙස්සසී’ති එවං සන්තෙ ත්වංත දීඝමද්ධානං සොචන්තො පරිදෙවන්තො අනුතපෙස්සසි. අථවා ඔස්සට්ඨවිරියතාය අරියමග්ගස්ස විරාධිතත්තා දීඝරත්තං නිරයාදිසු උප්පන්නො තානප්පකාරානි දුක්ඛානි අනුභවන්තො අනුතප්පිස්සසි කිලමිස්සසී’ ති අයමෙත්ථා අ‍ෙත්ථාන. කථා? සෙරියා යං ව’ වාණිජො’ති සෙරිවා’ති එවං නාමකො. යං වා’ති යථා. ඉදං වුත්තං හොති: “යථා පුබ්බෙ සෙරිවා නාම වාණිජො සතසහස්සගඝණිකං සුවණ්ණපාතිං ලහිත්වා. තස්සා ගහණත්ථා?ය විරියං අකත්වාස තතො’පි පරිහීනො අනුතප්පි. එවමෙව ත්වසම්පි ඉමස්මිං සාසනෙ පටියත්තසුවණ්ණපාතිසදිසං අරියමග්හං ඔස්සට්ඨවිරියතාය අනධිගච්ඡන්තො තතො පරිහීනො දීඝරත්තං අනුතප්පිස්සසි. සවෙ පන විරියං න ඔස්සජිස්සසි. පණ්ඩිතවාණිජො සුවණ්ණපාතිං විය මම සාසනෙ නවවිධම්පි ලොකුතත්රධම්මං පටිලභිස්සසී” ති.
98 ජාතකටඨකථා
7. එවමස්ස සත්ථාප අරහත්තෙන කූටං ගණහන්තො ඉමං ධම්මදෙසනං දස්සෙත්වාස චත්තාරි සච්චානි පකාසෙසි. සච්චපරියොසානෙ ඔස්සට්ඨවිරියො භික්ඛු අග්ගඵලෙ අරහත්තෙ පතිට්ඨාසි. සත්ථාච’පි දේව වත්ථු් කථෙත්වාග අනුසන්ධිං ඝටෙත්වාො ජාතකං සමොධානෙත්වා’ දස්සෙසි. “තදා බාලවාණිජො දෙවදත්තො අහොසි. පණ්ඩිතවාණිජො අහමෙව අහොසින්ති” දෙසනං නිට්ඨපෙසි.
________
4. චුල්ලසෙට්ඨිජාතකං
“අප්පකෙන’ පි මෙධාවී” ති ඉමං ධම්මදෙසනං භගවා රාජගහං උපතිස්සාය ජිවකම්බවනෙ විහරන්තො චුල්ලපත්ථ ක‍ෙත්ථජරා ආරබ්භ කථෙසි.
තත්ථි චුල්ලපත්ථහකස්ස තාව නිබ්බත්ති කථෙතබ්බා. රාජගහෙ කිර ධනසෙට්ඨිකුලස්ස ධිතා අත්තනො දාසෙනෙව සද්ධිං සත්ථිවං කත්වාබ “අඤෙඤ’පි මෙ ඉමං කම්මං ජානෙය්යුංන්ති” භීතා එවමාහ: “අම්හෙහි ඉමස්මිං ඨානෙ වසිතුං න සක්කා, සචෙ මෙ මාතාපිතරො ඉමං දොසාං ජානිස්සන්තී ඛණ්ඩාඛ්ණ්ඩාං කරිස්සන්ති. විදෙසං ගන්ත්වා වසිස්සාමා” ති හත්ථසසාරං ගහෙත්වාක අග්ගද්වාරෙන නික්ඛමිත්වාම “යත්ථස වා තත්ථි වා අඤෙඤහි අජානනට්ඨානං ගන්ත්වාර වසිස්සමා” ති උභො’ පි අගමංසු. තෙසං එකස්මිං ඨනෙ වසන්තානං සංවාසමත්වාසය තස්සා කුච්ජියං ගබ්භො පතිට්ඨාසි. සා ගබ්භපරිපාකමාගම්ම සාමිකෙන සද්ධිං මන්තෙසි: “ගබ්භො මෙ පරිපාකං ගතො ඤාතිබන්ධුබවිරහිතෙ ව ඨානෙ ගබ්භවුට්ඨානං නාම උභින්නම්පි අම්හාකං දුක්ඛමෙව. කුලහෙහං ගච්ඡාමා” ති. “සො අජ්ජ ගච්ඡාම, ස්වෙ ගච්ඡාමා” ති දිවසෙ අතික්කාමෙසි. සා චින්තෙසි: “අයං බාලො අත්තනො දොසමහන්තතාය ගන්තුං න උස්සාහති. මාතාපිතරො නාම එකන්තහිතා. අයං ගච්ඡතු වා මා වා මයා ගන්තුං වට්ටතී” ති තස්මිං ගෙහා නික්ඛන්තෙ ගෙහපරික්ඛාරං පටිසාමෙත්වාා අත්තනො
ජාතකටඨකථා 99
කුලඝරං ගතභාවං අනන්තරගෙහවාසීනං අ‍ාරොවෙත්වාා මග්ගං පටිපජ්ජි. අථ සො පුරිසො ඝරං ආගතො නං අදිස්වා පටිවිස්සකෙ පුච්ජිත්වාම “කුලඝරං ගතා” ති සුත්වාො වෙගෙන අනුබන්ධිපත්වාග අන්තරාමග්ගෙ සම්පාපුණි. තස්සා ‘පි ත‍ෙත්ථුව ගබ්භවුට්ඨානං අහොසි. සො “කිං ඉදං භද්දෙ” ති පුච්ජි. “සාමි, එකො පුත්තො ජාතො” ති. “ඉදානි කිං කරිස්සාමා?” ති “යස්ස’ත්ථාිය මයං කුලඝරං ගච්ඡෙය්යාෙම තා කම්මං අන්තරා’ව නිපඵන්නං තත්ථි ගන්ත්වාි කිං කරිස්සාම නිවත්තාමා” ති දෙව” පි එකවිත්තා හුත්වා නිවතතිංසු. තස්ස ච දාරකස්ස ප‍ෙන්ථ ජාතත්තා ‘පත්ථපකො’ ති නාමං අකංසු.
2. තස්සා න චිරස්සෙව අපරො’පි ගබ්භො පතිට්ඨහි. සබ්බං පුරිමනයෙනෙ’ ව විත්ථා’රෙතබ්බං. තස්ස’පි දාරකස්ස ප‍ෙත්ථ ජාතත්තා පඨමජාතස්ස ‘මහාපන්ථිකො’ ති නාමං කත්වාස ඉතරස්ස ‘චුල්ලපන්ථසකො’ ති නාමං අකංසු. තෙ දේව’ පි දාරකෙ ගහෙත්වාක අත්තනො වසනට්ඨානමෙව ආගතා. තෙසං තත්ථෙ වසන්තානං අයං පත්ථෙකදාර‍කො අඤෙඤදාරකෙ “චුල්ලපිතා අය්යසකො අය්යථකා” ති වදන්තෙ සුත්වාඤ මාතරං පුච්ජි. “අම්ම. අඤේඤ දාරකා “චුල්ලපිතා අය්යවකො අය්ය”කා’ ති වදන්ති. අම්හාකං ඤාතකා නත්ථීත?” ති “ආමතාත, තුම්හාකං එත්ථන ඤාතකා නත්ථික රාජගහනගරෙ පන වො ධනසෙට්ඨි නාම අය්යයකො. තත්ථද තුම්හාකං බහු ඤාතකා”ති. “කස්මා තත්ථො න ගච්ඡාම අම්මා?” ති. සා අත්තනො අගමනකාරණං පුත්තස්ස කථෙත්වා් පුත්තෙසු පුනප්පුනං කථෙ‍න්තෙසු සාමිකං ආහ. “ඉමෙ දාරකා අතිවිය කිලමෙන්ති. කිං නො මාතාපිතරො දිස්වා මංසංඛාදිස්සන්ති? එහි, දාරකානං අය්යකකකුලං දස්සොස්සොමා” ති. “අහං සම්මුඛා’ ව ඨාතුං න සක්කිස්සාමි. තං පන තත්ථත නයිස්සාමී” ති. “සාධු අය්යඅ, යෙන කෙන චි නයෙන, දාරකානං අය්ය්කුලමෙව දට්ඨුං වට්ටතී” ති වෙ’ පි ජනා දාරකෙ ආදාය අනුපුබ්බෙන රාජගහං පත්වාං නගරවාරෙ, එකිස්සා සාලාය නිවාසං කපෙප්ත්වාර දාරකමාතා වෙ දාරකෙ
100 ජාතකටඨකථා
ආදාය ආගතභාවං මාතාපිතුන්නං ආරොවාපෙසි. තෙ තං සාසනං සුත්වා “සංසාරෙ සංසරන්තානං න පුත්තො න ධීතා නාම නත්ථි , තෙ අම්හාකං මහාපරාධිකා. න සක්කා තෙහි අම්හාකං වක්ඛුපථෙ ඨාතුං එත්තකං පන නාම ධනං ගහෙත්වාන වෙ’ පි ජනා ඵාසුකට්ඨානං ගන්ත්වා් ජීවන්තු: දාරකෙ පන ඉධ පෙසෙන්තු” ති සෙට්ඨිධීතා මාතාපිතූහි පෙසිතං ධනං ගහෙත්වාම දාරකෙ ආගතදුතානංයෙව හ‍ෙත්ථා දත්වාස පෙසෙසි. දාරකා අය්යකකකුලෙ වඩ්ඪන්ති. තෙසු චුල්ලපත්ථ්කො අතිදහරො. මහාපන්ථජකො පන අය්යාකෙන සද්ධිං දසබලස්ස ධම්මකථං සොතුං ගච්ඡති. තස්ස නිච්චං සත්ථුහ සම්මුඛා ධම්මං සුණන්තස්ස පබ්බජ්ජාය චිත්තං නමි. සො අය්යචකං ආහ: “සචෙ තුම්හෙ සම්පටිච්ඡථ අහං පබ්බජෙය්යින්ති” “කිං වදෙසි තාත? මයිහං සකල ලො‍කස්සා’පි පබ්බජ්ජතො තවෙව පබ්බජ්ජා භද්දිකාසවෙ සක්කො’සි පබ්බජ තාතා” ති සම්පටිච්ජිත්වාා සත්ථු් සන්තිකං ගතො. සත්ථාි “කිං මහාසෙට්ඨී, දාරකො තෙ ලද්ධො” ති? “ආම භන්තෙ, අයං දාරකො මයිහං නත්තා. තුම්හාකං සන්තිකෙ ‘පබ්බජාමී’ ති වදතී” ති ආහ සත්ථාක අඤ්ඤතරං පිණ්ඩවාරිකං “ඉමං දාරකං පබ්බාජෙහී” ති ආනපෙසි. ථෙරො තස්ස තචපඤ්චකකම්මට්ඨානං ආචික්ඛිත්වාර පබ්බාජෙසි.
3. සො බහුං බුද්ධවචනං උග්ගණහිත්වාා පරිපුණ්ණ වස්සො උපස්මපදං ලහි. උපසම්පන්නො යොනිසොමනසිකාරො කම්මං කරොන්තො අරහත්තං පාපුණි. සො ඣානසුඛෙන මග්ගසුඛෙන ච විතිනාමෙන්තො චින්තෙසි: “සක්කා නු ඛො ඉමං සුඛං චුල්ලපන්ථතකස්ස දාතුන්තී?” තතො අය්ය“කසෙට්ඨිස්ස සන්තිකං ගන්ත්වාි “මහාසෙට්ඨි. සවෙතුම්හෙ සම්පටිච්ඡථ අහං චුල්ලපන්ථංකං පබ්බාජෙය්යද” න්ති ආහ. “පබ්බාජෙථ භන්තෙ’ ති. ථෙරො චුල්ලපන්ථනකදාරකං පබ්බාජෙත්වාඨ දස්සු සීලෙසු පතිට්ඨාපෙසි. චුල්ලන්ථථකසාමණෙරො පබ්බජිත්වාා’ ව ද‍ෙන්ධා අහොසි.
ජාතකටඨකථා 101
4. “පදුමං යථා කොකනදං සුගන්ධං පාතො සියා ඵුල්ලමවීතගන්ධංක, අඞ්ගීරසං පස්ස විරොවමානං තපන්තමාදිච්චමිවන්තළි‍ක්ඛෙ” ති.
5. ඉමං එකං ගාථං චතුහි මාසෙහි ගණ්හිතුං නාසක්ඛි. සො කිර කස්සපස්ම්මාබුද්ධකාලෙ පබ්බජිත්වාම පඤ්ඤවා හුත්වාඛ අඤ්ඤතරස්ස දන්ධපහික්ඛුතො උද්දෙසගහණකාලෙ පරිහාසකෙළිං අකාසි. සො භික්ඛු තෙන පරිහාසෙන ලජ්ජිතො නෙව උද්දෙසං ගණහි න සජ්ඣායමකාසි. තෙන කම්මෙනා’ යං පබ්බජිත්වාග’ ච ද‍ෙන්ධා් ජාතො ගහිතගහිතපදං උපරි උපරිපදං ගණ්හන්තස්ස නස්සති. තස්ස ඉමමෙව ගාථං ගහෙතුං වායමන්තස්ස වත්තාරො මාසා අතික්කන්තා. අථ නං මහාපන්ථයකො ආහ. “පන්ථ්ක, ත්වංත ඉමස්මිං සාසනෙ අභබ්බො. වතූහි මාසෙහි එකං ගාථං’ පි ගහෙතුං න සක්කො’ සි. පබ්බජිතකිච්චං පන ත්වංබ කථා මත්ථහකං පාපෙස්සි? නික්ඛම ඉතො” ති විහාරා නික්කඩ්ඨි. චුල්ලපත්ථබකො බුද්ධසාසනෙ සිනෙහෙන ගිහීභාවං න ප‍ෙත්ථාති. තස්මිං ව කාලෙ මහාපත්ථුකො භත්තුද්දෙස්කො හොති. ජීවකො කොමාරභච්චො බහුං ගන්ධ්මාලං ආදාය අත්තනො අම්බවනං ගන්ත්වාා සත්ථාොරං පුජෙත්වාධ ධම්මං සුත්වා් උට්ඨායාසනා දසබලං වන්දිවත්වාා මහාපන්ථකකං උපසංකමිත්වාම “කිත්තකා භන්තො, සත්ථුප සන්තිකෙ භික්ඛු” ති පුච්ජි. “පඤ්චමත්තානි භික්ඛුසතානී” ති. “සෙව භන්තෙ, බුද්ධපමුඛානි පඤ්චභික්ඛුසතානි ආදාය අම්හාකං නිවෙසනෙ භික්ඛං ගණ්හථා” ති “උපාසක, චුල්ලපන්ථෙකො නාම ද‍ෙන්ධාි අවිරුළහිධ‍ම්මො තං ඨපෙත්වා් සෙසානාං නිමන්තනං පටිච්ඡාමී” ති ථෙරො ආහ. තං සුත්වාප චුල්ලපත්ථාකො චින්තෙසි. “ථෙරො එත්තකානං භික්ඛුනං නිමන්තනං පටිච්ඡන්තො මං බාහිරං කත්වාච පටිච්ඡති. තිස්සංසයං මයිහං හාතිකස්ස මයි චිත්තං භින්නං භවිස්සති. කිං’ දානි මයිහං ඉමිනා සාසනෙන? ගිහී හුත්වා් දානාදීනි පුඤ්ඤානි කරොන්තො ජිවිස්සාමි” ති.
102 ජාතකටඨකථා
6. සො පුන දිවසෙ පාතො’ ව “ගිහී භවිස්සාමී” ති පායාසි සත්ථාි පච්චුසකාලෙයෙව ලොකං ඔලොකෙන්තො ඉමං කාරණං දිස්වා පඨමතරං ගන්ත්වාා චුල්ලපන්ථනකස්ස ගමනම‍ග්ගෙ වාරකොට්ඨකෙ වඩ්කමන්තො අට්ඨාසි. චුල්ලපන්ථඉකො ඝරා නික්ඛමන්තො සත්ථාකරං දිස්වා උපසඞ්කමිත්වා් වන්දිස. අථ නං සත්ථා ‘කහං පන ත්වං චුල්ලපත්ථ්ක. ඉමාය වෙලාය. ගච්ඡසී’ ති ආහ. “භාතා මං භන්තෙ, නික්කඩ්ඪි. තෙනාහං විබ්භමිතුං ගච්ඡාමී” ති “චුල්ලපන්ථික, තව පබ්බජ්ජා නාම මම සන්තකා. භාතරා නිකඩ්ඪිතො කස්මා මම සන්තිකං නාගඤ්ජි? එහි කිං තෙ ගිභීභාවෙන? මම සන්තිකෙ භවිස්සසී” ති චුල්ලන්ථතකං ආදාය ගන්ත්වාන ගන්ධසකුටිප්පමුඛෙ නිසීදාපෙත්වා් “චුල්ලපන්ථික, පුරත්ථා භිමුඛො හුත්වාත ඉමං පීළොතිකං ‘රජොභරණං රජොභරණ’න්ති පරිමජ්ජන්තො ඉධෙව හොහී” ති ඉද්ධියා අභිසඞ්ඛටං පරිසුද්ධං පිළොතිකං දත්වා කාලෙ ආරොචිතෙ භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො ජීවකස්ස ගෙහං ගන්ත්වාත පඤ්ඤත්තාසතෙ නිසීදි. චුල්ලපන්ථකකො’පි සුරියං ඔලොකෙන්තො තං පිළොතිකාඛණ්ඩං “රජො භරණං රජොභරණන්ති” පරිමජ්ජන්තො නිසීදි තස්ස තා පිළොතිකාඛණ්ඩං පරිමජ්ජන්තස්ස පරිමජ්ජන්තස්ස කිලිට්ඨං අහොසි. තතො චින්තෙසි: “ඉදං පිළොතිකාඛණ්ඩං අතිවිය පරිසුද්ධං ඉමං පන අත්තභාවං නිස්සාය පුරිමපකතිං විජහිත්වා ‘එවං කිලිට්ඨං ජාතං අනිච්චා වත සඞ්ඛාරා” ති ඛයවයං පට්ඨපෙන්තො විපස්සනං වඩ්ඪෙසි. සත්ථා්පි “චුල්ලපන්ථිකස්ස චිත්තං විපස්සනං ආරූළහන්ති” ඤත්වාත “චුල්ලපන්ථපක’ත්වාං එතං පිළොතිකාඛණ්ඩමෙව සංකිලිට්ඨං, රජො රඤජිතං ජාතන්ති මා සඤ්ඤං කරි. අබ්හන්තරෙ පන තෙ රාගරජාදයො අත්ථිි. තෙ භරාහී” ති වත්වාං ඔහාසං විස්සජ්ජෙත්වාහ පුරතො නිසින්නො විය පඤ්ඤායමානරූපො හුත්වාං ඉමා ගාථා අහාසි:
7. “රාගො රජො න ච පන රෙණු වුච්චති. රාග‍ස්සෙතං අධිවචනං රජො’ති, එතං රජං විප්පජහිත්වඅ භික්ඛවො විහරන්ති තෙ විගතරජස්ස සාසනෙ
ජාතකටඨකථා 103
8. දොසො රජො න ව පන රෙණු වුච්චති දොසස්සෙතං අධිවචනං රාජො ‘ති, එතං රජං විප්පජහිත්වව භික්ඛවො විහරන්ති තෙ විගතරජස්ස සාසනෙ.
9. මොහො රජො න ව පන රෙණු වුව්වති මොහස්සෙතං අධිවචනං රජො ‘ති, එතං රජං විප්පජහිත්වජ භික්ඛවො විහරන්ති තෙ විගතරජස්ස සාසනෙ” ති.
10. ගාථා පරියොසානෙ චුල්ලපන්ථතකො සහපටිසම්හිදාහි අරහත්තං පාපුණි. පටිසම්හිදාහියෙව’ස්ස සබ්බානි තීණි පිටකානි ආගමිංසු.
11. සො කිර පුබ්බෙ රාජා හුත්වාි නගරං පදක්ඛිණං කරොන්තො නළාටතො සෙදෙ මුච්චන්තෙ පරිසුද්ධෙන සාටකෙන නළාටන්තං පුඤජි. සාටකො කිලි‍ට්ඨො අහොසි. සො “ ඉමං සරීරං නිස්සාය එවරූපො පරිසුද්ධො සාටකො පකතිං විජහිත්වා කිළිට්ඨො ජාතො “අනිච්චා වත සඞ්ඛාරා” ති අනිච්චසඤ්ඤාං පටිලභි. තෙන කාරණෙන ‘ස්ස රජොභරණමෙව පච්චයො ජාතො.
12. ජීවකො’පි ඛො කොමාරභච්වො දසබලස්ස දක්ඛිණොදකං උපනාමෙසි. සත්ථා “නනු ජිවක, විහාරෙ භික්ඛු අත්ථිභ?” ති හ‍ෙත්ථචන පත්තං පිදහි. මහාපන්ථථකො “නනු භන්තෙ විහාරෙ නත්ථිෙ භික්ඛු” ති ආහ. සත්ථාක “අත්ථි ජිවකා’ ති ආහ. ජීවකො “තෙන හි භණෙ, ගච්ඡ. විහාරෙ භික්ඛුනං අත්ථිත භාවං වා නත්ථි’භාවං වා ජානාහී” ති පුරිසං පෙසෙසි. තස්මිං ඛණෙ චුල්ලපන්ථ කො “මයිහං භාතිකො ‘විහාරෙ භික්ඛු නත්ථිප’ති භණති. විහාරෙ භික්ඛුනං අත්ථි භාවමස්ස පකාසෙස්සාමි’ති සකලං අම්බවනං භික්ඛුනඤේඤව පුරෙසි. එකච්චෙ භික්ඛු චීවරකම්මං කරොන්ති එකච්චෙ රජන කම්මං එකච්චෙ සජ්ඣායං කරොන්ති’ති එවං අඤ්ඤ මඤ්ඤං අසදිසං භික්ඛුසහස්සං මාපෙසි. සො පුරිසො
104 ජාතකටඨකථා
විහාරෙ බහු භික්ඛු දිස්වා නිවත්තිත්වාර “අය්යද, සකලා අම්බවනං භික්ඛුහි පරිපුණ්ණන්ති” ජීවකස්ස ආරොවෙසි. ථෙරො’පි ඛො ත‍ෙත්ථතව :-
13. සහස්සක්ඛන්තුං අත්තානං - නිම්මිණිත්වා’න පන්ථ‍කො නිසීදම්බවනෙ රම්මෙ - යාව කාලප්පවෙදනාති.
14. අථ සන්ථා- නං පුරිසං ආහ; “විහාරං ගන්ත්වාච ‘සත්ථාඛ චුල්ලපන්ථඅකං නාම පක්කොසතී’ ති වදෙහී” ති. තෙන ගන්ත්වාග තථා වුත්තෙ “අහං චුල්ලන්ථොකො” “අහං චුල්ලපන්ථිකො” ති මුඛසහස්සං උට්ඨහි පුරිසො ගන්ත්වාථ “සබ්බෙ’ පි කිර භන්තෙ, චුල්ලපන්ථිකායෙව තාමා” ති ආහ. “තෙන හි ත්වංම ගන්ත්වාහ යො ‘අහං චුල්ලපන්ථුකො’ති පඨමං වදති. තං හ‍ෙත්ථ් ගණහ. අවසෙසා අන්තරධායිස්සන්තී” ති. සො තථා ආකාසි. තාව දෙව සහස්සමත්තා භික්ඛු අන්තරධායිංසු. ථෙරො ගතෙන පුරිසෙන සද්ධිං අගමාසි. සත්ථාත භත්තකිච්චපරියොසානෙ ජීවකං ආමන්‍ තෙසි. “ජීවක, චුල්ලපන්ථමකස්ස පත්තං ගණහ. අයං තෙ අනුමොදනං කරිස්සතී” ති. ජීවකො තථා අකාසි. ථෙරො සීහනාදං නදන්තො තරුණසීහො විය තීණි පිටකානි ස‍ඞ්ඛොභෙත්වාං අනුමොදනං අකාසි.
15. සත්ථාෙ උට්ඨායාසනා භික්ඛුසඞ්ඝපරිවා‍රො විහාරං ගන්ත්වාි භික්ඛුහි වත්තෙ දස්සීතෙ උට්ඨායාසනා ගන්ධසකුටිප්ප මුඛෙ ඨත්වාණ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස සුගතොවාදං දත්වාා කම්මට්ඨානං කථෙත්වා භික්ඛුසඞ්ඝං උය්යොුජෙත්වාා සුරභිගන්ධමවාසවාසිතං ගන්ධණකුටිං පවිසිත්වා දක්ඛිණෙන පස්සෙන සීහසෙය්යංත උපගතො. අථ සායණ්හසමයෙ ධම්මසහායං භික්ඛු ඉතො චිතො ච සමොසරිත්වාද රත්තකම්බලසාණිං පටික්ඛිපන්තා විය නිසීදිත්වා සත්ථු ගුණකථං ආරභිංසු: “ආවුසො, මහාත්ථවකො චුල්ලපන්‍ෙනකස්ස අජ්ඣාසයං අජානන්තො ‘වතුහි මාසෙහි එකං ගාථාං ගණ්හිතුං න සක්කොති ද‍ෙන්ධා් අයන්ති’ විහාරා නික්කඩ්ඪි. සම්මාසම්බුද්ධො පන අත්තතො අනුත්තරධම්මරාජතාය එකස්මිංයෙව’ස්ස
ජාතකටඨකථා 105
අන්තරභත්තෙ සහපටිසම්භිදාහි අරහත්තං අදාසි තීණි පිටකානි පටිසම්භිදාහියෙව ආගතානි. අහො! බුද්ධානං බලං නාම මහන්තන්ති.”
16. අථ භගවා ධම්මසභායං ඉමං කථාපවත්තීං ඤත්වාද “අජ්ජ මයා ගන්තුං වට්ටතී” ති බුද්ධසෙය්යාකය උට්ඨාය සුරත්ත දුපට්ටං නිවාසෙත්වා විජ්ජුල්ලතා විය කායබන්ධ නං බන්ධිපත්‍වා රත්තකම්බලසදිසං සුගතමහාචීවරං පාරුපිත්වා සුරහිගන්ධිකුටිතො නික්ඛම්ම මත්තවරවාරණසිහවික්කන්තවිලාසෙන අතන්තාය බුද්ධලීළහාය ධම්මසභං ගන්ත්වාක අලඞ්කතමණ්ඩපමජෙඣ සුපඤ්ඤත්තවරබුද්ධාසනං අභිරුය්හ ඡබ්බණ්ණ බුද්දරංසියො විස්ස‍ජ්ජෙන්තො අණ්ණවකුච්ජිං ඔභාසයමානො යුගන්ධ රමත්ථිකෙ බාලසුරියො විය ආසනමජෙඣ නිසීදි. සම්මාසම්බුද්ධෙ පන ආගතමත්තෙ භික්ඛු ස‍ඞ්ඝො කථං පච්ජින්දිජත්වාණ තුණ්හී අහොසි. සත්තාක මුදකෙන මෙත්තචිත්තෙන පරිසං ඔලොකෙත්වාණ “අයං පරිසා අතිවිය සොභති. එකස්ස’පි හත්ථපකුක්කුච්චං වා පාදකුක්කුච්චං වා උක්කාසිතසද්දො වා ඛිපිතසද්දො වා නත්ථිම සබ්බෙ’පි මෙ බුද්ධගාරවෙන සගාරවා බුද්ධතෙජෙන තජ්ජිතා. මයි ආයුකප්පම්පි අකථෙත්වාව නිසි‍න්නෙ පඨමං කථං සමුට්ඨාපෙත්වාම න කථෙස්සන්ති. කථාසමුට්ඨාපනවත්තං නාම මයා’ව ජානිතබ්බං. අහමෙච පඨමං කථෙස්සාමී” ති මධුරෙන බ්ර හ්මස්සරෙන භික්ඛු ආම‍න්තෙත්වා් “කාය නු” ත්ථස භික්ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්නිසින්නා? කා ව පන වො අන්තරාකථා විප්පකථා?” නි ආහ. “භන්තෙ, න මයං ඉමස්මිං ඨානෙ නිසින්නා අඤ්ඤං තිරච්ඡානකථං කථෙම තුම්භාකංයෙව පන ගුණෙ වණ්ණයමානා නිසින්නමහ “ආවුසො, මහාපන්ථාකො චුල්ලපන්ථ කස්ස අජ්ඣාසයං අජානන්තො - පෙ - අහො! බුද්ධානං බලං නාම මහන්තන්තී.”
17. සත්ථාව භික්ඛුනං කථං සුත්වාි “භික්ඛවෙ, චුල්ලපන්ථචකො මං නිස්සාය ඉදානි තාව ධම්මෙසු ධම්මමහන්තතං පත්තො පුබ්බෙ පත මං නිස්සාය භොගෙසු’පි භොග -
106 ජාතකටඨකථා
මහන්තං පාපුණි” ති ආහ. භික්ඛු තස්සත්තකස්ස ආචීභාවත්ථාම භගවන්තං යාචිංසු. භගවා භවන්තරෙන පටිච්ඡන්නා කාරණං පාකටං අකාසි.
18. අතිතෙ කාසිරට්ඨෙ බාරාණසියං බ්රටහ්මදත්තෙ රජ්ජකාරෙන්තෙ බොධිසත්තො සෙට්ඨිකුලෙ නිබ්බත්තිත්ව වයප්පත්තො සෙට්ඨිට්ඨානං ලභිත්වාත චුල්ලසෙට්ඨි නාම අහොසි. සො පණ්ඩිතො ව්යනත්තො සබ්බනිමිත්තානි ජානාති සො එක දිවසං රාජු පට්ඨානං ගච්ඡන්තො අන්තරවීථියං මතමුසිකං දිස්වා තං ඛණෙ නක්ඛත්තං සමානෙත්වාං ඉදමාහ. “සක්කා චක්ඛුමතා කුලපුත්තෙන ඉමං උන්දුං ගහෙත්වාග දාරභරණං වා කාතුං කම්මන්තෙ වා පයොජෙතුන්තී” අඤ්ඤතරො දුග්ගතකුලපුත්තො තං සෙට්ඨිස්ස වචන සුත්වා් “නායං අජානිත්වාු කථෙස්සතී” ති මුසිකං ගහෙත්වාල එක්ස්මිං ආපණෙ බිළාලස්ස’ ත්ථානය දත්වා් කාකණිකං ලභි තාය කාකණිකාය ඵාණිතං ගහෙත්වාම එකෙන කූටෙන පාණියං ගණ්හි. සො අරඤ්ඤතො ආගච්ඡන්තෙ මාලාකාරෙ දිස්වා ථොකං ථොකා ඵාණිතඛණ්ඩං දත්වාෙ උලුඞ්කෙත පාණියං අදාසි. තෙ තස්ස එකෙකං පුප්ඵමුට්ඨිං අදංසු. සො තෙන පුප්ඵමුලෙන පුනදිවසෙ ඵාණිතං ච පාණියඝටඤ්ච ගහෙත්වාම පුප්ඵාරාම මෙව ගතො තස්ස තං දිවසං මාලාකාරා අඩ්ඪොචීත්තෙ පුප්ඵගච්ඡෙ දත්වාම අගමංසු.
19. සො න චිරස්සෙව ඉමිතා උපායෙන අට්ඨකහාපණෙ ලහි. පුන එකස්මිං වාතවුට්ඨිදිවසෙ රාජුය්යාමනෙ බහු සුක්ඛදණ්ඩකා ච සාඛා ච පලාසඤ්ච වාතෙන පතිතං හොති. උය්ය නපාලො ඡඩ්ඩෙතුං උපායං න පස්සති. සො තත්ථය ගන්ත්වාස “සවෙ ඉමානි දාරුපණ්ණානි මයිහං දස්සසි. අහං තෙ ඉමා ති සබ්බානි නීහරිස්සාමීති උය්ය්නපාලං ආහ. සො “ගණ්හ අය්යාෙ” ති සම්පටිච්ජි. චුල්ලන්තෙවාසිකො දාරකානං කෙළිමණ්ඩලං ගන්ත්වාඉ ඵාණිතං දත්වාස මුහුතෙනක සබ්බානි දාරුපණ්ණානි නීහරාපෙත්වාක උය්යාවනවාරෙ රාසි කාරෙසි. තදා රාජකුම්භකාරො රාජකුලානං භාජනාන. පචනත්ථාඉය දාරූනි පරියෙසමානො උය්යාතනවාරෙ තානි දිස්වා
ජාතකටඨකථා 107
තස්ස හත්ථ තො කිණිත්වා ගණහි. තං දිවසං චුල්ලන්තෙවාසිකො දාරුචික්කයෙන සොළසකහා‍පණෙ ච චාටිආදීනි ව පඤ්ච භජනානි ලභි සො චතුවීසතියා කහාපණෙසු ජාතෙසු “අත්ථි අයං උපායො මය්හන්ති” නගරවාරතො අවිදුරට්ඨානෙ එකං පාණීයචාටිං ඨපෙත්වාි පඤ්චසතෙ තිණහාරකෙ පාණියෙන උපට්ඨහි. තෙ ආහංසු “ත්වංඤසම්ම, අම්හාකං බහුපකාරො. කිං තෙ කරොමා?” ති. සො ‘මයිහං කිච්චෙ උප්පන්නෙ කරිස්සථා” ති වත්වාර ඉතො චිතො ච විචරන්තො ඵලපථකම්මිකෙන ච ජලපථකම්මිකෙන ච සඞිං මිත්තසත්ථොවං අකාසි. තස්ස ඵලපථකම්මිකො “සෙව ඉමං නගරං අස්සවාණිජකො පඤ්චඅස්සසතානි ගහෙත්වාව ආගමිස්සතී” ති ආචික්ඛි. සො තස්ස වචනං සුත්වාම තිණහාරකෙ ආහ. “අජ්ජ මයිහං එකෙකං තිණකලාපං දෙථ මයා ච තිණෙ අවික්කිතෙ අත්තනො තිණං මා වික්කිණාථා”ති තෙ “සාධු” ති සම්පටිච්ජිත්වාා පඤ්චතිණකලාපසතානි ආහරිත්වාම තස්ස ඝරෙ පාතයිංසු අස්සවාණිජො සකලනගරෙ අස්සානං ගොචරං අලහිත්වා තස්ස සහස්සං දත්වාස තං තිණං ගණහි. තතො කතිපාහවච්යෙන’ස්ස ජලපථකම්මිකසහායකො ආරොවෙසි. “පට්ටනං මහානාවා ආගතා’ ති සො ‘අත්ථිා අයං උපායො” ති අට්ඨහි කහාපණෙහි සබ්බපරිවාරසම්පන්නං තාවකාලිකං රථං ගහෙත්වාත මහ‍න්තෙන යසෙන නාවාපට්ටනං ගන්ත්වාි එකං අඞ්ගුලිමුද්දිකං නාවාය සච්චකාරං දත්වාත අවිදුරට්ඨානෙ සාණිං පරික්ඛිපාපෙත්වාම නිසින්නො පුරිසෙ ආණාපෙසි: “බාහිරතො වාණිජෙසු ආගතෙසු තතියෙන පටිහාරෙන ආරොචෙථා” ති. “නාවා ආගතා” ති සුත්වාා බාරාණසිතො සතමත්තා වාණිජා “භණ්ඩං ගණ්හාමා’ ති ආගමිංසු. “භණ්ඩං තුම්හෙ න ලභිස්සථ. අසුකට්ඨානෙ නාම මහාවාණිජෙන සච්චකාරො දින්නො”ති. තෙ තං සුත්වාම තස්ස සන්තිකං ආගතා පාදමුලිකපුරිසා පුරිමසඤ්ඤාවසෙන තතියෙන පටිහාරෙන තෙසං ආගතභාවං ආරොවෙසුං
20. තෙ සතමත්තා’පි වාණිජා එකෙකං සහස්සං දත්වාහ තෙන සද්ධිං නාවාය පත්තිකා හුත්වාත පුන එකෙකං සහස්සං
108 ජාතකටඨකථා
දත්වා පත්තිං විස්සජ්ජාපෙත්වා භණ්ඩං අත්තනො සන්තකා අකංසු. චුල්ලන්තෙවාසිකො වෙ සතසස්සානි ගණ්හිත්වා් බාරාණසිං ආගන්ත්වාස “කතඤඤුනා මෙ භවිතුං වට්ටතී” ති එකං සතසහස්සං ගාහාපෙත්වා් චුල්ලකසෙට්ඨිස්ස සමීපං ගතො. අථ නං සෙට්ඨි “කින්තෙ තාත, කත්වාත ඉදං ධනං ලද්ධන්ති?” පුච්ජි. සො “තුම්හෙහි කථිතඋපායෙ ඨත්වා් සබ්බං වත්ථුංං කථෙසි. චුල්ලකමහාසෙට්ඨි තස්ස වචනං සුත්වාත “න ඉදානි එවරූපකං දාරකං පරසන්තකං කාතුං වට්ටතී” ති වයප්පත්තං ධීතරං දත්වාව සකලකුටුම්බස්ස සාමිකං අකාසි. සො සෙට්ඨිනො අච්චයෙන තස්මිං නගරෙ සෙට්ඨිට්ඨානං ලහි. බොධිසත්තො’පි යථාකම්මං අගමාසි. සම්මාසම්බුද්ධො’ පි ඉමං ධම්මදෙසනං කථෙත්වාථ අභිසම්බුද්ධො ව ඉමං ගාථා කථෙසි.
21. “අප්පකෙන’ පි මෙධාවී පාභතෙන විචක්ඛණො සමුට්ඨෘපෙති අත්තානං අණුං අග්ගිං ‘ව සන්ධාමන්ති”
22. තත්ථඅ අප්පකෙන’ පි ති ථොකෙනා’පි පරිත්තකෙනා’ පි මෙධාවී’ ති පඤ්ඤවා. පාභතෙනා’ති භණ්ඩමුලෙන විචක්ඛණො’ති වොහාරාකුසලො සමුට්ඨාපෙති අත්තානං’ ති මහන්තං ධනං ච යසඤ්ච උප්පාදෙත්වා තත්ථ අත්තානං සණ්ඨපෙති පතිට්ඨාපෙති යථා කිං? අණුං අග්ගිං ‘වසන්ධ්මන්ති යථා පණ්ඩිතො පුරිසො පරිත්තකං අග්ගිං අනුක්කමෙන ගොමයවුණ්ණාදීනි පක්ඛිපිත්වාථ මුඛවාතෙන ධමනෙතා සමුට්ඨෘපෙති, වඩ්ඪෙති මහන්තං අග්ගික්ඛන්ධංෙ කරොති. එවමෙවං පණ්ඩිතො ථොකම්පි පාභතං ලභිත්වාත නානාඋපායෙහි පයොජෙත්වා ධනඤ්ච යසඤ්ච වඩේඪති. වඩ්ඪෙත්වාන ච පන ධනයසමහන්තතාය අත්තානං සමුට්ඨාපෙති; අභිඤ්ඤාතං පාකටං කරොතී’ති අ‍ෙත්ථා .
23. ඉති භගවා “භික්ඛවෙ, චුල්ලපන්ථිකො මං නිස්සාය ඉදානි ධම්මෙසු ධම්මපමහන්තතං පත්තො. පුබ්බෙ පන භොගෙසු’පි භොගමහන්තතං යසමහන්තතං පාපුණි” ති
ජාතකටඨකථා 109
එවං ඉමං ධම්මදෙසනං දස්සෙත්වා වෙ වත්ථූානි කථෙත්වා අනුසන්ධිං ඝටෙත්වාි ජාතකං සමොධානෙසි. “තදා චුල්ලන්තෙවාසිකො චුල්ලපන්ථ කො අහොසි චුල්ලකමහාසෙට්ඨි පන අහමෙව අහොසින්ති” දෙසනං නිට්ඨපෙසි.
______