රසවාහිනී ජාතකට්ඨ කථා - v

ථුපවංසො

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස.

1. යස්මිං සයිංසු ජිනධාතුවරා සමන්තා ඡබ්බණ්ණරංසිවිසරෙහි සමුජ්ජලන්තා නිම්මාය ලොකහිතහෙතු ජිනස්ස රූපං තං ථූපම්බ්භූතතමං සිරසා නමිත්වා .

වක්ඛාමහං සකලලොකහිතාවහස්ස ථූපස්ස සබ්බජනනන්දතනකාරණස්ස වංසං සුරාසුරනරින්දාවරෙහි නිච්චං සම්පූජිතස්ස රත්නුජ්ජලථූපිකස්ස.

කිඤ්චාපි සො යති‍ජනෙන පුරාතනෙන අත්ථාාය සීහළජනස්ස කතො පුරාපි වා‍ක්කෙන සීහළභවෙන ‘හසඞ්ඛටත්තා අත්ථංා න සාධයති සබ්බජනස්ස සම්මා.

යස්මා ව මාගධතිරුත්තිකතොපි ථූප වංසො විරුද්ධනයසද්දසමාකුලො සො වත්තබ්බමෙව ච බහුම්පි යතො න වුත්තං තස්මා අහං පුනපි වංසමිමං වදාමි.

සුණාථ සාධවො සබ්බෙ පරිපුණ්ණමනාකුලං ව වුච්චමානං මයා සාධු වංසං ථූපස්ස සත්ථූංතොති.

2. තත්ථධ ථූපස්ස වංසං වක්ඛාමීති එත්ථ තථාගතො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ථූපාරහො පච්චෙකබුද්ධො ථූපාරහො අරහං සම්මාසම්බුද්ධො ථූපාරහො පච්චෙකබුද්ධො ථුපාරහො තථාගතස්ස සාවකො ථූපාරහො රාජා වක්කවත්ති ථූපාරහොති වචනතො ථූපාරහානං බුද්ධාදීනං ධාතුයො පතිට්ඨාපෙත්වාි කතවෙතියං අබ්භුන්නත‍ට්ඨෙන ථූපොති

156 ථූපවංසො

චුච්චති. ඉධ පන කඤ්චනමාලිකමහාථුපො අධි‍ප්පෙතො සො කස්ස ධාතුයො පතිඪාපෙත්වාප කතොති චෙ? යො දිපංකරාදීනං වතුවිසතියා බුඬානං සන්තිකෙ ලඬව්යාධ කරණො සමතිංසපාරමියො පුරෙත්වාත පරමාභිසම්බොධිං පත්වාා ධම්මචක්කප්පවත්තනතො පට්ඨාය යාව සුභද්ද පරිබ්බාජකවිනයානා සබ්බබුද්ධ කිච්චානි නිට්ඨාපෙත්වාො අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බුතො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස ධාතුයො පතිට්ඨා පෙත්වාර කතො. අයමෙත්ථ සඞ්ඛෙපො, විත්ථාිරො පන වෙදිතබ්බො.

3. ඉතො කිර කප්පසතසහස්සාධිකානං චතුන්නං අසඞ්ඛෙය්යා නං මත්ථ.කෙ අමරවතී නාම නගරං අහොසි. තත්ථෙ සුමෙධො නාම බ්රාමහ්මණො පටිවසති, සො අඤඤං කම්මං අකත්වා. බ්රායහ්මණසිප්පමෙව උග්ගණහි, තස්ස දගරකාලෙයෙව මාතාපිතරො කාලමකංසු, අථස්සරාසි වඩ්ඪනකො අම්ච්චො ආයපොත්ථ කං ආහරිත්වා, සුවණ්ණරජත මණිමුත්තාදිභරිතෙ ගබ්භෙ විවරිත්වා එත්තකං තෙ කුමාර මාතුසන්තකං එත්තකං පිතුසන්තකං එත්තකං අය්යතක පය්ය කානන්ති යාවසත්තමා කුලපරිවට්ටා ධනං ආචික්ඛිත්වාත එතම්ටිජ්ග්ගාහීති ආහ. සො සාධුති සම්පටිච්ජිත්වාච අගාරං අජ්ඣාවසන්තො එකදිවසං චින්තෙසි. පුනබ්භවෙ පටිසන්ධි ගහණං නාම දුක්ඛං. තථා නිබ්බත්ත නිබ්බත්තට්ඨානෙ සරීරභෙදනං අහඤ්ච ජාතිධ‍ම්මෙ ජරාධම්මො ව්යා්ධි ධම්මො මරණධම්මො එවං භුතෙන මයා අජාතීං අජරං අව්යාජධිං අමරණං සුඛං සීතලං නිබ්බානං ගවෙසිතුං වට්ටතීති නෙක්ඛම්මකාරණං වින්තෙත්වාය පුන වින්තෙසි. ඉමං ධනං සබ්බං මයිහං පිතුපිතාමහාදයො පරලොකං ගච්ඡන්තා එකකහාපණම්පි ගහෙත්වාං න ගතා. මයා පන ගහෙත්වාන ගමනකාරණං කාතුං වට්ටතීති නගරෙ භෙරිං චරාපෙත්වා මහාජනස්ස දානං දත්වා හිමවන්තං පවිසිත්වාර තාපසපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වාත සත්තාහබ්භන්තරෙයෙව අභිඤඤා ච සමාපත්ති යො ච නිබ්බ‍ත්තෙත්වාත සමාපත්තිසුඛෙන විතිනාමෙසි.

                                        ථූපවංසො                                           157

4. තදා දීපඞ්කරො නාම සත්ථා පරමාහිසම්බොධිං පත්වා සත්ත සත්තාහං බොධිසමීපෙයෙව වීතිනාමෙත්වාා සුනන්දාමරාමෙ ධම්මවක්කං පවත්තෙත්වාධ කොටිසතානං දෙව මනුස්සානං ධම්මාමතං පායෙත්වාම චාතුද්දිපිකමභාමෙඝො විය. ධම්මවස්සං වස්සෙන්තො චතුහි ඛීණාසාව සතසහ‍ස්සෙහි පරිවුතො අනුපුබ්බෙන වාරිකං චරමානො රම්මනගරං පත්වා් සුදස්සනමහාවිහාරෙ පටිවසති. තදාරම්මනගරාවාසි‍නො සප්පිඵාණිතාදීනි භෙසජ්ජානි ගහෙත්වාා පුප්ඵධුපගන්ධ‍හත්ථාප යෙන බුද්ධො තෙනුපසංකම්ත්වාි සත්ථා රං වන්දිරත්වාප පුප්ඵාදීහි පුජෙත්වාණ එකමන්තං නිසීදිත්වාධ ධම්මං සුත්වාව ස්වාතතාය භගවන්තං නිමන්තෙත්වා උට්ඨායාසනා දසබලං පදක්ඛිණං කත්වාි පක්කමිංසු. තෙ පුන දිවසෙ අසදිසමහාදානං සජ්ජෙත්වාු දසබලස්ස ආගමනමග්ගං සොධෙන්ති.

5. තස්මිං කාලෙ සුමෙධතාපසො අත්තතො අස්සම පදතො උග්ගන්ත්වාම රම්මනගරවාසීනං තෙසං මනුස්සානං උපරිභාගෙන ආකාසෙන ගච්ඡන්තො තෙ භට්ඨපහට්ඨෙ මග්ගං සොධෙන්තෙ දිස්වා කින්නුඛො කාරණන්ති චින්තෙන්තො සබ්බෙසං පස්සන්තංයෙව ආකාසතො ඔරුය්හ එකමන්තෙ ඨත්වාබ තෙ මනු‍ස්සෙ පුච්ඡි. භම්හො කස්ස පන ඉමං මග්ගං සොධෙථාති. තෙ ආහංසු. භන්තෙ සුමෙධ, තුම්හෙ කිං න ජානාථ? දීපඞ්කරො නාම සත්ථා පරමාහිසම්බොධිං පත්වාච පවත්තිතවරධම්මවක්කො ජනපද වාරිකං වරමානො අනුක්කමෙන අම්හාකං නගරං පත්වා සුදස්සනමහාවිහාරෙ පටිවසති. මයං තං භගවන්තං තිම්න්තයිම්හ. තස්ස භගවතො ආගමනමග්ගං සොධෙමාති, තං සුත්වාව සුමෙධපණ්ඩිතො චින්තෙසි. බුද්ධොති ඛො පතෙස ඝොසොපි දුල්ලභො පගෙව බුඩුප්පාදො. තෙන හි මයාපි ඉමෙහි මනුස්සෙහි සද්ධිං දසබලස්ස ආගමනමග්ගං සොධෙතුං වට්ටතීති, සො තෙ මනුස්සෙ ආහ. සචෙ භො තු‍ම්හෙ ඉමං මග්ගං බුද්ධස්ස සොධෙථ, මයිහම්පි එකං ඔකාසං දෙථ, අහ්ම්පි තුම්හෙහි සද්ධිං මග්ගං සොධෙස්සාමිති, තෙ සාධුති සම්පටිච්ජිත්වාහ අයං සුමෙධපණ්ඩි‍තො මහිද්ධි‍කො

158 ථූපවංසො

මහානුභාවොති ජාතන්තා දුබ්බිසොධනං උදකසම්හින්තා අතිවිසමං එකං ඔකාසං සල්ලක්ඛෙත්වාා ඉමං ඔකාසං තුම්හෙ සොධෙථ අලඞ්කරොථාති අදංසු.

6. සුමෙධපණ්ඩිතො බුද්ධාරම්මණං පීතිං උප්පාදෙත්වාා චින්තෙසි. අහම්පනිමං ඔකාසං ඉද්ධියා පරමදස්සනීයං කාතුං පහොමි එවං කතෙ’ පන මං න පරිතොසෙති. අජ්ජ පන මයා කායවෙය්යාවවච්චං කාතුං වට්ටතීති පංසුං ආහරිත්වාෙ තං පදෙසං පුරෙති. තස්ස පන තස්මිං පදෙසෙ අසොධිතෙ විප්පකතෙයෙව රම්මනගරවාසීහි කාලෙ ආරොචිතෙ දසබලො ජයසුමනකුසුමසදිසවණ්ණං දුපට්ට චීවරං නිමණ්ඩලා පටිච්ඡාදෙත්වාන නිවාසෙත්වාම තස්සූපරි සුවණ්ණපාමඞ්ගෙන කුසුමකලාපං පරික්ඛීපන්තො විය විජ්ජුල්ලතාසස්සිරීකං කායබන්ධ්නං බන්ධිලත්වාන කන කගිරිසිඛර මත්ථඅකෙ ලාඛාරසං පරිසිඤච්න්සතො විය සුවණ්ණචෙතියං පවාළජාලෙන පරික්ඛිපන්නො විය සුවණ්ණගඝිකං රත්තකම්බලෙන පටිමුඤචන්තො සරදසමය රජනිකරං රත්තවලාකෙන පටිච්ඡාදෙන්තො විය ව ලාඛාරසෙන තින්තකිංසුකකුසුමවණ්ණං රත්තවරපංසුකුලචීවරං පාරුපිත්වාද ගන්ධරකුටිද්වාරතො කනකගුහාතොනික්ඛන්ත සීහො විය නික්ඛමිත්වාක ඡළභිඤ්ඤානංයෙව චතුහි ඛීණසවසතසහස්සෙහි පරිවුතො අමරගණ පරිවු‍තො දස්සතතයනො විය බ්රෙහ්මගණ පරිවුතො මහාබ්රවහ්මා විය ච අපරිමිත සමයසමුපච්තාය කුසලබලජනිතාය අනොපමාය බුද්ධලීලාය තාරාගණ පරිවුතො සරදසමයරජනිකරො විය ගගනනලං අලංඞ්කත පටියත්තං මග්ගං පටිපජ්ජි.

7. සුමෙධතාපසොපි තෙන අලඞ්කතපටියත්තෙන මග්ගෙන ආගච්ඡන්තස්ස දීපඞ්කරස්ස භගවතො වත්තිං සවරලක්ඛණපතිමණ්ඩිතං අසීතියා අනුඛ්යමඤඡනෙහි අනුබ්ය ඤ්ජිතං බ්යාිමප්පභාපරි‍ක්ඛෙපසස්සිරිකං ඉන්දිනීලමණි සංකාසෙ ආකාසෙ නානප්පකාර විජ්ජුල්ලතා විය ඡබ්බණ්ණබුද්ධරංසියො විස්සජ්ජෙන්තං රූපග්ගප්පත්තං

                                        ථූපවංසො                                            159

අත්තභාවං ඔලොකෙත්වා අජ්ජ මයා දසබලස්ස ජීවිත පරිච්වාගං කාතුං වට්ටති මා භගවා කලලෙ අක්කමි. මණිමයං ඵලකසෙතුං අක්කමන්තො විය සද්ධිං වතුහි ඛීණාසවසතසහස්සෙහී මම පිටඨිං අක්කමන්තො ගච්ඡතු. තං මෙ භවිස්සති දීඝරත්තං හිතාය සුඛායාති කෙසෙ මොචෙත්වා අජිනජටාවාකචිරානි කලලෙ පත්ථභරින්වාත ත‍ෙත්ථතව කලලපිට්ඨෙ නිපජ්ජි, නිපන්නො ච සවෙ අහං ඉච්ඡෙය්යංව සබ්බකිලෙ‍ෙස ඣාපෙත්වාක සඞ්ඝනවකො හුත්වාහ රම්මනගරං පවිසෙය්යංල, අඤඤාතකවෙසෙන පන මෙ කිලෙසෙ ඣාපෙත්වාඉ නිබ්බානප්පත්තියා කිච්චං නත්ථි,. යන්නුනාහං දීපඞ්කරදසබලො චිය සම්මාභිසම්බොධිං පත්වා් ධම්මනාචං ආරොපෙත්වාි මහාජනං සංසාරසාගරා උත්තාරෙත්වාධ පච්ඡාපරි නිබ්බායෙය්යංෙ ඉදං මෙ පතිරූපන්ති චින්තෙත්වාත අට්ඨ ධම්මෙ සමොඩානෙත්වාය බුඬභාවාය අභිඅනීහාරං කත්වාෙ නිපජ්ජි, දීපඞ්කරොපිභගවා ආගන්ත්වාා සුමෙධපණ්ඩිතස්ස සීසභාගෙ යත්‍වා කලලපිට්ඨෙ නිපන්නං තාපසං දිස්වා අයං තාපසො බුද්ධත්ථාාය අභීනීහාරං කත්වාි නිපන් නො ඉජ්ඣිස්සති නු ඛො එතස්ස පත්ථ්නා උදාහු නොති උපධාරෙන්නො අනාගතෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සතීත ඤත්වාා ධීතකොව පරිසමජෙඣ ව්යාතකාසි. පස්සථ නො තුම්හෙ භික්ඛවෙ ඉමං උග්ගතපං තාපසං කලලපිට්ඨෙ නිපන්නන්ති. එවං භන්තෙ, අයං බුද්ධත්ථාසය අභිනීහාරං කත්වාි නිපන්නො සමිජ්ඣිස්සති ඉමස්ස පත්ථභනා කප්පසත සහස්සාධිකානං චතුන්නං අසංඛෙය්යාවනං මත්ථසකෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සතීති සබ්බං ව්යා්කාසි.

චුත්තං හෙතං බුද්ධවංසෙ

‘දීපඞ්කරො ලොකවිදු ආහුතීනං පටිග්ගහො උස්සීසකෙ මං ඨත්වාතන ඉදං වචනමබ්රැංවී .

පස්සථ ඉමං තාපසං ජටිලං උග්ගතාපනං අපරිමෙයෙය ඉතො කප්පෙ බුද්ධො ලොකෙ භවිස්සති.

160 ථූපවංසො

අහු කපිලව්හයා රම්මා නික්ඛමිත්වා තථාගතො පධානං පදහිත්වාරන කත්වාව දුක්කරකාරිකං

අජ්පාලරුක්ඛමුලස්මිං නිසීදිත්වා තථාගතො තත්ථං පායාසමග්ගය්හ තෙරඤජ රමුපෙහිති.

නෙරඤ්ජරාය තීරම්හි පායාසාදාය සො ජිතො පටියත්තවරමග්ගෙන බොධිමුලං හි එහිති

තතො පදක්ඛිණං කත්වාධ බොධිමණ්ඩං අනුත්තරො අස්සත්ථ්රුක්ඛමුලම්හි බුජ්ඣිස්සති මහායසො

ඉමස්ස ජනිකා මාතා මායා නාම භවිස්සති පිතා සුද්ධොදනො නාම අයං හෙස්සති ගොතමො

අනාසවා වීතරාගා සන්තචිත්තා සමාහිතා කොලිතො උපතිස්සො ච අග්ගා හෙස්සන්ති සාවකා

ආන‍ෙන්දා නාමුපඪාකො උපඨිස්සතිමං ජිනං ඛෙමා උප්පලවණ්ණා ච අග්ගා හෙස්සන්ති සාවිකා

අනසවා වීතරාගා සන්තචිත්තා සමාහිතා බොධි තස්ස භගවතො අස්ස‍ෙත්ථාසති පවුච්චතී” ති,

අභීනීහාර කථා. ______

1. තතො දීපඞ්කරො දසබලො බොධිසත්තං පසංසිත්ථිත අඪහි පුප්ඵ මුඪිහි පූජෙත්වා පදක්ඛිණං කත්වා් පක්කාමි. තෙරි චතුසතසහස්සඛිණසවා බොධිසත්තං පුපෙඵහි ච ග‍ෙන්ධකහි ච පුජෙත්වාව පදක්ඛිණං කත්වාි පක්කමිංසු, දෙවමනුස්සා ච තථෙව පූජෙත්වාප වන්දිවත්වා් පක්කමීංසු, අථඛො බොධිසත් තො දස බලස්ස ව්යානකරණං සුත්වාා බුඞභාවං කරතලගතමිව මඤ්ඤ මානො පමුදිතහදයො සබ්බෙසු පටික්කන්තෙසු සයනා වුඪාය පුප්ඵරාසිමත්ථදකෙ පල්ලඞකං ආභුජිත්වා නිසින්නො

                                          ථූපවංසො                                          161

බුඬකාරකඩම්මෙ උපධාරෙන්තො කහන්නුඛො බුඬකාරක ධම්මා කිං උඩං, අධො දිසාපු විදිසාසුති අනුක්කමෙන සකලං ධම්මධාතුං විචින්තො පොරාණකබොධිසත්තෙහි ආසෙවිත නිසෙවිතං පඨමං දානපාරමිං දිස්වා තත්ථණ දළහසමාදානං කත්වාි එවං අනුක්කමෙන සීලනෙක්ඛම්මපඤඤා විරියඛන්තිසච්ච අධිඪානමෙත්තා උපෙක්ඛාපාරමියො ච දිස්වා තත්ථන දළ්හ සමාදානං කත්වාච දෙවතාති අභිත්ථුඛතො ආකාසමබ්භුග්ගන්ත්වා් හිමවන්තමෙව අගමාසි.

2. දීපඞ්කරොපි සත්ථා චතුහි ඛීණාසවසතසහස්සෙහි පරිවුතො රම්මනගරවාසීහි පූජියමානො දෙව්තා හි අභින්න්දිවය මානො අලඞ්කත පටියත්තෙන මග්ගෙන රම්මනගරං පවිසිත්වා් පඤ්ඤත්තවරබුඩාසනෙ නිසීදි. භික්ඛුස‍ඞ්ඝොපි අත්තනො අත්තනො පත්තාසනෙ නිසීදි. රම්මනගරවාසි නො පි උපාසකා බුඬපමුඛස්ස භික්ඛුසඞඝස්ස මාහදානං දත්වාග භගවන්තං භුත්තාවිං ඔනීතපන්තීපාණිං මාලාගන්ධාදදීහි පුජෙත්වාට දානානුමොදනං සොතු‍කාමා නිසීදිංසු භගවාපි තෙසං අනුමොදනං කරොන්තො දානකථං සග්ගකථා කාමානං ආදීනවං ඔකාරං සංකිලෙසං නෙක්ඛම්මෙ ආනිසංසඤච පකාසෙත්වාං අමතපරියොසානං ධම්මකථං කථෙසි. එවං තස්ස මහාජනස්ස ධම්මං දෙසෙත්වාා එක‍ච්චෙ සරණෙසු එකච්චෙ පඤුචසු සීලෙසු එකච්චෙ සොතාපත්තීඵලෙ එකච්චෙ සකදාගාමිඵලෙ එක‍ච්චෙ අනාගාමිඵලෙ එකච්චෙ චතුසුපි එලෙසු එකච්චෙ තීසු විජ්ජාසු එකච්චෙ ඡළහිඤ්ඤාසු එකච්චෙ අඪසු සමාපත්තිසු පතිටඨාපෙත්වාව උට්ඨායාසනා රම්මනගරතො නික්ඛමිත්වාත සුදස්සනමහාවිහාරමෙව පාවිසි.

වුත්තං හෙතං

3. “තදා තෙ භොජයිත්වා.න සසඞ්ඝං ‍ලොකනායකං උපගඤ්ජුං සරණං තස්ස දීපඞ්කරස්ස සත්ථුඝනො.

සරණගමනෙ කඤ්චි නිවෙසෙති තථාගතො කඤ්චි පඤ්චසු සීලෙසු සීලෙ දසවිධෙ පරං.

162 ථූපවංසො

කස්සචි දෙති සාමඤ්ඤං චතුරො ඵලමුත්තමේ කස්සචි අසමෙ ධම්මෙ දෙති සො පටිසම්හිදා

කස්සචි වරසමාපත්තියො අඪ දෙති තරාසභො තිස්සා කස්සචි විජ්ජායො ඡළභිඤ්ඤා පවෙච්ඡති.

තෙත යොගෙන ජනකායං ඔවදෙති මහාමුනි තෙන විත්ථාජරිකං ආසි ලොකනාථස්ස සාසනං

මහාහනුසභක්ඛ‍ෙන්ධාි දීපඞ්කරසනමකො බහු ජනෙ තාරයති පරිමොවෙති දුග්ගතිං

බොධතෙය්යංා ජනං දිස්වා සතසහස්සෙපි යොජනෙ ඛණෙන උපගන්ත්‍වාන බොධෙති තං මහාමුනී” ති

4. ඉති සො දීපඞ්කරො සත්ථා වස්සසතසහස්සානි ඨත්වාං සත්තානං බන්ධ.නමොක්ඛං කුරුමානො සබ්බබුද්ධකිච්චානි නිට්ඨාපෙත්වා් නන්දානරාමෙ අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බාසි.

නහෙව ධාතුයො තස්ස සත්ථුතනො විකිරිංසු තා ඨිතා එකඝතා හුත්වාස සුවණ්ණපටිමා විය.

සකලජ්ම්බුදීපවාසිතො මනුස්සා ඝනකොට්ටිමසුවණ්ණි ටඨීකාහි එව ඡත්තිංසයොජනිකං මහාථුපමකංසු.

තෙත වුත්තං.

“දීපඞ්කරො ජිනො සත්ථාප නන්දා රාමම්හි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථොව තස්ස ජිනථුපො ඡත්තිං සුබ්බෙධයොජ‍නො”

“පත්තචීවරපරික්ඛාරං පරිභොගඤච සත්ථූුනො බොධිමුලෙ තදා ථුපො තීණියොජනමුග්ගතො” ති.

දීපඞ්කරස්ස පන භගවතො අපරභාගෙ එකං අසං ඛෙය්යංො අතික්කමිත්වාන කොණ්ඩඤෙඤානාම සත්ථාං උදපාදි.

                                        ථූපවංසො                                            163

තදා බොධිසත්තො විජිතාවී නාම චක්කවත්ති හුත්වාො කොටි සත්සහස්සසංඛස්ස බුඬපමුඛස්ස භික්ඛුසඞ්ඝස්ස මහාදානං අදාසි. සත්ථාස බොධිසත්තො බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාසකරිත්වාද ධම්මං දෙසෙසි. සො සත්ථු දම්මකථං සුත්වාධ රජ්ජං නීය්යාඝ දෙත්වාද පබ්බජි. සො තීණි පිටකාති උග්ගහෙත්වාත අට්ඨ සමාපත්තියො පඤ්ච අභිඤ්ඤායො ච උප්පාදෙත්වා. අපරි හීතජ්ඣානො බ්ර හ්මලොකෙ නිබ්බත්ති. සොපි බුද්ධො වස්ස සතහස්සානි ඨත්වාබ සබ්බබුද්ධකිච්චානි නිට්ඨාපෙත්වාප චන්දාවරාමෙ පරිනිබ්බායි. තස්සාපි භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු. සකලජම්බුදීපවාසි‍නො මනුස්සාසමාගන්ත්වා සත්තයොජනිකං සත්තරතනමයං හරිතාලමනොසිලාය මත්තකා කිච්චං තෙලසප්පීහි උදක්කිච්චං කත්වාල වෙතියං නිට්ඨාපෙසුං

කොණ්ඩඤෙඤා කිර සම්බු‍ද්ධො වන්දාඨරාමෙ මනොරමෙ නිබ්බායි චෙතියො තස්ස සතතයොජනිකො කතොති.

5. තස්ස අපරභගෙ එකං අසංඛෙය්යංා අතික්කමිත්වාි එකස්මිං යෙව කප්පෙ චත්තාරො බුද්ධාභ උප්පජ්ජිංසු. මඞ්ගලො සුමනො රෙවතො සොහිතොති. මඞ්ගලස්ස පන භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො සුරුචි නාම බ්රිහ්මණො හුත්වාක සත්ථාභරං නිමන්තෙස්සාමිති උපසංකමිත්වා‍ මධුරධම්මකථං සුත්වාච ස්වාතනාය නිමන්තෙත්වාත කොටිසතසහස්සසංඛස්ස බුද්ධ පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සත්තාහං ගවපානං නාම දානමදාසි සත්ථාග අනුමොදනං කරොන්තො මහාපුරිසං ආමන්තෙත්වාා ත්වංක කප්පසතසහස්සාධිකානං වින්නං අසඛෙය්යාසනං මත්ථ්කෙ ගොතමො නාම බුද්ධො භවිස්සසීති ව්ය්කාසි. මහාපුරි‍සො ව්යා කරණං සුත්වා් අහං කිර බුද්ධො භවිස්සාමි කො මෙ ඝරාවාසෙන’‍ෙත්ථාහ පබ්බජිස්සාමීති චින්තෙත්වාා තථාරූපං සම්පත්තිං ඛෙළපිණ්ඩං විය පහාය සත්ථුෙ සන්තිකෙ පබ්බජිත්වාත බුද්ධවචනං උග්ගණහිත්වාි අභිඤ්ඤා ච සමාපත්තියො ච නිබ්බ‍ත්තෙත්වාව ආයුපරියොසානෙ බ්රවහ්මලොකෙ නිබ්බත්ති. තස්මිම්පි බුද්ධෙ පරිනිබ්බුතෙ ධාතුයො විකිරිංසු. ජම්බු දීපවාසිනො පුබ්බෙ විය තිංසයොජනක ථුපමකංසු.

164 ථූපවංසො

තෙත වුත්තං

“උය්යාංනෙ වසභෙනාම බුද්ධො නිබ්බායි මඞ්ගලො ත‍ෙත්ථයව තස්ස ජිනථුපො තිංසයොජනමුග්ගතො” ති.

6. තස්ස අපරභාගෙ සුමනො නාම සත්ථාො උදපාදි. තදා මහා සතෙතා අතුලො නාම නාගරාජා හුත්වා නිබ්බත්තී මහිද්ධිකො මහානුභාවො සො බුද්ධො උප්පන්නොති සුත්වා ඤතිසඞ්ඝපරිවුතො නාගභවනා නික්ඛමිත්වාධ කොටිසත සහස්සභික්ඛුපරිවාරස්ස තස්ස භගවතො දිබ්බතුරියෙහි උපහාරං කාරෙත්වා් මහාදානං පව‍ත්තෙත්වාය පච්චෙකං දුස්ස යුගානි දත්වාධ සරණෙසු පතිටඨසි. සොපි නං සත්ථා් අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සසිති ව්යාසකාසි. තස්මිම්පි බුද්ධෙ පරිනිබ්බුතෙ ධාතුයො න විකිරිංසු. ජම්බුදීපවාසිතො පුබ්බෙ විය චතුයො ජනිකං ථුපමකංසු.

තෙත වුත්තං

“සුමනො යසධරො බුද්ධො අග්ගාරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථබව තස්ස ජිනථුපො චතුයොජතමුග්ගතො’’ ති.

7. තස්ස අපරභාගෙ රෙවතො නාම සත්ථාත උදපාදි. තදා බොධිසත්තො අතිදෙවො නාම බ්රාරහ්මණො හුත්වාත සත්ථු. ධම්මදෙසනං සුත්වාා සරණෙසු පතිපට්ඨාය සිරසී අජලිං පග්ගහෙත්වා තස්ස සත්ථු්නො කිලෙසප්පහානෙ වණ්ණං වත්වාජ උත්තරාසඞගෙන පූජමකාසි. සොපි නං සත්ථාප බුද්ධො භවිස්සසීති ව්යා්කාසි. තස්මිං පන බුද්ධෙ පරිනිබ්බුතෙ ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙත වුත්තං:

“රෙවතො පවරො බුද්ධො නිබ්බුතො සො මහාපුරෙ ධාතුවිත්ථා රිකං ආසී තෙසු තෙසු පදෙසතො” ති.

8. තස්ස අපරභාගෙ සොභිතො නාම සත්ථාප උදපාදි. තදා බොධිසත්තො අජිතො නාම බ්රාභහ්මණො හුත්වාො සත්ර්. ි

                                         ථූපවංසො                                          165

ධම්මදෙසනං සුත්වා සරණෙසු පතිට්ඨාය බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස මහාදානං අදාසි. සොපි නං සත්ථාා බුද්ධො භවිස්සසීති ව්යාඞකාසි, තස්සාපි භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙත වුත්තං:

“සොභිතො වරසම්බුද්ධො සීහාරාම්මහි නිබ්බුතො ධාතුවිත්ථාමරිකං ආසි තෙසු තෙසු පදෙසතො’ ති

9. තස්ස අපරභාගෙ එකමසංඛෙය්යං අතික්කමිත්වාඝ එකස්මිංයෙව කප්පෙ තයො බුද්ධා නිබ්බතතිංසු අනොමදස්සි පදුමො නාරදොති. අනොමදස්සිස්ස භගවතො කාලෙ බොධි සත්තො එකො යක්ඛසෙනාපති අහොසි මහිද්ධිකො මහානු භාවො අනෙකකොටිසතසහස්සානං යක්ඛානං අධිපති. සො බුද්ධො උප්පන්නොති සුත්වාක ආගන්ත්වාඝ බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස මහාදානමදාසි. සත්ථාොපි තං අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සසීති ව්යාසකාසි. අනොමදස්සිමහි පන භගවති පරි නිබ්බුතෙ ධාතුයො න විකිරිංසු, ජම්බුදීපවාසිනො පඤ්චවීස යොජනිකං ථූපං කරිංසු.

තෙත වුත්තං:

“අනොමදස්සි ජිතො සත්ථා ධම්මාරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථතව තස්ස ජිනඵුපො උබ්බෙධා පණණුවීසතී” ති.

10. තස්ස අපරභාගෙ පදුමො නාම සත්ථා උදපාදි. තථා‍ගතෙ අගාමකාරඤෙඤ විභරන්තෙ බොධිසත්තො සී‍ෙහා හුත්වාධ සත්ථා.රං නිරොධසම්පත්තියා සමාපන්නං දිස්වා පසන්නචිත්තො වන්දිාත්වාථ පදක්කිණං කත්වාා පීතිසොමනස්ස ජාතො තික්ඛත්තුං සීහනාදං නදිත්වා සත්තාහං බුද්ධාරම්මණං පිතිං අවිජ්හිත්වාි පීතිසුඛෙනෙව ගොවරාය මුත්වාත ජිවිත පරිච්චාගං කත්වාණ පයිරුපාසමානො අට්ඨාසි. සත්තාහච්චයෙන නිරොධා වුට්ඨීතො සීහං ඔලොකෙත්වා භික්ඛුසඩ්ඝොපි චිත්තං පසාදෙත්වාහ සඞ්ඝං වන්දිඨස්සතීති භික්ඛුසඞ්ඝො ආගච්ඡත්රඩති වින්තෙසි, භික්ඛු තාවදෙව ආගමිංසු, සී‍හො සඞ්ඝෙ චිත්තං

166 ථූපවංසො

පසාදෙසි. සත්ථාී තස්ස මනං ඔලොකෙත්වාත අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාෙකාසි. තස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙන වුත්තං:

“පදුමො ජිනවරො සත්ථා් ධම්මාරාමම්හි නිබ්බුතො ධාතු විත්ථාොරිකං ආසි තෙසු තෙසු පදෙසතො” ති

11. තස්ස අපරභාගෙ නාරදො නාම සත්ථාු අහොසි. තදා බොධිසත්තො ඉසිපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වාෙ පඤ්ච අභිඤඤාසු අඪසු ච සමාපත්තිසු චිණ්ණවසී හුත්වාජ බුද්ධපමුඛස්ස සඞඝස්ස මහාදානං දත්වාත ලොභිතචන්දුනෙන පූජමකාසි. සොපි නං අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාතකාසි නාරදස්ස පන භගවතො ධාතුයො එකඝතා අහෙසුං. සබ්බෙ දෙවමනුස්සා සන්නිපතිත්වාස චතුයොජනිකං ථුපං කරිංසු.

තෙත වුත්තං:

“තාරදො ජිනවසභො නිබ්බුතො සුදස්සනෙ පුරෙ ත‍ෙත්ථොව තස්ස ථුපවරො චතුයොජනමුග්ගතො” ති.

12. තස්ස අපරභාගෙ එකමසඞ්ඛෙය්යතමතික්කමිත්වා ඉතො කප්පසතසහස්සමත්ථථකෙ එකස්මිං කප්පෙ පදුමුත්තරො නාම සත්ථාස උදපාදි. තදා බොධිසත්තො ජටිලො නාම මහාරාඪිකො හුත්වාම බුඬපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස චීවරදානමදාසි. සොපි නං අනාගතෙ බුද්ධො එකඝනා අහෙසුං සබ්බෙ දෙවමනුස්සා සන්නිපතිත්වාත වාදසයොජනිකං මහා ථූපමකංසු.

තෙත වුත්තං

“පදුමුත්තරො ජීනො බුද්ධො නන්දා‍රාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්‍ථව තස්ස ථූපවරො වාදසුබ්බෙධයොජනො’ ති.

13. තස්ස අපරභාගෙ තිංසකප්පසහස්සානි අතික්කමිත්වා සුමෙධො සුජාතො වෘති එකස්මිං කප්පෙ දේව බුද්ධා

                                        ථූපවංසො                                         167

නිබ්බත්තීංසු සුමෙධස්ස පන භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො උත්තරො නාම මාණවො හුත්වාෙ නිදහිත්වා ඨපිතංයෙව අසීතිකොටිධනං විස්සජෙජත්වා බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස මහාදානං දත්වාව ධම්මං සුත්වා සරණෙසු පතිඨාය නික්ඛමිත්වාස පබ්බජි. සොපි නං අනාගතෙ බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යානකාසි, සුමෙධස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙත වුත්තං

“සුමෙධො ජිනවරො බුඩො මෙධාරාම්මහි නිබ්බුතො ධාතුවිත්ථාවරිකං ආසි තෙසු තෙසු පදෙසතො’ ති

14. තස්ස අපරභාගෙ සුජාතො නාම සත්ථාත උදපාදි. තදා බොධිසත්තො වක්කවන්තිරාජා හුත්වාු බුඩො උප්පනෙනාති සුත්වාි උපංසංකමිත්වා් ධම්මං සුත්වා බුඩපමුඛස්ස සඩිං සත්තහි රතනෙහි චතු මහාදීපං රජ්ජං දත්වාර සත්ථු් සන්තිකෙ පබ්බජි. සකලරඪවාසිනො රට්ඨුප්පාදං ගහෙත්වාර ආරාමිකකිච්චං සාධෙන්තා බුඩපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස නිච්චං මහාදානමදංසු. සොපි නං සත්ථා් අනාගතෙ බුඩො භවිස්සතීති ව්යාචකාසි. සුජාතස්ස පන භගවතො ධාතුයො එකඝතා අහෙසුං ජම්බුදීපවාසිතො තිගාවුතං ථුපමකංසු.

තෙත වුත්තං

“සුජාතො ජිනවරො බුඩො සීලාරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථොව වෙතියො තස්ස තීණි ගාවුතමුග්ගතො” ති

15. තස්ස අපරභාගෙ අඪාරසකප්පසතමත්ථගකෙ එකස්මිං ක‍ප්පෙ පියදස්සී අත්ථතදස්සී ධම්මදස්සී ති තයො බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු. පියදස්සි බුද්ධකාලෙ බොධිසත්තො කස්සපො නාම මාණවො තිණ්ණං වෙදානං පාර‍ගතො හුත්වා සත්ථුණ ධම්මදෙසනං සුත්වා කොටිසත්සහස්සධනපරිච්චාගෙන සඞ්ඝාරාමං කාරෙත්වා් සරණෙසු ව සීලෙසු ච පතිඨාසි. පියදස්සිස්ස භගවතොපි ධාතුයො එකඝනාව අහෙසුං, ජම්බුදීපවාසි‍නො සන්නිපතිත්වාු තියොජනිකං මහා ථුපමකංසු.

168 ථූපවංසො

තෙත වුතතං :

“පියදස්සී මුනිවරො සල්ලාරාමම්හි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථිව තස්ස ජිනථුපො තීණි යොජනමුග්ගතො” ති.

16. තස්ස අපරභාගෙ අත්ථිදස්සී නාම භගවා උදපාදි. තදා බොධිසත්තො මහිඬිකො මහානුභාවො සුසීමො නාම තාපසො හුත්වාභ භගවතො සන්තිකෙ ධම්මං සුත්වාම පසීදිත්වා‍ දිබ්බානි මන්දා රවපදුමපාරිච්ඡත්තකාදීනි පුප්ඵානි ආහරිත්වාා චාතුද්දිපිකම්භාමෙඝො විය පුප්ථවස්සං ව‍ස්සොත්වාද සමන්තතො පුප්ඵමණ්ඩපං පුප්ඵඅග්ඝිය තොරණාදිනි කත්වාව මන්දාතරව පුප්ඵච්ඡත්තෙන දසබලං පුජෙසි සො පි නං භගවා අනාගතෙ ගොතමො නාම බුඩො භවිස්සතීති ව්යාතකාසී. තස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු

“අත්ථතදස්සී ජිනවරො අනොමාරාමම්හි නිබ්බුතො ධාතුවිත්ථායරිකං ආසි තෙසු තෙසු ච රඪතො’ති

17. තස්ස අපරභාගෙ ධම්මදස්සී නාම සත්ථා’ උදපාදි. තදා බොධිසත්තො සක්කො දෙවරාජා හුත්වාම දිබ්බගන්ධ’ පු‍ප්ඵෙහි ච දිබ්බතුරියෙහි පූජං අකාසි. සොපි නං බුද්ධො භවිස්සතීති ව්යාඵකාසි ධම්මදස්සිස්ස පන භගවතො ධාතුයො එකඝතා අහෙසුං ජම්බුදීපවාසිනො තියොජනිකං ථූපමකංසු.

තෙත වුත්තං

“ධම්මදස්සී මහාවීරො කෙලාසාරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථාව ථූපවරො තස්ස තීණි යොජනමුග්ගතො” ති

18. තස්ස අපරභාගෙ චතුනවුතිකප්පමත්ථමකෙ එකස්මිං ක‍ප්පෙ එකොව සිද්ධා‍ෙත්ථාා නාම සත්ථාම උදපාදි තදා බොධි සත්තො උග්ගතෙජො අභිඤඤාබලසම්පන් නො මඞ්ගලො නාම තාපසො හුත්වා් මහා ජම්බුඵලං ආහරිත්වාස තථාගතස්ස අදාසි සත්ථාව තං ඵලං පරිභුංජිත්වාබ චතුනවුනිකප්පමත්ථවකෙ බුඩො භවිස්සතීති ව්යාංකාසි. තස්සාපි භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු චතුයොජනකං රත්නමයං ථූපමකංසු

                                             ථූපවංසො                                    169

තෙත වුත්තං

“සිඬ‍ෙත්ථා මුනිවරො බුඩො අනොමාරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථෙව තස්ස ථූපවරො චතුයොජනමුස්සිතො” ති.

19. තස්ස අපරභාගෙ ඉතො මානවුතිකප්පමත්ථසකෙ තිස්සො ඵුස්සොති එකස්මිං කප්පෙ වෙ බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු. තිස්සස්ස භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො මහාභොගො මහායසො සුජාතො නාම ඛත්තියො හුත්වාො ඉසිපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වාන මහිඩිකභාවං පත්වා් බුඩො උප්පන්නොති සුත්වාො දිබ්බමන්දාංරවපදුමපාරිච්ඡත්තකඵුප්ඵානි ආදාය වතුපරිසමජෙඣ ගච්ඡන්තං පුජෙසි. ආකාසෙ පුපඵවිතානමිව අඪාසි. සොපි නං සත්ථාස ඉතො වානවුතිකප්පමත්ථදකෙ බුඩො භවිස්සතීති ව්යාඪකාසි. තස්සාපි භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු ධාතුයො ගහෙත්වාභ තියොජනිකං ථුපමකංසු.

තෙත වුත්තං

“තිස්සො ජිනවරො බුඩො නන්දාෙරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථොව තස්ස ථූපවරො තීණි යොජතමුස්සීතො” ති.

20. තස්ස අපරභාගෙ ථු‍ස්සො නාම බුඩො උදපාදි. තදා බොධිසත්තො විජිතාවි තාම ඛත්තියො හුත්වාො මහාරජ්ජං පහාය සත්ථුප සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා තීණි පිටකානි උග්ගහෙත්වාර මහජනස්ස ධම්මකථං කථෙත්වා සීලපාරමිඤච පුරෙසි. සොපි නං බුඩො තථෙව ව්යා කාසි, තස්ස පන බගවතො ධාතුයො විකිරිංසු

තෙත වුත්තං

“ඵු‍ස‍සො ජිනවරො සත්ථා සුනන්දාපරාම්මහි නිබ්බුතො ධාතුවිත්ථාොරිකං ආසි තෙසු තෙසු පදෙසතො “ ති.

21. තස්ස අපරභාගෙ ඉතො එකනවුතිකප්පමත්ථුකෙ විපස්සී නාම බුඩො උදපාදි. තදා බොධිසත්තො මහිඩිකො මහානුභාවො අතුලො නාම නාගරාජා හුත්වාො සන්තරත්න 170 ථූපවංසො

ඛචිතං සොවණ්ණමහාපීඨං භගවතො අදාසි. සොපි නං ඉතො එකනවුතිකප්පමත්ථපකෙ බුඩො භවිස්සතීති ව්යා කාසි. තස්ස පන භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු සබ්බෙ දෙව මනුස්සා සන්නිපත්ත්වාො ධාතුයො ‍ගහෙත්වාක සත්තයොජනිකං ථුපමකංසු.

තෙන වුත්තං:

“විපස්සී ජිනවරො වීරො සුමිත්තාරාමම්හි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථරව සො ථූපවරො සත්ත යොජනිකො කතො” ති.

22. තස්ස අපරභාගෙ ඉතො එකතිංසකප්පමත්ථකකෙ සිඛී වෙස්සභූති වෙ බුඩා නිබ්බතතීංසු. සිඛිස්ස භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො අරින්දූමො නාම රාජා හුත්වාී බුඩපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සචිචරං මහාදානං පවත්තෙත්වාි සත්තරතනපති මණ්ඩිතං හත්ථිුරත්තං දත්වාච හත්ථි්ප්පමාණං කත්වා කප්පිය භාණ්ඩමදාසි. සො නං ඉතො එකතිංසක‍ප්පෙ බුඩො භවිස්සතීති ව්යාමකාසි. සිඛිස්ස භගවතො ධාතුයො එකඝනා හුත්වා අඪාසු. සකලජම්බුදීපවාසි‍නො පන මනුස්සා ධාතුයො ගහෙත්වාා තියොජනුබ්බෙධං සත්තරතනමයං හිමගිරිසදිසසොහං ථූපමකංසු.

තෙත වුත්තං:

“සිඛි මුනිවරො බුඩො දුස්සාරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථිව තස්ස ථුපවරො තීණි යොජනමුග්ගතො” ති.

23. තස්ස අපරභාගෙ වෙස්සභූ නාම සත්ථාග උදපාදි. තදා බොධිසත්තො සුදස්සනො නාම රාජා හුත්වාා බුඩ පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සචීවරමහාදානං දත්වා් තස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා ආවාරගුණසම්පන්නො බුඩරත්නෙ චිත්තිකාරපීති බහුලො අහොසි. සොපි නං සත්ථාා ඉතො එකතිංසක‍ප්පෙ බුඩො භවිස්සතීති ව්යා කාසි. වෙස්සභුස්ස පන භගවතො ධාතුයො විකරිංසු.

                                        ථූපවංසො                                             171

තෙත වුත්තං:

“වෙස්සභූ ජිනවරො සත්ථා ඛෙමාරාම්මහි නිබ්බුතො ධාතුවිත්ථානරිකං ආසි තෙසු තෙසු පදෙස්තො” ති

24. තස්ස අපරභාගෙ ඉමස්මිං කප්පෙ වත්ත‍ාරො බුද්ධා නිබ්බත්තිංසු කකුස‍ෙන්ධාඉ කොනාගමනො කස්සපො අම්හාකං භගවාති. කකුසන්ධතස්ස පන භගවතො කාලෙ බොධිසත්තො ඛොමො නාම රාජා හුත්වාධ බුද්ධපමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස සපත්ත චිවරදානඤෙච්ච අඤජනාදි‍භෙසජ්ජානි ච දත්වා් සත්ථුන ධම්ම දෙසනං සුත්වාක පබ්බජි. සොපි නං සත්ථාද ව්යාජකාසි තස්ස පන භගවතො ධාතුයො න විකිරිංසු. සබ්බෙ සන්නිපතිත්වාථ ධාතුයො ගහෙත්වාන ගාවුතුබ්බොදා ථූපමකංසු.

තෙත වුත්තං

“කකුස‍ෙන්ධාා ජිනවරො ඛෙමාරාම්මහි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථෙව තස්ස ථුපවරො ගාවුතං නභමුග්ගතො” ති

25. තස්ස අපරභාගෙ කොනාගමනො නාම සත්ථාො උදපාදි. තදා බොධිසත්තො පබ්බතො නාම රාජා හුත්වා අම්ච්චගණපරිවුතො සත්ථුි සන්තිකං ගන්ත්වාො ධම්මදෙසතං සුත්වාා බුද්ධපමුඛං භික්ඛුසඞ්ඝං නිමන්තෙත්වාත මහාදානං පවත්තෙත්වාව පත්තුණ්ණවීනපට්ටකොසෙය්ය කම්බලදුකුලානි වෙව සුවණ්ණපට්ටකඤ්ච දත්වාා සත්ථුණ සන්තිකෙ පබ්බජි. සොපි නං සත්වා ව්යාටකාසි, තස්ස භගවතො ධාතුයො විකිරිංසු.

තෙත වුත්තං:

“කොනාගමනො සම්බුද්ධො පබ්බතාරාම්මහි නිබ්බුතො ධාතුවිත්ථාමරිකං ආසි තෙසු තෙසු පදෙසතො’ ති.

26. තස්ස අපරභාගෙ කස්සපො නාම සත්ථාත උදපාදි. තදා බොධිසත්තො ජොතිපාලො නාම මාණවො හුත්වා තිණ්ණං වෙදානං පාරගූ භූමියඤෙච්ච අන්තලික්ඛෙ ව

172 ථූපවංසො

පාකටො ඝටීකාරස්ස කුම්බකාරස්ස මිත්තො අහොසි. සො තෙන සද්ධිං සත්ථා රං උපසඞ්කමිත්වාි ධම්ම ‍කථං සුත්වාධ පබ්බජිත්වාත ආරද්ධවිරි‍යො තීණි පිටකානි උග්ගහෙත්වාප වත්තා වත්තසම්පත්තියා බුද්ධසාසනං සොහෙසි සොපි නං සත්ථාෙ ව්යාවකාසි කස්සපස්ස පන සත්ථුනනො ධාතුයො න විකිරිංසු. සකලජම්බුදීපවාසිතො මනුස්සා සන්නිපතිත්වා එකෙකං සුවණ්ණි ට්ඨිකං කොටි අග්ඝනකං රත්තවිචිත්තං බහිරචන්ත්ථංා එකෙකං අඩ්ඪකොටිඅගඝනකං අබ්භන්තරපුරණත්ථංන ම‍නොසිලාය මත්තිකාකිච්චං තෙලෙන උදකකිච්චං කරොන්තො යොජනුබ්බොධං ථුපමකංසු.

තෙත වුත්තං

27. “මහාකස්සපො ජිනො සත්ථා‍ සෙතව්යාායං හි නිබ්බුතො ත‍ෙත්ථ්ව තස්ස ජිනථුපො යොජනුබ්බෙධමුග්ගතො” ති

එත්ථ‍ ච.

දීපඞ්කරො ච කොණ්ඩඤේඤා මඞ්ගලො සුමනො තථා අනොමදස්සී බුද්ධො ච නාරදො පදුමුත්තරො

සුජාතො පියදස්සී ව ධම්මදස්සී නරුත්තමො සිද්ධත්ථිබුද්ධො තිස්සො ව විපස්සී ච සිඛී තථා.

කකුස‍ෙන්ධාබ කස්සපො වෘති සොළසෙතෙ මහෙසයො ථුපප්පමාණමෙතෙසං පාලියංයෙව දස්සිතං

යස්මා තස්මා මයා සාධු තෙ සබ්බෙපි පකාසිතා ථූපා සද්ධා ජනා සාධු තෙ ව‍ෙන්දිය්යාෙථ සාදරං

සෙසානං පන අට්ඨන්නං සුගතානං හිතෙසිනං ධාතු විත්ථාටරිකා ආසුං තෙසු තෙසු පදෙසතොති

සාධුජනමනොපසාදනත්ථාරය කතෙ ථුපවංසෙ විජ්ජමාන ථූපානං බුද්ධානං ථූපකථා වෙව සබ්බෙසං සන්තිකෙ

අභිනීහාරකථා ච සමත්තා. __________

                                               ථූපවංසො                                      173

1. කස්සපස්ස පන භගවතො අපරභාගෙ ඨපෙත්වා ඉමං සම්මා සම්බුද්ධං අඤේඤා බුද් ධො නාම තත්ථිභ, එවං දීපඞ්කරාදිනං චතුවීසතියා බුද්ධානං සන්තිකෙ ලද්ධව්යාා ක‍රණො බොධිසත්තො පාරමියො පුරෙත්වාත වෙස්සන්තරත්තභාවෙ ඨිතො -

“අචෙතනායං පඨවී අවිඤඤාය සුඛං දුඛං සාපි දානබලා මයිහං සත්තක්ඛතතුං පකම්පථා” ති.

එවං මහාපඨවිකම්පනානි පුඤ්ඤානි කත්වාථ ආයුපරියො සානෙ තතො චුතො තුසිතභවනෙ නිබ්බත්ති. තත්ථව අඤෙඤ දෙවෙ දසහි ඨානෙහි අධිගණ්හිත්වාි යාවතායුකං දිබ්බසම්පත්තිං අනුභව‍න්නො මනුස්සගණනාය සත්තහි දිවසෙහි ආයුක්ඛයං පාපුණිස්සතීති වත්ථා්නි කිලිස්සන්ති. මාලා මිලායන්ති. කචේඡහි සෙදා මුච්චන්ති, කායෙවෙව දුබ්බණ්ණියං ඔක්කමති, දෙවො දෙවාසනෙ නාභිරමතීති ඉමෙසු පඤ්චසු පුබ්බනිමිත්තෙසු උප්පන්නෙසු තානි දිස්වා සුඤ්ඤා වත නො සග්ගා භවිස්සන්තීති සංවෙගජාතාහි දෙවතාභි මහාසත්තසස් පාරමිනං පුරිතභාවං ඤත්වාස ඉමස්මිං ‍ඉදානි අඤ්ඤං දෙවලොකං අනුපගන්ත්වාත. මනුස්සලොකෙ උප්පජ්ජිත්වාස බුද්ධභාවං පත්තෙ පුඤ්ඤානි කත්වාන චුත චුතා දෙවලොකං පුරෙස්සන්තීති චින්තෙත්වාව -

2. “යතොහං තුසිතෙ කායෙ සන්තුසිතො නාමහං තදා දසදහස්සී සමාගනත්වාො යාවන්ති අඤ්ජලී මමං

කාලො යං තෙ මහාවීර උප්පජ්ජ මාතුකුච්ජියං සදෙවකං තාරයන්තො බුජ්ඣස්සු අමතං පදන්ති”

එවං බුද්ධභාවත්ථාබය ආයාචිතො කාලං දීපං දෙසං කුලං ජනෙත්තියා ආයුප්පමාණන්ති ඉමානි පඤ්ච මහා විලොකනාති විලොකෙත්වාං කතසන්නිට්ඨානො තතො චුතො සක්යාරාජකුලෙ පටිසන්ධිංං ගහෙත්වාච තත්ථ මහාසම්පත්තියා පරිහරියමානො අනුක්කමෙන භද්දං යොබ්බනං අනුපාපුණිත්වා

174 ථූපවංසො

තිණ්ණං උතූනං අනුච්ඡවිකෙසු තීසු පාසාදෙසු දෙවලොක සිරිං විය රජ්ජසිරිං අනුභවමානො උය්යා නකිළාය ගමන සමයෙ අනුක්කමෙන ජීණ්ණව්යා ධිමතසංඛාතෙ තයො දෙවදුතෙ දිස්වා සංජාතසංවෙගො නිවත්තිත්වාන චතු‍ෙත්ථද වාරෙ පබ්බජිතං දිස්වා සාධු පබ්බජ්ජාති පබ්බජ්ජාය රුචිං උප්පාදෙත්වාා උය්යාෙනං ගන්ත්වාබ තත්ථස දිවසං ඛෙපෙත්වාජ මඞ්ගලපොක්ඛරණිතීරෙ නිසින්නො කප්පකවෙසං ගහෙත්වා ආගතෙන විස්සකම්මදෙවපුත්තනෙ අලඞ්කත පටියත්තො රාහුලකුමාරස්ස ජාතසාසනං සුත්වා් පුත්තසිනෙහස්ස බලවහාවං ඤත්වාජ යාව ඉමං බන්ධ නං නවඩ්ඪති, තාවදෙව තං ජින්දිවස්සාමීති චින්තෙත්වාං සායං නගරං පවිසන්තො

3. “නිබ්බුතා නුන සා මාතා නිබ්බුතො නූන සො පිතා නිබ්බුතා නූන සා නාරී යස්සායං ඊදිසො පතී” ති.

කිසාගොතමියා නාම පිතුච්ඡාධිතාය හාසිතං ඉමං ගාථං සුත්වාත අහං ඉමාය නිබ්බුතපදං සාචිතොති ගීවතො සත්සහස්සග්ඝනකං මුත්තාහාරං ඔමුඤචිත්වාු තස්සා පෙසෙත්වා් අත්තනො භවනං පවිසිත්වාම සිරිසයනෙ නිපන් නො නිද්දා වසගතානං නාටකානං විප්පකාරං දිස්වා නිබ්බින්නහදයො ඡන්නං උට්ඨාපෙත්වා සන්ථිකං ආහරාපෙත්වාඤ තං ආරුය්හ ඡන්නසහායො දසසහස්සචක්කවාළදෙවනාහි කතපරිවාරො මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛමිත්වාෙ තෙනෙව රත්තාවසෙසෙන තීණි රජ්ජානි අතීක්කම්ම අනොමාය නදියා පරතීරං පත්වාත අස්සපිඨිතො ඔරුය්හ මුත්තාරාසිසදිසෙ වාලිකාපුලිනෙ ඨත්වාා ඡන්න, ත්වං් මයිහං ආභරණානි චෙව කන්ථසකඤව ආදාය ගච්ඡාති. ආභරණානි ව කන්ථ්කඤච පටිච්ඡාපෙත්වාස දක්ඛිණ හ‍ෙත්ථආන මඞ්ගලඛග්ගමාදාය වා මහන්තෙන මොලියා සඩිං චූළං ජින්දිිත්වාෙ සවෙ අහං බු‍ද්ධො භවිස්සාමි ආකාසෙ තිට්ඨතු නො චෙ භුමියං පත්තුති ආකාසෙ ඛිපි. චුළාමණි බන්ධං‍ යොජනප්පමාණං ඨානං ගන්ත්වා ආකාසෙ අට්ඨාසි. අථ සක්කො දෙවරාජා යොජකෙන රත්නවඩ්ගොටකෙන පටිග්ගහෙසි.

                                         ථූපවංසො                                          175

යථාහ.

4. “ඡෙත්වා න මොලිං වරගන්ධ වාසිතං වෙහාසයං උක්ඛිපි සක්ය‍පුඞ්ගවො සහස්සනෙත්තො සිරසා පටිග්ගහි සුවණ්ණවඞ්ගොටවරෙන වාසවො” ති.

පටිග්ගහෙත්වාව ච පන දෙවලොකං නෙත්වා් සුනෙරු මුද්ධනි නියොජනප්පමාණං ඉන්දානීලමණිමයං චුළාමණි චෙතියං නාම අකාසි අථ කස්සපබුද්ධකාලෙ පො‍රාණ සහායකො ඝටීකාරමහාබ්රයහ්මා එකං බුද්ධන්තරං විනාවාස භාවප්පතෙතන මිත්තභාවෙන චින්තෙසි. අජ්ජ මෙ සහායකො මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛන්තො සමණපරික්ඛාරමස්ස ගහෙත්වාඅ ගච්ඡාමිති -

“තිචීවරඤච පත්තො ච වාසී සුචි ච බන්‍ධනං පරිස්සාවන්තෙ අට්ඨෙතෙ යුත්තයොගස්ස භික්ඛු‍තො” ති.

ඉමෙ සමණපරික්ඛාරෙ ආහරිත්වාත අදාසි. මහාපුරිසො අරහඩජං නිවාසෙත්වාක උත්තමං පබ්බජ්ජාවෙසං ගණහිත්වා සාටකයුගලං ආකාසෙ ඛිපි. තං බ්රතහ්මා පටිග්ගහෙත්වාා බ්රිහ්ම‍ලොකෙ වාදසයොජනිකං සබ්බරත්තමයං දුස්ස වෙතියමකාසි.

කිලෙසෙ අප්පහීණෙපි මහාසත්තස්ස තංඛණෙ යස්සානුභාවතො එවං දුස්සවුළා හි පුජිතා.

තස්මා තස්සං මහාබොධිසත්තානං පටිපත්තියං න කරෙය්ය් මහුස්සාහං කො හි නාම බුධො ජ‍නො” ති.

චූළාමණිදුස්සථුපද්වයකථා. ______

1. බොධිසත්තො පබ්බජිත්වාා අනුක්කමෙන රාජගහං ගන්ත්වාආ තත්ථද පිණ්ඩාය චරිත්වා් පණ්ඩවපබ්බතපබ්භාරෙ නිසින්නො මගධරාජෙන රජ්ජෙන නිමන්තියමානො තං 176 ථූපවංසො

පටික්ඛිපිත්වා සබ්බඤඤැතං පත්වා තස්ස විජිතං ආගමනත්ථාරය තෙන ගහිතපටිඤෙඤා ආළාරං උද්දකච් උපසංකමිත්වාා තෙසං සනතිකෙ අධිගතවිසෙසෙන අපරිතුට්ඨො ඡබ්බස්සානි මහාපධානං පදහිත්වාි විසාඛපුණ්ණමදිවසෙ සෙනානි නිගමෙ සුජාතාය දින්නපායාසං පරිභූඤ්ජිත්වාව නෙරංජරාය නදියා සුවණ්ණපාතිං පවාහෙත්වාත නෙරංජරාය තීරෙ මහාවනසණ්ඩෙ නානා සමාපත්තීහි දිවාභාගං වීතිනාමෙත්වාහ සායණ්හසමයෙ සොත්ථිායෙන දින්නං තිණමුට්ඨිං ගහෙත්වාත කාළෙන නාග රාජෙන අභිත්ථුතතගුණෙ බොධිමණ්ඩං ආරුයිහ තිණානි සන්ථ‍රිත්වාජ න තාවිමං පල්ලඞ්කං හින්දිතස්සාමි යාව මෙ අනුපාදා ආසවෙහි චිත්තං විමුච්චිස්සතීති පටිඤ්ඤං කත්වාි පාචිනදිසා භිමුඛො නිසීදිත්වාව සුරියෙ අතත්ථ්මිතෙයෙව මාරබලා විධමෙත්වාා පඨමයාමෙ පුබ්බෙනිවාසඤාණං, මජ්ඣිමයාමෙ චූතුපපාතඤාණං පත්වාත පච්ජිමයාමාවසානෙ දසබලවතු වෙසාරජ්ජාදි සබ්බගුණපතිමණ්ඩිතං සබ්බඤ්ඤැතඤාණ පටිවිජ්ඣිත්වාන සත්ත සත්තාහං බොධිසමීපෙයෙව වීතිනා මෙත්වාඤ අට්ඨමෙ සත්තාහෙ අජපාල නිග්රො ධමුලෙ නිසින්‍ නො ධම්ම ගම්භීරතා පච්චවෙක්ඛතෙන අප්පොසසුක්කතං ආප්ජජමානො දසසහස්සී මහාබ්රඤහ්මපරිවාරෙන සහම්පති මහාබ්රආහ්මුනා ආයාචිතධම්මදෙසනො බුද්ධවක්ඛුනා ලොකං ඔලොකෙන්තො බ්රරහ්මුතො අජෙඣසනං ආදාය කස්ස නු ඛො පඨමං ධම්මං දෙසෙය්යරන්ති ඔලොකෙන්තො ආළාරුද්දකානං කාලක්ත හාවං ඤත්වා පඤ්චවග්ගියානං භික්ඛුනං බහු පකාරතං අනුස්ස රිත්වාත උට්ඨායාසනා කාසිපුරං ගච්ඡන්තො අන්තරාමග්ගෙ උපකෙන සද්ධිං මන්තෙත්වාා ආසළහිපුණ්ණමදිවසෙ ඉසිපතනෙ මිගදායෙ පච්චග්ගියානං භික්ඛුනං වසනට්ඨානා පත්වාප තෙ අතනුච්ඡවිකෙන ආවුසො වාදෙන සමුදාච‍ර‍න්තෙ සඤ්ඤාපෙත්වා් ධම්මවක්කප්පව‍ත්තෙන්තො අඤ්ඤකොණ්ඩඤ්ඤ ‍ෙත්ථනරපමුඛෙ අට්ඨාරස කොටියො අමතපානං පායෙසි. තතො පට්ඨෘය පඤ්චචත්තාලීසසංචච්ඡරානි ඨත්වා‍ චතුරාසි නිධම්මක්ඛන්ධ.සහස්සානි දෙසෙත්වාෙ ගණනපථමතීතෙ ස‍ත්තෙ

                                        ථූපවංසො                                             177

භවකන්තාරතොසන්තාරෙත්වා සබ්බබුද්ධාකිච්චානි නිට්ඨපෙත්වා කුසිනාරායං උපවත්තනෙ මල්ලානං සාලවනෙ යමකසාලා නමන්තරෙ උත්තරසීසකං පඤ්ඤ‍ත්තෙ මඤ්චකෙ විසාඛා පුණ්ණ මදිවසො දක්ඛිණෙන පස්සෙන සතො සම්පජානො අනුට්ඨානසෙය්යාපය නිපජ්ජි. තදා කිර භගවතො පුජාය යමකසාලා සබ්බපාලිථුල්ලා මුලතො පට්ඨාය යාව අග්ගා එකච්ඡන්තා අහෙසුං. න කෙවලඤච යමකසාලායෙව සබ්බෙපි රුක්ඛසාඛා සබ්බපාලිථුල්ලාව අහෙසුං

න කෙචලඤ්ච තස්මිංයෙව උය්යාපනෙ සකලෙපි දස සහස්සචක්කවාළෙ ඵලුපගරුක්ඛා ඵලං ගණහිංසු. සබ්බ රුක්ඛානං බ‍ෙන්ධෙසු බන්ධංපදුමාති. වල්ලීසු වල්ලිපදුමානි ආකාසෙ උල්ලොකපදුමානි පඨවිතලං හින්දිඵත්වා් දණ්ඩක පදුමානි පුප්ථිංසු. සබ්බො මහාසමු‍ද්දො පඤ්චවණ්ණපදුම සඤ්ඡන්තො අහොසි නියොජනසහස්සවිත්ථමතො පන හිමවා ඝනබද්ධමොරපිඤජකලාපො විය නිරන්තරං මාලාදාමගවක්ඛි තො විය සුට්ඨු පීළෙත්වාක ආබද්ධපුප්ඵවටංසකො විය සුපුරිත පුප්ඵවඩ්ගොටකං විය ව අතිරමණියො අහොසි. යමකසාලා භූම්මදෙවතාහි සඤ්චාලිතක්ඛන්ධොවිටපා තථාගතසරීරස්ස උපරි පුප්ඵාති විකිරන්ති දිබ්බානිපි මන්දා‍රවපුප්ඵානි අන්තලික්ඛා පතන්ති. තානි හොත්ති සුවණ්ණවණ්ණානි පණ්ණචඡත්තප්පමාණානි, මහාතුම්බමත්තං රෙණුං ගණ්හන්ති. න කෙවලඤච මන්දානරවපුප්ඵානෙව අඤ්ඤානිපි සබ්බානි පාරිච්ඡත්තකපුප්ඵාදීනි සුවණ්ණඞගොටකානි රජතව‍ඞගො ටකානි ච පුරෙත්වා් පුරෙත්වාණ තිදස්පුරෙපි බ්රොහ්මලොකෙපි ඨිතාහි දෙවතාහි පවිද්ධානි අන්තරා අවිප්පකිණ්ණතස්ස සරිරමෙව ඔකිරන්ති, දබ්බානිපි චන්දරවුණ්ණානි අන්තලික්ඛා පතන්ති තථාගතස්ස සරීරෙ ඔකිරන්ති, න කෙවලඤච දෙව තානංයෙව නාගසුපණ්ණමනුස්සානම්පි උපකප්පචන්දීන වුණ්ණානෙව කාළානුසාරීතගරලොහිත චන්දසනාදිසප්පගන්ධ‍ ජාතචුණ්ණානි හරිතාල අඤ්ජනසුවණ්ණරජතවුණ්ණානි සබ්බ.

178 ථූපවංසො

ගන්ධ වාසවිකතියො සුවණ්ණරජතාදිසමුග්ගෙ පුරෙත්වාග වක්ක වාලෙ මුඛවට්ටිආදිසු ඨිතාහි දෙවතාහි පවිද්ධා අන්තරා අවිප්පකිරිත්වාර තථාගතස්සෙව සරීරං ඔකිරන්ති දිබ්බානිපි තුරියානි අන්තලික්ඛෙ වජ්ජන්ති. න කෙවලඤ්ච තානියෙව සබ්බානිපි තන්නිබද්ධචම්මපරියොනද්ධසුසිරාදිභෙදානි දස සහස්සවක්කවාළෙ දෙවනාගසුපණ්ණමනුස්සානා තුරියානි එකවක්කවාළෙ දෙවනාගසුපණ්ණමනුස්සානා තුරියානි එකවක්කවාළෙ සන්නිපතිත්වාම අන්තලික්ඛෙ වජ්ජන්ති.

3. වරවාරණදෙවතා කිර නාමෙකා දීඝායුකා දෙවතා මහාපුරි‍සො මනුස්සපථෙ නිබ්බත්තිත්වාෙ බුද්ධො භවිස්සතීති සුත්වා‍ පටිසන්ධිෙදිවසෙ ගණ්හිත්වා ගමිස්සාමාති මාලා ග‍ෙන්ථ්තුං ආරභිංසු තා ගන්ථ්මානාව මහාපුරිසෙ මාතුකුච්ජියං නිබ්බත්තෙ තුම්හෙ කස්ස ගන්ථාතති වුත්තා න තාව නිට්ඨාති කුච්ජිතො නික්ඛමනදිවසෙ ගහෙත්වා ගමිස්සාමාති ආහංසු. පුන නික්ඛන්තොති සුත්වාජ මහාභිනික්ඛමනදිවසෙ ගමිස්සාමාති. මහාභිනික්ඛමනං නික්ඛන්තොති සුත්වාන අභිස‍ම්බොධිදිවසෙ ගමිස්සාමාති. අජ්ජ අභිසම්බුද්ධොති සුත්වාස ධම්මචක්කප්ප වත්තන දිවසෙ ගමිස්සාමාති, ධම්මචක්කං පවත්තයීති සුත්වාස යමකපාටිහාරිය දිවසෙ ගමිස්සාමාති, අජ්ජ යමකපාටිහාරියං කරීති සුත්වාස දෙවොරොහණ දිවසෙ ගමිස්සාමාති, අජ්ජ දෙවොරොහණං කරීති සුත්වාත ආයුසංඛාරොස්සජ්ජතෙ ගමිස්සා මාති, ආයුසංඛාරං ඔස්සජිති සුත්වා් න තාව නිට්ඨාති පරි නිබ්බානදිවසෙ ගමිස්සාමාති, අජ්ජ භගවා යමකසාලාන මන්ත‍රෙ දක්ඛිණෙන පස්සෙන සතො සම්පජානො සීහ සෙය්යංර උගගතො බලවපච්චුසසමයෙ පරිනිබ්බායිස්සති. තුම්හෙ කස්ස ගන්ථුථාති වුත්තා පන කන්නාමෙතං අජ්ජෙව මාතුකුච්ජියං පටිසන්ධිංු ගණ්හි. අජ්ජෙව කුච්ජිතො නික්ඛන්‍ තො අජ්ජේව ධම්මචක්කං පවත්තයි, අ‍ජ්ජෙව යමකපාටිහාරියං අකාසි. අජ්ජෙව දෙවලොකා ඔතිණ්ණො. අජ්ජෙව ආයුසංඛාරං ඔස්සජි, අජ්ජේව කිර පරිනිබ්බුතො තනු නාම දුතියදිවසෙ යාගුපානකාලමත්තම්පි ඨාතබ්බං අස්ස දසපාරමියො පුරෙත්වාය බුද්ධත්තං පත්තස්ස නාම අනනුච්ඡවිකන්ති අපරිනිට්ඨිතාව

                                      ථූපවංසො                                           179

මාලායො ගහෙත්වා ආගම්ම අන්තො වක්කවාළෙ ඔකාසං අලභමානා චක්කවාළමුඛවට්ටියං ලහිත්වාම ආධාවන්තියො හ‍ෙත්ථ්න හත්ථං ගීවාය ගහෙත්වාම තීණි රතනානි ආරබ්භ වත්තිංසමහාපුරිසලක්ඛණාති ඡබ්බණ්ණරංසියො දසපාරමියො අද්ධච්ඡට්ඨානි ජාතකසතානි චුද්දස බුද්ධඤාණානි ආරබ්බ ගායිත්වාඡ තස්ස තස්ස අවසානෙ සහාය හෙ සහාය හෙති වදන්ති, ඉදමෙතං පටිච්ච චුත්තං දිබ්බානිපි සංගීතානි අන්තලික්ඛෙ වත්තන්තීති.

4. භගවා පන එවං මහතියා පූජාය වත්තමානාය පඨමයාමෙ මල්ලානං ධම්මං දෙසෙයි. මජ්ඣිමයාමෙ සුභද්දස්ස ධම්මං දෙසෙත්වා් තං මග්ගඵලෙ පතිට්ඨාපෙසි. පච්ජිමයාමෙ භික්ඛු ඔවදිත්වා් බලවපච්චුස සමයෙ මහාපඨවිං කම්පෙන්තො අනුපාදිසෙසාය නිබ්බානධාතුයා පරිනිබ්බායි. පරිනිබ්බුතෙ පන භගවති ලොකනාථෙ ආනන්‍බාෙන්ථලරො මල්ලරාජාතං තං පවත්තිං ආරොවෙසි. තෙ සුත්වාාව ගන්ධදමාලං සබ්බවතාලා වචරං පඤච ච දුස්සයුගසතානි ආදාය ගන්ත්වාන භගවතො සරීරං නච්චෙහි ගීතෙහි වාදිතෙහි මාලෙහි ග‍ෙන්ධාහි සක්කරොන්තා ගරුකරොන්තා මානෙන්තා පූජෙන්තා චෙලවිතානාති කරොන්තා මණ්ඩලමාලානි පටියාදෙන්තා එවං තං දිවසං වීතිනාමෙසුං.

5. අථ දෙවතානඤ්ච කොසිනාරකානං මල්ලානඤ්ච එතදහොසි. අතිවිකාලො ඛො අජ්ජ භගවතො සරීරං ඣාපෙතුං ‍ස්වෙදානි භගවතො සරීරං ඣාපෙස්සාමාති. තථා දුතියම්පි දිවසං වීතිනාමෙසුං. තථා තතියං චතුත්ථංල පඤ්චමං ඡට්ඨමපි දිවසං විතිනාමෙසුං. සත්තමෙ දිවසෙ දෙවතා ච කොසිනාරකා මල්ලා ච භගවතො සරීරං දිබ්බෙහි මානුස කෙහි ව නච්චෙහි ගීතෙහි වාදිතෙහි මාලෙහි ග‍ෙන්ධ හි සක්කරොන්තො ගරුකරොන්තො පුජෙ‍න්තො නගර‍මජෙඣන නීහරිත්වාො යත්ථත මකුටබන්ධතනං නාම මල්ලානං චෙතියං තත්ථඣ නික්ඛිපිංසු.

180 ථූපවංසො

6. තෙන ඛො පන සමයෙන කුසිනාරා යාව සන්ධිපසමල සංකටීරා ජණ්ණුමත්තෙන ඔධිනා මන්දාමරවපු‍ප්ථෙන සන්ථසතා හොති. අථ ඛො කොසිනාරකා මල්ලා භගවතො සරීරං චක්කවත්තිස්ස සරීරං විය අහතෙන ව‍ෙත්ථ්න වෙඨෙසුං. අහතෙන ව‍ෙත්ථ න වෙඨෙත්වාඛ විහතෙන කප්පාසෙන වෙඨෙසුං විහතෙන කප්පාසෙන වෙඨෙත්වා අහතෙන ව‍ෙත්ථ න වඨෙසුං එතෙනෙව නයෙන පඤ්චහි යුගසතෙහි වෙඨෙත්වා‍ ආයසාය තෙලදොණියා පක්ඛිපිත්වාග අඤ්ඤීස්සා ආයසාය දොණියා පටිකුජ්ජෙත්වාි සබ්බගන්ධා්නං චිත්කං කරිත්වාා භගවතො සරීරං චීතකං ආරොපෙසුං. තෙන ඛො පන සමයෙන ආයස්මා මහාකස්සපො පාවාය කුසිනාරං අද්ධානමග්ගපටිපන්‍ නො හොති මහතා භික්ඛුසඞ්ඝෙන සද්ධිං පඤ්චමත්තෙහි භික්ඛු සතෙහි. තෙන ඛො පන සමයෙන ථෙරෙ චිත්තං පසාදෙත්වාහ සග්ගෙ නිබ්බත්තා දෙවතා තස්මිං සමාගමෙ ථෙරං අදිස්වා කුහින්නුඛො අම්හාකං කුලුපගථෙරොති ආවජ්ජන්තා අන්තරාමග්ගපටිපන්නං දිස්වා අමාහාකං කුලුපගථෙරෙ අවන්දිගතෙ චිතකො මා පජ්ජලිත්ථාදති අධිට්ඨහිංසු අථ ඛො චත්තාරො මල්ලපාමොක්ඛා සීසං නහාතා අහතානි වත්ථාිනි නිවත්ථාල වීසංරතනසතිකං චන්දපනචිතකං ආලිම්පෙස්සාමාති අට්ඨපි සොළසපි ද්වත්තිංසාපි ජනා හුත්වාං යමකඋක්කායො ගහෙත්වාං තාලව‍ණ්ටෙහි විජන්තා භස්තානි ධමන්තා න සක්කොන්තියෙව අග්ගිං ගාහාපෙතුං.

7. අථ ඛො කොසිනාරකා මල්ලා චිත්කස්ස අපජ්ජලන කාරණං ආයස්මන්තං අනුරුද්ධං පුචජිත්වාල දෙවතානං ආධිප්පායං සුත්වාධ මහකස්සපො කිර හො පඤ්චහි භික්ඛුස තෙහි සද්ධිං දසබලස්ස පාදෙ වන්දිසස්සාමිති ආගච්ඡති. තස්මිං කිර අනාගතෙ චිතකො න පජ්ජලති, කීදිසො භො සො භික්ඛු කාළො ඔදාතො දීඝො රස්සො එවරුපෙ නාම භො හික්ඛුමහි ඨිතෙ කිං දසබලස්ස පරිනිබ්බානං නාමාති. කෙචි ගන්ධිමාලාදි හත්ථාල පටිපථං ගච්ජිංසු. කෙචි වීථියො විචිත්තා කත්වාද ආගමනමග්ගං ඔලොකයමාතා අට්ඨංසු.

                                         ථූපවංසො                                            181

8. අථ ඛො ආයස්මා මහාකස්සපො යෙන කුසිනාරා මකුටබන්ධ නං නාම මල්ලානං වෙතියං යෙන භගවතො චිත්කො තෙනුපසංකමිත්වාු උපසංකමිත්වා එකංසං චීවරං කත්වාක තික්ඛන්තුං චිතකං පදක්ඛිණං කත්වා ආවජ්ජන්තොව සල්ලක්ඛෙසි ඉමස්මිං ඨානෙ පාදාති. තතො පාදසමීපෙ ඨත්වාන අභිඤ්ඤාපාදකං චතුත්ථ ජ්ඣානං සමාපජ්ජිත්වාම වුට්ඨාය අරස හස්සපතිමණ්ඩිතා දසබලස්ස පාදා සද්ධිං කප්පාසපටලෙහි පඤ්චදුස්සයුගසතානි සුවණ්ණදොණිං චන්ද නචිතකඤ්ච දේවධා කත්වාඨ මයිහං උත්තමඞ්ගෙ සිරසි පතිට්ඨහන්තුති අධිට්ඨාසි. සහ අධිට්ඨාන චිත්තෙන තානි දුස්සයුගාදීනි දේවධා කත්වාි වලාහකන්තරා පුණ්ණව‍ෙන්දාා විය පාදා නික්ඛමිංසු ථෙරො විකසිතරත්තපදුමසදිසෙ හ‍ෙත්ථ‍ පසාරෙත්වාව සුවණ්ණවණ්ණෙ සත්ථුව පාදෙ යාව ගොප්ඵකා බාළහං ගහෙත්වා අත්ත‍නො සිරවරෙ පතිට්ඨාපෙසි. මහාජ‍නො තං අච්ඡරියං දිස්වා එකප්පහාරෙනෙව මහානාදං නදි ගන්ධොමාලාදීහි පුජෙත්වාථ යථාරුචිං වන්දි එවං පන ථෙරෙන ච මහාජන්නෙ ව තෙහි ච පඤ්චහි භික්ඛුසතෙහි වන්දිනතමත්තෙ ථෙරස්ස හත්ථ තො මුඤ්චිත්වා් අලත්තකචණ්ණානි භගවතො පාදතලානි දාරුආදිසු කිඤචි අවාලෙත්වාථව යථාට්ඨාතෙ පතිට්ඨහිංසු භගවතො පාදෙසු නික්ඛමන්තෙසු වා පවිසන්තෙසු වා කප්පාසඅංසු වා දස. තන්තු වා තෙලබින්දුම වා දාරුඛණ්ඩං වා ඨානාවලිතං දස. තන්තු වා තෙලබින්දුත වා දාරුඛණ්ඩං වා ඨානාවලිතං නාම නාහොසි. සබ්බං යථාට්ඨානෙ ඨිතමෙව අහොසි. උට්ඨහිත්වාා පන අත්ථංතගතෙ ච‍ෙන්ද විය සුරියෙ විය ච තථාගතස්ස පාදෙසු අන්තරහිතෙසු මහාජනො මහාකන්දිනතං කන්දිෙ. පරිනිබ්බුත කාලතො අධිකතරං කාරුඤ්ඤං අහොසි. අථ ඛො දෙවතානු භාවෙන පනෙස චිතකො සමන්තතො එකප්පහාරෙනෙව පජ්ජලි ඣායමානස්ස භගවතො සරීරස්ස ඡවිවම්මසංසා දීනං නෙව ඡාරිකාමත්තම්පි අන්තමසො පඤ්ඤායිත්ථි න මසි, සුමනමකුලසදිසා සුවණ්ණසදිසා ච ධාතුයො අවසිස්සිංසු.

9. දීඝායුකබුද්දානං හි සරීරං සුවණ්ණක්ඛන්ධෙසදිසං එකඝනමෙව හොති. භගවා පන අහං නවිරං ඨත්වාව පරිනිබ්බා සාමි මයිහං සාසනං න තාව සබ්බත්ථද විත්ථාඅරිතං තස්මා

182 ථූපවංසො

පරිනිබ්බුතස්සපි මෙ සාසපමත්තමපි ධාතුං ගහෙත්වා අත්තනො අත්තනො වසනට්ඨානෙ චෙතියං කත්වාප පරි චරන්තො මහාජනො සග්ගපරායතො හොතීති ධාතුනං විකිරණං අධිට්ඨාසි කති පනස්ස ධාතුයො විප්පකිණ්ණා කති න විප්පකිණ්ණාති. වත‍ස්සො දාඨා වෙ අක්ඛකා උණහීසන්තී ඉමා සත්තධාතුයො න විප්පකිණ්ණා. සෙසා විප්පකිරිංසු. නත්ථා සබ්බබුද්දකා ධාතු සාසපබීජමත්තා අහොසි. මහාධාතු මජ්ඣෙ භින්නතණ්ඩුලමත්තා, අතිමහතී මජ්ඣෙ භින්නමුග්ග බීජමත්තා අහොසි. ද‍ඩ්ඪෙ ඛො පන භගවතො සරීරෙ ආකාසතො අග්ගබාහුමත්තාපි ජඩ්ඝත්තාපි තාලක්ඛන්ධග මත්තාපි උදකධාරා පතිත්වා චිතකං නිබ්බාපෙසි. න කෙවලං ආකාසතොයෙව පරිවාරෙත්වා ඨිතසාලරුක්ඛානම්පි සාඛන්තර විටපන්තරෙහි උදකධාරා නික්ඛමිත්වාත නිබ්බාපෙසුං භගවතො චිතකො මහන්තො, සමන්තා පඨවිං හින්දිනත්වා තඞ්ගලසීස මත්තා උදකවට්ටි එළිකවටංසකසදිසා ගන්ත්වාන චිතකමෙව ගණ්හි, මල්ලරාජා නො ච සුවණ්ණඝටෙ රජතඝටෙ ව පුරෙත්වාප ආගතනානාග‍ෙන්ධරදකෙන සුවණ්ණරජතමයෙහි අඪදන්තකෙහි විකිරිත්වාග චන්දභතචිතකං නිබ්බාපෙසුං.

10. තත්ථත චිතකෙ ඣායමානෙ පරිවාරෙත්වාො ඨිතසාල රුක්ඛානං සාඛන්තරෙහි විටපන්තරෙහි පත්තන්තරෙහි ච ජාලෙ උග්ගච්ඡන්තෙ පත්තං වා සාඛා වා දඩ්ඪා නාම තත්ථිහ. කිපිල්ලිකාපි මක්කටකාපි පාණකාපි ජාලානං අන්තරෙනෙව විචරන්ති ආකාසතො පතිතඋදකධාරාසුපි සාලරුක්ඛෙහි නික්ඛන්තඋදකධාරාසුපි පඨවිං හින්දිසත්වාප නික්ඛන්තඋදක ධාරාසුපි ධම්මතාව පමාණං. එවං චිතකං නිබ්බාපෙත්වාප ‍පන මල්ලරාජානො සන්ථා ගාරෙ චතුජාතිගන්ධත පරිභණ්ඩං කාරෙත්වාන ලාජපඤ්චමානි පුප්ඵාතී විකිරිත්වාච උපරි වෙල විතානං බන්ධා්පෙත්වා් සුවණ්ණතාරකාහි ඛවෙත්වාව තත්ථා ගන්ධලදාම මාලාදාමරත්තදාමානි ඔල‍ම්බෙත්වාා සන්ථාවගා‍රතො යාව මකුටබන්ධදනසඞ්ඛාතා සීසප්පසාධනමඞ්ගලසාලා තාව උභොහි පස්සෙහි සාණිකිලඤ්ජ පරිකෙඛපං කාරෙත්වාල උපරි චෙලවිතානං බන්ධාජපෙත්වාය සුවණ්ණතාරකාහි ඛවෙත්වාං

                                          ථූපවංසො                                         183

තත්ථා පි ගන්ධ දාමමාලාදාමරතනදාමානි ඔල‍ම්බෙත්වා මණි දණ්ඩෙහි පඤ්චවණ්ණධජෙ උස්සාපෙත්වා සමන්තා ධජපතාකා පරික්ඛිපිත්වා සිත්තසම්මඪාසු වීථීසු කදලියො පුණ්ණඝටෙ ච ඨපෙත්වාප දණ්ඩදීපිකා ජාලෙත්වාම අලඞ්ක තහත්ථි්ක්ඛ‍ෙන්ධව සහධාතුහි සුවණ්ණදොණිං ඨපෙත්වා මාල ගන්ධාඪදීහි පූජෙත්වා් සාධුකීළං කීළන්තා අ‍න්තොනගරං පවෙසෙත්වා සන්ථානගාරෙ සමභමයපල්ලංකෙ ඨපෙත්වාස උපරි සෙතච්ඡත්තං ධාරයිත්වා සත්තීහ‍ෙත්ථමහි පුරිසෙහි පරික්ඛිපා පෙත්වාඡ හත්ථි කුම්භෙන කුම්භා පහරන්තෙහි පරික්ඛිපාපෙත්වාල තතො අස්සෙහි ගීවාය ගීවං පහරන්තෙහි තතො රථෙහි ආණිකොටියා ආණිකොටිං පහරන්තෙහි තෙසං පරියන්තෙ කොටියා කොටිං පහරමානෙහි ධනුහි පරික්ඛිපාපෙසුං. ඉති සමන්තා යොජනප්පමාණං ඨානං සන්තාභගවච්ඡතං විය කත්වාස ආරක්ඛං සංවිදහංසු. කස්මා පතෙතෙ එවමකංසුති. ඉතො පුරිමෙසු වීසු සත්තාහෙසු තෙ හික්ඛුසඞ්ඝස්ස ඨානනිස‍ජ්ජො කාසං කරොන්තා ඛාදනීයභොජනීයං සංවිදහන්තා සාධු කිළාය ඔකාසං න ලහිංසු තතො තෙසං අහොසි ඉමං සත්තාහං සාධුකීළං කීළිස්සාම ඨානං ඛො පනෙතං විජ්ජති යං අම්හාකං පමත්තභාවං ඤත්වාං කොචිදෙව ආගන්ත්වාං ධාතුයො ගණ්හෙය්යත තස්මා ආරක්ඛං ඨපෙත්වාා කිළිස්සාමාති. තෙත තෙ එව මකංසු.

11. අථ ඛො අ‍ස්සොසි ඛො රාජා මාගධො අජාතසත්තු භගවා කිර කුසිනාරායං පරිනිබ්බුතොති. කථං අස්සොසි. පඨමමෙවස්ස අමච්චා සුත්වාු චින්තයිංසු. සත්ථා නාම පරිනිබ්බුතො න සො සක්කා පුන ආහරිතුං පොථුජ්ජ නිකසඩාය පත අම්හාකං රඤ්ඤා සදිසො නත්ථිබ සවෙ එස ඉමනාව නියාමෙන සුණිස්සති හදයමස්ස එළිස්සති, රාජා ඛො පනම්හෙගි අනුරක්ඛිතබ්බොති. තෙ තිස්සො සුවණ්ණ දොණියො ආහරිත්වාප චතුමධුරෙනස්ස පුරෙත්වා රඤෙඤා සන්තිකං ගන්ත්වාආ එතදවොචුං. දෙව, අම්හෙහි සුපිනකො දිඪො තස්ස පටිඝාතත්ථං තුම්හෙහි දුකූලපට්ටං නිවාසෙත්වාද

184 ථූපවංසො

යථා නාසාපුටමත්තං පඤ්ඤායති. එවං චතුමධුරදොණියං නිපජ්ජිතුං වට්ටතීති. රාජා අත්ථ චරකානං වචනං සුත්වාි එවං හොතු තාතාති සම්පටිච්ජිත්වාත තථා අකාසි. අථෙකො අමච්චො අලඞ්කාරං ඔමුඤචිත්වාත කෙසෙ පරිකිරිය යාය දිසාය සත්ථා පරිනිබ්බුතො තදිභිමුඛො හුත්වාි අජලිම්පග්ගය්හ රාජානං ආහ දෙව මරණතො මුචනකසත්තො නාම නත්ථි අම්හාකං ආයුවඩකො චෙතියඪානං පුඤ්ඤක්ඛෙත්තං අභිසෙකපිඨීකා භගවා සත්ථාු කුසිනාරංයං පරිනිබ්බුතොති. රාජා සුත්වාත විසඤ්ඤි ජාතො, චතුමධුරදොණි උසුමං මුඤ්චි රාජානං උක්ඛිපිත්වාප දුතියයා දොණියා නිපජ්ජාපෙසුං. සො සඤ්ඤං ලභිත්වාප තාත කිං වදථාති පුච්ජි, සත්ථාත මහාරාජ පරිනිබ්බුතොති පුන විසඤ්ඤී ජාතො. චතුමධුරදොණි උසුමං මුඤ්චි අථ තං තතොපි උක්ඛිපිත්ථාඤ තතියාය දොණියා නිපජ්ජාපෙසුං. සො පුන සඤ්ඤං පටිලභිත්වාක තාත, කිං වදථාති පුච්ජි සත්ථාො මහාරාජ පරිනිබ්බුතොති, රාජා පුන විසඤ්ඤී ජාතො, චතුමධුරදොණි උසුමං මුචි. අථ නං තතොපි උක්ඛිපිත්වාි නහාපෙත්වා මත්ථාකෙ ඝටෙහි උදකං ආසිඤ්චිංසු රාජා සඤ්ඤං පටිලභිත්වාහ ආසනා උඪාය ගන්ධතපරිභා තෙ මණිවණ්ණකෙසෙ සුවණ්ණඵලකවණ්ණාය පිඨියං පකිරිත්වාස පවාළඞකුරවණ්ණාහි සුවට්ටිතඞගුලීහි සුවණ්ණබිම්බකවණ්ණං උරං සංසිබ්බන්තො විය ගහෙත්වා් පරිදෙවමානො උම්මත්තකවෙ‍ෙසනෙව අන්තරවීථිං ඔතිණ්ණො, සො අලඞ්ත්තාටකපරිවුතො නගරා නික්ඛම්ම ජීවකම්බවනං ගන්ත්වාෙ යස්මිං ඨානෙ නිසින්නෙන භගවතා ධම්මො දෙසිතො තං ඔලොකෙත්වාත භගවා සබ්බඤඤැ තනු මෙ ඉමස්මිං ඨානෙ නිසීදිත්වා් ධම්මං දෙසයිත්ථන. තුම්හෙ සොකසල්ලං විනොදයිත්ථං තුම්හෙ මයිහං සොකසල්ලං නීහරිත්ථ් අහං තුම්හාකං සරණං ගතො ඉදානි පන මෙ පටිවචනම්පී න දෙථ භගවාති පුනපපුන පරිදෙවිත්වාා නනු භගවා අහං අඤ්ඤදා එවරූපෙ කාලෙ තුමෙහ මහාභික්ඛුසඞ්ඝපරිවාරි ජම්බුදීපතලෙ චාරිකං චරථාති සුණාමි ඉදානි පන අහං තුම්හාකං අනනුරූපං අයුත්තං පවත්තිං සුණාමිති එවමාදීනි ච වත්වාප සඪිමත්තාහි ගාථාහි

                                          ථූපවංසො                                         185

භගවතො ගුණං අනුස්සරිත්ථා චින්තෙසි. මම පරිදෙවී තෙනෙව න සිජ්ඣති දසබලස්ස ධාතුයො ආහරාපෙස්සාමිති, මල්ලරාජු නං දුතව පණ්ණච පාහෙසි.

12. භගවාපි ඛත්තියො අහම්පි ඛත්තියො අහම්පි අරහාමි භගවතො සරීරානං ථූපව මහව කාරෙතුන්තු, පෙසෙත්වාම පන සවෙ දස්සන්ති සුන්ද රං ‍නො චෙ දස්සන්ති ආභරණුපායෙන ආහරිස්සාමිති චතුරඞ්ගීතිං සෙනං සන්නය්හිත්වා් සයම්පි නික්ඛන්තොයෙව. යථා ච අජාත සත්තු එවං වෙසාලියං ලිච්ඡවිරාජානො කපිලවත්ථුිම්හි. සක්යචරාජානො අල්ලකප්පකෙ බුලයො රාමගාමකෙ කොළියා වෙඨදීපකෙ අල්ලකප්පකෙ බුලයො රාමගාමකෙ කොළියා වෙඨදීපකෙ බ්රාෙහ්මණො පාවායව මල්ලා දුතං පෙසෙත්වා . සයම්පි චතුරඞ්ගිතියා සෙනාය නික්ඛමිංසුයෙව. තත්ථක පාවෙය්යාකා සබ්බෙහි ආසන්නත‍රා කුසිනා‍රාතො තිගාවුතන්තරෙ නගරෙ වසන්ති. භගවාපි පාවං පවිසිත්වාු කුසිනාරං ‍ගතො, මහාපරිහාරා පනෙතෙ රාජානො. පරිහාරං කරොන්තාව පච්ඡතො ජාතා. තෙ‍ සබ්බපි සත්තනගරවාසිනො ආගන්ත්වාි අම්හාකං ධාතුයො වා දෙනකු යුඩං වාති කුසිනාරානහරං පරිවාරසිංසු. තතො මල්ලනරාජානො එතදවොචුං භගවා අම්හාකං ගාම‍ක්ඛෙත්තෙ පරිනිබ්බුතො න මයං සත්ථුා සාසනං පහිණිම්හ න ගන්ත්වා . ආනයිම්හ සත්ථාන පන සයමෙව ආගන්ත්වා සාසනං දෙසෙත්වාා අම්හෙ පක්කොසාපෙසි. තු‍ම්හෙපි ඛො පන යං තුම්හාකං ගාම‍ක්ඛෙත්තෙ රතනං උප්පජ්ජති න තං අම්හාකං දෙථ. සදෙවකෙ ලොකෙ බුඩරත්තසමං රතනං නාම තත්ථි එවරූපං උත්තමං රතනං ලභිත්වා මයං න දස්සාමාති. එවං තෙ කලහං වඩ්ඪෙත්වාත න ඛො පන තුම්හෙභියෙව මාතු ථනතො ඛීරං පීතං අම්හෙහිපි පීතං තුම්හෙ යෙව පුරිසා අම්හෙ න පුරිසා හොතු හොතුති අඤ්ඤමඤ්ඤං අහංකාරං කත්වාෙ සාසනපටිසාසනං පෙසෙන්තා අඤ්ඤ මඤ්ඤං මානගජ්ජිතං ගජ්ජිංසු. යු‍ඬෙ පන සති කොසි. නාරකානං යෙව ජයො අභවිස්ස. කස්මා ධාතුපාසනත්ථං‍. ආගතා දෙවතා තෙසං පක්ඛා අහෙසුං.

                                             ථූපවංසො                                     186

13. තතො ‍දොණො බ්රා හ්මණො ඉමං විවාදං සුත්වා එතෙ රාජානො භගවතො පරිනිබ්බුතඪානෙ විවාදං කරොන්ති, න ඛො පනෙතං පතිරූපං අලං ඉමිතා කලහෙන වුපසමෙස්සාමි නන්ති උණ්ණතප්පදෙසෙ ඨත්වාප වෙභාණවාරපරිමාණං දොණගජ්ජිතං නාම අවොව. තත්ථා පඨකභාණවාරෙ තාව එකපදම්පි තෙ න ජානිංසු. දුතියක භාණ්වාර පරියොසානෙ ආවරියස්ස විය භො සද්දො ආචරියස්ස විය‍ භො සද්දොති සබ්බෙ නීරවා අහෙසුං. සකලජම්බුදීපතලෙ කිර කුල ඝරෙ ‍ජාතො යෙභුයෙයත තස්ස න අන්තෙවාසිනො නාම නත්ථික, අථ සො තෙ අත්තනො වචනං සුත්වාස තුණහීභුතෙ විදිත්වා් පුන එතදවොව.

14. “සුණන්තු භොන්තො ‍මම එකවාක්යංෙ අම්හාකං බුද්ධො අහු ඛන්තිවාදො න හි සාධයං උත්තමපුග්ගලස්ස සරීරභඞ්ගෙ සියා සම්පහාරො.

සබ්බෙච භොන්තො සහිතා සමග්ගා සම්මොදමානා කරොමට්ඨභාගෙ ව විත්ථාමරිකා හොන්තු දිසායු ථුපා බහුජ්ජනො චක්ඛුමතො පසන් නො” ති.

15. තත්රා්යම‍ෙත්ථා “අම්හාකං බුඬො අහු ඛන්තිවාදො” ති බුඬභූමිං අප්පත්වා.පි පාරමියො පුරෙන්තො ඛන්තිවාදතාපය කාලෙ ධම්මපාලකුමාරකාලෙ ඡද්දන්තහත්ථිාකාලෙ භූරිදත්ත නාගරාජකාලෙ ච‍ම්පෙය්යෙනාගරාජාකාලෙ සඞ්ඛපාලනාගරාජ කාලෙ මහකපිකාලෙ අඤෙඤසුපි බහුසු ජාතකෙසු පරෙසු කොපං අකත්වාඛ ඛන්තිමෙව අකාසි. ඛන්තිමෙව වණ්ණයි. කිමඞ්ග පන එතරහි ඉඪානිඪෙසු තාදිලක්ඛණං ප‍ත්තො සබ්බථාපි අම්හාකං බුඬො ඛන්තිවාදො අහොසි. තස්ස එවං විධස්ස න හි සාධයං උත්තමපුග්ගලස්ස සරීරභඞ්ගෙ සියා සම්පහාරො. “න හි සාධයන්ති’ න හි සාධු අයං “සරීරභඞ්ගෙ” ති සරීරභඞ්ගනිමිත්තං ධාතුකොඪාසහෙතූති

                                         ථූපවංසො                                            187

අ‍ෙත්ථා “සියා සම්පහාරො” ති ආයුධ සම්පහාරො න හි සාධු සියාති වුත්තං හොති. “සබ්බෙව භොන්තො සහිතා” ති සබ්බෙව භවන්තො සහිතා හොථ මා භිජ්ජිත්ථ.. “සමග්ගාති” කායෙන වාවාය ච එකසන්නිපාතා එකවචනා සමග්ගා හොථ “සම්මොදමානා” ති චිත්තෙනාපි අඤ්ඤමඤඤං මොදමානා හොථ. “කරොමඪභාගෙ” ති භගවතො සරීරානි අඪභාගෙ කරොම “චක්ඛුම‍ෙතා” ති පවහි චක්ඛුහි වක්ඛු මතො බුඩස්ස න කෙවලං තුම්හෙයෙව බහුජ්ජනො පසන්නො තෙසු එකොපි ලඬුං අයත්තො නාම තත්ථිෙති බහුං කාරණං වත්වාො සඤ්ඤාපෙසි.

16. අථ සබ්බෙපි රාජාතො එවමාහංසු. තෙන හි බ්රාිහ්මණත්වරඤෙඤව භගවතො සරීරාති අඪධා සමං සුවිභත්තං විභජාහීති. එවං හොති ඛො දොණ, බ්රා‍හ්මණො තෙසං රාජුනං පටිස්සුත්වා් ධාතුයො සමං සුවීභත්තං විභජි.

තත්රාුයමනුක්කමො දොණෙ කිර තෙසං පටිස්සුත්වාෙව සුවණ්ණදොණිං විවරාපෙසි රාජානො ආගන්ත්වා දොණිං යෙව තා සුවණ්ණවණ්ණා ධාතුයො දිස්වා සබ්බඤඤු පුබ්බෙ මයං තුම්හාකං විත්තිංසලක්ඛණපතිමණ්ඩිතං ඡබ්බණ්ණ බුඬරස්මිඛචිතං සුවණ්ණවණ්ණං සරීරං අද්දසාම. ඉදානි පන සුවණ්ණවණ්ණ ධාතුයොව අවසිඪෘ ජාතා. න යුත්තමිදං භගවා තුම්හාකන්ති පරිදෙවිංසු බ්රාණහ්මණො තස්මිං සමයෙ තෙසං පමත්තභාවං ඤත්වාි දක්ඛිණදාඨං ගහෙත්වාස වෙඨන්තරෙ ඨපෙසි. අථ පච්ඡා සමං සුවිභත්තං විභජි. සබ්බාපි ධාතුයො පාකතිකනාළියා සොළස නාළියො අහෙසුං, එකෙකනගරවා සිනො වෙ වෙ නාළියො ලභිසුං බ්රාිම්හණස්ස පන ධාතුයො විභජන්තස්සෙව සක්කො දෙවානමි‍ෙන්දාි කෙන නු ඛො සදෙවකස්ස ලොකස්ස කඩ්ඛාච්ඡෙදනාය වතුසච්චකථාය පච්චයභූතා භගවතො දක්ඛිණදාඨා ගහිතාති ඔලොකෙන්තො බ්රාචහ්මණෙන ගහිතාති දිස්වා බ්රතහ්මණො දාඨාය අනුච්ඡවිකං සක්කාරං කාතුං න සක්ඛිස්සති; ගණ්හාමි තන්ති වෙඨන්තතො ගහෙත්වාර සුවණ්ණව‍ඞ්ගොටකෙ ඨපෙත්වාත දෙවලොකං තෙත්වාත

188 ථූපවංසො

චුළාමණිචෙතියෙ පතිඪාපෙසි බ්රා හ්මණොපි ධාතුයො විභජිත්වාව දාඨං අපස්සන්තො කෙන මෙ දාඨා ගහිතාති පුච්ජිතුම්පි නාසක්ඛි. තනු තයා ධාතුයො විභජිතා කිං ත්වාං පඨමංයෙව අත්තනො ධාතුහි අත්ථි්භාවං න අඤ්ඤාසීති අත්තනි දොසාරොපනං සම්පස්සමානො මයිහම්පි කොඪාසං දෙථාති වත්තුම්පි නාසක්ඛි තතො අයං සුවණ්ණකුම්හොපි ධාතුගතිකොයෙව යෙන තථාගතස්ස ධාතුයො මිනිතා ඉමිස්සාහා ථුපං කරිස්සාමීති චින්තෙත්වාස ඉමං මෙ භොන්තො කුම්භං දදන්තූති ආහ. තතො රාජාතො බ්රා හ්මණස්ස කුම්හමදංසු පිප්ථිලිවනියාපි ඛො මොරියා භගවතො පරිනිබ්බුතභාවං සුත්වාු භගවාපි ඛත්තීයො මයම්පි අරහාම ලභිතුං භගවතො සරීරානං භාගන්ති දුතං පෙසෙත්වාත යුද්ධ සජ්ජා නික්ඛමිත්වාො ආගතා, තෙසං රාජාතො එවමාහංසු. තත්ථිි භගවතො සරීරානං භාගො විභත්තානි භගවතො සරීරානි ඉතො අඬ්ගාරං හරථාති, තෙ තතො අඞ්ගාරං හරිංසු.

17. අථ ඛො රාජා අජාතසත්තු කුසිනාරාය ව රාජ ගහස්ස ච අන්තරෙ පඤ්චවීසතියොජනමග්ගං අඪඋසභවිත්ථනතං සමතලං කාරෙත්වාෙ යාදිසං මල්ලරාජාතො මකුටබන්ධඅතස්ස ව අන්තරෙ පුජං කාරෙසුං. තාදිසං පඤ්චවීසතියොජනෙපි මග්ගෙ පූජං කාරෙත්වාස ලොකස්ස අනුක්කණ්ඩනත්ථංප සබ්බත්ථර අන්තරාපණෙ පසාරෙත්වාක සුවණ්ණදොණියං පක්ඛිත්ත ධාතුයො සත්නීපඤ්ජරෙන පරික්ඛිපාපෙත්වාප අත්තනො විජිතෙ පඤ්චයොජනසතපරිමණ්ඩලෙ මනුස්සෙ සන්නිපාතා පෙසි. තෙ ධාතුයො ගහෙත්වච කුසිනාරාතො ධාතුකීළං කීළන්තා නික්ඛමිත්වාා යත්ථහ යත්ථ වණ්ණවන්තානි පුප්පඵානි පස්සන්ති තත්ථී තත්ථ් ධාතුයො සන්තිඅන්තරෙ ඨපෙත්වාත තෙසං පුපඵානං ඛීණකාලෙ ගච්ඡන්ති රථස්ස ධුරඪානං පච්ජිමටෟඨානෙ සම්පත්තෙ සත්ත දිවසෙ සාධුකීළං කීළන්ති. එවං ධාතුයො ගහෙත්වාම ගහෙත්වාණ ආගච්ඡන්තානං සත්ත වස්සානි සත්තමාසානි සත්ත ව දිවසානි වීතිවත්තානි, මිච්ඡා දිඨිකා සමණස්ස ගොතමස්ස පරිනිබ්බුතකාලතො පඪාය

                                         ථූපවංසො                                            189

බලක්කාරෙන සාධුකීළිකාය උපද්දුතහ්මා. සබ්බෙ නො කම්මන්තා නඪාති උජ්ඣායන්තා මනා පදුසෙත්වාද ඡළාසීති සහස්සමත්තා අපායෙ නිබ්බත්තා. ඛීණාසවා ආවජ්ජිත්වාස මහාජ‍නො මනං පදුසෙත්වාා අපායෙ නිබ්බ‍ත්තොනි සක්කං දෙවරාජානං දිස්වා ධාතුආභරණුපායං කරිස්සාමාති තස්ස සන්තිකං ගන්ත්වාෙ තමත්ථංා ආරොවෙත්වාස ධාතු ආභරණුපායං ක‍රොහි මහාරාජාති ආහංසු. සක්කො ආහ පුඵුජ්ජනො නාම අජතසත්තුනා සමො සඬො නත්ථිය න සො මම වවනං කරිස්සති අපි ච ඛො මාරවිභීසකසදිසං විභීසකං විභීසකං දස්සෙස්සාමි යක්ඛ, ගාභක්ඛිපනක අරොවකෙ කරිස්සාමි තුම්හෙ “මහාරාජ, අමනුස්සා කුපිතා ධාතුයො ආහරාපෙථාති” වදෙය්යාාථ එවං සො ආහරාපෙස්සතීති, අථ ඛො සක්කො තං සබ්බං අකාසි, ථෙරාපි රාජානං උපසංකමිත්වාත මහාරාජ. අමනුස්සා කුපිතා ධාතුයො ආහරාපෙහීති භණිංසු. රාජා න තාව භන්තෙ, මයිහං චිත්තං තුස්සති එවං සන්තෙපි ආහර භූති ආහ, සත්තමෙ දිවසෙ ධාතුයො ආහරිංසු, එවං ආහත ධාතුයො ගහෙත්වාස රාජා රාජගහෙ ථූපමකාසි. ඉතරෙපි රාජානො අත්තනො අත්තනො බලානුරූපෙන නීහරිත්වාම සකසකඪානෙ ථූපමකංසු. දොණොපි බ්රාාහ්මණො පිප්ඵ ලිවනියාපි මොරියා සකසකඪානෙ ථුපමකංසුති.

18. එකො ථුපො රාජගහෙ එකො වෙසාලියා පුරෙ එකො කපිලවත්ථුකස්මිං එකො ච අල්ලකප්පකෙ.

එකො ථුපො රාමගාමෙ එකො ව වෙඨදීපකෙ එකො පාවෙය්යමකෙ මල්ලෙ එකො ච කුසිනාරකෙ.

යෙ ‍ෙත සාරීරිකා ථූපා ජම්බුදීපෙ පතිඨිතා අඞ්ගාරකුම්භථූපෙහි දස ථුපා භවන්ති තෙ

දසාපි ථූපා පුරිසුත්තම්ස්ස යෙ යථානුරූපං නරරාජපුජිතා සබ්බෙන ලොකෙන සදෙවකෙන තෙ නමස්සනෙය්යාව ව භවන්ති සබ්බදාති.

දසථූපකාථා.

190 ථූපවංසො

1. එවං පතිඨිතෙසු පන ථුපෙසු මහාකස්සප‍ෙත්ථ රො ධාතුනං අන්තරායං දිස්වා අජාතසත්තුං උපසංකමිත්වාා මහාරාජ, එකං ධාතුනිධානං කාතුං වට්ටතීති ආහ. සාධු භන්තෙ. නිධානකම්මං තාව මම හොතු ධාතුයො පන කතා ආහරාපෙමීති. න මහාරාජ. ධාතු ආභරණං තුය්හං භාරො අම්හාකං භාරොති. සාධු භන්තෙ, තුම්හෙ ධාතුයො ආහරථ අහං ධාතුනිධානං කරිස්සාමීති. ථෙරො තෙසං තෙසං රාජකුලානං පරිවරණත්තකමෙව ඨපෙත්වාි සෙසධාතුයො ආහරි. රාමගාමෙ පන ධාතුයො නාගා ගණ්හිංසු. තාසං අන්තරායො නත්ථිර. අනාගතෙ ලඞ්කාදීපෙ මහාවිහාරෙ මහාචෙතියම්හී නිධීයිස්සතීති තා න ආහරිත්වාි සෙසෙහි සත්තහි නගරෙහි ආහරිත්වා රාජගහස්ස පාචීන දක්ඛිණ දිසාභාගෙ ඨපෙත්වාන ඉමස්මිං ඨානෙ යො පාසාණො අත්ථිී සො අන්තර ධායතු! පංසු සුවිසුඬා හොතු! උදකඤ්ච මා උට්ඨභතූති අධිට්ඨාසි රාජා තං ඨානං ඛණාපෙත්වාහ තතො උඩටපංසුතා ඉට්ඨීකා කරෙත්වා් අසීති මහාසාවකානං ථුපෙ කාරෙතී, ඉධ රාජා කිං කාරෙතීති පුච්ඡන්තාධාන භාවං හෙට්ඨා ලොභසත්තරරං සත්ථඉරාපෙත්වාී තත්ථා ථූපාරාමෙ චෙතිය ලොභසත්ථ රං සන්ථතරාපෙත්ථාත තත්ථප ථූපාරාමෙ චෙතිය ඝරප්පමාණං තම්බලොහමයං ගෙහං කාරාපෙත්වාප අට්ඨට්ඨ අට්ඨට්ඨ හරිචන්දානාදිමයෙ කර‍ණ්ඩෙ ව කාරාපෙසි.

2. අථ ඛො භගවතො ධාතුයො හරිචන්ද්නකරණ්ඩෙ පක්ඛිපිත්වාි තං හරිචන්දිකරණ්ඩ්ං අඤ්ඤසමිං හරිවන්ද්න කරණ්ඩෙ’ තම්පි අඤ්ඤසමීන්ති එවං අට්ඨ හරිචන්දදනකරණ්ඩෙ අට්ඨසු හිරිචන්දදතථුපෙසු අට්ඨහරිචන්දිතථූපෙ අට්ඨසු ලොභිත චන්දචන කරණ්ඩෙසු අට්ඨ ලොභිතචන්ද්නකර‍ණඩෙ අට්ඨසු ලොභිත චන්දනන ථුපෙසු අට්ඨ ලොභිත චන්දතනථුපෙ අට්ඨසු දන්ත කර‍ණඩෙසු අට්ඨ දන්තකරණඩෙ අට්ඨසු දන්තථුපෙසු අට්ඨ දන්තථුපෙ අට්ඨසු. සබ්බ රතනකර‍ණ්ඩෙසු අට්ඨසු සබ්බ රතනථුපෙසු අට්ඨ සබ්බරතනථුපෙ අට්ඨසු සුවණ්ණ කර‍ණ්ඩෙසු අඪසුවණ්ණ කර‍ණ්ඩෙ අට්ඨසු සුවණ්ණථුපෙසු

                                               ථූපවංසො                                   191

අට්ඨසුවණ්ණථුපෙ අට්ඨසු රජත කරණ්ඩෙසු අට්ඨ රජත කරණ්ඩෙ අට්ඨසු රජතථුපෙසු අට්ඨ රජතථුපෙ අට්ඨසු මණික‍රණ්ඩෙසු අට්ඨ මණිකරණ්ඩෙ අට්ඨසු මණිථුපෙසු අට්ඨ මණ්ථුපෙ අට්ඨසු ලොහිතඞ්ක්කර‍ණඩෙසු අට්ඨ ලොහිතඞ්ක කර‍ණ්ඩෙ අට්ඨසු ලොහිතඞ්කථුපෙසු අට්ඨ ලොහිතඞ්ක කරණ්ඩෙ අට්ඨසු ලොහිතඞ්කථුපෙසු අට්ඨ ලොහිතඞ්කථුපෙ අට්ඨසු මසාරගල්ලකරණ්ඩෙසු අට්ඨ මසාරග්ගකරණ්ඩෙ අට්ඨසු මසාර ගල්ලථුපෙසු අට්ඨ මසාරග්ල්ලථුපෙ අට්ඨසු එළික කර‍ණඩෙසු අට්ඨ එළිකකර‍ණඩෙ අට්ඨසු එළිකථුපෙසු පක්කිපි. සබ්බඋපරිමං එළික චෙතියං ථූපාරාමචෙතියප්පමාණං අහොසි. තස්ස උපරි සබ්බරතනමයං ගෙහං කාරෙසි. තස්ස උපරි සුවණ්ණමයං, තස්ස උපරි රජතමයං, තස්ස උපරි තම්බලොහමයං. ගෙහං ක‍ාරෙසි. තත්ථි සබ්බරතනමයං වාලුකං ඔකිරිත්වාල ජලජථලජපුප්ඵානං සහස්සානි විප්ප කිරිත්වාස අඩච්ඡට්ඨානි ජාතකසතානි අසීති මහාථෙරෙ සුඬොදන මහාරාජානං මහාමයාදෙවිං සත්ත සහජාතෙ සබ්බානෙතානි සුවණ්ණමයානෙව කාරෙසි. පඤ්චපඤ්ච සතෙ සුවණ්ණරජතමයෙ පුණ්ණඝටෙ ඨපාපෙසි. පඤ්චසුවණ්ණ ධජසතෙ පඤ්චසතෙ සුවණ්ණදීපකෙ ච කාරාපෙත්වාා සුගන්ධණතෙලස්ස පුරෙත්වා් තෙසු දුකූලවට්ටියො ඨපෙසි. අථායස්මා මහාකස්සපො මාලා මා මිලායන්තු ගන්ධාු මා විනස්සන්තු දීපා මා විජඣායන්තුති අධිට්ඨහිත්වා් සුවණ්ණ පට්ටෙ අක්ඛරානි ඡින්දානපෙසි. අනාගතෙ පියදාසො නාම කුමාරො ඡත්තං උස්සාපෙත්වාර අසොකො නාම ධම්මරාජා භවිස්සති සො ඉමා ධාතුයො විත්ථාතරිකා කාරිස්සතීති. රාජා සබ්බපසාධනෙහි පුජෙත්වාා ආදිතො පට්ඨාය වාරං පිදහන්තො නික්ඛමි. තම්බලොහවාරං පිදහිත්වාප ආවිඤ්ජනරජ්ජුයං කුඤචිකමුද්දිකං බන්ධිී ත‍ෙත්ථිව මහන්තමෙණික්ඛන්ධංා ඨපෙසි. අනාගතෙ දළිද්දරාජානො ඉමං මණිං ගහෙත්වාෙ ධාතුනං සක්කාරං කරොන්තුති අක්ඛරානි ජින්දාිපෙසි. සක්කො දෙව රාජා විස්සකම්මං ආනෙත්වා් තාත, අජාතසත්තුනා ධාතුනිධානං කතං. එත්ථත ආරක්ඛං ඨපෙහීති පහිණි. සො ආගන්ත්වා් වාළසඞඝාටයන්තං යොජෙසි. කට්ඨරූපකානි තස්මිං ධාතු

192 ථූපවංසො

ගබ්භෙ එළිකවණ්ණඛ‍ග්ගෙ ගහෙත්වා වාතසදිසෙන වෙගෙන අනුපරියායන්තං යොජොත්වා එකාය එව ආණියා බන්ධිදත්වා සමන්තතො ගිඤ්චකාවසථාකාරෙන සිලාපරික්ඛෙපං කත්වාඑ උපරි එකාය පිදහිත්වා පංසුං පක්ඛිපිත්වාක භූමිං සමං කත්වාව තස්සූපරි පාසාණථුපං පතිට්ඨාපෙසි.

ධාතුනිධාන කථා. _____

1. එවං නිට්ඨිතෙ ධාතුනිධානෙ යාවතායුකං ඨත්වා ථෙරො පරිනිබ්බුතො. රාජාපි යථාකම්මං ගතො තෙපි මනුස්සා කාලකතා අපරභාගෙ පියදාසො කුමාරො ඡත්තා උස්සාපෙත්වාය අසොකො නාම ධම්මරාජා හුත්වා තා ධාතුයො ගහෙත්වාය ජම්බුදීපෙ චතුරාසීතියා චෙතිය සහස්සෙසු පතිඪා පෙසි. කථං? බින්දුබසාරස්ස කිර එකසතං පුත්තා අහෙසුං. තෙ සබ්බෙ අසොකො අත්තනා සඬිං එකමාතිකං තිස්ස කුමාරං ඨපෙත්වාස ඝාතෙසි. ඝාතෙ‍න්තො චත්තාරි වස්සානි අන්භිසිත්තො රජ්ජං කාරෙත්වාප වතුන්නං වස්සානං අච්චයෙන තථාග තස්ස පරිනිබ්බානතො වින්නං වස්සසතානං උපරි අට්ඨා ර‍සමෙ වස්සෙ සකලජම්බුදීපෙ එකරජ්ජාභිසෙකං පාපුණි. අභිසෙකානුභාවෙන ඉමාරාජිඬියො ආගතා, මහාපඨවියා හෙඪායොජනප්පමාණෙ ආණාපවත්ති. තථා උපරි ආකාසෙ අනොතත්තදහතො අඪහි කාජෙහි සොළස පානීයඝටෙ දිවසෙ දිවසෙ දෙවතා. ආහරන්ති. යතො සාසනෙ උප්පන්නස‍ඬො හුත්වාර අඪ ඝටෙ භික්ඛුසඞ්ඝස්ස අදාසි. වෙ ඝටෙ සඪිමත්තානං තිපිටකභික්ඛුනං, වෙඝටෙ අග්ගමහෙසියා අසන්ධිිමිත්තාය, චත්තාරො ඝටෙ අත්තනා පරිභුඤජි, දෙවතා එව හිමවන්තෙ නාගලතා දන්තකඪං නාම අත්ථිඤ සිනිඩං මුදුකං රසවන්තං තං දිවසෙ දිවසෙ ආහරන්ති යෙන රඤෙඤා ච අග්ගමහෙසියා සොළසන්නං නාටකසහස්සානං සඪිමත්තානං භික්ඛුසහස්සා නං දෙවසිකං දන්තපොණකිච්චා නිප්ඵජ්ජි. දෙවසිකමෙවස්ස දෙවතා අගදාමලකං අගදහරීටකං සුවණ්ණවණ්ණව ගන්ධි සම්පන්නං අම්බපක්කං ආහරන්ති. තථා ඡද්දන්තදහතො

                                              ථූපවංසො                                     193

පඤ්චවණ්ණං නිවාසනපාපුරණං පීතකවණ්ණං හත්ථ පුඤ්ඡනකපට්ටං දිබ්බඤ්චපාතකං ආහරන්ති. දෙවසිකමෙව පනස්ස අනුලෙපනගන්ධංි පාරු පත්ත්ථාචය අසුත්තමයිකං සුමන පුප්ඵපටං මහාරහව අඤ්ජනං නාගභවනතො නාගරාජානො ආභරන්ති ඡද්දන්තදහෙයෙව උඨිතස්ස සාලිනොනව වාහසහස්සානි දිවසෙ දිවසෙ සුවා ආභරන්ති. මුසිකා තිත්ථුනසකණෙ කරොන්ති. එකොපි ඛණ්ඩතණ්ඩුලො න හොති. රඤේඤා සබ්බඪාතෙසු අයමෙව තණ්ඩුලො පරිභොගං ගච්චති. මධු මක්ඛිකමධුං කරොන්ති. කම්මාරසාලාසු අච්ඡා කූටං පහරන්ති දීපිකා වම්මානි චාලෙන්ති. කරවිකසකුණා ආගන්ත්වා් මධුරස්සරං විකූජෙන්තා රඤේඤා බලිකම්මං කරොන්තී ඉමාහි ඉඩීහි සමන්නාගතො රාජා එකදිවසං සුවණ්ණසඞ්ඛලික බන්ධමනං පෙසෙත්වාත චතුන්නං බුඬානං අධිගතරූපදස්සනං කප්පායුකං මහාකාළ නාගරාජානං ආනයිත්වාු සෙතච්ඡත්තස්ස හෙඪා මහාරහෙ පල්ල‍ඞකෙ නිසීදාපෙත්වාත අනෙකසතව‍ණ්ණෙහි ජලජඵලජ පුපෙඵහි සුවණ්ණපුපෙඵහි ච පූජං කත්වාන සබ්බා ලඞ්කාරපතිමණ්ඩිතෙහි ච සොළසහි නාටකසහ‍ස්සෙහි සමන්තතො පරික්කිපිත්වාෙ අනන්තඤාණස්ස තාව මෙ සඞ්ම්මවර වක්කවත්තිනො සම්මාසමුබුඬාස්ස රූපං ඉමෙසං අක්ඛිනං ආපාථං කරොහීති වත්ථාම තෙතනිම්මිතං සකලසරීරෙ විප්ප කිණ්ණපුඤ්ඤප්පභාවනිබ්බත්තාසීතිඅනුඛ්යාකජන පතිමණ්ඩිතං වත්තිංසමහාපුරිසලක්ඛණසස්සිරීකතාය විකිසිතකමලුප්පල පුණඩරීකපතිණ්ඩිතමිව සලිලතලං තාරාගණරංසිජාලවිසර විප්ඵුරිත සොභාසමුජ්ජලමිච ගගනතලං නීලපීතලොභිතාදි භෙද විචිත්තවණ්ණරංසිවිනඬඛ්යාලමප්පභාපරි‍ක්ඛෙපවිලාසිතාය සඤ්ඣාප්පභානුරාගඉන්දිධනුවිජ්ජු ල්ලතාපරික්ඛිත්තමිව කතක ගිරිසිඛරං නානාවිරාගවිමලකෙතුමාලාසමුජ්ජලිත චාරුමත්ථලක සොභං නයනරසායනමිව බ්රතම්හදෙවමනුජනාගයක්ඛගණානං බුඬරූපං පස්සන්තො සත්තදිවසං අක්ඛිපුජං නාම ආකාසි.

2. රාජා කිර අභිසෙකං පාපුණිත්වා තීණි යෙව සංවච්ඡරානි බාහිරකපාසණ්ඩං පරිගණහි. චතු‍ෙත්ථ‍ ‍සංවච්ඡරෙ බුඬසාසනෙ පසීදි. තස්ස කිර පිතා බින්දුිසාරො බ්රාණහ්මණ

194 ථූපවංසො

භත්තො අහොසි. සො බ්ර හ්මණානං බ්රාූහ්මණජාතියපාසණ්ඩාඤ්ච පණ්ඩරඞ්ගපරිබ්බාජකානඤ්ච සඪිසහස්සමත්තානං නිච්චභත්තං පඪපෙසි. අසොකො පිතරා පවත්තිතං දානං අත්තනො අන්තෙ පුරෙ තථෙව දදමානො එකදිවසං සීහපජරෙ ඨිතො උපසමපරිබාහිරෙන ආචාරෙන භුජමානෙ අසංයතින්රිපජ යෙ අවිනීතඉරියාපථෙ දිස්වා චින්තෙසි. ඊදිසං දානං උප්පරික්ඛිත්වාන යුත්තඪානෙ දාතුං වට්ටතීති. එවං චින්තෙත්වා් අම‍ච්චෙ ආහ. ගච්ඡථ භණෙ, අත්තනො සාධුසම්මතෙ සමණබ්රාතහ්මණෙ අන්තෙපුරං අතිහරථ දානං දස්සාමාති. අමච්චා සාධු දෙවාති රඤේඤා පටිස්සුත්වාං තෙ තෙ පණ්ඩරඞ්ගපරිබ්බාජකාජීවක නිගණ්ඨාදයො ආනෙත්වාද ඉමෙ මහාරාජ, අම්හාකං අරහන්තොති ආහංසු. අථ රාජා අන්තෙපුරෙ උච්චාවචානි ආසනානි පඤ්ඤාපෙත්වාත ආගච්ඡන්තුති වත්වාා ආගතාගතෙ ආහ. අත්තනො අත්ත‍නො අනුරූපෙ ආසනෙ නිසිදාථාති එකච්චෙ භද්දපීඨකෙ එක‍ච්චෙ ඵලකපීඨකෙසු නිසිදිංසු. තං දිස්වා රාජා නත්ථිඨ එතෙසං අන්තොසාරොති ඤත්වාෙ තෙසං අනුරූපං ඛාදනීය භොජනීයං දත්වාා උයෙයාජෙසි. එවං ගච්ඡන්තෙ කාලෙ එකදිවසං සීහපජරෙ ඨිතො අද්දස නිග්රොෙධසාමණෙරං රාජඞ්ගණෙන ගච්ඡන්තං දන්තං ගුත්තං සන්නින්රිඅද්දයං ඉරියාපථසම්පන්නං කො පනායං නිග්රොනධො නාම. බින්දුර සාරරඤෙඤා ජෙඪපුත්තස්ස සුමනරාජකුමාරස්ස පුත්තො.

3. තත්රාායං ආනුපුබ්බී කථා. බින්දුරසාර‍රඤෙඤා කිර දුබ්බලකාලෙයෙව අසොකකුමරො අත්තනා ලඬං උජ්ජෙ නිරජ්ජං පහාය ආගන්ත්වාල සබ්බං නගරං අත්තනො හත්ථාගතං කත්වාප සුමනරාජකුමාරං අග්ගහෙසි තං දිවසමෙව සුමනස්ස රාජකුමාරස්ස සුමනා නාම දෙවී පරිපුණ්ණගබ්භා අහොසි. සා අඤ්ඤාතකවෙසෙන නික්ඛාමිත්වාව අවිදුරෙ අඤ්ඤතරං චණ්ඩාලගාමං සන්ධාිය ගච්ඡන්ති. ජෙඪක චණ්ඩාලස්ස ගෙහතො අවිදුරෙ එකස්මිං නිග්රොයධරුක්ඛෙ අධිවත්ථාඪය දෙවතාය ඉතො එහි සුමනෙහි වදන්තියා සද්දං

                                            ථූපවංසො                                          195

සුත්වා තස්සා සමීපං ගතා, දෙවතා අත්තනො ආනුභාවෙන එකං සාලං නිම්මිහිත්වාව එත්ථග වසාගීති පාදිසි. සා තං සාලං පාවිසි, ගතදිවසෙ යෙව පුත්තං විජාසි.

4. සා තස්ස නිග්රොථධදෙවතාය පරිග්ගහිතත්තා නිග්රොවධො‍ෙත්වාව නාමං අකාසි. ජෙඪකවණ්ඩාලො දිඪදිවසතොප්පභුති තං අත්තනො සාමිධිතරං විය මඤ්ඤමානො නිබඩං වට්ටං පඪපෙසිං. රාජධීතා තත්ථි සත්තවස්සානි වසි. නිග්රො ධකුමාරොපි සත්තවස්සිකො ජාතො. තදා මහාවරුණ‍ෙත්ථ.රො නාම එකො අරහා දාරකස්ස හෙතුසමපදං දිස්වා විහරමානො සත්තවස්සි කොදානි දාරකො කාලො නං පබ්බ‍ාජෙතුන්ති චින්තෙත්වාත රාජධිතාය ආරොචාපෙත්වා නිග්රොජධකුමාරං පබ්බාජෙසි. කුමාරො බුරග්ගෙයෙව අරහත්තං පාපුණි. සො එකදිවසං පාතෙව සරීරං පටිජග්ගිත්වාග ආවරියුපජ්ඣායානං වත්තං කත්වාි පත්තචීවරමාදාය මාතුඋපාසිකාය ගෙහවාරං ගච්ඡාමීති නික්ඛමි. මාතු නිවෙසනඪානවස්ස දක්ඛිණවාරෙන නගරං පවිසිත්වාම නගරමජ්ඣෙන ගන්ත්වාම පාචීනවාරෙන නික්ඛමිත්වා ගන්තබ්බං හොති. තෙන ච සමයෙන අසොකො ධම්මරාජා පාචීන දිසාභිමුඛො සීහපජරෙ වඩ්කමති. නංඛණෙයෙව නිග්රොදධසාමණෙරො රාජඞ්ගණං පාපුණි සන්තින්රිනංඛණයො සන්තමානසො යුගමත්තං පෙක්ඛමානො. තෙත වුත්තං එකදිවසං සීහපජරෙ ඨිතො අද්දස නිග්රොතධසාමණෙරං රාජඞ්ගණෙන ගච්ඡන්තං දන්තං ගුත්තං සන්තින්රිඅද්දයං ඉරියාපථසම්පන්නන්ති. දිස්වා පනස්ස එතදහොසි. අයං ජනො සබ්බොපි වික්ඛිත්තචිත්තො හීතමිගපටිභාගො අයම්පන දා‍රකො අවික්ඛිත්තචිත්තො අතිවියස්ස ආලොකිතවිලොකිතං සම්මිජනපසාරණව සොභති. අඬා එතස්ස අබ්හන්තරෙ ‍ලොකුත්තරධම්මො භවිස්සතීති, රඤේඤා සහදස්සනෙනෙව සාමණෙරෙ චිත්තං පසීදි. පෙමං සණ්ඨහි, කස්මා? පුබ්බෙ කිර පුඤ්ඤකරණකාලෙ එස රඤේඤා ජෙඪභාතා වාණිජකො අහොසි.

5. අථ රාජා සජාතපෙමො සබ්හුමානො සාමණෙරං පක්කොසථාති අම්ච්චෙ පෙසෙසි. අතිචිරායතීති පුන වෙ

196 ථූපවංසො

තයො පෙසෙයි තුරිතං ආගච්ඡතුති. සාමණෙරො අත්තනො පකතියා එව අගමාසි. රාජා පතිරූපාසනං ඤත්වාා නිසිදථාති ආහ. ඉතො චිතො ච ඔලොකෙත්වාි නත්ථි දානි අඤෙඤා භික්ඛුති සමුස්සිතසෙතච්ඡත්තං රාජපල්ලඞ්කං උපසංකමිත්වාි පත්තගහණත්ථාඤය රඤේඤා ආකාරං දස්සෙසි. රාජා තං පල්ලඞ්කසමීපං ගච්ඡන්තං දිස්වා එවං චි‍න්තෙසි. අජ්ජෙවදානි අයං සාමණෙරො ඉමස්ස සාමිකො භවිස්සතීති. සාමණෙරො රඤේඤා හ‍ෙත්ථර පත්තං දත්වාත පල්ලඞ්කං අභිරුහිත්වාෙ නිසිදි. රාජා අත්ත‍නො අත්ථාරය සම්පාදිතං සබ්බං යාගුඛජ්ජක භත්තවිකතිං උප නාමෙසි. සාමණෙරො අත්ත‍නො යාපනමත්තමෙව සම්පටිච්ජි. භත්ත කිච්චාවසානෙ රාජා ආහ සත්ථාරරා තුම්හාකං දින්නොවාදං ජානාථති. ජානාමි මහාරාජ. එකදෙසෙනාති තාත, මයිහම්පි නං කථෙහීති, සාධු මහාරාජාති රඤේඤා අනුරූපං ධම්මපදෙ අප්පමාදවග්ගං අනුමොදනත්ථාමය අභාසි. රාජා පන අප්පමාදො අමතපදං පමාදො මච්චුනො පදන්ති සුත්වා ව අඤ්ඤාතං තාන. පරියොසාපෙහීති ආහ. අනුමොදනාවසානෙ වත්තිංස ධුරභත්තානි ලභිත්වාජ පුනදිවසෙ වත්තිංස භික්ඛු ගහෙත්වාන රාජන්තෙපුරං පවිසිත්වාභ භත්තකිච්චමකාසි. රාජා අඤේඤාපි වත්තිංස භික්ඛු තුම්හෙහි සඬිංයෙව භික්ඛං ගණහන්තුති එතෙනෙව උපායෙන දිවසෙ දිවසෙ වඩ්ඪාපෙන්තො සඨිසහස්සානං බ්රානහ්මණපරිබ්බාජකානං භත්තං උපච්ජින්දිොත්වාං අන්තොනිවෙස නෙ සඪිසහස්සානං භික්ඛුනං නිච්චභත්තං පඪපෙසි. නිග්රොරධ‍ෙත්ථසරගතෙනෙව පසාදෙන, නිග්රොහධ‍ෙත්ථනරොපි රාජානං සපරිසං තීසු සරණෙසු පවසු ච සීලෙසු පතිඪා පෙත්වා‍ බුඬසාසනෙ පොථුජ්ජනිකෙන පසාදෙන අචලප්පසාද කත්වාල පතිඪාපෙසි.

6. පුන රාජා අසොකාරාමං නාම මහාවිහාරං කාරාපෙත්වා සඨීසහස්සානං භික්ඛුනං භත්තං පඪපෙසි. සකල ජම්බුදීපෙ චතුරාසීතියා නගරසහස්සෙහු චතුරාසීති විහාරසහස්සානි කාරාපෙසි චතුරාසීති චෙතියසහස්සපතිපණ්ඩිතානි ධම්මෙනෙව නො අධ‍ම්මෙන. එදදිවසං කිර රාජා අසොකා

                                         ථූපවංසො                                           197

රාමෙ මහාදානං දත්වා සඨිසහස්සසංඛස්ස මජෙඣ නිසජ්ජ සඞ්ඝං චතුහි පච්චයෙහි පවාරෙත්වා ඉමං පඤ්හං පුච්ජි. භ‍න්තෙ, භගවතා දෙසිතධම්මො නාම කිත්තකො හොතිති. මහාරාජ, නව අඞ්ගානි බන්ධෙතො චතුරාසීති ධම්මකඛන්ධකසහස්සානීති. රාජා ධම්මෙ පසිදිත්වාන එකෙකං ධම්මක්ඛන්ධංි එකෙකෙන විහාරෙන පුජෙස්සාමීති එකදිවසමෙව ඡන්නවුති කොටිධනං විස්සජ්ජෙත්වාන අමච්චෙ ආණාපෙසි. එථ භණෙ, එකෙකස්මිං නගරෙ එකමෙකං විහාරං කාරෙන්තා චතුරාසිතියා නගරසහ‍ස්සෙසු චතුරාසීති විහාරසහස්සානි කාරාපෙථාති. සයව අසොකාරාමෙ අසොකමහාවිහාරත්ථාරය කම්මං පඨපෙසි. සඞ්ඝො ඉන්දතගුත්ත‍ෙත්ථිරං නාම මහිඩිං මහානුභාවං ඛිණාසවං නවකම්මාධිඪායකං අදාසි ථෙ‍ෙරා යං යං න නිඪාති. තං තං අත්තනො ආනුභාවෙන නිඪාපෙසි. එවං තීහි සංවච්ඡරෙහි විහාරකම්මං නිඪාපෙසි. එකදිවසමෙව සබ්බනගරෙහි පණ්ණානි ආගමිංසු අමච්චා රඤෙඤා ආරොවෙසුං. නිට්ඨිතානි දෙව, චතුරාසිති විහාරසහස්සානීති. අථ රාජා භික්ඛුසඞ්ඝං උපසංකමිත්වාි භ‍න්තෙ, මයා චතුරාසීති විහාරසහස්සානි කාරිනානි ධාතුයො කුතො ලභිස්සාමීති පුච්ජි.

7. මහාරාජා, ධාතුනිධානං නාම අත්ථිිති සුණොම න පන පඤ්ඤායති අසුකඪානෙති. රාජා රාජගහෙ වෙතියං හින්දා්පෙත්වා ධාතුං අපස්සන්තො පටිපාකතිකං කාරොත්වාර භික්ඛුභික්ඛුණියො උපාසකඋපාසිකායොති චත‍ස්සො පරිසා ගහෙත්වා් වෙසාලිං ගතො. තත්රාමපි අලභිත්වාො කපිලවත්ථුං , තත්රාාපි, අලභිත්වාා රාමගාමං ගතො, රාමගාමෙ නාගා චෙතියං හින්දි්තුං න අදංසු චෙතියෙ නිපතිතකුද්දාලො ඛණ්ඩඛණ්ඩං හොති එවං තත්රාිපි අලභිත්වා අල්ලකප්පං පාවං කුසිනාරන්ති සබ්බන්ථ් චෙතියානි හින්දි්ත්වාල ධාතුං අලභිත්වා් පටිපාකතිකාති කත්වාස රාජගහං ගන්ත්වා වතස්සො පරිසා සන්නිපාතෙත්වාභ අත්ථි කෙනචි සුතපුබ්බං අසුකඪාතෙ නාම ධාතුනිධානන්තී පුච්ජි ත‍ෙත්ථ‍කො වීසං වස්සසතිකො ථෙරො අසුකඪානෙ ධාතුනිධානන්ති න ජානාමි මයිහං පන පිතාමහ‍ෙත්ථකරො මයි

198 ථූපවංසො

සන්තවස්සිකකාලෙ මාලාවඞගොටකං ගාහාපෙත්වා එහි සාමණෙර, අසුකගච්ඡන්තරෙ පාසාණථුපො අත්ථිහ, තත්ථිස ගච්ඡාමාති ගන්ත්වාා පූජෙත්වා් ඉමං ඨානං උපධාරෙතුං වට්ටති සාමණෙරාති ආහ. අහං එත්තකමෙව ජානාමි මහාරාජාති ආහ. රාජා එතදෙව ඨානන්ති වත්වාඑ ගච්ජෙ හාරාපෙත්වාර, පාසාණථුපං පංසුඤ්ච අපනෙත්වාෙ හෙඪා සුධාභූමිං අද්දස. තතො සුධඤ්ච ඉට්ඨකායො ච හාරාපෙත්වාප අනුපුබ්බෙන පරිවෙණං ඔරුය්හ සත්තරත්නවාලිකං අසීති හත්ථාානි ච කට්ඨරූපානි සම්පරිවත්තන්තානි අද්දස. සො යක්ඛදාසකෙ පක්කොසාපෙත්වාර බලිකම්මං කාරෙත්වාඅපි නෙව අන්තං න කොටි අපස්සන්තො දෙවතා නමස්සමානො අහං ඉමා ධාතුයො ගහෙත්වා චතුරාසීතියා විහාරසහස්සෙසු නිදහිත්වා සක්කාරං කරොමි, මා දෙවතා අන්තරායං කරොන්තුති ආහ.

8. සක්කො දෙවරාජා චාරිකං චරන්තො තං දිස්වා විස්සකම්මං ආමන්තෙත්වාඅ ආහ. තාන, අසොකො ධම්මරාජා ධාතුයො නීහරිස්සාමිති පරිවෙණං ඔතිණ්‍ ‍ෙණා ගනන්වා කට්ඨරූපානි හාරෙහීති සො පඤ්චචූළගාමදාර කවෙසෙනාගන්ත්වාෙ රඤේඤා පුරතො ධනුකහ‍ෙත්ථාො ඨත්වාූ හරෙමි මහාරාජාති ආහ. හර තාතාති, සරං ගහෙත්වාච සන්ධි ම්හියෙව විජ්ඣි සබ්බං විප්පකිරීයිත්ථා. අථ රාජා ආවිඤ්ජනෙ බඩකුඤ්චිකමුද්දිකං ගණහි; මණික්ඛන්ධංථ පස්සි අනාගතෙ දළිද්දරාජානො ඉමං මණිං ගහෙත්වා ධාතුනං සක්කාරං කරොන්තූති පන අක්ඛරානි දිස්වා කුජ්ඣිත්වාර මාදිසං නාම රාජානං දළිද්දරාජාති වත්තුං යුත්තන්ති පුනප්පුන ඝටෙත්වාා ද්වාරං විවරිත්වාං අ‍න්තොගෙහං පවිඪො, අඪාරස වස්සාධිකානං වින්නං වස්සසතානං උපරි ආරොපිතදීපා තථෙව පජ්ජලන්ති, නිලුප්පලපුප්ඵානි තංඛණං ආහරිත්වා ආරොපිතානි විය, පුප්ඵසන්ථ්රො නං ඛණං සන්ථණතො විය, ගන්ධාා තං මුහුත්තං පිංසිත්වාඵ ඨපිතා විය. රාජා සුවණ්ණ පට්ටං ගහෙත්වාා අනාගතෙ පියදාසො නාම කුමාරො ඡත්තං

                                             ථූපවංසො                                      199

උස්සාපෙත්වා අසොකො නාම ධම්මරාජා භවිස්සති, සො ඉමා ධාතුයො ගහෙත්වාත විත්ථාොරිකා කරිස්සතිති වාවෙත්වාප දිඪො’හං අයෙයන මහාකස්සප‍ෙත්ථාරෙනාති වත්වාත වාමහත්ථං ආභුජිත්වාහ දක්ඛිණහ‍ෙත්ථාන අප්පොඨෙසි. සො තස්මිං ඨානෙ පරිචරණකධාතුමත්තකමෙව ඨපෙත්වා සෙසධාතුයො සබ්බා ගහෙත්වා ධාතුඝරං පුබ්බෙ පිහිතතයෙනෙව පිදහිත්වාා සබ්බං යථා පකතියාව කාරෙත්වා් උපරි පාසාණවෙතියං පතිඪාපෙත්වාෙ චතුරාසීතියා විහාරසහ‍ස්සෙසු ධාතුයො පතිඪාපෙසි. එවා ජම්බුදීපතලෙ අසොකො ධම්මරාජා චතුරාසීති වෙතිය සහස්සානි කාරාපෙසි.

9. සබ්බෙ ථුපා සබ්බලොකෙකදීපා ව සබ්බෙසං යෙ සග්ගමොක්ඛාවහා ච හිත්වාං සබ්බං කිච්චමඤ්ඤං ජනෙන ව‍ෙන්දවයයා තෙ සබ්බථා සබ්බකාලන්ති.

චතුරාසීතිසහස්සථුපකථා. _______

1. එවං අසොකො ධම්මරාජා චතුරාසීතිවිහාරසහස්ස මහං කත්වා මහාථෙරෙ වන්දිවත්වාර පුච්ජි ‘දායාදො” ම්හි භන්තෙ බුඞාසාසනෙති. කිස්ස දායාදො ත්වං මහාරාජ, බාහි‍රකො ත්වං සාසනස්සාති භන්තො ඡන්නවුතිකොටිධනං විස්ස‍ජ්ජෙත්වාු චතුරාසීති විහාරසහස්සානි ස‍චෙතියානි කාරාපෙත්වාා අහං න දායාදො අඤෙඤා කො දායාදොති. පච්චයදායකො නාම ත්වංර මහාරාජා යො පන අත්තනො පුත්තව ධීතරව පබ්බාජෙති අයං සාසනෙ දායාදො නාමාති. එවං වුත්තෙ අසොකො රාජා සාසනෙ දායාදභාවං පත්ථදයමානො අවිදුරෙ ඨිතං මහින්ද කුමාරං දිස්වා සක්ඛිස්සසි ත්වං තාත පබ්බජිතුන්ති ආහ කුමාරො පකතියා පබ්බජිතුකාමො ‍රඤේඤා වචනං සුත්වාත අතිවිය පාමොජ්ජජාතො පබ්බජාමි දෙව, මං පබ්බාජෙත්වාි සාසනෙ දායාදො හොථාති ආහ තෙන ච සමයෙන රාජාධිතා සඞ්ඝමිත්තාපි තස්මිං ඨානෙ ඨිතා හොති. තං

200 ථූපවංසො

දිස්වා ආහ ත්ව ම්පි අම්ම පබ්බජිතුං සක්කිස්සසිති. සාධු තාතාති සම්පටිච්ජි රාජා පුත්තානං මනං ලභිත්වා පහඪ චිත්තො භික්ඛුසඞ්ඝං උපසංකමිත්වාත භන්තෙ, ඉමෙ දාරකෙ පබ්බාජෙත්වාඪ මං සාසනෙ දායාදං කරොථාති. සඞඝො රඤේඤා වචනං සම්පටිච්ජිත්වාා කුමාරං මොග්ගලිපුත්තතිස්ස‍ෙත්ථවරෙන උපජ්ඣායෙන මහාදෙව‍ෙත්ථෙරෙන ච ආචාරියෙන පබ්බජ්ජාපෙසි. මජ්ඣන්තික‍ ෙත්ථදරෙන ආචරියෙන උපසම්පාදෙසි. උපසම්පදාමාලකෙයෙව සහපටිසම්භිදාහි අරහත්තං පාපුණි. සඞ්ඝමිත්තායපි රාජධීතාය ආචාරියා ආයුපාල‍ෙත්ථිරී නාම, උපජ්ඣායා පන ධම්මපාල‍ෙත්ථචරී නාම අහොසි අථ මහින්‍සථෙත්ථඋරො උපසම්පන්නකාලතොප්පභූති අත්තනො උපජ්ඣායස්සෙව සන්තිකෙ ධම්මව විනයව පරියාපුණන්නො දේවපි සංගීතියො ආරුළ්හං තිපිටකසඞ්ඝහීතං සාඪකථං ථෙරවාදං තිණ්ණං වස්සානං අබ්භන්තරෙ උග්ගහෙත්වාහ අත්තනො උපජ්ඣායස්ස අන්තෙවාසිකානං සහස්සමත්තානං භික්ඛුනං පාමොක්‍ ඛො අහොසි.

2. තෙන ඛො පන සමයෙන මොග්ගලිපුත්තතිස්ස ‍ෙත්ථ රො කත්ථන නුඛො අනාගතෙ සාසනං සුප්පතිඨීතං භවෙය්යාතති උපපරික්ඛන්තො පච්චන්තිමෙසු ජනපදෙසු සුප්පතිඨිතං භවිස්සතීත ඤත්වා තෙසං තෙසං භික්ඛුනං භාරං කත්වාු තෙ තෙ භික්ඛු තත්ථප ත්ථ්ං පෙසෙසි. මජ්ඣන්තික‍ෙත්‍‍සරං කස්මීරගන්ධාපරරඪං පෙසෙසි. ත්වංස එතං රඪං ගන්ත්වාො තත්ථන සාසනං පතිඪාපෙහීති, මහාදෙව‍ෙත්ථෙරං තථෙව වත්වාස මහිංසකමණ්ඩලං පෙසෙසි. රක්ඛිත‍ෙත්ථ‍රං වනවාසිං. යොනකධම්මරක්ඛිත‍ෙත්ථෙරං අපරන්තකං. මහා ධම්මරක්ඛිත‍ෙත්ථධරං මහාරඪං, මහාරක්ඛීත‍ෙත්ථමරං යොනක ලොකං, මජ්ඣිම‍ෙත්ථෙරං හිමවන්තදෙසභාහං, සොණ‍ෙත්ථෙරං උත්තර‍ෙත්ථ,රව සුවණ්ණභූමිං, අත්තනො සඩිවිහාරිකං මහින්‍ත්ෙත්ථ‍රං ඉට්ඪිය‍ෙත්ථෙරෙන උත්තිය‍ෙත්ථෙරෙන භද්දසාල ‍ෙත්ථ‍රෙන ව සඬිං තම්බපණ්ණිදීපං ගන්ත්වා‍ එත්ථි සාසනං පතිඪාපෙථාති සබ්බේපි තං තං දිසාභාගං ගච්ඡන්තා අත්තපවමා අගමිංසු. සබ්බෙපි ථෙරා ගතගතඪානෙ මනුස්සෙ

                                           ථූපවංසො                                           201

පසාදෙත්වා සාසනං පතිඪාපෙසුං. මහින්‍ො ෙත්ථ රො පන තම්බපණ්නිදීපං ගන්ත්වාව සාසනං පතිඪාපෙහීති උප්පජඣායෙන භික්ඛුස‍ඞ්ඝෙන ච අජ්ඣිඪො කාලො නු ඛො මෙ තම්බපණ්ණිදීපං ගන්තුං නොති උපධාරෙන්තො මුටසීවරඤේඤා මහල්ලකභාවං චින්තෙසී. අයං මහා රාජා මහල්ලකො න සක්කා ඉමං ගණහිත්වා සාසනං පග්ගහෙතුං ඉදානි පනස්ස පුත්තො දෙවානම්පියතිස්සො රජ්ජං කාරෙස්සති තං ගණහිත්වාං සක්කා භවිස්සති සාසනං ගග්ගහෙතුං, හන්දි යාව සො සමයො ආගච්ඡති තාව ඤාතකෙ ඔලොකෙම පුනදානි ඉමං ජනපදං ආගච්ඡෙයයාම වා න වාති

3. සො එවං චින්තෙත්වාජ උපජ්ඣායව භික්ඛුසඞ්ඝව වන්දි ත්වාඡ අසොකාරාමතො නික්ඛම්ම තෙහි ඉට්ටියාදීහි චතුහි ථෙරෙහි සඞ්ඝමිත්තාය පුත්තෙන සුමනසාමණෙරෙන භණ්ඩුකෙන ච උපාසකෙන සඬිං රාජගහනගර උපවත්තකෙ දක්ඛිණගිරිජනපදෙ චාරිකං චරමාතො ඤාතකො ඔලො කෙන්තො ඡ මාසෙ අතීක්කාමෙසි. අථානුපුබ්බෙන මාතු නිවෙසනඪානං වෙටිසනගරං නාම සම්පත්තො. සම්පත්තව පන ථෙරං දිස්වා ථෙරමාතා දෙවී පාදෙ සිරසා වන්දි.ත්වාත භික්ඛං දත්වාය ථෙරං අත්තනා කතං වෙටිසගිරි විහාරං නාම ආරොපෙසි. ථෙරො තස්මිං විහාරෙ නිසින්නො චින්තෙසි. අම්හාකං ඉධ කත්තබ්බකිච්චං නිඨිතං සමයො නුඛො ඉදානි ලඞ්කාදීපං ගන්තුන්ති තතො චින්තෙසි අනුභවිතු තාව මෙ පිතරා පෙසිතං අභිසෙකං දෙවානං පියතිස්සො රතනත්තයගුණව සුණාතු ඡණත්ථ ව නගරතො නික්ඛමිත්වාි මිස්සකපබ්බතං අභිරූහිතු. තදා තං තත්ථි දක්ඛිස්සාමාති තථාපරං එකමාසං ත‍වෙත්ථිව වාසං කප්පෙසි.

4. මාසාතික්කමෙ සක්කො දෙවානමි‍ෙන්දාප මහින්දසථෙරං උපසංකමිත්වාත එතදවොව. කාලකතො භන්තෙ, මුටසීවරාජා ඉදානි දෙවානම්පියතිස්සරාජා රජ්ජං කාරෙති සම්මා සම්බු‍ඬෙන ච තුම්හෙ ව්යානකතා අනාගතෙ මහි‍ෙන්දා් නාම භික්ඛු තම්බපණ්ණිදීපං පසාදෙස්සතීති. තස්මාතිහි වො.

202 ථූපවංසො

භ‍න්තෙ කාලො දීපවරං ගමනාය අහම්පි වො සහායො භවිස්සාමීති. ථෙරො තස්ස වචනං සම්පටිච්ජිත්වාය අත්ත සත්තමො වෙටිසපබ්බතවිහාරා වෙහාසං උප්පතීත්වා් අනුරාධ පුරස්ස පුරත්ථිෙමාය දිසාය මිස්සකපබ්බතෙ පතිඪාහි යං එතරහි වෙතියපබ්බතොතිසි සඤ්ජානන්ති. තස්මිං දිවසෙ තම්බපණ්ණිදීපෙ ජෙඪමූලනක්ඛත්තං නාම හොති. රාජා නක්ඛාත්තං‍ ඝොසාපෙත්වාී ඡණං කරොථාති අමච්චෙ ආණපෙත්වාු චත්තාලීසපුරිස්සහස්සපරිවාරො නගරම්හා නික්ඛමිත්වාු යෙන මිස්සකපබ්බතො තෙන පායාසි මිගවං කීළිතුකාමො. අථ තස්මිං පබ්බතෙ අධිවත්ථබ දෙවතා රඤෙඤා ථෙරෙ දස්සෙස්සාමීති රොභිතමිගරූපං ගහෙත්වාබ අවිදුරෙ තිණපණ්ණානි ඛාදමානා විය වරති. ‍රාජා දිස්වා අයුත්තං දාති පමත්තං විජ්ඣිතුන්ති ජියං පොඨෙසි. මිගො අම්බත්ථංලමග්ගං ගහෙත්වාත පලායිතුං ආරහි. රාජාහි පිඨිතො පිඨිතො අනුබන්ධගන්තො අම්බත්ථතලමෙව ආරුහි. මිගො ථෙරානං අවිදුරෙ අන්තරධායි. මහින්‍ථතෙත්ථුරො රාජානං අවිදුරෙ ආගච්ඡන්තං මමං යෙව රාජා පස්සතු මා ඉතරෙහි අදිඪහිත්වාල තිස්ස, තිස්ස, ඉතො එහීති ආහ රාජා සුත්වාඉ චින්තෙසි. ඉමස්මිං තම්බපණ්ණිදීපෙ ජාතො මං තිස්සොති නාමං ගහෙත්වාන ආලපිතුං සම‍ෙත්ථාද නාම ‍නත්ථිහ. අයම්පන ඡින්නහීන්නපටධරො භණ්ඩුකාසාවවසානො මං නාමෙන ආලපති. කො නුඛො අයං භවිස්සති මනු‍ස්සො වා අමනුස්සො වෘති. ථෙ‍රො ආහ.

5. සමණා මයං මහාරාජ, ධම්මරාජස්ස සාවකා තමෙව අනුකම්පාය ජම්බුදීපා ඉධාගතාති.

තෙත සමයෙන දෙවානම්පියතිස්සරාජා - ච අසොකධම්ම රාජා ච අදිඪ සහායකා හොනති. දෙවානම්පියතිස්සඤෙඤා ච පුඤ්ඤානුභාවෙන ඡාතපබ්බතපාදෙ එකස්මිං වෙළුගුම්බෙ තිස්සො වෙළුයඨියො නිබ්බත්තිංසු. එකා ලතායඪි නාම, එකා සකුණයඨි නාම, තාසු ලතාටඪි සයං රජතවණ්ණා හොති, තං අලංකාරිත්වාු උප්පන්නලතා කඤ්චනවණ්නා ඛායති.

                                          ථූපවංසො                                           203

පුප්ඵයඪියං පන නීලපීතලොහිතාවාදාතකාළවණ්ණානි පුප්ඵානි සුවිභත්තවණ්ටපත්තකිඤ්ජක්ඛා හුත්වාා ඛායන්ති. සකුණයඨියං හංසකුක්කුටජීවංජිවකාදයො සකුණා නානප්ප කාරානි ච චතුප්පදානි සජීවානි විය ඛායන්ති සමුද්දතොපිස්ස මුත්තාමණිවෙළුරියාදි අනෙකවිහිතං රතනං උප්පජ්ජි. තම්බපණ්ණියං පන අඪමුත්තා උප්පජ්ජිංසු. භයමුත්තා, ගජමුත්ත, රථමුත්තා, ආමලකමුත්තා, වලයමුත්තා, අඩ්ගුලි වෙඨකමුත්තා. කකුටඵලමුත්තා, පාකතිකමුත්තාති. සො තාව යඨියො තා ච මුත්තායො අඤ්ඤඤච බහුං රතනං අසොකස්ස ධම්මරඤේඤා පණ්ණාකාරත්ථා ය පෙසෙසි අසොකොපි පසීදත්වාම පව රාජකකුධභණ්ඩානි චෙව අඤෙඤ ච අභිසෙකත්ථාීය බහුපණ්ණාකාරෙ පහිණි න කෙචලව එතං ආමිසපණ්ණාකාරං ඉමං කිරි ධම්මපණ්ණා කාරම්පි පෙසෙසි.

6. “අහං බුද්ධව ධම්මව සඞ්ඝව සරණං ගතො උපාසකත්තං වෙදෙසිං සක්ය පුත්තස්ස සාසනෙ ඉමෙසු තීසු වත්ථුංසු උත්තමෙසු නරුත්තම චිත්තං පසාදයිත්වා න සද්ධාය සරණං වජාති”

රාජා අචිරසුතං සාසනප්පවත්තිං අනුස්සරමානො ථෙරස්ස තං “සමණාමයං මහාරාජ ධම්මරාජස්ස සාවකා” ති. වචනං සුත්වාන අය්යාම නු ඛො ආගතාති තාවදෙව ආවුධං නික්ඛිපිත්වාම එකමන්තං නිසීදි. සම්මොදනීයං කථං කථය මානො. සම්මොදනීයකථං කුරුමානෙයෙව තස්මිං තානිපි වත්තාලීසපුරිසසහස්සානි ආගන්ත්වාය තං පරිවාරෙසුං. තදා ථෙරො ඉතරෙපි ජනෙ දස්සෙසි. රාජා දිස්වා ‍ඉමෙ කදා ආගතාති පුච්ඡි, මයා සද්ධිංයෙව මහාරාජාති. ඉදානි පන ජම්බුදීපෙ අඤෙඤපි එවරූපා සමණා සන්තීති, මහාරාජ, එතරහි ජම්බුදීපෙ කාසාවපජ්ජොතො ඉසිවාතපරිවාතො තස්මිං -

“තෙ විජ්ජා ඉද්ධිප්පත්තා ව චෙතොපරියාය කොවිදා ඛීණාසවා අරහන්තො බහු බුද්ධස්ස සාවකාති”

204 ථූපවංසො

7. අථ රාජා භන්තෙ, ස්වෙ රථං පෙසෙස්සාමි තං අභිරුහිත්වාත ආගච්ඡෙය්යා ථාති වත්වා, පක්කාමි. ථෙරො අචිරපක්කන්තස්ස රඤෙඤා සුමනසාමණෙරං ආමන්තෙසි. එහි ත්වංක සුමන ධම්මසවනකාලං ඝොසෙහීති සාමණෙරො අභිඤ්ඤාපාදකං චතුත්ථතජඣානං සමාපජ්ජිත්වාක වුඪාය අධිඪහිත්වා සමාභිතෙන චිත්තෙන සකලතම්බපණ්ණිදීපං සාවෙන්තො ධම්මසවනකාලං ඝොසෙසි. සාමණෙරස්ස සද්දං සුත්වාො භුම්මා දෙවතා සද්දමනුස්සාවෙසුං. එතෙනුපායෙන යාව බ්ර්හ්මලොකා සද්දො අබභුග්ගඤ්ජි. තෙත සද්දෙ මහාදෙවතාසන්නිපාතො අහොසි ථෙරො මහන්තං දෙවතා සන්නීපාතං දිස්වා සමචිත්තසුත්තන්තං කථෙසි. කථාපරියොසානෙ අසංඛෙය්යාීනං දෙවානං ධම්මාභිසමයො අහොසි. බහුනාගසුපණ්ණා ච සරණෙසු පතිඪහිංසු. අථ තස්සා රත්තියා අච්චයෙන රාජා ථෙරානං රථං පෙසෙසි. ථෙරා න මයං රථං ආරුහාම, ගච්ජ ත්වංො පච්ඡා මයං ආගච්ජිස්සාමාති වත්වාඪ වෙහාසං අබ්භුග්ගන්න්වා අනුරාධපුරස්ස පච්ජිමදිසාය පඨමකචෙතියඪානෙ ඔතරිංසු.

8. රාජාපි සාරථිං පෙසෙත්වාඪ අන්තො නිවෙසනෙ මණ්ඩපං පටියාදෙත්වාප චින්තොසි නිසීදිස්සන්ති නු ඛො අය්යාප ආසනෙ න නිසිදිස්සන්තීති. තස්සෙවං චින්තයන්තස්සෙව සාරථි නගරද්වාරං පත්වාස අද්දස ථෙරෙ පඨමතරං ආගන්ත්වා කායබන්ධනනං බන්ධිනත්වාව චීවරං පාරුපන්තෙ. දිස්වා අතිවිය පසන්නමානසො හුත්වා ආගන්ත්වා් රඤෙඤා ආරොචෙයි. ආගතා දෙව ථෙරාති. රාජා රථා ආරූළහාති පුච්ජි. න ආරුළ්හා දෙව අපිව පච්ඡතො නික්ඛමිත්වාස පඨමතරා ආගන්ත්වාථ පාචීනවාරෙ ඨිතාති. රාජා රථං න ආරුභිංසුතී සුත්වාව තෙන හි භණෙ භුම්මත්ථෙරණසංඛෙපෙන ආසනානි පඤ්ඤාපෙථාති වත්වාු පටිපථං අගමාසි. අමච්චා පඨාවියං තට්ටිකං පඤ්ඤාපෙත්වාප උපරි කොජවකාදීනි විචිත්තත්ථවරණානි පඤ්ඤාපෙසුං. රාජාපි ගන්ත්වා ථෙරෙ ව න්දිභත්වාආ මහින්‍තතෙත්ථඤරස්ස හත්ථ තො පත්තං ගහෙත්වාා මහතියා පූජාය ව සක්කාරෙන ව ථෙරෙ නගරං පවෙසෙත්වාත අන්තො නීවෙසනං පවෙසෙසි.

                                        ථූපවංසො                                            205

රාජා ථෙරෙ පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන සහත්ථාස සන්තප්පෙත්වා අනුලාදෙවීපමුඛා පඤ්ච ඉත්ථී සතානි ථෙරානං අභිවාදනං පුජාසක්කාරඤ්ච කරොන්තුති පක්කොසාපෙත්වාථ එකමන්තං නිසීදි. ථෙරො රඤෙඤා සපරිජනස්ස ධම්මරත්ත වස්සං වස්සෙන්තො පෙතවත්ථුං විමානවත්ථුංෙ සච්චසංයුත්තං ච කථෙසි. තං සුත්වාං තානිපි පව ඉත්ථිංසතානි සොතාපත්තීඵලං සච්ජිකරිංසු.

9. තදා නාගරා ථෙරානං ගුණෙ සුත්වාු ථෙරෙ දට්ඨුං න ලභාමාති උප‍ක්කොසන්ති. අථ රාජා ඉධ ඔකාසො තත්ථිෙති චින්තෙත්වා‍ ගච්ඡථ භණෙ, හත්ථි සාලං පටිජග්ගිත්වාො වාලුකා ඔකිරිත්වාත පවවණ්ණානි පුප්ඵානි විකිරිත්වාල විතානං බන්ධිාත්වාි මඩ්ගලහත්ථි ඪානෙ ථෙරානං ආසනානි පඤ්ඤපෙථාති ආහ. අමච්චා තථා අකංසු, ථෙරො තත්ථ ගන්ත්වාර නිසීදිත්වාා දෙවදුතසුත්තන්තං කථෙසි. කථාපරියොසානෙ පාණසහස්සං සොතාපත්තිඵලෙ පතිට්ඨහි. තථා හත්ථිාසාලා සම්බාධාති දක්ඛිණවාරෙ නන්දපනුය්යාහනෙ ආසනං පඤ්ඤපෙසුං ථෙරො තත්ථා නිසීදිත්වා‍ ආසිවිසොපමසුත්තන්තං කථෙසි. තම්පි සුත්වාං පාණසහස්සං සොතාපත්තිඵලං පටිලභි. එවං ආගතදිවසතො දුතියදිවසෙ අඩ්ඪතෙය්යාලනං පාණසහස්සානං ධම්මාභිසමයො අහොසි. ථෙරස්ස නන්දතනවනෙ ආගතාග තාහි කුලත්ථිමහි කුලසුණ්භාහි කුලකුමාරීහි සඞිං ස‍ම්මොද මානස්සෙව සායණ්හසමයො ජාතො. ථෙරො කාලං සල්ලක්ඛෙත්වාද ගච්ඡාමිදානි මිස්සකපබ්බතන්ති උඪහි. අමච්චා මහාමෙඝවනුය්යා නෙ ථෙරෙ වාසෙසුං රාජාපි ඛො තස්සා රත්තියා අච්චයෙන ථෙරස්ස සමීපං ගනත්වාර සුඛසයිතභාවං පුච්ජිත්වාත කප්පති භ‍න්තෙ, භික්ඛුසඞ්ඝස්ස ආරාමොති පුච්ජි. ථෙරො කප්පති මහාරාජාති ආහ. රාජා තුඪො සුවණ්ණ හිංකාරං ගහෙත්වාච ථෙරස්ස හ‍ෙත්ථා උදකං පාතෙත්වා. මහා මෙඝවනුය්යාහනං අදාසි.

10. ථෙරො පුනදිනසෙපි රාජගෙහෙයෙව භුඤ්ජිත්වාත තන්ද‍නවතෙ අනමතග්ගියානි කථෙසි. පුනදිවසෙ අග්ගික් බ‍ෙන්ධා්පමසුත්තන්තං කථෙසි. එතෙනෙව උපායෙන සත්ත

206 ථූපවංසො

දිවසානි කථෙසි අඩ්ඪනවමානං පාණසහස්සානං ධම්මාභි සමයො අහොසි සත්තමෙ දිවසෙ පන ථෙරො අන්තොපුරෙ රඤෙඤා අප්පමාදසුත්තන්තං කථයිත්වාි චෙතියගිරිමෙව අගමාසි. අථ ඛො රාජා ථෙරො අයාචිතො සයමෙවාගතො තස්මා තස්ස අනාපුච්ඡා ගමනම්පි භවෙය්යාතති චින්තෙත්‍වා රථං අබිරුහිත්වාම චෙතියගිරිං අගමාසි මහතා රාජානුභාවෙන. ගන්ත්වා් ථෙරානං සන්තිකං උපසංකමන්තො අතිවිය කිලන්තරූපො හුත්වා උපසංකමි. තතො නං ථෙ‍ෙරා ආහ කස්මා ත්වංත මහාරාජ, එවං කිලමමානො ආගතොති. තුම්හෙ මම ගාළාහා ඔවාදං දත්වා‍ ඉදානි ගන්තුකාමා නු ඛොති ජාතන්ත්ථංථ භන්තෙති න මයං මහාරාජ, ගන්තුකාමා අපි ච වස්සුපනායිකාකාලො නාමායං සමණෙන නාම වස්සුපනායි කං ඨානං ඤාතුං වට්ටතීති රාජාපි ඛො තං ඛණංයෙව කරණ්ඩක වෙතියඞ්ගණං පරික්කිපිත්වාප අඪසඪියා ලෙණෙසු කම්මං පඪපෙත්වාව නගරමෙව අගමාසි. තෙපි ථෙරා මහාජනං ඔවදමානා වෙතියගිරිමහි වස්සං වසිංසු.

11. අථායස්මා මහාමහි‍ෙන්දාඔ වුත්ථරවස්සො පවාරෙත්වාු කත්තිකපුණ්ණමායං උපොසථදිවසෙ රාජානං එතදවොව. චිරදිඪො නො මහාරාජ. සම්මාසම්බුද්ධො අභිවාදෙනපච්චුඪාන අජලිකම්මසාමීවිකම්මකරණඪානං නත්ථි් තෙන මහා උක්කණ්ඪිතාති. තනු භන්තෙ, තුමෙහ අවොචුත්ථි පරිනිබ්බුතො සම්මාසම්බුද්ධොති. කිඤ්චාපි මහාරාජ, පරිනිබ්බුතො අථස්ස සරීරධාතුයො තිඪන්තීති. අඤ්ඤාතම්භන්තෙ. ථුපං පතිඪාපෙම භූමිභාගං විචිනථාති. අපි ව ධාතුයො කුතො ලච්ඡාමිති සුමනෙන සඩිං මන්තෙහි මහාරාජාති. රාජා සුමනං උපසංක මිත්වාත පුච්ජි. කුතොදානි භනෙන ධාතුයො ලච්ඡාමාති. සුමනො ආහ. අප්පොස්සු‍ක්කො ත්වංු මහාරාජ, විථියො සොධාපෙත්වාප ධජපතාකපුණ්ණඝටාදීහි අලඞ්කාරාපෙත්වා් සපරිජ‍නො උපොසථං සමාදියිත්වාඝ සබ්බතාලාවචරෙ උපඪ පෙත්වා මඞ්ගලහත්ථිො සබ්බාලඞ්කාරෙහි පතිමණ්ඩිතං කාරෙත්වාස ‍උපරි චස්ස සෙතච්ඡත්තං උස්සාපෙත්වාථ සායණ්හසමයෙ මහානාගවනුය්යාවනාභිමුඛො යාහි අඩා තස්මිං ඨ‍ානෙ ධාතුයො ලච්ඡසීති, රාජා සාධුති සම්පටිච්ජි.

                                            ථූපවංසො                                       207

12. ථෙරා වෙතියගිරිමෙව අගමංසු. තත්රා යස්මා මහින්‍ ෙත්ථාරො සුමනසාමණෙරමාහ ගච්ඡ ත්වංත සාමණෙර, ජම්බුදීපෙ අය්ය කං අසොකධම්මරාජානං උපසංකමිත්වාස මම වචනෙන එවං වදෙහි, සහායො තෙ මහාරාජා, දෙවානම්පිය තිස්‍ සො බුඬසාසනෙ පස‍න්නො ථුපං පතිඪාපෙතුකාමො තුම්භාකං කිර හ‍ෙත්ථම භගවතා පරිභූත්තපත්තො වෙව ධාතු ව අත්ථිො තම්මෙ දෙථාති තං ගහෙත්වාන සක්කං දෙවරාජානං උපසංකමිත්වාි තුම්භාකං කිර මහාරාජ. හ‍ෙත්ථර වෙ ධාතුයො අත්ථිඪ දක්ඛිණදාඪා ච දක්ඛිණක්ඛකව. තතො තුම්හෙ දක්ඛිණ දාඨං පුජෙථ දක්ඛිණඛකං පන මයිහං දෙථාති එවව නං වදෙහි. කස්මා ත්වංක මහාරාජා. අම්හෙ තම්බපණ්ණිදීපං පහිණිත්වා පමජ්ජිත්ථාිති. සාධු භන්තෙතිඛො සුමනො ථෙරස්ස වචනං සම්පටිච්ජිත්වාි තාවදෙව පත්තචීවරමාදාය වෙහාසම්බභුග්ගන්ත්වාි පාටලිපුත්තවාරෙ ඔරුය්හ රඤේඤා සන්තිකං ගන්ත්වාා තමත්ථංි ආරොවෙසි රාජා තුඪො සාමණෙරස්ස හත්ථගතො පත්තං ‍‍ගහෙත්වාෙ භොජෙත්වාම භගවතො පත්තං ග‍ෙන්ධ්හි උබ්බට්ටෙත්වා‍ වරමුත්තසදිසානං ධාතුනං පුරෙත්වාව අදාසි. සො තං ගහෙත්වා් සක්කං දෙවරාජානං උපසංකමි. සක්කො දෙවරාජා සාමණෙරං දිස්වා කිං භන්තෙ සුමන, ආභාණ්ඩසීති ආහ. ත්වංද මහාරාජ, අම්හෙ තම්බපණ්ණි දීපං පහිණිත්වාජ කස්මා පමජ්ජසීති. නප්පමජ්ජාමි භන්තෙ. වදෙහි කිං කරොමීති. තුම්හාකං කිර හ‍ෙත්ථම වෙ ධාතුයො අත්ථිම දක්ඛිණදාඨා ච දක්ඛිණක්ඛකව. තතො තුම්හෙ දක්ඛිණ දාඨං පුජෙථ, දක්ඛිණක්ඛකං පන මයිහං දෙථාති. සාධු භන්තෙති ඛො සක්කො දෙවානමි‍ෙන්දාම යොජනප්පමාණං මණිථුපං උග්ඝාටෙ‍ත්වාි දක්ඛිණක්ඛකං නීහරිත්වාා සුමනස්ස අදාසි. සො තං ගහෙත්වාෙ වෙතියගිරිම්හියෙව පතිඨාසි. අථ ඛො මහින්ද‍පමුඛා සබ්බෙ තෙ මහා නාගා අසොකධම්ම රාජෙන දින්නධාතුයො චෙතියගිරිම්හියෙව පතිඪාපෙත්වා දක්ඛිණක්ඛකං ආදය වඩ්ඪමානකච්ඡායාය මහානාගවනුය්යාපන මහමංසු.

208 ථූපවංසො

13. රාජාපි ඛෙ සුමතෙන වුත්තප්පකාරං පූජාසක්කාරං කත්වා් හත්ථි ක්ඛන්ධපවරගතො සායං මඩ්ගලහත්ථිසමත්ථාකෙ ස්තෙච්ඡත්ත ධාරයමානො මහානාගවනුය්යා නං සම්පාපුණි. අථස්ස එතදහොසි සචෙ අයං සම්මාසම්බුඬස්ස ධාතු ඡත්තං අපනමතු. මඞ්ගලහත්ථිස ජණ්ණුකෙහි භුමියං පතිඪහතු. ධාතුචඞ්ගොටකං මයිහං මත්ථගකෙ පතිඪභතූති. සහ රඤෙඤා චිත්තුප්පාදෙන ඡත්තං අපනමි. හත්ථි් ජණ්ණුකෙහි පතිඪහි ධාතුචඞ්ගොටකං රඤේඤා මත්ථඅකෙ පතිඪහි. රාජා අමතෙ නෙවාභිසිත්තගත්තො පරමෙන පීතිපාමොජ්‍ ජෙන සමන්නා ගතො හුත්වාා පුච්ජි. ධාතුං භන්තෙ කිං කරොමිති. හත්ථිා කුම්භම්හියෙව තාව මහාරාජ ඨපෙහීති. රාජා ධාතුවඞ්ගොටකං හත්ථිිකු‍ම්හෙ ඨපෙසි. පමුදිතො නාගො කුඤ්චනාදං නදී. මහාමෙඝො උඪහිත්වා් පොක්ඛරවස්සං වස්පි. උදකපරියන්තං කත්වා මහාභූමිවාලො අහොසි. පච්චන්තෙපි නාම සම්මා සම්බුඬස්ස ධාතුයො පතිඪහිස්සන්තීති.

14. අථ සො හත්ථි්නාගො අනෙකතාලාවචරපරිවුතො අතිවිය උළාරෙන පූජාසක්කාරෙන සක්කරියමානො පච්ජිම දිසාභිමුඛො හුත්වාො අපසක්ක‍න්තො යාව නගරස්ස පුරත්ථිදම වාරං තාව ගන්ත්වාව පුරත්ථිමමෙන වාරෙන නගරං පවිසිත්වාග සකලනගරෙ උළාරාය පුජාය කයිරමානාය දක්ඛිණද්වාරෙන නික්ඛමිත්වාා ථූපාරාමස්ස පච්ඡිමදිසාභාගෙ පහෙජිවත්ථුණ නාම කිර අත්ථි තත්ථි‍ ගන්ත්වාප පුන ථුපාරාමාභිමුඛො එව පටිනිවත්ති. සො ච පුරිමකානං තිණ්ණං සම්මාසම්බුඩානං ධම්මකරකං කායබන්ධ‍නං උදකසාටිකං පතිඪාපෙත්වාා කතචෙතියඪානං හොති. තදෙතං විනඪෙසුපි චෙතියෙසු දෙවතානුභාවෙන කණ්ටකසමාකිණ්ණසාඛාභි නානාගචෙඡහි පරිවුතං තිඪති මා නං කොචි උච්චිඪාසුචිමලකවචරෙහි සන්‍ුි ස්සෙති. අථ තස්ස හත්ථිඪනො පුරතො ගන්ත්වාච රාජ පුරිසා සබ්බෙ ගච්ඡෙ ඡින්දිතත්වාි භූමිං සොධෙත්වාථ තං හත්ථ තලසදිසං අකංසු. හත්ථි නාගො ගන්ත්වා තං ඨානං පුරතො කත්වාත තස්ස පච්ජිමදිසාභාගෙ බොධිරුක්ඛාඪානෙ අඪාසි. අථස්ස මත්ථොකතො ධාතුං ඔරොපෙතුං ආරභිංසු.

                                        ථූපවංසො                                             209

නාගො ඔරොපෙතුං න දෙති, ථෙරං පුච්ජි: කස්මා භන්තෙ, නාගො ධාතුං ඔරොපෙතුං න දෙතීති ආරුළහං මහාරාජ, ඔරොපෙතුං න වට්ටතීති. තස්මිව කාලෙ අභයවාපියා උදකං ඡන්නං හොති. සමන්නා භූමි ඵලිතා සුඋඬරා මත්තිකපිණ්ඩා, තතො මහාජතො සීඝසිඝං මත්තිකං ආහරිත්වාු හත්ථිාකුම්භප්පමාණං වත්ථුතමකාසි.

15. තාවදෙව ථුපකරණත්ථංත ඉඨිකා කාතුං ආරහිංසු යාච ඉඨිකා පරිනිට්ඨන්ති තාව හත්ථි නාගො කතිපාහං දිවා බොධිරුක්ඛාඪානෙ හත්ථිටසාලායං තිඪති රත්තියං ථුපපතිඨාන භූමියං පරියායති. අථ වත්ථුංා විනාමෙත්වාත රාජා ථෙරං පුච්ජි: කිදිසො භන්තෙ, ථුපො කාත‍බ්බොති. වීහිරාසිසදිසො මහාරාජාති. සාධු භන්තෙති රාජා ජඞ්ඝප්පමාණං ථූපං විනාපෙත්වාි ධාතුඔරොපතත්ථා්ය මහාසක්කාරං කාරෙසි තතො සකලනාගරා ච ජාතපදා ච ධාතුමහදස්සතත්ථංථ සන්නිපතිංසු සන්නිපතිතෙ ච තස්මිං මහාජතෙ දසබලස්ස ධාතු හත්ථිං කුම්භතො සත්තතාලප්පමාණ්ං වෙහාසම්බ්භුග්ගන්ත්වාස යමකපාටිභාරියං දස්සෙසි. තෙහි තෙහි ධාතුප්පදෙසෙහි ඡබ්බණ්ණරංසියො උදකධාරා ච අග්ගික්ඛඛන්ධ. ච පවත්තන්ති. සාවත්ථිුයං ගණ්ඩම්බමුලෙ භගවතා දස්සිතපාටිහාරියසදිසං එව පාටිහාරියං අහොසි. තව ඛො නෙව ථෙරානුභාවෙන න දෙවතානුභාවෙන අපි ච ‍ඛො බුඬානංයෙව ආනුභාවෙන. භගවා කිර ධරමානොව අධිඪාසි. තම්බපණ්ණිදීපෙ අනුරාධපුරස්ස දක්ඛණදිසාභාගෙ පුරිමකානං තිණ්ණං බුඬානං චෙතියඪානෙ මම දක්ඛිණදාඨාධාතුපතිඪානවදිවසෙ යමකපාටිහාරියං හොතුති.

එවං අචින්තියා බුඬා බුඬාධම්මා අචින්තියා අචින්තියෙසු පසන්නානං විපාකො හොති අචින්තියොති.

16. ධාතුසාරීරතො නික්ඛන්ත උදකඵුසිතෙහි සකලෙපි තම්බපණ්නි දීපතලෙ න කොචි අඵුඪො‍කාසො නාම අහොසි. එවමස්ස තං ධාතුසරිරං උදකඵුසිතෙහි තබ්බපණ්ණිත්ථ්

210 ථූපවංසො

ලස්ස පරිදාහං වුපසමෙත්වා මහාජනස්ස පාටිහාරියං ද‍ස්සෙත්වාඑ ඔතරිත්වාො රඤෙඤා මත්ථහකෙ පතිට්ඨාසි රාජා සඵලං මනුස්සත්තස්ස පටිලාභං මඤ්ඤමානො මහන්තං සක්කාරං කත්වාජ ධාතුං පතිට්ඨාපෙසි සහ ධාතුපතිට්ඨානෙන මහා භූමිචාලො ‍ අහොසි. නිටඨිතෙ පන ථුපෙ රාජා ච රාජභාතිකා ච දෙවියො ච දෙවනාගයක්ඛානං චිම්හයකරං පච්චෙකං ථුපමකංසු.

එවං ජිතො ධාතුසරීරකෙන ගතො පි සන්තිං ජනතාහිතඤ්ච, සුඛඤ්ච ධම්මා බහුධා කරෙය්යා ඨිතො හි නාථොනුකරං කරෙය්යය.

සාධුජනමනොපසාදනත්ථාකය කතෙ ථුපවංසෙ ථුපාරාමකථා. ______

1. නිඪීතාය පන ධාතුපූජාය පතිඪිතෙ ධාතුවරෙ මහින්‍පමෙත්ථ රො මහාමෙඝවනුය්යාිනමෙව ගන්ත්වාත වාසං කප්පෙසි. තස්මිං ඛො පන සමයෙ අනුලාදෙවී පබ්බජිතු කාමා හුත්වාත රඤේඤා ආරොවෙසි. රාජා තස්සා වචනං සුත්වාබ ථෙරං එතදවොව. භ‍න්තෙ, අනුලාදෙවි පබ්බජිතුකාමා පබ්බාජෙථ නන්ති. න මහාරාජ, අම්හාකං මාතුගාමං පබ්බා ජෙතුං කප්පති, පාටලිපුත්තෙ පන මයිහං භගිනි සංඝමිත්තා ථෙරීනාම අත්ථි්, තං පක්කොසාපෙති මහාරාජ, ඉමස්මිව දීපෙ පුරිමිකානවතිණ්ණං සම්මාසම්බුඬානං බොධි පතිටඨාසි. අම්හාකම්පි භගවතො සරසරංසිජාලවිස්සජ්ජනකෙන බොධිනා පතිට්ඨා තබ්බං, තස්මා සාසනං පහිණෙය්යාලසි යථා සඞ්ඝමිත්තා බොධිං ගහෙත්වා ආගචෙඡය්යාපති. රාජා ථෙරස්ස වචනං සම්පටිච්ජිත්වාි අම‍ච්චෙහි සඞිං මන්තෙන්තො අරිට්ඨං නාම අත්තනො භාගිනෙය්යංි ආහ, සක්ඛිස්සසි ත්වං තාන, පාටලිපුත්තං ගන්ත්වාත මහාබොධිනා

                                        ථූපවංසො                                            211

සඬිං අය්යං සඞ්ඝමිත්ත‍ ෙත්ථථරිං ආනෙතුන්ති, සක්ඛිස්සාමි දෙව සචෙ මෙ පබ්බජ්ජං අනුජානිස්සසීති ගච්ඡ තාත, ථෙරිං ආනෙත්වාආ පබබ්ජ්ජාභීති.

2. සො රඤෙඤා ච ථෙරෙස්ස ච සාසනං ගහෙත්වාන ථෙරස්ස අධිට්ඨානචසෙන එකදිවසෙන ජම්බුකොලපට්ටනං ගන්ත්වාග නාවං අබිරුහිත්වාන සමුද්දං අතික්කමිත්වාත පාටලි පුත්තං ගන්ත්වාඨ රඤෙඤා සාසනං ආචික්ඛි. පුත්තො තෙ දෙව මහින්දතථෙරො එවමාහ. සහායස්ස කිර තෙ දෙවානම්පිය තිස්සස්ස භාතුජායා අනුලාදෙවි නාම පබ්බජිතුකාමා තං පබ්බාජෙතුං අය්යංස සඞ්ඝමිත්ත‍ෙත්ථිරිං පහිණෙය්යාාථ අය්යාෙය එව ච සඞිං මහාබොධින්ති. ථෙරස්ස සාසනං ආරොවෙත්වා් සඞ්ඝමිත්‍‍ත‍ෙත්ථ‍රිං උපසංකමිත්වාඅ එවමාහ. අයෙය, තුම්හාකං භාතා මහින්‍‍හෙත්ථ‍රො මං තුම්හාකං සන්තිකං පෙසෙසි. දෙවානම්පියතිස්ස රඤෙඤා භාතුජායා අනුලාදෙවී නාම පවහි කඤ්ඤාසතෙහි පවහි ච අන්තෙපුරිකාසතෙහි සඞිං පබ්බජිතුකාමාති තං කිර ආගන්ත්වාත පබ්බාජෙථාති. සා තාව දෙව තුරිතතුරිතා ගන්වා කි රඤෙඤා තමත්ථංක ආරොවෙත්වාා ‍ගච්ඡාමහං මහාරාජ, තම්බපණ්ණිදීපන්නි ආහ.

3. තෙන හි අම්ම, මහාබොධිං ගහෙත්වා‍ ගච්ඡාහීති වත්වා පාටලිපුත්තතො යාච මහාබොධි තාව මග්ගං පටිජ්ග්ගා පෙත්වා‍ සත්තියොජනායාමාය නියොජනවිත්ථගතාය මහතියා සෙනාය පාටලිපුත්තතො නික්ඛමිත්වාන අරියසඞ්ඝා ආදාය මහාබොධිසමිපං අගමාසි. සෙනාය සමුස්සිතධජපතාකං නානාරතන විචිත්තං අනෙකාලඞ්කාරපතිමණ්ඩිතං නානාවිධ කුසුමසමාකිණ්ණං අනෙක තුරියසංඝුටඨං මහාබොධිං පරික්ඛිපි. තතො රාජා පුප්ඵන්ධම මාලාදීහි පුජෙත්වාු නික්ඛත්තුං පදක්ඛිණං කත්වා අට්ඨසු ඨානෙසු වන්දිමත්වාෙ උට්ඨාය අජලිම්පග්ගයිහ ඨත්වාන සච්චවච්නකිරියාය බොධි ගණහිතු කාමො රතනපීඨං ආරුයිහ තුලිකං ගහෙත්වා් මනොසීලාය ලෙඛං කත්වාො යදි මහාබොධිනා ලඞ්කාදීපෙ පතිට්ඨාතබ්බං යදි වාහං බුඬසාසනෙ නිබ්බෙමතිකො භවෙය්යං , මහාබොධි

212 ථූපවංසො

සයමෙව ඉමස්මිං සුවණ්ණකටාහෙ පතිට්ඨහතුති සච්චකිරිය මකාසි සහ සච්චකිරියාය බොධිසාඛා මනොසිලාය පරිච්ජින්නට්ඨානෙහි ඡින්දිහත්වාක ගන්ධකකලලපුරස්ස සුවණ්ණ කටාහස්ස උපරි අට්ඨාසි. තතො රාජා මහාබොධිං බොධි මණ්ඩතො මහන්තෙන සක්කාරෙන පාටලිපුත්තං ආනෙත්වාං සබ්බපරිහාරානි දත්වාර මහාබොධිං ගඞ්ගාය නාවං ආරොපෙත්වාා සයම්පි නගරතො නික්ඛමිත්වාර විඤ්ඣාටචිං සමතික්කම්ම අනුපුබ්බෙන සත්තදිවසෙහි තාමලිත්තිං අනුප්පත්තො, අන්තරා මග්ගෙ දෙවනාගමනුස්සා උළාරං මහාබොධිපුජමකංසු රාජාසි සමුද්දතීරෙ සත්තදිවසානි මහාබොධිං ඨපෙත්වාබ මහන්නං සක්කාරං කත්වාස බොධිම්පි සඞ්ඝමිත්ත‍ෙත්ථ රිම්පි සපිරිවාරං නාවං ආරොපෙත්වා‍ ගච්චති වත රෙ දසබලස්ස සරසරංසිජාලං මුවමාතො මහාබොධිරුක්කෙඛාති කන්දිආත්වාත අජලිම්පග්ගහෙත්වාා අසසුනි පවත්තයමානො අට්ඨාසි. සාපි ඛො මහාබොධිසමාරූළ්හනාවා පස්සතො පස්සතො මහා රාජස්ස මහාසමුද්දතලං පක්ඛන්දිස. මහාසමුද්දෙපි සමන්තා යොජනං වීචි වුපසන්තා, පවවණ්ණානි පදුමානි පුප්ථිතානි අන්තලි‍ක්ඛෙ දිබ්බතුරියානි වජ්ජිංසු ආකාසෙ ජලඵල සන්නිස්සිතාහි දෙවතාහි පවත්තිතා අතිවිය උළාරා පුජා අහොසි. එවං මහතියා පූජාය සා නාවා ජම්බුකොලපට්ටනං පාවිසි.

4. දෙවානම්පියතිස්සමහාරාජාපි උත්තරවා‍රතො පට්ඨාය යාව ජම්බුකොලපට්ටනා මග්ගං සොධාපෙත්වාා අලඞ්කාරා පෙත්වාො නගරතො නික්ඛමනදිවසෙ උත්තරද්වාරසමීපෙ සමුද්දසාලාවත්ථුාස්මිං ඨිතො තාය විභුතියා මහාසමුදදෙ ආගච්ඡන්තංයෙව මහාබොධිං ථෙරස්සානුභාවෙන දිස්වා ‘තුට්ඨමානසො නික්ඛමිත්වාම සබ්බං මග්ගං පවව‍ණ්ණෙහි පුපෙඵහි ඔකිරන්තො අන්තරන්තරා පුප්ඵ අග්ඝියානි ඨපෙන්තො එකාහෙනෙව ජම්බුකොලපට්ටනං ගන්ත්වාප සබ්බ තාලාවචරපරිවුතො පුපඵධුපගන්ධාිදීහි පූජයමානො ගලප්ප මානං උදකං ඔරුය්හ ආගතො වත රෙ දසබලස්ස සරසරංසි ජාලං විස්සජ්ජතකො බොධිරුක්ඛොති පසන්නචිත්තො

                                             ථූපවංසො                                       213

මහාබොධිං උක්ඛිපිත්වා උත්තමඞ්ගෙ සිරසමිං පතිට්ඨපෙත්වා මහාබොධිං පරිවාරෙත්වා් ආගතෙහි සොළසහි ජාතිසම්පන්න කුලෙහි සඞිං සමුද්දතො පච්චුත්තරිත්වාප සමුද්දතීරෙ බොධිං ඨපෙත්වාං තිණි දිවසානි සකලතම්බපණ්ණිරජ්ජෙන පුජෙසි. අථ චතු‍ෙත්ථි දිවසෙ මහාබොධිං ආදාය උළාරං පුජං කුරුමානො අනුපුබ්බෙන අනුරාධපුරං සම්පත්තෙ අනුරාධපුරෙපි මහාසක්කාරං කත්වාබ චාතුද්දසීදිවසෙ වඩ්ඪමානකච්ඡායාය මහාබොධිං උත්තරවාරෙන පවෙසෙත්වාන නගරමජෙඣත අති හරිත්වාා දක්ඛිණවාරෙන නික්ඛමිත්වාන දක්ඛිණවා‍රතො පවධනු සතිකෙ ඨානෙ යත්ථ් අම්හාකං සම්මාසම්බුඩො නිරොධසමා පත්තිං සමාපජ්ජිත්වාත නිසීදි පුරිමකා ච තයො සම්මාසම්බුඬා සමාපත්තිං අප්පත්වාස නිසීදිංසු. යත්ථා ච කකුසන්ධ ස්ස භගවතො සිරීසබොධි කොනාගමනස්ස භගවතො උදුම්බරබොධි කස්සපස්ස භගවතො නිග්රොනධබොධි පතිඪාසි තස්මිං මහා මෙඝවනුය්යාගනස්ස තුලකභුතෙ කතභුමිපරිකම්මෙ රාජ වත්ථුුවාරකොට්ඨකට්ඨානෙ මහාබොධිං පතිට්ඨාපෙසි.

එවං ලඞ්කාහිතත්ථාරය සාසනස්ස ච වුඩියා මහාමෙඝවනෙ රම්මෙ මහාබොධි පතිඨිතොති.

බොධි ආගමනකාථා. _____

1. අනුලාදෙවී පවහි කඤඤාසතෙහි පවහි අන්තෙපුරී කාසතෙහිති මාතුගාමසහ‍ස්සෙන සඞිං සඞ්ඝමිත්ත‍ෙත්ථුරියා සන්තිකෙ පබ්බජිත්වාථ නචිරස්සෙව සපිරිවාරා අරහත්තෙ පතිඪාසි. අරිඪොපි ඛො රඤේඤා භාගිතෙයෙයා පවහි පුරිසසතෙහි සඞිං ථෙරස්ස සන්තිකෙ පබ්බජිත්වාො සපිරිවාරො නචිර‍ස්සෙව අරහත්තෙ පතිඪාසි. අථෙකදිවසං රාජා බොධිං වන්දිවත්වාර ථෙරෙන සඞිං ථුපාරාමං ගච්ඡති. තස්ස ලොභපාසා දඪානං සම්පත්තස්ස පුරිසා පුපඵානි ආහරිංසු. රාජා ථෙරස්ස පුප්ඵාති අදාසි. ථෙරො පුපප්ඵෙහි ලොහපාසාදඪානං පුජෙසි. පුප්ඵෙසු භූමියා පතිතමත්තෙසු මහාභුමීචාලො අහොසි.

214 ථූපවංසො

‍රාජා කස්මා භන්තෙ භූමි චලිතාති පුච්ජි. ඉමස්මිං මහාරාජ, ඔකාසෙ අනාගතෙ සඞ්ඝස්ස උපොසථාගාරං භවිස්සති තස්සෙසතං පුබ්බ‍නිමිත්තන්ති ආහ. පුන තස්ස මහාවෙතියට්ඨා නං සම්පත්තස්ස අදාසි. ථෙරො මහාවෙතියට්ඨානං පුප්ඵෙහි පුජෙත්වාන වන්දිය. තාවදෙව මහාපඨවි සංකම්පි. රාජා භන්තෙ, කස්මා පඨවි කම්පිත්ථාදති පුච්ජි. මහාරාජ, ඉමසමිං ඨානෙ අනාගතෙ බුඬස්ස භගවතො අසදිසො මහාථුපො භවිස්සති තස්සෙතං පුබ්බනිමිත්තන්ති ආහ. අහමෙව කරොමි භන්තෙති, අලං මහාරාජ, තුම්හාකං අඤ්ඤං බහුං කම්මං අත්ථි තුම්හාකං පන නත්තා දුට්ඨගාමිණි අභයො නාම කාරෙස්සතීති අථ රාජා සවෙ භ‍න්තෙ මයිහං නත්තා කරිස්සති කතංයෙව මයාති වාදසහත්ථංා පාසාණත්ථතම්භං ආහරාපෙත්වා් දෙවානම්පියතිස්සරඤෙඤා නත්තා දුට්ඨගාමිණි අභයො නාම ඉමස්මිං පදෙසෙ ථුපං කරොතීති අක්ඛරානි ලිඛාපෙත්වාඨ පතිට්ඨාපෙසීති අථ දෙවානම්පියතිස්සරාජා චෙතියපබ්බතෙ නිහිතා සම්මාසම්බුඬ භුත්තපත්තං පුරෙත්වාස ආහටා ධාතුයො හත්ථිික්ඛ‍ෙන්ධ න ආහරාපෙත්වාඬ සකලතම්බ පණ්ණිදිපෙ යොජනෙ යොජතෙ ථූපං කාරෙත්වා් ධාතුයො පතිට්ඨාපෙසි. භගවතො පත්තං පන රාජගෙහෙයෙව ඨපෙත්වාි පූජමකාසීති.

නිධාපෙත්වාටන සම්බුඩ ධාතුයො පත්තමත්තකා කාරාපෙසි මහාරාජා ථුපෙ යොජන යොජනෙති.

යොජනථුපකථා. ______

1. අථ රාජා අඤඤාති ව බහුති පුඤඤකම්මානි කත්වා චත්තාලීස වස්සානි රජ්ජං කාරෙසි. තස්ස අච්චයෙන තස්ස කනිට්ඨො උත්තිය රාජා දසවස්සානි රජ්ජං කාරෙසි. තස්ස අච්චයෙන තස්ස කනි‍ටඨො මහා සීවො දසවස්සානෙව රජ්ජං කාරොසි, තස්සාපි කනිඪො සුරති‍ස්සො දසවස්සානෙව රජ්ජං කාරෙසි, තතො අස්සනාවික පුත්තා වෙ දමිළා සුරතිස්සං

                                             ථූපවංසො                                    215

ගහෙත්වා වෙවීසවස්සාති ධම්මෙන රජ්ජං කාරෙසුං තෙ ගහෙත්වා මුටසීවස්ස රඤෙඤා පුත්තො අසෙලො නාම දසවස්සානි රජ්ජං කාරෙසි. අථ චොළරඪතො ආගන්ත්වාප එළාරො නාම දමිලො අසෙලභුපතිං ගහෙත්වාඪ වතුවත්තාලීය වස්සානි රජ්ජං කාරෙසි, එළාරං ගහෙත්වාථ දුට්ඨගාමිණි අභයො රාජා අහොසි.

2. තදත්ථරදීපනත්ථං අයමානුපුබ්බීකථා

දෙවානම්පියතිස්සරඤෙඤා කිර දුතියභාතිකො උපරාජා මහානාගො නාම අහොසි. අථ රඤෙඤා දෙවී අත්තනො පුත්තස්ස රජ්ජං ඉච්ඡන්තී තරච්ඡතාවාවාපිං කරොන්තස්ස උපරාජාස්ස විසෙන අම්බං යොජෙත්වා අම්බමත්ථාකෙ ඨපෙත්වාර පෙසෙසි. දෙවියා පුත්තො උපරාජෙන සද්ධිං ගතො භාජනෙ විවටෙ සයමෙව අම්බං ගහෙත්වාප ඛාදිත්වාත කාලමකාසි උපරාජා තං කාරණං ඤත්වා් දෙවියා භීතො තතොයෙව අත්ත‍නො දෙවිව බලවාහනඤ්ච ගහෙත්වාං රොහණා අගමාසි. තස්ස අග්ගමහෙසි අන්තරාමග්ගෙ යට්ටාල නාම විහාරෙ පුත්තං විජායි. තස්ස තිස්සොති භාතුනාමමකාසි. සො තතො ගන්ත්වාි මහාගාමෙ වස‍න්තො රොහණෙ ‍රජ්ජං කාරෙසි තස්ස අච්චයෙන තස්ස පුත්තො යට්ටාලතිස්සො මහාගාමෙයෙව රජ්ජං කාරෙසි. තස්ස අච්චයෙන තස්සාපි පුත්තො ගොඨාභයො නාම ත‍ෙත්ථරච රජ්ජ කාරෙසි. ගොඨාභයස්ස පුත්තො කාකවණ්ණතිස්සො නාම ත‍ෙත්ථථව රජ්ජං කාරෙසි. කාකවණ්ණතිස්සරඤෙඤා කිර කල්යාිණි තිස්සරඤෙඤා පියා අහොසි මනාපා, රාජා තාය ‍සද්ධිං සම්ග්ගාවාසං වසන්තො පුඤ්ඤාති කරොන්තො විභාසි.

3. අථෙකදිවසං දෙවී රාජගෙහෙයෙව භික්ඛුසඞඝස්ස මහාදානං දත්වා සායණහසමයෙ ගන්ධජමාලාදීනි ගාහාපෙත්වාන ධම්මං සොතුං විහාරං ගතා තත්ථ‍ නිපන්නං බාළහගිලානං ආසන්නමරණං සීලවන්තං සාමණෙරං දිස්වා ගන්ධසමාලාදීහි පුජෙත්වාස අත්තනො සම්පත්තිං වණ්ණෙත්වාස මම පුත්තභාවං

216 ථූපවංසො

ප‍ෙත්ථ ථ භන්තෙති යාචි. සො න ඉච්ජි, සාපි පුනප්පුනං යාචියෙව. සාමණෙරොපි එවං සන්තෙ සාසනුග්ගහං කාතුං සක්කාති සම්මටිච්ජිත්වාව ගතිනිමිත්තවසෙන උපඨිතම්පි දෙවලොකං ඡ‍ංඩ්ඪෙත්වා් නිකන්තිවසෙන සුවණ්ණසිවිකාය ගච්චන්තියා දෙවියා කුච්ඡිම්හී පටිසන්ධිංව ගණහි. සා දස මාසච්චයෙන පුත්තං විජායි. තස්ස ගාමණි අභයොති නාමං කරිංසු අපරභාගෙ අපරම්පි, තස්ස තිස්සොති නාමං කරිංසු ගාමණිකුමාරො කමෙන වඩ්ඪෙන්තො සොළස වස්සිකො හුත්වාි හත්ථකස්සථරුසි‍ප්පෙසු කොවිදො තෙජොබල පරක්කමසමපන්නො අහොසි. අථ ඛො කාවවණ්ණතිස්ස රාජා නන්ධිහමිත්තො, සුරනිම්මලො, මහාසෙතො, ගොඨයිම්බරො. ථෙරපුත්තාභායො, භරණො, වෙළුසුමණො, කඤ්ජදෙවො, ඵුස්සදොවො, ලහිය්යළවසභොති ඉමෙ දසමහායොධෙ පුත්තස්ස සන්තිකෙ ඨපෙත්වාා වාසෙසි. තෙසං උප්පත්තිකථා මහා වංසතො ගහෙතබ්බා. රාජා දසමහායොධානං පුත්තස්ස සක්කාරසමං සක්කාරං කාරෙසි. තිස්සකුමාරං ජනපද රක්ඛණත්ථාසය දීඝවාපියං ඨපෙසි, අථෙකදිවසං ගාමණිකුමාරො අත්තනො බලවාහනසම්පත්තිං දිස්වා දමිළෙහි සද්ධිං යුජ්ඣිස්සාමීති රඤේඤා කථාපෙසි. රාජා පුත්තං අනුරක්ඛන්තො අලං ඔරගඞ්ගන්ති නිවාරෙසි. සො යාචතතියං කථාපෙසි. රාජා කුජ්ඣිත්වා හෙමසංඛලිකං කරොථ බන්ධිචත්වාි රක්ඛිස්සාමිති. අභ‍ෙයා පිතු රඤෙඤා කුජ්ඣිත්වාය පලායිත්වාස මලයං අගමාසි. තතො පඪාය පිතරි දුඪත්තා දුඪගාමණිති පඤ්ඤාතො, රාජා පුත්තානං කලහඪානං ආගමනත්ථාාය යොධෙහි සපථං කාරෙසි.

4. අථ කාකවණ්ණතිස්සරාජා වතුසඨිවිහාරෙ කාරෙත්වාා චතුසඨිසංවච්ඡරානෙව ඨත්වාි කාලමකාසි. තිස්සකුමාරො පිතු කාලකතභාවං සුත්වාව දීඝවාපිතො ආගන්ත්වා පිතු සරීරකිච්චං කාරෙත්වාස මාතරං කණ්ඩුලහත්ථි ඤව ගහෙත්වා භාතුභයා දීඝවාපිං අගමාසි. අමච්චා සන්නිපතිත්වාහ තං පවත්තිං වත්වාන දුඪගාමිණිස්ස සන්තිකං පෙසෙසුං. සො තං සාසනං සුත්වාථ ගුත්තසාලං ආගම්ම භාතු සන්තිකං

                                             ථූපවංසො                                     217

පෙසෙසුං. සො තං සාසනං සුත්වා ගුත්තසාලං ආගම්ම භාතු සන්තිකෙ දුතෙ පෙසෙත්වා තතො මහාගාමං ආගන්ත්වා අභිසෙකං පත්වා් මාතරං කණ්ඩුලහත්ථි ව පෙසෙතුති යාවතතියං භාතු සන්තිකං ලෙඛං පෙසෙත්වාව අපෙසනභාවං ඤත්වා යුද්ධාය නික්ඛමි. කුමාරොපි යුද්ධසජ්ජො හුත්වා නික්ඛමි. චුළඞ්ගණියපිඨියං වින්නං භාතුනං මහායුද්ධං අහොසි. තෙ‍ කිර යොධා සපථස්ස කතත්තා තෙසං යුඩෙ සහායා න භවිංසු. තදා රඤෙඤා අනෙකසහස්සමනුස්සා මරිංසු. රාජා පරාජිත්වාම තිස්සාමච්චං දීඝතුණිකං වළවව ගෙහත්වාස පලායි. කුමාරො පච්ඡතො පච්ඡතො අනුබන්ධිං. අන්තරෙ භික්ඛු පබ්බතං මාපෙසුං තං දිස්වා කුමාරො භික්ඛුසඞ්ඝස්ස කම්මන්ති ඤත්වාු නිවත්ති. රාජා පලායිත්වා් කප්පකන්දධරනදියා ජලමාලතිත්ථංත නාම ගන්ත්වාප ඡාතොමහීති ආහ. අමච්චො සුවණ්ණසරකෙ පක්ඛිතත්භත්තං නීහරිත්වා අදාසි. රාජා කාලං සල්ලක්ඛෙත්වා් සඞඝස්ස දත්වාත භුඤජාමිති සඞඝස්ස අමච්චස්ස වළවාය අත්තනො චාති චතුභාගං කත්වාස කාලං ඝොසාපෙසි. තදා පියඞ්ගුදීපතො කුටුම්බිය තිස්ස‍ෙත්ථපරො නාම ආගන්ත්වාම පුරතො අඪාසි.

5. රාජා ථෙරං දිස්වා පසන්නමාන‍සො සඞඝස්ස ඨපිතභාගං අත්තනො භාගව ථෙරස්ස පත්තෙ පක්ඛිපි. අමච්වොපි අත්තනො භාගං පක්ඛිපි, වළවාපි දාතුකාමා අහොසි. තස්සාධිප්පායං ඤත්වාං අමච්චො තස්සාපි භාගං පත්තෙ පක්ඛිපි ඉති සො රාජා ථෙරස්ස පරිපුණ්ණභත්තපත්තං අදාසි, ථෙරො පත්තං ගහෙත්වාප ගන්ත්වාක ගොතම‍ෙත්ථංරනාමස්ස අදාසි. සො පවසත භික්ඛු භොජෙත්වා් පුන තතො ලද්ධෙහි භාගෙගි පත්තං පුරෙත්වාස ආකාසෙ ඛිපි. පත්තො ගන්ත්වාව රඤෙඤා පුරතො අඪාසි. තිස්සො පත්තං ගහෙත්වාි රාජානං භොජෙත්වාා තතො සයං භූඤජිත්වා් වළවං භොජෙසි. තතො රාජා සන්නාහං චුම්බටකං කත්වාය පත්තං විස්සජෙජ්සි. තතො ගන්ත්වා ථෙරස්ස හ‍්ෙත්ථ පතිඪාසි. රාජා පුන මහාගාමං ආගන්ත්වාස සෙනං සංකඩ්ඪිත්වාත සඨිසහස්සබලං ගහෙත්වාක පුන භාතරා සද්ධි යුජ්ඣි තදා කුමාරස්ස අනෙකසහස්සා මනුස්සා

218 ථූපවංසො

පතිංසු කුමාරො පලායිත්වා විහාරං පවිසිත්වා මහා ථෙරස්ස ගෙහං පාවිසි. රාජා පච්ඡතො පච්ඡතො අනුබන්‍වින්තො විහාරං පවිඨභාවං ඤත්වාි නිවත්ති. පච්ඡා ථෙරා තෙ උභො භාතරො අඤ්ඤමඤඤං ඛමාපෙසුං. තදා රාජා සස්සකම්මානි කාරෙතං තිස්සකමාරං දීඝවාපිමෙව පහිණිත්වාා සයම්පි භෙරිං චරාපෙත්වාි සස්සකම්මානි කාරෙසි. අථ මහාජනස්ස සඞ්ගහං කත්වාර කුන්කෙ ධාතුං නිධාපෙත්වාස බලවාහනපරිවුතො තිස්සාරාමා ගන්ත්වා් සඞ්ඝං චන්දිෙත්වාෙ භන්තෙ සාසනං ‍ජොතෙතුං පාරගඞ්ගං ගමිස්සාමි සක්කාරෙතුං අම්හෙභි සහගාමිනො භික්ඛු දෙථාති ආහ. ස‍ඞඝො පවසත භික්ඛු අදාසි. රාජා භික්ඛුසඞ්ඝං ගහෙත්වාද කණ්ඩුලහත්ථිොමාරුය්හ යොධෙහි පරිවුතො මහතා බලකායෙන යුද්ධාය නික්ඛමිත්වාව මහියඞ්ගණං ආගනත්වාෙ තත්ථත දමිළෙහි සද්ධිං යුජඣන්තො මහියඞ්ගණෙ කවුක ථුපං කාරෙසි. තස්ස ථූපස්ස විභාවන්ත්ථංඣ අයමානුපුබ්බීකථා.

6. භගවා කිර බොධිතො නවමෙ මාසෙ ඉමං දීප මාගන්ත්වාණ ගඞ්ගාතීරෙ තියොජනායතෙ යොජනවිත්ථමතෙ මහානාගවනුය්යාවනෙ යක්ඛසමාගමං ආගන්ත්වාෙ තෙසං යක්ඛානං උපරිභාගෙ මහියඞ්ගණථුපස්ස ඨානෙ වෙහාසයං ඨිතො වුඨිවාතන්ධෙකාරාදීහි යක්ඛෙ සන්තාසෙත්වාථ තෙහි අභයං යාචිතො තුම්හාකං අභයං දස්සාමි තුම්හෙ සමග්ගා මයිහං නිසීදනඨානං දෙථාති ආහ. යක්ඛා මාරිස, තෙ ඉමං සකලදීපං දෙම අභයං නො දෙහීති ආහංසු. තතො භගවා තෙසං භයං අපනුදිත්වාත තෙහි දින්නභූමියං චම්මඛණ්ඩා පත්ථභරිත්වාප තත්ථඉ නිසින්නො තෙජොකසිණං සමාපජ්ජත්වාහ චම්මඛණ්ඩං සමන්තතො ජාලෙත්වාව වඩ්ඪෙසි, තෙ චම්ම කණෙඩන අභිභුතා සමන්තතො සාගර පරියන්තෙ රාසාභූතා අහෙසුං භගවා ඉද්ධිබලෙන ගිරිදීපං නාම ඉධානෙත්වාා තත්ථ යක්ඛෙ පවෙසෙත්වාෙ දීපං ය‍ථාඪානෙ ඨපෙත්වාා චම්මඛණ්ඩං සංඛිපි තදා දෙවතාසමාගමො අහොසි තස්මිං සමාගමෙ භගවා ධම්මං දෙසෙසි - තදා.

                                               ථූපවංසො                                 219

7. “නෙකෙසං පාණකොටීනං ධම්මාභිසමයො අහු සරණෙසු ච සීලෙසු ඨිතා ආසුං අසංඛියා

සොතාපත්තිඵලං පත්වාආ සෙලෙ සුමනකූටකෙ මහාසුමනදෙවි‍ෙන්ර් අස පූජියං යාචි පුජියං

සිරං පරාමසිත්වා න නීලාමලසිරොරුහෙ පාණිමත්තෙ අදා කෙසෙ තස්ස පාණිභිතො ජිනො.

සො තං සුවණ්ණව‍ඞ්ගොට වරෙනාදාය සත්‍ු. නො ‍නිසින්නඪානරචිතෙ නානාරත්තසවයෙ

උච්චතො සත්තරතනෙ ඨපෙත්වාාන සිරොරුහෙ තං ඉන්දසනීලථුපෙන පිදහෙසි නමස්සි ව”

පරිනිබ්බුතෙ පන භගවති ධම්මසෙනාපතිසාර්පුත්ත ‍‍යෙත්ථ රස්ස අන්තෙවාසිකො සරභූ තාමෙකො ථෙරො චිතකතො ගවඨිධාතුං ගහෙත්වාය භික්ඛුසඞඝපරිවුතො ආගන්ත්වාෙ තස්මිංයෙව වෙතියෙ පතිඨාත්වාා මෙඝවණ්ණ පාසාණෙහි ඡාදෙත්වාෙ වාදසහත්‍ු වබ්බෙධං චෙතියං කාරෙසි. ඉදානි දුට්ඨගාමණිපි අභයරාජා මහියඞ්ගණං ආගන්ත්වාව තත්ථව දමිළෙ මද්දන්තො අසීතිහත්ථුඅබ්බෙධං කවුකචෙතියං කාරෙත්වාව පුජමකාසි.

එවමච්චායිකං කම්මං කරොන්තාපි ගුණාකරං කරොන්ති පුඤ්ඤං සප්පඤ්ඤා සංසාරභයභීරුකාති.

මහියඞ්ගණථුපකථා. _____