ලෝකෝපකාරය-ii

51. ගෙයි දෙය පිටත දී - තැන තැන ඇවිද කරන නො පනත්

ලියන්ගෙන් වන වැඩ - ඇතත් උන් කෙරෙහි ලොබ නො කරව්.

පදාර්ථ:- ගෙයි දෙය - ගෙදර බඩු, පිටත දී- පිටතට දී, තැන තැන- තන්හි තන්හි, ඇවිද- ඇවිදිමින්, නො පනත් කරන- නො පනත් කරන්නා වූ, ලියන්ගෙන්- කාන්තාවන්ගෙන්, වන වැඩ ඇතත්- වන්නාවූ වැඩ ඇතත්, උන් කෙරෙහි- කාන්තාවන් කෙරෙහි, ලොබ නො කරව්- ලෝභ නො කරව්.

භාවය:- තම ගෙදර ඇති වස්තු පිටත දෙමින් නොයෙක් තැන ඇවිදිමින් කාන්තාවෝ නොපනත්කම් කරති. මේ කාන්තාවන්ගෙන් වැඩ සිදුවුනත් ඔවුන් ගැන ගිජු කමක් නො කරව්.

52. තම සිතට නො හැ‍ඟෙන - ලෙස වසන රුදු දුක අඟනන්

ලුණු බෝමාඵවෙහි - නොවන මෙන් හැර කරව් දුරු.

පදාර්ථ:- තම සිතට- තමන්ගේ සිතට, නො හැඟෙන ලෙස - නො නැගෙන පරිදි, වසන - වාසය කරන, රුදු - රෞද්රි වූ, දුක අඟනන් - ධූර්ත ස්ත්රී න්, ලුණු බෝ මාළුවෙහි - ලුණු අධික ව්යාංිජනයෙහි, ලොබ නොවන මෙන් - ලෝබයක් නැත්තා සේ, හැර - ලෝභය පහකොට, දුරු කරව් - දුරු කරව්.

භාවය:- තමාගේ සිතට නො හැඟෙන්නා සේ වාසය කරන නරක ස්ත්රීින් ලුණු වැඩි මාළුව ගැන ආශා නො කරන්නා සේ දුරු කරව්.

53. සලෙළුන් දැක ලියන් - සැඟවෙනු නොවේ බලව විලියෙන්

         බළලුන්  ගොදුරකට - පැමිණෙන තෙක් වැන්න සැඟවුම.

පදාර්ථ:- ලියන් - කාන්තාවන්, සලෙළුන් දැක - සල්ලාලයන් දැක, සැඟවෙනු - සැඟවීම, විලියෙන් නොවේ - ලජ්ජාවෙන් නොවේ, ගොදුර - ගෝචරය, අතට පැමිණෙන තෙක්- අතට පැමිණෙන තුරු, බළලුන්- බළලුන්ගේ, සැඟවුම වැන්න- සැගවීම වැන්න.

භාවය:- සලෙළුන් දැක කාන්තාවන් සැඟවෙන්නේ ලජ්ජා වෙන් නොවේ. බලව් බළලුන් අතට ගොදුර පත්වන තෙක් සැඟවෙන්නා මෙනි.

54. අගනන්ට රකවල්- කැර පමණ කොට හිදින අවියත්

බීජ වපුරා වැවේ - සියොතුන්ට වැට බැඳ ඉඳිනමෙන්.

පදාර්ථ:- අඟනන්ට - ස්ත්රීරන්ට, පමණකට - ප්රනමාණයකට, රැක වල කර - රැකවල් දී රක්ෂාවරණ කොට, ඉඳින - ඉන්නාවූ, අවියත්- අව්ය ක්තයන්, වැවේ - වැවෙහි, බීජු - බීජයන්, වපුරා - වපුරා, සියොතුන්ට - කුරුල්ලන්ට, වැට බැඳ - වැටක් බැඳ, ඉඳින වැනි - ඉන්නා මෙනි.

භාවය:- ස්ත්රීටන්ට රැකවල් කොට එය පමණ කොට වාසය කරන මෝඩයා වැවක බිත්තර වපුරා කුරුල්ලන්ට වැට බැඳ වාසය කරන්නා වැන්න.

55. තමාඟන හැරලා - තැනැ තැන්හි පරඟන පතනුවෝ

අම යයි සරා බී - දෙලොව දුක් විඳිනවුන් වැන්නෝ.

පදාර්ථ:- තමා අඟන - තම භාර්යාව, හැරලා - අත්හැර, තැන් තැන්හි - නොයෙක් තැන්වල, පරඟන පතනුවෝ - අන්යහ ස්ත්රී න් ප්රා්ර්ථනා කරන්නෝ, අමායයි - අමෘතයයි, රාබී - රා පානය කොට, දෙලොවම - දෙලොවම, දුක් විඳින වැන්නෝ - දුක් විඳින වැන්නෝය. භාවය:- තම විවාහක භාර්යාව අත්හැර නොයෙක් තැන්වල අන් ගැහැණුන් බලාපොරොත්තු වන්නෝ අමෘතය යන සැකයෙන් සුරා බී දෙ ලොවම දුක් විඳින අය මෙනි.

56. සඟමොක් දෙකට යන - මහ අකුලි මාවත නිරායන

විසු මුසු අමායුරු - ලියෝ මායම් පිරූ බදනෙක.

පදාර්ථ:- ලියෝ - කාන්තාවෝ, සගමොක් දෙකට යන ස්වර්ග - මෝක්ෂ දෙකට යන්නා වූ, මග - මාර්ගය, අකුලි - අකුලෙක , නිරායන - නිරයට යන්නා වූ, මාවත - මහපාරෙකි, විසමුසු - විෂමිශ්ර්, අමායුත් - අමෘතයක් වැන්න, මායම් පිරූ - රැවටිලි පිරුවා වු, බඳුනකි - භාජනයකි.

භාවය:- කාන්තාවෝ ස්වර්ග මෝක්ෂ දෙකට යන මං අවුරති. නිරයට යන මං විවෘත කරති. විෂ මිශ්ර කළ අමෘතයක් වැන්න. මායාවන් පිරුණු භාජනයකි.

57. ළදුන් පෙම් බැඳුමට - පැමිණ දුක් විඳිනු අවියත්

බෝසත් රන මොනර - සෙබඩක නිසා වුත් බැඳුනු වැනි

පදාර්ථ:- ළඳුන් - කාන්තාවන්ගේ, පෙම් බැඳුමට - පෙම් බැඳීමට, පැමිණ අසුවී, දුක් විඳිණු - දුක් විඳීම, රන මොනර බෝසත් - ස්වර්ණ මයුර වූ බෝධි සත්වයා, සෙබඩක නිසා - මොනරියක සඳහා අවුත්- පැමිණ, බැදුණු වැනි - බැඳුනාක් මෙනි.

භාවය:- කාන්තාවන්ගේ පෙම් බැඳීමට අසුවී පිරිමි දුක් විඳිති. බෝසත් රන මොනරා සෙබඩියක නිසා පැමිණ මලයෙහි බැඳුනා වැන්න.

58. තම හිමි ඉන්ද දී - නො හිමිඳුට කල් බඳින සොරඟන

             තම බුදින මස් ඇරැ - නො කන මස් කා කුල නසනමෙන

පදාර්ථ:- තම හිමි - තමන්ගේ ස්වාමියා, ඉන්දදී - වාසය කරද්දී, නො හිමි දුටු - අහිමියන් දුටුව, කල් බඳින - කාම බන්ධනය කරන්නා වූ, සොරගන - සොර ස්ත්රීිහු, තම බුදින- තමන් අනුගමනය කරන්නාවූ, මස් ඇර- මස් අත්හැර, නො කන මස්- අනුභව කරන මාංශයන්, කා- අනුභව කොට, බැදුනු වැනි- බැදුනාක් මෙනි.

භාවය:- තම හිමියා සිටියදී පර පුරුෂයන් දැක ආලය කරන නරක ස්ත්රී හු කමන් අනුභව කරන මස් අතහැර කුණුමස් අහරට ගන්නා මෙනි.

59. ලියන් නිසා කරන - බැහැර නො මද දුක් විදිති සත

පබවත කෙරේ ලොබින්-කුසරජ පවා වසුන් කත් ඇද්දේ

පදාර්ත:- ලියන් නිසා කරන - ස්ත්රීදන් ඇසුරු කරන, සත - සත්වයෝ, බැහැර - බාහිර වූ නො මද දුක් - බොහෝ දුක්, විඳිත් - විඳිති, පබවත කෙරේ - පබාවතී කෙරෙහි, ලොබින් - ලෝභයෙන්, කුසරජ පවා - කුසරජතුමා පවා, වසුන් කත් ඇද්දේ - අඩුක්කු කත් ඇද්දේ ය.

භාවය:- ස්ත්රීහන් ආශ්රකය කරන පිරිමි බාහිර නොයෙක් කරදරයන්ට මුහුණ පාති. පබාවතී කෙරෙහි ලෝභයෙන් කුසරජ අඩුක්කු කත් ඇද්දෝය.

60. ලියෝ බොරු සෙනෙහස - පපා තමහිමි සොරුගෙන නසත්

        කොටකුට කල ලොබින්- ගලින් බෝසත් හෙලූ ලියමෙන්

පදාර්ථ:- ලියෝ බොරු සෙනෙහස- කාන්තාවෝ බොරු සෙනෙහස, පපා- පාමින්, සොරු ගෙන- සොර මිනිසුන් අරගෙන, තම හිමි- තමන්ගේ ස්වාමීන්, නසත්- විනාශ කරති, කොටකුට- අත් පා කැපූ පුද්ගලයකුට, කල ලොබින්- කරන ලද ආශාව නිසා, බෝසත්- බෝදු සත්වයන්, ගලින්- පර්වතයෙන්, හෙඵ- පෙරලූ, ලියමෙන්- ගැහැනිය මෙන්.

භාවය:- කාන්තාවෝ බොරු ආදරය හිමියාට පාමින් සොර සැමියන් අරගෙන සිය හිමියන් විනාශ කරති. කොටකුට කල ආශාව නිසා තමන්ගේ හිමියා ගලකින් පෙරලූ කාන්තාව මෙනි. මෙයින් චුල්ල පදුම ජාතකය සිහියට නංවයි.

61. ගුණ නැණැති විරියවත් - ලිය ඉඳින ගෙට වැඩේ සව්සිරි

සව්සිරි සපිරි ගේවත් - අවගුණ ලියක වන දිළිඳු වේ.

පදාර්ත:- ගුණ නැණ ඇති - ගුණය හා ඥාණය ඇති, විරියවත් - වීර්යවත් වූ, ලිය ඉඳින ගෙට - කාන්තාව වාසය කරන ගෙයි, සව්සිරි - සියඵ සැපත්, වැඩේ- දියුණු වේ, සව්සිරි සපිරි - සියප සම්පත් වලින් පිරි ගිය, ගේවත් - ගෘහයටත්, අවගුණ ලියක් - නරක ගතිගුණ ඇති ලියක්, වන - ප්රුවිෂ්ටවී නම්, දිළිදු වේ - දුප්පත් වේ.

භාවය:- ගුණය,නුවණ, වීර්ය, ඇති කාන්තාව වාසය කරන නිවාසය සියලු ඉසුරෙන් පිරේ. සියඵ ඉසුරෙන් පිරුණු එ බදු නිවසකට අවගුණ ඇති ස්ත්රි යක් පිවිසිය හොත් පිරිහේ.

62. සිය ලිය පමණ කොට - ඉඳින අවියත් දනෝ ලෙව්හි

විසගොර උරග ගෙන උරෙහි ලා කෙළනවුන් වැන්නෝ

පදාර්ථ:- සියලිය - ස්වකීය භාර්යාව, පමණ කොට - ප්රරමාණකොට, ඉදින - වාසය කරන, ලෙව්හි - ලෝකයෙහි, අවියත් දනෝ - මෝඩ මිනිස්සු, විස - විෂ ඇති, ගොර - ඝෝර වූ, උරග ගෙන - නයින් අල්වා ගෙන, උරේ ලා - කරේලා, කෙලනවුන් - ක්රී-ඩා කරන්නවුන් වැනිය.

භාවය:- ලෝකයෙහි තමන්ගේ භාර්යාව අදහා වෙසෙන මෝඩයෝ නපුරු විෂ සහිත නයින් කරෙහි ලා ක්රීඩඩා කරන්නවුන් මෙනි.

63. උරණ හැමකල - යෙහෙන් රකිතත් පන සෙ නිතියෙන්

බඩුවක් මෙන් විකිණි - පහස දෙත් කාටවත් අඟනෝ

පදාර්ථ:- හැම කල - හැම කල්හි, උරන නොව - කෝප නොවී, නිතියෙන් - නිතරම, පණසේ - පණමෙන්, යෙහෙන් - යහපත් සේ, රකිතත් - ආරක්ෂා කරතත්, අගනෝ - කාන්තාවෝ, විකිණි බඩුවක් මෙන් - විකිණීම සදහා තිබෙන බඩුවක් මෙන්, කාටවත් - කිසිවකුටත්, පහස දෙත් - ස්පර්ශය දෙත්.

භාවය:- නිතර පණමෙන් ආදරයෙන් රකින කාන්තාවෝ විකුණන ලද බඩුවක් මෙන් සිය පහස කාටත් දෙති.

64. බොරු මායම් කියා - සැබෑ වරදක් නැතැයි සාදත්

සොරු කා යම් දෙයක්- දුනත් ගෙන සහ තොසින්ළංවෙත්

පදාර්ථ:- බොරු මායම් කියා- බොරු වූ ඉච්චා බස් කියා, සැබෑ වරදක්- සැබෑවරදක්, නැතැයි- නැත්තේ යයි, සාදති- සිද්ධ කරති, සොරු- හොර හිමියෝ, කා- අනුභව කොට, යම් දෙයක්- ඉතිරි වූ දෙයක්, දුනත්- දුන්නත්, ගෙන- එය රැගෙන, සහ තොසින්- සන්තෝෂයෙන්, ළංවත්- ළංවෙත්.

භාවය:- බොරු මායම් කියමින් කළ ඇත්ත වැරැද්ද ඔප්පු කෙරෙයි. හොර හිමියා කා ඉතිරි කළ දෙය සතුටින් පිළිගෙන උන් ළගට යෙත්.

65. එකකු සෙවු දෙය ගෙන- එකකු කවමින් සෙවෙත් බැඳ පෙම්

       කෙසරිදු හෙඵෑ ගිජිඳු - සිවල් කාකා කාකායන මෙන්.

පදාර්ථ:- එකකු - එකෙක්, සෙවු දෙය - සැපයූ දෙය, එකකු - එකකුට, කවමින් - කවමින්, පෙම් බැඳ - පෙම් බැඳමින්, සෙවෙති - සේවනය කරති, කෙසරිඳු - සිංහයා, හෙඵෑ - හෙලන ලද, ගිජිඳු - ඇතා, සිවල් කකා - කැනහිලුන් හා කවුඩන්, කකා යන මෙන් - අනුභව කරමින් යන්නා මෙනි.

භාවය:- එකෙක් සැපයූ දෙය අනිකකුට කවමින් ඔවුන් හා පෙම් බැඳ සේවනය කරති. සිංහයා මරා දැමූ ඇතා සිවලුන් හා කවුඩන් කා දමන්නාක් මෙනි.

66. ඇස දුටු වරදවත් - බොරු යයි කියත් බැහැර වැස වැස

තද බොරු විසට බා -මිහිකත් තොමෝ ගිලූ ලිය පෙර.

පදාර්ථ:- ඇස දුටු වරදවත් - ඇසට දුටු වරද පවා, බැහැර වැස වැස - පිටත වාසය කරමින්, ‍බොරු යයි කියති - (එය) බොරු යයි කියති. තද බොරු විස තබා - තද බොරු නමැති විෂ තබමින්, ලියක්- ස්ත්රිරයක්, පෙර - පූර්වයෙහි, මිහිකත් තොමෝ - මහ පොළොව, ගිලූ- ගිල්වන ලදී.

භාවය:- පිට අය සමග වාසය කරමින් ඇසට දුටු වරද පවා බොරු යයි කියති. තද බොරු නමැති විෂට බියෙන් මිහිකත කාන්තාවක් ගිල ගත්තාය. මෙයින් බොරු කියූ චිංචිමානවිකාව අදහස් කරයි.

67. දරු පෙම් ගුණ නුවණ - සමත් බැව් කියත් මෙම මළකල

තම ලිය ගුණ ඇතත් - නො කිය වියතුනි මළත් උන්නත්.

පදාර්ථ:- දරු පෙම් ගුණ - දරුවන් කෙරෙහි ප්රේිමය ද ගුණය ද, නුවණ - ඥානය ද, සමත් බැව් - සමර්ථ භාවය දැයි යන, මෙ‍ම - මේ සියල්ල, මළකල - ස්ත්රී න් මළ කල කියති. වියතුනි - උගත්නි, තම ලිය - තම ස්ත්රියයගේ, ගුණ ඇතත් - ගුණ තිබුණත්, මළත් උන්නත් - මැරුණත් ජීවත් වුනත්, නො කිය - නොකියන්න.

භාවය:- දරුවන්ගේ පෙමේ ගුණ, නුවණ, සමත්කම් ආදිය මළකල්හි කිව්වත් මැනවි. වියත්නි තම භාර්යාවගේ ගුණ ඇතත් එය ජීවත් වුවත්, මළත් නො කියනු.

68. සිරිනිවන් කල ලිය - ලුහු දනහටම ලොභ වඩත්

කිරෙන් බත් ලූවත් - සුනකයෝ කසලටම ලොබ වෙත්

පදාර්ථ:- ලිය - භාර්යාව, සිරිනි - සම්පත්තියෙන්, වත් කල - පොහොසත් වූ කාලයෙහි, ලුහු දනටම - හීන ජනයාටම, ලොබ වඩත් - ලෝභ වඩත්, කිරෙන් - කිරි සහිතව, බත් ලුවත් - බත් දැම්මත්, සුනඛයෝ - බල්ලෝ, කසලටම - අශූචියට ම, ලොබ වෙත් - ලෝභ වෙත්.

භාවය:- කාන්තාව සම්පත්තියෙන් පොහොසත් වූ කල හීන ජනයාට ම ලෝභ වඩයි. කිරි සහිතව බත් දුන්නත් බල්ලෝ අශූචියට ලෝභ‍ වෙති.

69. ඉසුරට ලොබින් ලිය - ලොවට වැඩ කරනුවන් වනසා

පඬි කාලිදාසත් නසා - රජනුත් වැනසු අඟනක්

පදාර්ථ:- ලිය - කාන්තාව, ඉසුරට - සම්පත්තියට, ලොබින් - ලෝභයෙන්, ලොවට වැඩ කරනු වස් - ලෝකයට වැඩ කරන්නන්, වනසත් - විනාශ කරත්, අඟනක් - කාන්තාවක්, පඬි කාලිදාසත් - පන්ඩිත කාලිදාසත්, නසා- විනාශ කොට, රජුනුත් - රජතුමාත්. නැසී - වැනසුවාය.

භාවය:- කාන්තාව සම්පත්තියට ලෝභය නිසා ලොවට වැඩ කරන්නන් වනසයි. කාන්තාවක් කවි කාලිදාසත් විනාශ කොට රජතුමාත් වැනසුවාය.

70. ලිය ලියලයි තුරින් - තුර ඇද බද නිති තුඬු දිදී

එමෙන් ලිය දුටු දුටු - සලෙළුන් බදා වෙනත් තුඩු දෙති

පදාර්ථ:- ලිය- වැල, තුරින්- ගසින්,තුර,ගස, බදා- බදමින්, ලියලයි- ලියලන්නේය. නිතර- නිරන්තරයෙන්, තුඩු දෙයි- තුඩු දෙයි, එමෙන්- එසේ, ලිය- ස්ත්රිාය, දුටු දුටු- දැක්ක දැක්ක, සලෙළුන්- සල්ලාලයන්, බදා- බදා ගනිමින්, වෙනත්- අන් දිසා වලට ද, තුඩු දෙත්- තුඩු දෙත්.

භාවය:- වැල ගසින් ගස වෙලා ගනී. එසේම කාන්තාව ද දැක්ක දැක්ක සලෙලා අල්ලාගනී. අනික් අයද අල්ලා ගනී.

71. හොරා සුරා බී - උනත් රා මතය එළිවෙන මෙන්

සොරා ලියන් කරන- නොපනත් පැනේ ස‍ඳෙහිලප‍ මෙන්

පදාර්ථ:- හොරා - හොරෙන්, සුරාබී - මත්පැන් බී, උනත්- උන්නත්, රා මතය - රා මදය, එළිවන මෙන් - එළිවන්නාක් මෙන්, ලියන් - ස්ත්රීාන්. හොරා කරන - හොරෙන් කරන්නා වූ, නොපනත් - අයහපත් වැඩ, ස‍ඳෙහි - සද මඩලෙහි, ලප මෙන් - ලපය මෙන්, පැනේ - පැනෙන්නේය.

භාවය:- හොරා සුරා බීවත් රා මතය එනවිට එය එළිවේ. රහසේ කාන්තාවක් කරන්නා වූ වැරදි ක්රි්යා සදෙහි ලප මෙන් පෙනේ.

72. ලඳුන් වසඟයට - නො පැමිණෙනුවෝ ඇද්ද දෙලොවෙහි

සුරනා ඉසුරු තමා කනා ලිය ඉදිනි උසුලනුයේ

පදාර්ථ:- ලඳුන් - කාන්තාවන්ගේ, වසඟයට - වසගත්වයට, නො පැමිණෙනුවෝ - නො පැමිණෙන්නෝ, දෙලොවෙහි- දෙ ලොවෙහි ම, ඇද්ද - ඇද්ද, සුරනා - දේව නායකයා, (ඊශ්වර) තමා -තමාගේ, කනාලිය - කන්යාේ තුමරිය, උසුලනුයේ - උසුලන්නේ, ඉදිනි - පපුවෙනි.

භාවය:- කාන්තාවන්ගේ වසඟත්වයට දෙ ලොවෙ ම අය අසුවෙති. ඊශ්වර දෙවියා තමන්ගේ කාන්තාව උසුලාගෙන සිටින්නේ පපුවෙනි.

73. ගෙය තුළෙහි ගිනිසිඵ - ඇතත් තම කඳ යනු දීපයෙහි

මැතිසෙන නොම දැනත් - දීප බබලනු තෙදිනි නිරිඳුන්

පදාර්ථ:- ගෙය තුළ- ගෙය ඇතුලෙහි, ගිනිසිඵ ඇතත්- ගිනි පුපුරු ඇතත්, තමකඳ- අන්ධකාරය, යනු- යන්නේ, දීපයෙනි- පහනෙනි, මැතිසෙන්- මන්ත්රීල සේනාව, නො මැදතත්- කොතෙක් සිටියත්. දීප බබලනු- දීපය බබලන්නේ, නිරිඳුන්- රජුන්ගේ, තෙදිනි- තේජස නිසා ය.

භාවය:- ගේ ඇතුළෙහි ගිනි අඟුරු තිබුණත් අන්ධකාරය ගෙවී යන්නේ පහනකිනි. මන්ත්රී සේනාව කොපමණ තිබුණත් දිවයින බබලන්නේ රජුන්ගේ සේනාව නිසාය.

74. ඉසුරු අපමණ ඇති- රජුගේ රටටත් සසල පැමිණේ

ඉසුරු උන් කෙලෙස පවා- දස ඉස් සසල නො කෙළදෙ?

පදාර්ථ:- ඉසුරු - සම්පත්, අපමණ ඇති - අප්ර මාණ ඇත්තාවූ, රජුගේ - රජතුමාගේ, රටටත්- රටට පවා සසල පැමිණේ - කරදර පැමිණේ, ඉසුරු - ඊශ්වර දෙවියා, උන් - උන්නාවූ, කෙලෙස පවා - කෛලාශය පවා, දසඉස් - රාවණයා, සසල නො කෙළෙද - නොසෙල්වීද?

භාවය:- අප්ර මාණ සම්පත් ඇති රජුගේ රටටත් විපත් පැමිණේ. ඊශ්වරයා වාසය කළ කෛලාශය පර්වතය පවා රාවණා රජ නොසෙල්වීද? සෙල්වීය.

75. පුන් සඳට තෙවුනා - තරුත් අමරැස් පතුරුවන්නේ

නිරිඳුන් පවතිනා - පණත තමයි පවතින්නේ මැතිවරු

පදාර්ථ:- පුන්සඳට- පුන්සඳට, තෙවුනා - බබලන, තරුත් - තාරකාත්, අමරැස් - අමාරැස්. පතුරුවන්නේ - පතුරුවන්නේ ය. මැතිවරු පවතින්නේ - මන්ත්රීුවරු පවතින්නේ ද, නිරිඳුන් - රජුන්, පවතින - පවතින්නා වු, පණතමයි - පණතෙහිම ය.

76. උබය පස පහන්- නැතහොත් නොහොබි සුරවරන්ටත්

නිරිඳුන්ටත් නොහොබි - වියත් මැතිවර දෙපස නැතහොත්

පදාර්ථ:- උබය පස - උබය පාර්ශවයෙහි, පහන් - පහන්, සුරවරන්ටත් - දෙවියන්ටත්, නො හොබි - නො හොබනේය, දෙපස - දෙපැත්තෙහි, වියත් මැතිවර - වියත් මන්ත්රී වරු, නැතහොත් - නොමැතිනම්, නිරිඳුන්ටත් - නො හොබි - නො හොබනේය.

භාවය:- දෙපස පහන් නැතහොත් එය දෙවියන්ට සුදුසු නොවේ. එසේම දෙ පස මන්ත්රීපවරුන් නුවුවහොත් එය රජුට ද නො හොයි.

77. දුකකුදු නොවි කිසි - දෙ ලොව සැප මොක් පහන වියතුනි

දෙකකුදු නොම සිතා - පස් පවින් වැලකී කරව් පින්

පදාර්ථ:- කිසි දුකකුදු නොවී - කිසි දුකක් නොමවි, දෙ ලොව උභය ලෝකයෙහි, සැපදුක් පතන වියතුනි - සැපදුක් පතන්නා වූ උගතුනි, දෙකකුදු නොම සිතා - දෙකක් නොසිතා, පස්පවින් - පස්පවින්, වැළකී - වැලකී, පින් - පින්, කරව් - කරගනිවු.

භාවය:- කිසි දුකක් නො මැතිව දෙලොව සැප පතන්නෙහි නම් දෙකක් ගැන නොසිතා පස්පවින් වැලකී පින් කරව්.

78. සවුසතට යහපත් ලෙසට දවසරින නුවණැතියෝ

මිය පරලොව ගියත් - සුරනර සැපත් ලබත් නිවනුත්.

පදාර්ථ:- සවු සතට - සියලු සත්වයන්ට, යහපත් ලෙසට - යහපත් අයුරෙන්, දිවි ගෙවන - ජීවිතය ගෙවන්නා වූ, නුවණැතියෝ - ඥානවන්තයෝ, මිය පරලොව ගියත් - මිය පරලොව ගියත්, සුරනර සැපත්- දිව්යත මනුෂ්ය සැපත් හා, නිවනුත් - නිර්වානයත්, ලබත් - ලබත්මැයි.

භාවය:- කාටක් යහපතක්සේ දිවි ගෙවන නුවණැත්තෝ මියපරලොව ගියත් දිව්ය් මනුෂ්යග සැපත් හා නිර්වානයත් ලබති.

79. බියෙන් තම වෙත පත්- සතට නො බවයියෙහෙන් රැකියෝ

        බියක් නොව කලෙකත් - විඳුති සුරසිරි මොක් ලබන තෙක්

පදාර්ථ:- බියෙන් - භයෙන්, තම වෙත පත් - තමන් සමීපයට පත්, සතට - සත්වයන්ට, නොබවයි - බිය නොවෙවයි, යෙහෙන් - යහපත් සේ, රැකියෝ - ආරක්ෂා කළෝය, කලෙකත් - කිසි කලෙකත්, බියක් නොව - බයක් නොවී, මොක් ලබන තෙක් - නිවන් ලබන තෙක්, සුරසිරි - දෙව් සැපත් විදිති. විඳිති.

භාවය:- බිය නිසා තමන් වෙතට පැමිණි සත්වයාට බිය නොමවයි කියා හොඳින් රැක බලා ගත්තෝය. නිවන් ලබන තෙක් කිසි බියක් නො මැතිව දිව සම්පත් විඳිති.

80. නිරා දුකට වඩින - දුකෙක් නැර දිවසින් බැලුවත්

ඊටත් අනතුරුව - දෙගුරුන් නො රැක බඩ වඩනවා.

පදාර්ථ:- නිරා දුකට - අපාය දුකට, වඩිනා වැඩි, දුකෙක් - දුකක්, දිවසින් - දිව්යු ඇසින් බැලුවත්, නැත - නැත්තේය. දෙ ගුරුන් නො රැක - දෙමාපියන් රක්ෂා නොකොට, බඩ වඩනවා - බඩ වැඩීම, ඊටත් අනතුරුව - ඊටත් වඩා දුකෙකි.

භාවය:- දුක් අතර භයානක දුක අපාය දුකයි, දිවසින් බැලුවත් එය එසේමය. දෙමාපියන් පෝෂණය නොකොට, තමන්ගේ උදරය පෝෂණය කරන්නා ඊටත් වඩා දුකක් විදී.

81. සුතනඹු රන් රුවන් - නොමඳ කෙත්වත් හා දැසිදසුන්

මේ සියලු තිබියදී - කළ පව් පිනයි කැටුව යන්නේ.

පදාර්ථ:- සුතන් අඹු - පුත්රතදාරාවන් ද, රන් රුවන් - රත්තරන් හා මැණික් ද, නො මද - බොහෝ වූ, කෙත්වත් හා දැසි දසුන් - කුඹුරු වතු, දාස දාසින් ද, මේ සියලු - මේ සියල්ල, තිබියදී - නතරව, කළ - කරන ලද, පව් පින් - පව් හා පින, කැටුව යන්නේ - තමා සමග යන්නේය.

භාවය:- දරුවන්,අඹුව, රන්,රිදී, මැණික් ආදිය ද වතුපිටි කුඹූරු ආදිය ද, දැසි දසුන් ආදී මේ හැම දෙයක්ම අතහැර තමා විසින් කර ගත් පව් පින් තමා සමග යන්නේය.

82. දියෙහි ද මස් පියුම් - කොදපුල් දුගඳ වන මෙන්

එක කුසෙහි උපනත් - සතන් ගුණ වෙන වෙනම පවතී.

පදාර්ථ:- දියෙහි - ජලයෙහි වූ, මස් - මසුන් ද, පියුම් - නෙළුම් ද, කොඳ - කොද ය, උපුල් - උපුල් ය, යන මොවුන්ගේ ගද සුවඳ,වන මෙන් වන්නාක් මෙන්, එක කුසෙහි - එක මව්කුස, උපනත්, සතන් - සත්වයන්ගේ , ගුණ - ගුණය, වෙන වෙනම පවතී - වෙන් වෙන් ව පවතී.

භාවය:- දියෙහි හටගත් මසුන්ගේ ද, පියුම් කොද උපුල් යන මල් වල ද ගඳ හා සුවඳ ඇත්තාක් මෙන් එකම මව්කුස උපන් දරුවන්ගේ ද වෙනස ඇති වේ.

83. සිය පණ සුතනුඹුවන් - සව් සිරි විකුම් පවතී නොසිතව

නුවණැසිනි විමසා - බැලුව සිනෙන් ලත් ඉසුරු වැනි.

පදාර්ථ:- සිය පණ - තමන්ගේ පණ ද, සුතන් - දරුවන් ද, අඹුවන් - භාර්යාවන් ද, සව්සිරි - සියඵ සැපත් ද, විකුම් - වික්රඹමය ද, පවතී - පවතියි, නොසිතව - නොසිතන්න, නුවණැසිනි - නැණ ඇසින්, විමසා බැලුව - විමසා බැලුවහොත්, සීනෙන් - හීනෙන්, ලත් - ලැබූ ඉසුරු වැනි - සම්පත් වැනිය.

භාවය:- තමන්ගේ පණ, දරුවන්, අඹුවන් ද වික්රසමය ද සියලු කල්හි ඒකාකාරයෙන් පවතී යයි නො සිතන්න. ඒවා නුවණින් විමසා බැලුවහොත් සීනෙන් ලබන සම්පත් මෙනි.

84. දුකක් සැලසුනු සත - තෙදැතියන් නම කියා ගැලවෙත්

සපුන් සත ඩැහැ කල- ගුරුළිඳු අණින් විස බාන වැනි

පදාර්ථ:- දුකක් - දුකක්, සැලසුණු - සැලසුණු කල්හි, සත - මිනිස්සු, තෙදැතියන් - තේජස් ඇත්තන්ගේ, නම කියා - නම ප්රසකාශ කොට, ගැලවෙති - ගැලවීම ලබති, සපුන් - සර්පයන්, සත - මිනිසුන්, ඩැහැකල - දෂ්ට කල කල්හි, ගුරුළිඳු අණින් - ගුරුළාගේ නියෝගයෙන්, විස බාන වැනි - විෂ බාන්නා වැනි.

භාවය:- දුකක් යෙදුණු කල මිනිස්සු තෙද ඇත්තන්ගේ නම කියා ගැලවෙති. සර්පයන් සපා කෑ කල්හි ගුරුඵ රජුන්ගේ නම , යොදා විස බාන්නක් වැනිය.

85. දත් හීවත් හැකිල - නෙත් කෙස් සුදුව ගත රැලි වැටී

එක් ලී එලී ගෙන - සිත් තරුණ බව නොමයේ මිනිසුන්.

පදාර්ථ:- දත් හී - දත් වැටී, වත් හැකිල - මුහුණ මැලවී, නෙත් කෙස් - නේත්රීය හා කේශ, සුදුව - සුදුවී, ගත රැලි වැටී - ශරිරයේ රැළි වැටී, එක් ලී එලීගෙන - ( එක ලීයෙක) සැරයටියෙහි එල්ලී එන්නේ නමුත්, සිත් තරුණ බව සිතෙහි තරුණකම, මිනිසුන්ගේ, නොමයෙ, නො යති.

භාවය:- දත් වැටී, මුහුණ ඇකිලි නෙත් හා කෙස් සුදුව ඇග රැළි වැටී සැරයටිය වාරුවෙන් යන්නේ නමුදු සිතේ තරුණ කම මිනිසුන්ගෙන් පහ නො වේ

86. රූසිරි යොවුන් ගුණ - නැණ සියල්ලෙන් නො අඩු වු මුත්

නො දතොත් සිල්ප සත - සුවඳ නැති කෑලමල සමවේ.

පදාර්ථ:- රූසිරි - රූප සම්පත්තිය , යොවුන් ගුණ - තරුණකම, නැණ - නුවණ, යන සියල්ලෙන්ම - යනාදි සියල්ලෙන්, නො අඩුමුත් - අඩු නැතිමුත්,සිල්ප සත - ශිල්ප ශාස්ත්ර ය, නො දනිතොත් - නො දනිතොත්, සුවඳ නැති - සුවඳක් නැති, කෑලමල් සම වේ - කෑලමලක් සම වේ.

භාවය:- රූ සැපත, යොවුන් බව නුවණ ආදී සියල්ලෙන් අඩුවක් නැතත් ශිල්ප ශාස්ත්රසයක් නො දනිතොත් ඒ මිනිසා නැති කෑලමලක් මෙනි.

87. තමා තනි කරමින් - දෙන්නෙක්ම සතුරුව වෙසෙත් නම්

උපදෙසිනි කිසියම් - ඉන් එකෙකු ගත සිතුව පෑදේ.

පදාර්ථ:- තමා තනි කරමින් - තමන් තනි කරමින්, දෙදෙනෙක් සතුරුව වෙසෙත් නම් - විරුද්ධව වාසය කරත් නම්, කිසියම් උපාදසිනි - යම්කිසි උපදේශයකින්, ඉන් එකෙකු - එයින් එක සතුරකු, ගත - යටත් කරගත් කල්හි, සිතුව - තමන් අදහස, සෑදේ - ඉෂ්ට වේ.

භාවය:- දෙදෙනෙකු සතුරුව වසන කල්හි, එකෙක් යටත් කර ගැනීමට හැකි වුවොත් අනෙකාගේ අදහසක් ඉෂ්ට වේ.

88. දිය තුළෙහිදී මුත් - ගොඩ පත් කිඹුලු දිය නො ලබත්

එමෙන් අරණවල උන්-රුපු නොතැන්පත්තෝවැනසෙත්

පදාර්ථ:- දිය තුළෙහිදී මුත්- දිය ඇතුළෙහි දී හැර, ගොඩ පත්- ගොඩට පැමිණි, කිඹුලු - කිඹුලන්, දිය- ජයග්රතහණය , නො ලබත්- නො ලබති. එමෙන්- එසේම, අරණවල උන්- ආරන්යොවල වාසය කරන, රුපු- සතුරෝ, නො තැන්පත්තෝ- නුසුදුසු තැන්වලට පැමිණ, වැනසෙත්- විනාශයට පත්වෙත්.

භාවය:- කිඹුලා ජයග්ර හණය කරන්නේ දියෙහි දී පමණි. ගොඩෙහි දී ඌ ජය නො ලබති. එසේම ආරණ්යේවල වාසය කරන සතුරෝ නුසුදුසු තැන් වලට පැමිණ විනාශයට යත්.

89. ඔවා දෙව් පරහට - තමා සම්මතයෙහි පිහිටා සිට

දුසිරිත දනන් දෙන - ඔවා වැදි දන කියන බණ වැනි

පදාර්ථ:- තමන් සම්මතයෙහි - තමන් සම්මතයෙහි, පිහිටා සිට- පිහිටා ගෙන, පරහට - අන්ය යන්ට, ඔවා දෙව් - ඔවා දෙව්, දුසිරිත දනන් - නරකයෙහි යෙදුණු මිනිසුන් දෙන, ඔවා - අවවාදය, වැද්දන් - වැද්දන් කියනා, බණ වැනි - කියන බණක් වැන්න.

භාවය:- අවවාදය දිය යුත්තේ තමා එම අවවාදයෙහි පිහිටාය. තමන් දුසිරිතෙහි යෙදෙමින් අන්යතයන්ට සුසිරිත් කිරීමට අවවාද දීම වැදි බණකි.

90. තමහට නො සරිවන - සත සබා මැද ඉඳුව කරබා

සඳ දැක කොඳ පුබුදු - වනු දැක පියුම් හැකිලෙන මෙන්

පදාර්ථ:- කොඳ - කුන්දයන්, පුබුදු වන - ප්රසබෝධ කරවන, සඳ දැක - චන්ද්රුයා දැක, පියුම් - නෙඵම්, හැකිළෙන මෙන් - හැකිළෙන මෙන්, තමහට - තමාහට, නොසරිවන - සමාන නොවන, සබා මැද - සභා මධ්ය,යෙහි, කරබා - නිහඬව, ඉදිනේ, ඉන්නේ ය.

භාවය:- සද රැසින් පිපෙන කොඳ මල් දැක නෙඵම් මල් හැකිලෙන්නාක් මෙන් තමාට සමාන නොවන මිනිසුන් ඇති සබා මැද නො දොඩා හිඳුව.

91. නොයව සබ මැදයට - යම්සේ පැමිණියත් නොදෙව් බස්

කියත මැදහත් වව් - අන්නෑ කියා නිරයේ නොවැටෙව්.

පදාර්ථ:- සබා මැද - අධිකරණයට, නොයව් - නොයව්, යම් සේ ගියත් - යම් හෙයකින් ගියත්, බස් නොදෙව් - බසක් නොදෙව්, කියත - කියතහොත්, මැදහත්වව්- මැදහත් බවට පැමිණෙව්, අන්නෑ - නීතියට අයත් නොවන, දේ කියා - කියමින්, නිරයේ - නරකායේ, නො වැටෙව් - නො වැටෙව්.

භාවය:- නඩු කීමට නොයව්. යම් විධියකින් යන්නට සිදුවහොත් වචන කථා කළයුතු නොවේ. කථා කිරීමට සිදු වුවහොත් මධ්යකස්ථව කියව්. නීති විරෝධි දේ කියා නිරයේ නො වැටෙව්.

92. අවිදුන්ට කිසියම් සලසා - පමණ කර ඉඳින සත්

වලන් කරනා මැටි තබා - බඳුන් කරනෙව් වැල්ලෙන්.

පදාර්ථ:- අවිදුන්ට - නූගතුන්ට, කිසියම් සලසා - යම්කිසි වැඩක් සලසා දී එය, පමණ කර - ප්රටමාණ කොට, ඉඳින සත් - ඉඳින තැනැත්තා, වළන් කරනා - වළන් සාදන්නාවූ ,මැටි තබා - මැටි හැර, වැල්ලෙන් - වැලිවලින්, බඳුන් - භාජනයන්, කරන එව්- සාදන්නවුන් මෙනි.

භාවය:- නූගතුන්ට යම්කිසි වැඩක් සලසා දී එය පමණ කොට ඉඳින තැනැත්තා වලන් මැටි ඉවත දමා වැල්ලෙන් බඳුන් තනන්නාක් මෙනි.

93. සුදන සහවීමට - වැඩිය යහපත් සොරුන් ඉතකම්

සොරු දන පැහැරයෙත්-සුදන මනතුට රැගෙන යනුවෙත්

පදාර්ථ:- සුදන - සජ්ජයන් හා සහවීමට වැඩිය - සහාය වීමට වඩා, සොරුන් - චෞරයන් හා, ඉතකම් - හිතවත් භාවය, යහපති - යහපත් වන්නේ ය. සොරු චෞරයෝ, දාන - වස්තුව, පැහැරයෙත් - පැහැර ගෙනයත්, සුදන - සුජනයෝ, මනතුට - චිත්ත සන්තෝෂය, රැගෙන යනුවෙත් - යන්නෝ වෙත්.

භාවය:- සුදනන් සමග එක්වීමට වඩා සොරුන්ගේ හිතවත්කම් යහපත් ය.සොරු ධනය පැහැර ගෙන යති. සුදනෝ සිතෙහි සතුට පැහැර ගෙනයති.

94. තද රුදු ගුණැති හට - තද රුදු කෙනෙක් පිහිට වන්නේ

සඳහුට වයිරිව - සොරුනට අඳුරු පිහිට වනු මෙනි.

පදාර්ථ:- තද - දැඩි, රුදු ගුණැතිහට - රෞද්රස ගුණ ඇත්තාහට පිහිට වන්නේ - ප්රරතිෂ්ඨා වන්නේ ය, තද - දැඩි, රුදු - රෞද්රඳ කෙනෙකි. සඳහුට - චන්ද්රයයාට, වයිරිව - වෛරව, අඳුරු - අන්ධකාරය, සොරුනට - සොරුන්ට, පිහිටවන මෙනි - පිහිට වන්නාක් මෙනි.

භාවය:- තද රුදු ගුණැති කෙනෙකු හට පිහිට වන්නේ එවැනි තද කෙනෙකි. සඳට සතුරුවූ අඳුර සොරුන්ට පිහිට වන්නාක් මෙනි.

95. සුරතුර බදුරු කළ - සිතුමිණ සුරඹී දෙන සිරිදේ

තෙරුවන් වැඳ අදර කළ - සතට සව් සිරින් මොක් වේ.

පදාර්ථ:- සුරතුරු - කල්ප වෘක්ෂය, බදුරු කළ - භද්ර ඝටය, සිතුමිණ - චින්තා මාණික්යරය, සුරබි දෙන - සුරභි ධෙනුව, යන වස්තු, සිරිදේ - සම්පත් දේ, තෙරුවන් වැඳ - තෙරුවන් වඳිමින්, අදර කළ - ආදර කළා වූ, සතට - සත්වයා හට, සියලු සිරින් යුත් - සියළු සිරියෙන් යුතු, මොක් වේ - නිර්වාණය පැමිණේ.

භාවය:- කල්ප වෘක්ෂය, භද්රආඝට, චින්තා මාණික්ය ය, සුරභිදෙනුව යන වස්තු සම්පත් දේ. තෙරුවන් වඳිමින් ආදරය කරන අයට සියලු සිරින් යුත් නිවන් සැපත ගෙන දේ.

96. සී ගජ රන් රුවන් - නාලිය පුවක් සත් සත්

පත් යම් රටෙක සත් - ආදර කෙරෙත් නො මද සතුටින්

පදාර්ථ:- සී - සිංහයා, ගජ- ඇත් ය, රන් - රත්රන්ය, රුවන් - මැණික් ය. නාලිය - බුලත් ය, පුවක් - පුවක් ය, සත්, ඡත්රකය, යන සත් - මේ සත, යම් රටෙක පත් - යම් රටකට අයත් ද? සත් එහි වසන්නෝ, නොමඳ - බොහෝ වූ සතුටින් - සන්තෝෂයෙන්, අදර කෙරෙත් - ආදර කෙරෙත්.

භාවය:- සිංහ, ඇත්, රන්, මැණික්, බුලත්, ඡත්ර ය, පුවක්ය යන සත යම් රටක වේද ඒ රට වැසියන් බොහෝ සන්තෝෂයෙන් වාසය කරති.

97. සිත් නැති ගල් ගුහා - පවා තපසුන් හට පිහිට වේ

දෙ ලොවෙහි වැඩ දැනත් - ලෙව් නො රකිනේ කිම්ද වියතුනි.

පදාර්ථ:- සිති නැති - සිතක් නැති, ගල් ගුහා පවා - ගල් ගුවා පවා, තපසුන්ට - තාපසයන්ට, පිහිට වේ - පිහිට වන්නේය, දෙ ලොවෙහි - දෙලොවෙහිම, වැඩ දැනත් - වැඩ දැනගෙන, වියතුන් - වියත්නි, ලෙව් නොරකිනේ - ලෝකය නොරකින්නේ, කිම් ද? - කවරක් නිසාද?

භාවය:- සිතත් නැති ගල් ගුහා පවා තාපසයන්ට පිහිට වේ. දෙ ලොවෙ හි වැඩ දැන ගෙන වියත්නි, ලෝකය නො රකින්නේ කුමක් නිසාද?

98. මහ පින් ඇති දනෝ - උතුම් වෙත් ඉසුරෙන් සුරන්ටත්

නර වෙසින සක් පුර - රජ නො කෙළේ ද? මන්ද්රුතු රජු

පදාර්ථ:- මහ පින් ඇති දනෝ - මහත් භග්ය ඇති අය, ඉසුරෙන් - සම්පත්තියෙන්, සුරන්ටත් - දෙවියන්ටත්, උතුම් වෙත් - ශ්රේතෂ්ඨ වෙත්, නර වෙසින - මිනිස් වෙසින්, සක් පුර - ශක්රත පුරයෙහි, මන්ද්ර තු රජ - මහා මනධාතු රජතුමා, රජ නොකෙළේද - රාජ්ය නො කෙළේද?

භාවය:- මහ පිනැති මිනිස්සු සම්පත් විඳීමෙන් දෙවියන්ටත් වඩා ශ්රේළෂ්ඨ වෙති. මිනිස් වෙසින් ම සක්පුර වාසය කරන මහා මන්ධාතු රජතුමා දෙව් සැපත් වින්දේය. මනධාතු කථාව මෙයින් සිහියට නැගේ.

99. ණය ගැන්ම ගව බිම් - විකිණීම හා වෙර වදන් දොස්

මේ පසකළ සතන් - කුලය නසිනේ පසඬ සඳ මෙන්.

පදාර්ථ:- ණය ගැන්ම - ණයට ගැන්ම ද, ගම්බිම් - බිම් හා ගවයන් විකිණීම, වෙර දරන - වෛර වචනයෙහි, දොස් - දොස් ද, යන මේ පසකළ සතන් - මේ කරුණු පස කරන ලද තැනැත්තා, පසඬ සඳමෙන්- අටවක සඳ මෙන්, කුලය නසිනේ - වංශය විනාශ කරන්නේ ය.

භාවය:- ණය ගැනීම, වතු හා ගවයන් විකිණීම, වෛර වචන භාවිතය.අනුන්ගේ දොස් කීම යන මේ කරුණු පහ කරන තැනැත්තා අටවක සඳමෙන් තම වංශය විනාශ කෙරේ.

100. තෙදැතියහට විරිඳු - රුදු ගුණැතියෝ හැර නොයෙක් දුර

නුබ මිණට ගනඳුර බි‍ඳේ - සඳ සහ වසන විලසින්.

පදාර්ථ:- තෙදැතියහට - තේජස් ඇත්තන්ට, විරිදු - විරුද්ධ වූවෝ, ගුණැතිය හැර - ගුණ ඇත්තන් පහ කොට, දුර නොයෙත් - දුර නොයෙත්, නුබමිණට - සූර්යයාට, මිදෙන - බිදෙන්නාවූ, ගනඳුර - ඝනාන්ධකාරයට, සඳ සහ - චන්ද්රනයා සමග, වසන විලසින් - වාසය කරන මෙනි.

භාවය:- තේජස ඇතියන්ට විරුද්ධ වූ රෞද්ර ගති පැවතුම් ඇත්තෝ ඔවුන් අතහැර දුරට දනායෙති. සූර්යයාගෙන් බිඳෙන අඳුර චන්ද්ර යා සමග එක්වන්නා මෙනි.