සිරි රහල් පබඳ-බුද්ධිප්පසාදනී iv
බුද්ධිප්පසාදනී 537
අඊඌම්හා: ‘ආ’ ති ඊ ආදිනං ආආදීනඤ්ච පඨම පුරිසෙකවචනස්සගහණං, තථා ‘ඌ’ ති එසං එව පථම පුරිස බහුවචනස්ස ගහණං, ‘ම්හා’ ති භූතෙනජ්ජ‍තනෙ ච උත්තමපුරිසබහුවචනස්ස ගහණං, ස්සාස්මහා’ති ක්රිායාති පච්චියං පඨමපුරිසෙකවචනස්ස උත්තමපුරිසබ්බහුවචනස්ස ච ගහණං.
උංස්සි: ‘අපවිංසු’ති භූත ඊ උමිච්චාදිනා ඌ, කත්තරි ලො, තස්ස සරො ලෙපො, අඤාගමො, ඉමිනා උංස්ස ඉංස්වා දෙසො, අඤ්ඤත්රක අංසු ආදෙසො, අතිතෙ පවනමකංසූති අ‍ෙත්ථාප,
‘ඔස්සා’ ති භූතෙ මඡඣිමපුරිසෙකවචනස්ස ඔප්පච්ච යස්ස.
සි: යොගවිභාගො උත්තරත්ථොථ.
ම්හාත්ථාන: ඊආදිනං ආආදිනඤ්ච උත්තමපුරිසබහු ව ච නස්ස ම්හාප්පච්චයස්ස ච මජ්ඣිමපුරිසබහුවචනස්ස ත්ථ ප්පච්චයස්ස ච උඤාගමො හොතීති දස්සෙතුං ඊආදි සම්බන්ධීන’ න්ති ආහ,
ඉංස්ස: සිඤාගමස්ස යථාපයොගපවත්තිං දස්සෙන්තො ආහ ‘බහුල’ න්ති. ‘අපවසිත්ථාපති භූතත්ථෙය වත්තමනාතො පච ඉච්චස්මා භූතෙ ඊඋමිච්චාදිනා කත්තරි පුබ්බච්ඡක්ක සම්බන්ධිතුම්හකාරකෙ මජ්ඣිමපුරි සබහුවචනෙ න්ථප්පච්චයො කත්තරි ලො, ඊආදිසු පරෙසු ‘අඊස්සාදිස්වඤ්චා තිධා’ තුතො පුබ්බංච අඤාගමො, නත්ථසස්ස ‘ආඊස්සාදීනං ව්යතඤ්ජනස්සිඤ්’ ඉති සම්පත්තමිඤාගමං බාධිත්වාන ‘ඉංස්සච සිඤි’ ති ආද්යව වයවො සිඤ්. ‘අපවීත්ථාම’ ති සිඤාමුත්තපක්ඛෙ ඉඤ්. පුරාතනපොත්ථ්කෙසු ‘ඉංස්ස ච සිඤ්ඉමිච්චස්ස් සිඤ් වා ම්හාත්ථාතනඤ්ච බහුලං ඤාකාරො ආද්යතවයවත්ථොු අපවසිත්ථ පවසිත්ථා්, ති එත්තකමෙව දිස්සති. කන්ථාචි පදසාදන පොත්ථුකෙ ඉංස්ස ච සුඤ් ඉති ච උකාරො උච්චාරණත්ථොස ඉති ච පාඨො දිස්සති, සො
538 සිරි රහල් පබඳ
පන ඉංස්ස ච සුඤ් චා හොති උකාරඤාකාරා උච්චාරණා ආද්යාතවයවත්ථාංති පයොගසිද්ධිකාර පරිකප්පිතරූපසාධනක්කමාහිතවීබ්භමෙහි කෙහිවි සුඤ් ඉති ව උකාරො උච්චාරණත්ථොප ඉති ව ලිඛිතො පමාදපාඨොව, තථාහි ඉංස්ස ව සිඤිච්චත්රා සස්ස සුඤාගමට්ඨානෙ විය උකාර සහිතො පඨොන හොති සුත්තකාරෙනෙව ආවරියෙන අකාසින්ති එත්ථ රූපසිද්ධිං දස්සෙන්තෙන ඉංපච්චයතො පුබ්බස්ස සිස්ස සිඉච්චත්රථ ඉකාරලොපස්ස නිද්දිට්ඨත්තාති. තත්රාතයං මොග්ගල්ලායනපඤ්චිකාපාඨො. ‘ඉංස්ස ච සිඤ් සිඤාගමස්ස යථාපයොගප්පවත්තිං දස්සෙන්තො ආහ බහුලන්ති, අකාසින්ති ආදිසු කරොතිස්ස තනාදිත්ථොසති ඔ අඤාගමො, කාඊආදිසූති කරස්ස සොස්ස කා අදෙසපක්ඛෙ සිඤාගමො. පුබ්බස්මිං පුබ්බසරලොපො, කාදෙසභාවපක්ඛෙ සබ්බත්ථඛ ඔලොපොති’ පරච්ඡක්කෙ, එය්යා ථාදිනා ත්ථෙ අපා විත්ථ පවිත්ථම අපවිත්ථද පවත්ථ් රස්සෙ අපව පව, ‘අස්සා’ ති භූතෙ උත්තමපුරිසෙකවචනස්ස අප්පච්චයස්ස අමාදෙසෙති එය්යාිථාදිනා. ඉඤාගමෙ ව වග්ගපුබ්බරූපෙ ව අපච්චිත්ථොස පච්චි‍ෙත්ථාි ඉඤාගමාභාවපක්ඛෙ ලවිකරණො අපච්චත්ථෝ පච්චත්ථොථ.
මායො: නිසෙධෙන අනොමාලන්ති වචනතො මාසද්දෙ පටිසෙධෙ. ඊආදයො’ ති භූතෙ ‘ආ ආදයො’ ති භූතා නජ්ජතනෙ. පාණින්යා‍දයො කාලසාමඤ්’ඤෙ අයං පටිසෙ ධොති වදන්ති. ඉධ පන එතෙ වෙ පච්චයා අතීතෙ පටිසෙ ධාසම්භවා වත්තමානානාගතවිසයානමාඛ්යාතතිකප්පච්චයානං පක්ඛෙ යථා සියුන්ති අස්ස යොගස්ස ආරම්හොති දස්සෙන්තො ආහ ‘අසක්කෙ’ ච්චාදි. ඊආදිනං ආආදිනඤ්ච සකො කාලො භූතො කාලො. එවම්මඤ්ඤතෙ මාසදෙ‍දා පටිසෙධ වචනො පටිසෙධො ච නාතිතෙ සම්භවති භූතාය ක්රිියාය පටිසෙධස්ස නිරත්ථ කත්තා වත්තමානෙ පනානාගතෙ ව සම්භවති, අරඬාපරිසමත්තානං අනාරඬාය කත්තු මිට්ඨාය පටිසෙධො සාත්ථ් කොති. වාවිධානා සවි‍සයෙ
බුද්ධිප්පසාදනී 539
අඤ්ඤෙපි පච්චයා හොන්තිති දස්සෙන්තො ආහ ‘වෙ’ච්චාදි භවිස්සති ස්සත්යා දයො ව ස ත් ත මි ප ර නා ම ධෙ ය්යාි එය්යාදදයො ච පඤ්චමී පරනාමධෙය්යාච තු ආදයො ච ස්සත්‍යාදි එය්යා දිත්වායදයො.
අනජ්ජ: අඤ්ඤපදත්ථොවුත්තියා භූතස්සෙදං විසෙසනන්ති ආහ ‘අවිජ්ජමානජ්ජතනෙ’ච්චාදි. අහස්සුභයතො ඉච්චාදිනා වුත්තලක්ඛණො අජ්ජතනො සො අවිජ්ජමානො අජ්ජතනො කාලො යස්මිං භූතෙත විග්ගහො. අවිජ්ජමානජ්ජතනෙති කිං පයොජනං? අජ්ජ හී‍ෙය්යාග වා අගමාසිති ව්යාොමිස්සෙ භූතෙ ඊආදයොව යථා සියුන්ති. අගමාසි, අම ගම ගමනෙ භූඊ උමිච්චාදිනා ‘ඊආඊස්සාදිස්වඤ්වා’ ‘හිමිමෙස්වස්සා’ ති එත්ථභ අස්සාති යොගවිභාගා අකාරස්ස ඊම්හි පරෙ දීඝො ‘දීඝා ඊස්ස’ තී ඊස්ස යි. ‘වාත්ථො’ ති එය්යාඤථාදිනා පඨමපුරිසෙක වචනස්ස ආප්පප්පයස්ස ත්ථාුදෙසෙ රස්සෙ ච ආඊඌම්හ ඉච්චාදිනා ‘අපවත්ථා්’ති අතීතරත්තියා පච්ඡිමයාමතො පරං සො අපවාති අ‍ත්ථොච. සිහ‍ළහාසාය කතෙ පදසාධන විවරණෙ සො අපවත්ථා අතීතරත්තියා මජ්ඣිමයාමතො පට්ඨයා හෙට්ඨා අපවාති වුත්තං
පරොක්ඛෙ: අනජ්ජතනෙත්වෙ ව අක්ඛානම්පරමක්ඛෙහි වා පරන්ති විග්ගය්හ ඡට්ඨිසමාසො කාරකසමාසො වා අතො යෙව නිපාතනාපරසද්දස්ස පුබ්බනිපාතො අක්ඛසද්දාදිස්ස අස්ස ඔ, පුබ්බසරලොපො, පරොක්ඛනමිනිද්රිඛයානඤ්ච විස යත්තා අපච්චක්ඛං පරොක්ඛං ඉච්චෙතඤ්ච ක්රි්යත්ථ් විසෙසනස්ස භුතානජ්ජතනස්ස සාධනවාරෙන විසෙසනංන තු උජුකන්ති ආහ ‘අපච්චක්ඛෙ’ච්චාදි. කස්මා නොජුකමිදං විසෙසනං? ව්යතවච්ඡෙජ්ජාභාවා, තථාහි ධත්විත්වෙි පුබ්බාරී භූතාවයාවා සාධියමානා ක්රිවයා අපරින්ප්ඵන්නා යඤ්ච සාධීය මානං තදසන්තං යඤ්චාස්නතං තමින්ද්රි යානමවිසයොතෙසං සන්තවිසයන්තා යඤ්වින්ද්රීසයාන මවි‍සයො තම්පරොක්ඛන්ති සබ්බොව ධාත්විත්වොි අපච්චක්ඛො, තස්මාන කිඤ්චි‍ව්යවවච්ඡෙජ්ජමත්ථි සාධනවාරෙන විසෙසන සති ව්ය‍වච්ඡෙඡජ සම්භාවා න දොසො භවති. යස්ස ධාත්වපත්ථචස්ස සාධනානි
540 සිරි රහල් පබඳ
පච්චක්ඛානි තස්මිං අපරිනිප්ඵන්තෙ පි ක්රි්යාරූපෙ ධාත්ව්ත්ථෙස පච්චක්ඛාහිමාමානො ලොකස්ස සපරොක්ඛග්ගහණෙන නිවත්තී යතෙ, යස්මං ධාත්ව්ත්ථෙල පච්චක්ඛාභිමානො ලොකස්ස නත්ථිතත්ථ් වත්තමානතොති සාත්ථහකං විසෙසනං පරොක්ඛග්ගහනං ජායතීති. නනු ව සාධනානිපි නෙව පච්චක්ඛානි සත්ති සභාවත්තා සත්තියා ච කාරියානුමෙයත්ත න හි අසත්තො කාරියං කරොතීති කාරියදස්සනෙන සතත්යානුමියතෙ, තං කිමුච්චතෙ යස්ස සධානානි පච්චක්ඛාතිති? නෙස දොසො දබ්බනිස්සිතා හි සත්ති දබ්බස්ස පච්චක්ඛත්තා නිස්සයධම්ම නිස්සිතෙසු සත්තිරූපෙසුසාධනෙසුඋපචරියතානිපි පච්චක්ඛානිති වුච්චන්තෙ තදෙව වා සාධනනිස්සයං දබ්බං සත්තී සත්තිමන්තානං භෙදමවිච්ඡිත්වා සාධුසද්දෙන වුච්චතිති. ‘අපරොක්ඛෙසු’ති ‘ක්යොථ භවකම්මෙස්වප රොක්ඛෙසූ මානන්තත්යානදි සූ’ති එත්ථො අපරොක්ඛෙ සූති වචනෙන. ‘විකරණුප්පත්තී’ති කල්යාිදි වීකරණානං සම්භවො.
පරො: පරොක්ඛායන්ති සත්තමි නිද්දෙසා ‘සත්තමියං පුබ්බස්සා’ති පුබ්බස්ස අධිකතස්ස ක්රිායත්ථිස්ස විධි. ‘පඨම’ න්ති ක්රිූයත්ථ ස්ස පඨමභූතං.
‘ලොපො: ‘පුබ්බස්සා’ති සබ්පන්ධෙ ඡට්ඨි, පුබ්බරූප සම්බන්ධිනොති අත්ථෙස ‘අදිතො’ති ආදිවණ්ණතො අපච්චක්ඛෙ භුතානජ්ජනෙත්ථෙ වත්තමානතො පවධාතුතො පරොක්ඛෙ අඋඉච්චාදිනා පුබ්බච්ඡක්කෙ සෙසකා‍රකෙ පඨමපුරිසෙකවචනෙ අප්පච්චයො, ‘පරොක්ඛයං වෙති’ති පරොක්ඛාවිසයෙ පඨමමෙකරස්සං පව ඉති සද්දරූපං පව් පව් ඉති විත්තමාපජ්ජතෙ, විත්තෙ පුබ්බස්ස ආදිතොඤ්ඤස්ස ව්‍යඤ්ජනස්ස වකාරස්ස ‘ලොපොනාදිව්යා,ඤ්ජනස්සාති ලෙපො පපව. ‘කම්මෙපි එව’න්ති ක්ය්විකරණාභාවා කම්මකා‍ර කෙ පි රූපානං අයමෙවනයොති උපදිසති.
බුද්ධිප්පසාදනී 541
භුස්ස: අආදිසුත්ථෙ‍ව; ‘අ’ ඉති පරොක්ඛායං පඨමපුරිසෙකවචනෙ අප්පච්චයෙති අත්ථොණ; එවං උළු ඉච්චාදිසුපි බභු‍ව, භු සත්තායං, පරොක්ඛෙ අඋළු ඉච්චදිනා පුබ්බච්ඡක්කෙ පඨමපුරිසෙකවචනං, ‘අයුවණ්ණානාමෙඔප්පච්චයෙ’ ති ඔත්තෙ කතෙපි අකතෙපි වුක් පසජ්ජතෙ වාති කතාකත්තප්පසංගී යො විධි ස නිච්චොති පරිභාසාවචනතො කතාකප්පසඞ්ගිත්තා වුක් නිච්චො, නිච්චානිච්චෙසු ච නිච්චො බලවාති ඔත්තා පඨමං වුක්, අන්තාවයවත්තා වකාරස්ස උවණ්ණන්තත්තාභාවොති පච්ඡා පි න ඔත්තං ‘පරොක්ඛායඤ්වෙ’ති භුව්භුව් ඉති විත්තෙ පුබ්බස්ස රස්සෙ ච කතෙ.
පුබ්බ: අආදිසු ගුස්සාති ච වත්තතෙ: පරාපෙක්ඛෙ පුබ්බශාවො භූස්ස සො ව විනා විභාවං නසම්භවතිති ආහ ‘විත්තෙපුබ්බස්සා’ ති.
වතු: ‘බකාරෙති’ති භුඉවචත්රය පවග්ගචතුත්ථූස්ස හකාරස්ස තබ්බග්ගතතියක්ඛනරෙ බකා‍රාදෙසෙ කතෙතී අත්ථොා. බභූවිත්තා’ති පරොක්ඛපරච්ඡක්කෙ පඨමපුරිසෙකවචනං
එය්ය්දො: එය්යා දොති වියසත්තමිති ආහ ‘එය්යා දො වසයො’ති. යෙන නිමිත්තෙන එය්යා දයො විධීයන්තෙ සො තෙසං වියසො හෙතුඵලපඤ්හපත්ථොනාවිධි ආදිකො තබ්බි සයො. සත්තමීනිමිත්තෙ ක්රිඵයාතිපපත්තියන්ති පරවචනෙ විය ක්රිොයාගහණාභාවෙපි අතිපත්තියා අභිධෙය්ය‍ද්වාරෙන ක්රි යත්ථාරධිකාරතො අධිකතස්ස ධාතුස්ස විසෙනත්තා අයමත්ථොය ලබ්භතීති ක්රිියාතිපත්තියන්ති විවරණං කතං ක්රිායාතිපත්තිං සරූපතොද ස්සෙතුමහා විරුද්ධෙ’ ච්චාදි ‘විරුද්ධප්පච්චයො පනිපාතතො’ ති හෙතුමතොඵලස්ස යො හෙතු ත්ස්ස විකලත්තෙන. සාමඤ්ඤනෙ විධානෙපි න වත්තමානෙ භවිස්සතීති ආහ ‘න වත්තමානෙ’ති.
542 සිරි රහල් පබඳ
කුතොති ආහ ‘තත්රෙස’ ච්චාදි. වත්තමානවිසසෙ භූතාදික්රිූයානිපත්තියං නිමිත්තතොවසීයමානයං වත්තමානතාය ව්යතතික්කාමා සමකාලඤ්ච ගම්යතගමකානමතිපත්තිනිමිත්තානමභාවානා වත්තමානෙ ක්රිචයාතිපත්තියා සම්භවොති. ‘අපවිස්සා’ ති සවෙ තඬුලාදිසාධනං අලභිස්සා ඔදනං අපචිස්සාති යොජෙතබ්බං. තත්රඅ භූතක්රිායාතිපත්තියං සවෙ පඨමවෙයෙ පබ්බජ්ජං අලභිස්සා අරහා අහවිස්සා. අනාගතක්රි යාතිපත්තියං යදි සූවුට්ඨිසු රජ්ජං වා භවිස්සා තදා සුහික්ඛමභවිස්සාති. කෙනවි ලිගඞ්ගෙන භවිස්සන්තික්රිතයාතිපත්තිමවගම්ම පයුඤ්ජතෙ.
හෙතු: හෙතුඵලෙස්විති ක්රිලයාත්ථ් විසෙසනවිවාවාහ ‘හෙත්වි’ ච්චාදි. හෙතුකාරණං ඵලං කාරියං, සචෙසඞ්ඛාරා නිච්චා භවෙය්යුංව න නාරුජ්ඣෙය්යුං , දක්ඛණෙන වෙ ගච්ඡෙය්යි න සකටං පරියාභවෙය්යය, නිච්චභවනං ගමනඤ්ච හෙතු අනිරුජ්ඣනමපරියාභවනඤ්ච ඵලං, පබ්බජ්ජාදිහෙතුකිරියාය සම්භවේ සති අරහත භවනාදි ඵලකිරියාය සම්භවපරිකප්පො ච හොති යෙව, යථා යදි සො පඨමවයෙ පබ්බජෙය්යය අරහ භවෙය්යාිති. එතෙ ච ඵය්යා දයො අනාගත කාලෙයෙව හොන්ති, තස්මා වා වචනාතො පක්ඛෙ ස්සත්යාදදයො ච භවන්තීති දස්සෙතුමාහ ‘වෙ’ ච්චාදි.
ඉදානි පාතො ඉච්චාදිකාය ගාථාය හෙතුඵල ව්යා පාරානං උදාහරණං දස්සෙති. කෙවි සබ්බෙසු කාලෙසු සබ්බවිහත්තපවාදං සත්තමිං වා මඤ්ඤන්තෙ, අක්ඛිණෙන වෙ ගමිස්සති න සකටං පරියාභවිස්සති, දක්ඛිණෙන වෙ යාති න සකටං පරියාභවති, දක්ඛිණෙන වෙ අගමී න සකටම්පරියාහවිති ‘පාතො, පවෙය්යා ’ති හෙතු ‘භූඤ්ජෙ’ ති ඵලං එතෙසං එය්යාචදීනං සත්තමීසඤ්ඤා විධියතෙ කච්චායනෙහි ‘සත්තමි එය්ය් එය්යුි’ මිච්චාදිනා, ‘අනුමති පරීකප්පත්ථේසු සත්තමී’ ති විධිසුත්තං, තස්සායං වුත්ති ‘අනුමතපත්ථෙච පරිකප්පත්ථෙප ච අනුත්තකාලෙ සත්තමී විභත්ති හොති කත්තුමිච්ඡතො පරස්ස අනුජානනං අනුමති පරිකප්පනං පරිකප්පො යදි නාම භවෙය්යාිති සල්ලක්ඛණං නිරූපණං අනුත්තකාලෙති අතීතාදිවසෙන අකථිතකාලෙ’ති.
බුද්ධිප්පසාදනී 543
සත්ත්යප: සකනං සත්ති සාමත්ථියං අරහො යොග්ගො. භවන්ත්යාිදි භවං පුඤ්ඤවා භත්තං ඔදනං පචෙය්යම පවිතු යමත්ථෙත යොග්ගො වාති අ‍ෙත්ථාප.
සම්භා: සම්භාවනං ක්රිමයාසු යොග්ගභාවස්ස් නිච්ඡයනං සාමත්ථියස්ස සද්දහනන්ති අත්ථො, තස්මිං, ‘ගම්යිමානෙ’ ති සම්භාවෙමි සද්දහාමිච්චාදිනා හ්වාදිධාතුහි අවුව්ය‍මානෙපි ගම්ය්මානෙ; ‘ධාතුනා වුච්චමානෙ’ නි අත්ථුප්පකරණාදිහි සම්භාවනමගහෙත්වන සම්භාවෙමි සද්දශිමිච්චාදිනා ධාතූහි වුච්චමානෙ ච; සම්භාවනෙලම‍ෙත්ථ තදත්ථාප්පයොගෙති ආචරියචන්දුගොමිනො වචනං, තස්සායමත්ථො අලමත්ථවිසයෙ සම්භාවනෙ ගම්යුමානෙ එය්යාවදයොභවන්තිතදන්ථො වෙ සද්දො නප්පයුජ්ජතෙති අලමත්ථොති විසයභාවෙන සම්භාවනවිසෙ‍සනං, තදත්ථොතිඅලමත්ථො වෙති අත්ථො, සිරසා හින්දෙතය්යාතති, සක්කුණෙය්යදසම්භාවනෙ අපි මාසං අබ්හොකාසෙ වසෙය්යාුති, එතිං පටිපාදෙන්තො ආහ ‘විභාසා’ ති. එත්ථාධිප්පායො වාසද්දස්ස වවත්ථිටතවිභාසත්තා අලමත්ථ විසයෙ සම්භාවනෙ ගම්යභමානෙති එවං එය්යා දයො හොන්තීති.
පඤ්හ: පඤ්හො නාම සමෙච්ච අඤ්ඤමඤ්ඤං පුච්ඡනං, සම්පධාරණා කාරියනිච්ඡයො. පත්ථනා ඉට්ඨාසිංසනං යාවනං වෙති වෙ; භත්තියා ආදරෙන අථ න වා අනාදරෙන ව්යාෙපරණා නියොගො විධි නාම.
‘තුඅන්තු: පඤ්හපත්ථනාවිධීසූත්වෙණව. ත්වපදිනං වාදසන්නං පඤ්චමීසඤ්ඤංවිධාය ‘ආණත්යා්සිට්ඨෙනුත්තකාලෙපඤ්චමීති ආණත්තථ්ය ත්ථෙ ච ආසිට්ඨත්ථෙ ච ගම්යවමානෙ පච්චුප්පන්නෙ කාලෙ කාලභෙදමනාමසිත්වාත වා පඤ්චමී හොතී’ ති වුච්චතෙ කච්චායනෙහි - ආණාපනමාණන්ති, සා ව විධා දිට්ඨත්වා දිට්ඨත්වතවිස‍යභෙදෙන සාදරානාදරවෙසෙන ව. තත්ථ
544 සිරි රහල් පබඳ
ද්ට්ඨත්ථෙ යථා යදි සකුණිමංසමිච්ඡසිදයස්සුපුබ්බෙන පුප්ඵවතියා අදිට්ඨත්ථෙ දානං දදන්තු සද්ධාය, සාදරෙ සුණාතු මෙ හන්තෙ සංඝො, අනාදරෙ ඉදං සුණාථ සොදරියා, යාචනායං දෙසෙතු ධම්මං අනුකම්පිමං පජං, ආසිට්ඨෙ චිරං ජිවතු සො රාජා.
හිස්ස: විධිම්හි වත්තමානතො පච ඉත්ය්ස්මා පුබ්බච්ඡක්ක සම්බන්ධී මජ්ඣිමපුරිසෙකවචනෙ හිප්පච්චයො, අතො පරස්ස හිස්ස ඉමිනා ලොපො, පචාති නිකාරපුබ්බිකා ව්යාචපාරණා.
පයො: පයුඤුජතීති පයොජකො, වොදකො, පයුජ්ජමානො ච කිරියාය යොගො නිබ්බත්තකො වා සො ච කත්තුභාවං නාතික්කමතිති සාමත්ථියා කත්තුනො ව්යාතපාරයිතා පයොජකොති ආහ ‘කත්තාර’ මිච්චාදි ‘තස්ස ව්යාුපාරෙ’ ති පයොජකස්ස ව්යා‘පාරෙ පෙසනජ්ඣෙසනා දිලක්ඛණෙ පච්චයවිසෙසනමිදං න පකතිවිසෙසනංත වසද්දෙන ණිස්සා කඞ්ඪිත්තා ආහ ණිණාපිහොත්තී’ ති ‘බහුල’ න්ති ඉමිනා න සාමඤ්ඤෙන එතෙ වෙ සියුං කින්තු පකති විසෙසනං නිස්සායෙති දස්සෙති. ‘පයොජකව්යනපාරෙ’ති ව්යාෙපාරකස්ස, ක්රි යායං, තදන්තස්සා’ති ණ්ණපිපච්චයන්තස්ස පාවිසද්දතො’ ති පාවීති පච්චයධාතුතො.
ණිණා: අපරොක්ඛෙසු කත්තුවිහිතමානන්තත්යාතදිසු පරෙසු ණිණාපිආපිඅන්තෙහි ක්රිපයත්ථෙහි විහාසා ලො හොතීති සම්බන්ධො, පච්ධාතතො පචිතුං පයොජෙතීති විග්ගහෙ ‘පයොජකව්යාෙපාරෙණාපි වෙ’ ති ණිප්පච්චයො ණානුබන්ධො ඉ ‘අස්සාණානුබන්ධෙ’ති උපන්තස්ස ආ, පාවිධාතුතො වත්තමානාදිනා ති ‘ණිණාප්යාුපිහිවා’ ති කත්තරි විකප්පෙන ලො, ලකාරොනුබන්ධො අ ‘එඔනමයවා සරෙ’ ති එකාරස්ස අයාදෙසො, සො දෙවදත්තන ඔදනං පාවයතීති යොජෙතබ්බං කිඤ්ච ‘සුද්ධකත්තා තු ණාදිම්හි ජායතෙ කම්මසඤ්ඤතො’ ති වුත්තන්තා පවන්තම්පයුච්ජතෙ පචායතීති වදන්ති.
බුද්ධිප්පසාදනි 545
දීඝො: ක්යෙ සරන්තස්ස ක්රි.යත්ථස්ස දීසො හොතීති සම්බන්ධො, ‘වුත්තනයෙන ඤෙය්යු’ න්තිමිනා පාවීයසි පාවීයථ පාවීයාමි පාවීයාම, පරච්ඡක්කෙ පාවීයතෙ පාවී යන්තෙ ඉච්චාදිරූපං වත්තමාන විභත්තියං කම්මසාධනෙ වුත්තානුසාරෙන ඤාතබ්බන්තා අතිදිසති - ‘සකම්මකත්තා’ති එත්ථ අකම්මකානම්පීති අජ්ඣාහරිත්වා් අත්ථො වත්තබ්බො; එතදෙව දස්සෙන්තො ආහ ‘අකම්මකා’ ඉච්චාදි ‘අකම්මකා’ ච යෙ කම්මනිරපෙක්ඛක්රි යාවාචකා තිට්ඨති සෙතීති ආදිකා ධාතවො ණිණනාප්ය්න්තා’ ණිණාපි අන්තෙ යෙ සං තෙ සකම්මකා හොන්ති, යථා ඤාත්තිං ඨපෙති, භික්ඛුං සයොපෙති යෙ; ගච්ඡව පවතීති ආදිකා සකම්මකා ධාතුතෙ ණිණාප්යකන්තා විකම්මකාස්සුභවෙය්යුං යථා, පුරිසං ගාමං ගමයති, දෙවදත්තං ඔදනම් පවාපෙතීතිසභාවෙන තථා සන්තොව ද්විකම්මකා පන තිකම්මකා අස්සුයථා යඤ්ඤදත්තං කම්බලං යාවාපෙති බ්රාිහ්මණං බ්රාාහ්මණෙන වා දොවදත්තොති.
එ ඔ; ‘යුණ්ණාන මෙඔප්පච්චයෙ’ ති එ ඔ ආදිඪා තතොතිස්සෙන්තො ආහ. ‘එආදෙසතො එආදෙසතොවා ති. අතොයෙව වුත්තියම්පි අදෙසත්තඛ්යකපත්ථං තතග්ගභණ්න්ති වුත්තං. ‘අපාචයසු’ න්ති පාචිදාතුතො උං කත්තරි ලො ‘යුවණ්ණනාම‍ෙඔප්පච්චයෙ’ ති එආදෙසා ‘එඔනමය වා සරෙ’ති. අයාදෙසො, සුමාදෙසඅඤාගමා ‘අපාවෙසු’ න්ති භතෙ උං, කත්තරි ලා ‘සරො ලොපො සරෙ’ති පුබ්බසරලොපො ‘යුව්ණ්ණාකමෙඔප්පච්චයෙ’ති එකාරාදෙසො, ඉමිනා සුමාදෙසො.
රස්සො; පුබ්බස්සාති සාමඤ්ඤෙන වුත්තෙපි පකරණතො විත්තාපෙක්ඛෙ පුබ්භාවො විඤ්ඤායතිති ආහ ‘විත්තෙ පුබ්බාස්සා’ති ; පුබ්බස්ස රූපස්සාති සෙසො, රස්සත්තස්ස සරධම්මත්තා විනාපි සරග්ගහ්ණංක රස්සොති වුත්තෙ රස්සත්තං සරස්සෙව විඤ්ඤායතීති ආහ ‘සරො රස්සො හොතී .ති ; ‘ණාපිම්හී’ති ‘අතො හී‍ෙය්යර ණාපියෙවා ණියුවණණා වයඤ්ඤතො’ ති වුත්තත්තා ඉධ ණිණාපිනං වින්න-
546 සිරි රහල් පබඳ
නම්පි සම්භ‍වතො පයොජකව්යාතපාරෙ ඉච්චාදිනා ණාපිප්පච්චයෙ කතෙති අත්ථො; ‘ණ්යජන්තතොපිණි’ ති පචධාතුතා පවිතුං පයොජයතීති විග්ගහෙ ‘පයොජක්යා පාරෙ ණාපිවෙ’ තාණි ‘අස්සා ණානුබන්ධෙ’ ති ආ, පාවිඑතස්මා ක්රිපයාවචනා පාවයිතූං පයොජයතීති විග්ගහෙ තෙනෙව සුත්තෙන පයොජකව්යෙ පාරෙ ණි, තස්මිං පරෙ ‘ණිණපිං තෙසූ’ තී පුබ්බණි ලොපො පරනයනං කත්වාා නිප්ඵාදිතා පාවිධාතුතො තිප්පච්චයො කත්තරි ලො ‘යුවණ්ණානමෙඔප්පපච්චයෙ’ති එ ‘එඔනමය වා සරෙ’ති අයාදෙසො, පචයන්තං පයුඤ්ජතෙ පාචයති. ‘ණිණාප්යචපීහි වා’ති යත්ර න ලවිකරණො තත්ර, ඉස්ස එ‍අදෙසෙ පාවෙති ‘ණාපිවෙච’ න්ති පාවයිතුං පයොජයතීති විග්ගහෙ ණාපිප්පවච්චයාදිම්හි ච පචාපයති පචාපෙතිච්චාදි සබ්බතථ ඤෙය්යගමිච්චකිදිසති; ‘ණාපිවෙ’ති ණාපිප්ච්චයන්තො වෙති අත්ථො.
හ්වාදිනයො _____
තදෙවං හ්වාදිසු පවධාතුනො වත්තමානවිහත්තියං කත්තරි කම්මෙ භූධාතූතො භාවෙ ව රූපනයං දස්සෙත්වාි තතො භවිස්සති හතෙ අනජ්ජනෙ පරොක්ඛෙ ක්රිෙයිතිපත්තියං හෙතුඵලෙ පඤ්හපත්ථනාවිධිසු කාරිතාපරනාම ධෙ‍ෙය්ය පයොජකව්යා පාරෙ ච තීසු සාධනෙසු ඡක්කවයෙපි රූපානි සාධෙත්වා ඉදානි රුධාදීනං අඪගණානම්පි රූපනයමුපදස්සෙතුමාහ ‘ආධුනෙ’ ච්චාදි.
මඤ්ච: ම‍කාරො දෙසනියමත්ථොති ආහ ‘අන්තසරාපරො’ති රුධ ආවරණෙ, නිග්ගහීතස්ස ‘වග්ගෙ වග්ගන්තො’ති වග්ගන්තොනකාරො, ‘රුජ්ඣතී’ ත කම්මෙ මමභාවපක්ඛෙ ක්ය විකරණෙ තවග්ගවරණාදිනා ධස්ස ඣකාරෙ ‘වග්ගලසෙහිතෙ’ති යස්ස පුබ්බරූපෙ ‘චතුත්ථදුතියෙසෙවසංත තියපඨමා’ති වතුත්ථස්ස තබ්බග්ගෙ තතියක්ඛරෙ ජකාසබ්බස්මිං වාරෙ. රෙච රූප, සබ්බත්ථංථ තිහවිස්සත්යා දො
රුධාදිනයො
බුද්ධිප්පසාදනී 547
දිවාදීහියක්: කකාරොඅවුඬ්යතත්ථො, ‘ලවිසයෙ’ තිඅපරොක්ඛෙසු කත්තුවිහිතමානන්ත්යාබදීසු, දිබ්බති’ දිව්ධා තුතො තිප්පච්චයෙ ‘දිවාදිහි යක්’ ‘ලහුස්සුපන්තස්සා’ති එකාරෙ සම්පත්තෙ ‘න තෙ කානුබනාධනාගමෙසූ’ති පටිසොධො ‘වවග්ගවරණානං යෙ චවග්ග‍බයඤා’ ති වස්ස බො, ‘වග්ගලසෙහි තෙ’ ති යස්ස ව.
දිවාදිනයො ____
තදා: ‘තුදාදිහි’ ති තුදො ආදි යෙසං නුදාදීනං තෙ තුදාදයො තෙහි; කකාරො ඔත්තාභාවත්ථො .
තුදාදිනයො _____
ජ්යාතදිහික්නා ජිනාති’ ජි ජයෙ, තිම්හි ඉමිනා ක්නා කකාරො අවුඬ්ය ත්‍ථො ‘යූවණ්ණානමෙඔප්පච්චයෙ’ති ඔකාරෙ සම්පත්තෙ න තෙව්වාදිනා පටිසෙධො. හ්වාදිපාඨ ජයති ජයන්තීච්චාදි
ජ්යාදදිනයො _____
ක්යාදදීහි ක්ණා, තිම්හි ඉමිනා ක්ණා කානු බන්ධත්ත ඊස්ස එත්තාභාවො.
ණානාසු රස්සො, ‘ණානාසු,තී උජ්ඣිතානුබන්ධානං ක්ණාක්නානං ගහණං නිරනුබන්ධානමසම්භාවති දස්සෙන්තො ආහ ‘ක්ණාක්නාසූ’ති.
ක්යා දිනයො _____
ස්වාදි, කාකාරො වුඬ්යසභා‍වත්ථොු ‘කම්මෙ සූයතී’ති ක්යිවිකරණො, දීඝො සරස්ස.
ස්වාදිනයො ______
548 සිරි රහල් පබඳ
තනාදි: ‘තනාදිතො’ ති තනාදීහි ධාතූහි ලවිසයෙ කත්තරි තනො’න්තීති තනධාතුතො පුබ්බච්ඡක්කෙ සෙස කා‍රකෙ පඨමපුරිසබහුවචනෙ අන්ති ‘තනාදිත්වො’ති ඹ ‘පරොක්වවි’ති අන්තිස්ස අකාරලොපො සංයොගපුබ්බත්තා ඔකාරස්ස උච්චාරණෙ රස්සත්තං ආධුනිකා පන අනුපාසිත ගුරවො තනන්තිති පුබ්බසරලොපං කත්වා පාඨයන්ති, කිමෙත්ථත අම්හෙහි කාතබ්බන්ති උපෙක්ඛීයතෙ. ආදිසද්දෙන තනොසි තනොථ තනොමි තනොමාති එත්සෙං ගහණං.
ඔවිකරණස්සුපරච්ඡක්කෙ; ‘ඔවිකරණස්සා’ති ඔ වා සො ලදයො විකරණාති පුබ්බාචරියසඤ්ඤවසෙන විකරණෙ චාති ඔවිකාරණෙ තස්ස; යදිපි අවිකරණස්සාපි ඔස්ස සම්භවා ව්යණවච්ඡෙදකත්තං විකරණසද්දස්ස සම්භවති, තථාපි ලාදයො ඔපරියන්තා විකරණසද්දෙනාභිධියන්තිති ඔසද්දෙන අඤ්ඤවිකරණානං නිවත්තනතො ඔකාරො විසෙසෙනන්ති තස්ස පුබ්බනිපාතො.
තන: ධාතුසරූපෙ විකරණුප්පත්තියා අනිච්චත්තා තනොතිස්සාති අවවනං ඡට්ඨියන්ත පරිභාසාය ධාත්වන්තස්ස ආකාරාදෙසො.
තනාදිනයො _____
වුරා: අත්ථාතනතිදෙසා සකත්ථනස්ස ච සූතත්තා ආහ ‘සකත්ථොල’ති, වොරයති’ ‘ලහුස්සුපන්තස්සා’ති උස්ස ඔ වොරිධාතුතො තිප්පච්චයෙ ලවිකරණෙ ‘යුවණ්ණානමෙ ඔප්පච්චයෙ’තී ඉස්ස එකාරාදෙසෙ ‘එඔනමය වා සරෙ’තී අයාදෙසෙ ච රූපං. රජ්ජං කාරෙතීච්චාදිසු කරොතිස්ස වුරාදිසු පාඨාභාවෙපි සකත්ථය එව ණි. කථං? ණීතියොග විභාගා ඉට්ඨප්පසාද්ධිති.
වුරාදිනයො _____
ඉති පදසාධනටිකායං බුද්ධිප්පසාදනියං ත්යාාදිවණ්ණනා.
සමත්තාවායං සබ්බථා
බුද්ධිප්පසාදනී 549
බුද්ධිප්පසාදනී ටීකා
එත්තාවතා ආරහිස්සං පදසාධනත්ති පටිඤඤාතංසඤ්ඤාසන්ධිනාමසමාස ඉත්ථිවයප්පච්ච ය න් ත ණා දි ත බ් බා දි ත්යාසදි වසෙන අට්ඨප්පභෙදං පකරණං නිට්ඨපෙත්වා ඉදානි තස්ස පකරණස්ස කරණෙන ජානිතං පුඤ්ඤං සබ්බසත්තහිතත්ථංන නීය්යාස තෙන්තො ‘පර‍ත්ථාංය මයා ලද්ධි’ න්ති ආදිමාහ. පරත්ථතයා පද සාදනං කත්වායං මයා ලද්ධං තෙන පුඤ්ඤෙන අයං ලෙකො අච්චුතං පදං සාධෙතූති අන්වයො ‘යං ලඬන්ති’ යං පුඤ්ඤං ලද්ධං ‘පුඤ්ඤෙනා’ති පුජ්ජ ඵලනිබ්බත්තනතො අත්ත සන්තානං පුණනතො ච පුඤ්ඤං පුරිමමජ්ඣිමාපරකුසල වෙතනා තෙන ලොකියන්තී එත්ථත පුඤ්ඤපාපානි තං විපාකොවාති. ඉධ ලොකොති සත්තලොකො වුච්චති. තස්මා ‘අයං ලොකො’ති අයං සත්තලො‍කොති අ‍ත්ථොත. ‘අච්චුතං’ අවිනාසිභාවෙන, ‘පදං’ සංඛතාසංඛතෙසු අසංඛත කොට්ඨාසභූතත්තා පරම පචිට්ඨාභාවතො වා පදං.
ඉදානි පකරණකත්තුනාමං අත්තනො කතවෙදිතාය අවරියෙන කතූපකාරතඤ්ච පවෙදෙන්තො ආහ ‘සුද්ධාස යෙනෙ’ ච්චාදි. මොග්ගල්ලායනවිස්සුතෙන යො විනිතො සො පියදස්සිනාමයති ඉදං අකාසිති සම්බන්ධො. කීදිසෙන? සුද්ධො ඉස්සාදිමලාපගමෙන පරිසුද්ධො ආසයො අධිප්පයො අස්සාති සුද්ධාසයො තෙන, පරිසුද්ධගුණොදිතෙනා’ති පරිසුද්ධෙහි සීලාදිගුණෙහි අභිඤ්ඤාතෙන, ‘සාරෙන’ විසිට්ඨතරෙන, ‘සාරයතිසඞ්ඝතිසෙවිතෙනා’තී දුස්සීල්යා් භාවෙන අපරිච්චචජනීයතාය සාරෙහි ථිසරසිලෙහි යතීගණෙහි නිසෙවිතෙන, ‘අනුරාධනගරෙ’ ති අනුරාධපුරසමීපෙ ථුපාරාමවිහාරෙ, ‘වයතා’ වසන්තෙන ‘විද්වාලිනං’ විදු අනෙකසත්ථිදපාරංගතා පණ්ඩිතා එව අලිනො මධුකරා විද්වාලිනො තෙසං.
පුන කිදිසෙනාති ආහ ‘මානෙන්තෙන’ච්චාදි. ‘පටිපදායොගෙන’ වට්ටදුඛනිස්සරණත්ථිකෙහි පටිපජ්ජිත්බ්බතො පටිපදා වාරිත්තවාරිත්තසීලං තාය පටිපත්තියා
550 සිරි රහල් පබඳ
කම්මට්ඨාන යොගෙන ව, ‘තථාගතං’ තථා ආගතත්තාදිහි අට්ඨහි කාරණෙහි තථාගතං භගවන්තං, ‘මානෙන්තෙන’ යො පන භික්ඛු ධම්මානුධම්මපටිපන්නො විහරති සමීවිපටිපන්නො අනුධම්මචාරී සො තථාගතං සක්කරොති ගරු කරොති මානෙති පූජෙති පරමාය පූජාය’ති වචනතො පූජයන්තොන ‘සඬාලුනා’ ති රතනත්තයං කම්මඵලඤ්ච සබ්බෙපි වා යාථාවතො ගය්හමානා පරමත්ථත ධම්මා සද්ද්ධෙය්යමවත්ථුනාම තස්ස සද්ධෙය්යෙ වත්ථුනො සද්දහනං පත්තීයායනං තථාතො විස්සසනං සද්ධා සා අස්ස අත්ථිති ස්දධාලු තෙන, තපති අකුසලධම්මෙ ක යඤ්චාති තපො ඉන්ද්රිතයසංවර විරිය‍ධූතඞ්ගා දිනමෙතමධිවචනං නිච්චං අඛණ්ඩං තපො එව අනලො තෙජුස්සන්නත්තා තෙහි කාරණභූතෙහි නිඛීලානි පාපානි රාග දොසාදිනි එව අරයො සග්ගාපවග්ගපරිපන්ථීභාවෙන තෙ සංතපතී සීලොනාති නිඛිලප්පාපාරිසන්තාපි තෙන, ‘නානා’ අනෙකප්පකාරානං සුරගුරුකණාදවද්ධමානකප්ලක්ඛපාදජෙමිනිව්යාාසාදිමතානු සාරිනං පරවාදීනං කුච්ඡිතා දිට්ඨි ලඬි කුදිට්ඨි මිච්ඡාදිඨිති අත්ථො, තාසං භෙදනෙ භෙදෙත්වා භාස දිසන්දස්සනාදිනා නිරාකරණෙ පටුනා කුසලෙන ඡන්නවුතිපාසණ්ඩමණ්ඩලමතඛණ්ඩනවතුරෙනාති අත්ථො.
ඡන්නවුතිපාසණ්ඩා නාම කුටිසක බහුකාර හංස පරම හංස කමොරව සෙතව ප සුපත පඤ්චපදත්ථික සොමකාරක මහාබ්බතචරක තාපස නිග්ණ්ඨ ආජීවක ඉසිපාරායනික පඤ්චබ්බතික කාපිලකාණාද සංසාරමොවක අග්ගිභත්තික මග වතීක කුක්කාරවතීක කාමණ්ඩුක වග්ගුලීවතික එකසාටීක උදකසුද්ධික සරීරසත්තාපක සීලසුද්ධිකඣානසුද්ධිකාති එතෙ එතුත්තිංසවෙව වත්තාරො සස්සතවාදා වත්තාරො එකච්වසස්සතවාදා වත්තාරො අන්තානන්තීකා වත්තාරො එකච්චසස්සතවාදා වත්තාරො අන්තානන්තීකා වත්තාරො අමරාවිඛෙපිකා වෙ අධිච්චසමුප්පන්නිකා සොළසසඤ්ඤිවාදා අට්ඨඅසඤ්ඤිවාදා අට්ඨ නෙවසඤ්ඤිනාසඤ්ඤිවාදා සත්ත උච්ඡෙදවාදා පංච පරමදිට්ඨධම්මනිබ්බානවාදති එතෙ වාසට්ඨිදිට්ඨිගතිකා වෙති ඡන්නවුති.
බුද්ධිප්පසාදනී 551
මුත්තංහි
‘කුටීසකාදිකාවතුත්තීංස වාසඨිදිඨියො
ඉති ච්ඡන්නවුති එතෙ පාසණ්ඩා සමිපකාසි‍තාති’.
පුන කීදිසෙනෙත්යාතහ ‘සත්ථතනාං’ ඉච්චාදි. කරුණාවතා සත්ථානා තිපිටකතක්කාගමාදීනං පා‍රං පරතීරං පරං විසෙසෙන ගතවත මොග්ගල්ලායනො ඉති විස්සුතො මෙග්ගල්ලානෙ විස්සුතො තෙන, සම්භාවනාපුබ්බපදො විසෙසනසමාසො; සබ්බඤේවතං ථෙරෙනාති එත්ථ විසෙසනං ථෙරෙනාති වෙතං විනිතොති එත්ථ අවුත්තො කත්තා ආතුමනො පාදො එව පඤ්ජරං ආතුමපාදපඤ්ජරං තං උපගතො යො සද්දසත්ථදිසු සුවච්ඡාපො යථා කිරපොතකො විය වනීතො සික්ඛාපිතසික්ඛොසො පියදස්සිනාමයති සුඛප්පත්තියා සොතුජනානං සුඛෙනාචබොධාය ඉදං පදසාධනං ව්යපත්තං සුපාකටං කත්වා අකාසි.
කෙන වුත්තො අකාසීති ආහ ‘වුත්තොවෙ’ ත්යායදි. මතු ලෙන වුත්තො අකාසීති සම්බන්ධො. කිං විසිට්ඨොනෙව්වාහ ‘උත්තමෙ’ ච්චාදි. අත්ර රම්භාවිහාරගාමස්ස වධූත්තං මාතු ලස්ස කප්පිනාධිකාරිනො වල්ලභත්තඤ්ච ආරොපෙත්වා කථ නෙන රම්භාවියාරග්ගාමනා‍යකෙන මාතුලෙන ආයාවිතොති දස්සෙති. උත්තමා උපහොගා උපභුඤ්ජිතබ්බා ඛෙත්ත වත්ථු ආරාමායො එතිස්සා සන්ති උත්තමො උපහොගො අධිකවිහවො වා එතිස්සා අත්ථිති උප්පමුපහොගිනී තාය. එවමාදීනි තීනි රම්හාවිහ රවධුයාති එතස්ස විසෙසනානි; පිනා පරිපුණ්ණා පයොධරා යස්සා සා පිනප්පයොධරා පීනං පයො ජලං වා ධාරෙතිති පිනප්පයොධරා, සා ව නවාපගා වෙති පිනප්පයොධරවනාපගා සා එව සෙවිකා යස්සා සා තථා වුත්තා තාය.
රම්භාවිහාරොති ලඞ්කායං රොහණෙ වාදසසහස්සරට්ඨෙ වලවාති බ්යාාතාය නදියා තිරෙ රම්භාවිහාරෙන උපලක්ඛිතො කදලිවිහාරාභිධානො ගාමො, සො එව ගාමො වධු
552 සිරි රහල් පබඳ
උපභොග යොගාදිසාධම්මෙන තස්සා තිලකො මුඛඵුල්ලං තෙන ආතු ලෙන සිදසෙන සන්තෙන සප්පඤ්ඤෙන කප්පිනොති සමව්භයො නාමං එතස්සාති කප්පිනසමව්හයො සො ව මාතුලො මාතුහාතා වාති කප්පිනසමව්හයමාතුලො තෙන වුත්තො ලක්ඛණානුක්කමං විහාය ලක්ඛියසද්දරූපසිද්ධිඅනුක්කමහතියා මොග්ගල්ලායනං තිස්සාය එකං පකරණං කාතබ්බන්ති ආරාධිතොති අත්ථො.
සාරීපුත්තමහාදිසාමිජන‍නෙ ජාතස්සසම්භාවිතෙ නත්තා උත්තරමූලරාහුලමහාථෙරස්ස සික්ඛාගරු විඛ්යාඋතො පදවාක්යරතක්කකුසලො වාදීහසීහො සුධි සො වාවිස්සරසඞ්ඝරාජපවරො ව්යාසකාසි ටීකං ඉමං
ගඞ්ගාතටාකියකරම්භවළන්වයෙන යාසත්තරත්තපත්රාජ නිවාසිකෙන දීපංකරෙන යතිනා කථීතා විධාතුං සං සිද්ධිමාප පදසාධනවණ්ණනායං.