දහම්පියා අටුවා ගැටපදය-iv

40. විසාඛා උපාසිකා වත්.

සාර ග‍ෙන්ධාා, හර ගඳ; මුල ග‍ෙන්ධාද, මුල් ගඳ; අනුවාතමෙව, යටි සුළඟ ට මැ; පටිවාතං, උඩ සුළඟ ට. කල්යාරණ ධම්මො, සිල් ඈ කලණ ධම් ඇතියේයි; විගතමල මචේඡරෙන චෙතසා, කසවු කෙලෙස් මල හා මසුරු බැවු ඇති සිතින්; මුත්තචාගො, මුත් පරිසා ඇතියේයි; පයත පාණි, පිරිසිදු අත් ඇතියේයි; වොස්සග්ගරතෙ‍ා, දුනයෙහි ඇලුණේයි; යාචයොගො, අරයනුවට නිසිවූයේයි; දාන සංවිභාගරතො, දත් හා සංවිභාහා ඇලුණේයි, පාරිච්ඡත්තකො, පර ස තු රික්; ආහා, පැහැ; අඬඬ්ගුලමපි, යෙළ අඟුල කුජු. ‘ලොහිත චන්දකනස්සාපි’ යනුයෙහිජ් ‘මල්ලිකායපි’ යනුයෙහි ජ් ‘ග‍ෙන්ධා ’ යනු යොජනු. මල්ලිකා නම්- ඉද්ද; අජෙඣාත්ථජරිත්වාව,

1. වහරි 2. වත් 3. වට්ටික

41. අනඳ මහතෙරුන් පැන පුළුවුන් වත්.

සපදානං, නො කඩ කොටැ; කකුටපාදිනියො, රත් පා ඇතියවුහු; පඤ්ච පිණ්ඩපාතසතිනි, පන්සියක් පිඬුවයි; දුග්ගතානං, දිළිඳනට; අත්තනොපමාණං, තුප්පමණ්මා කළ පිළීඛෙ වු ඉක්මෙනුවට නොනිස් බැව්; සන්ථමහිත්වා ධාතුං, හැම්මී සිටිනාහට්.ජරාජිණ්ණො, ජෙරෙන් ජුණුයේයි; මතල්ලකො, වියෙක මහලුයේයි; ඛණ්ඩ දත්තො, වගුළ දත් ඇතියෙයි; පලිත කොසො, පුලු කෙහෙ ඇතියේයි; ඔහග්ග 1 සරීරො, පෙරට් නතුව බුන් සිරිරු ඇතියේයි. තන්තයායො හුත්වාහ, තන්වා වැ - පිළි වියනුවා2 යූ සේයි; පෙසකාරවිජථිං, තත්වාවන් වසන වෙයක්; සාක3 මත්තකම්පි, පලා මතුවකු ජු; ඛණෙන, ඛණමතුයෙකින්; වඤේචත්වාා, වසා බඳු වැ හඟවය්- සේයි; ථොකං ආගමිංසු, මඳක් ලැසි ගත්හු; නිත්ථ නන්තො, තනනුයේයි; ථොකං ඔසකකිත්වාත, මඳක් නතුවා; අහො දුක්ඛං, ඕ දුකු හා; කුටිචාරං කිළි දොරට් ථොකා ආකුලාවිය හුත්වාත, මඳක් මුළාවන් වැ; ඝටඔදනං නාම, කෙළෙහි ඔත් බැවින් ඝටිඔදනය යන නම් ලදු සුදු බත්; අනෙක සුප ඛ්යාඤ්ජනො, නො එක් සුහය් නො එක් බැජුන් ඇතයේයි; පිණඩපාතො මහෙසක්ඛො, පිඬුවා පිණී; තෙජවනත්තරා, ඉතිරි තෙජ ඇතියෙයි; නකඛත්තං කිළිස්සාමාති, සැණ කෙළිම්හයි; පිප්ඵලිගුහායං, පුලිල ගුහෙහි4 අඤ්ඤතරං සමාධිං, නිරොධ සමවත්; උස්සුක්කං, උස ඇති බැවු. ‘උස්සුකස්සභවො උස්සුක්කං යනුවේ. පිණ්ඩපාත පටිලාභාය, පිඬ පස් පිළි ලබ වස්; පෙසකාර වණ්ණං, පෙහෙර දරු වෙස්; කොසිය, දෙවුරජ මාසසු යනුයෙහි සු ශබ්ද නිපා5 පහයනති, 6 පත්ත අත්ත භරස්ස තුමා පුස්නාවුහු; අනඤඤපොසිනො, ජනා නොපුස්නවූ හු උපසන්තස්ස, සුමු කෙලෙස් ඇතිය වුහු; සදා සතීමතො, හැමකල පවත්නා සිහි ඇතියවුහු. තගරෙවිය ‘ලොහිත වන්චවනෙවිය’ යන තැන්හි ‘ග‍ෙන්ධාු’ යනු ඇරැ යොජනු. උළාරො, මහති; විපථාරිකො පතර ඇතියේයි.

42. මහසුප් මහ තෙරුන් වත්.

ඉසිගිලිපසෙස්, ඉසිගිලි පව් මහවුළෙහි; කාලසිලායං කාළසිලා නම් ඇති අතල ගලුයෙහි කළ වෙහෙරැ; සාමායිකං චෙතො විමුත්තිං, ලොකියජ්ඣානකං-

1.උභග්ග 2. වියනාවැ 3. උළුඬක: ධ:අ: 4. ගුයෙහි 5, නිපාත 6. පිහෙන්ති: ධ, අ: 7. සාමායිකං: ධ:අ:

ලොකායජ්ඣන් අප්පිතප්පිතජ්ඣනුන් කෙරෙහි කෙලෙසින් මුස්න බැවින් සාමායික චෙතො විමුත්ති නම්; අනුසායිකස්ස රොගස්සවසෙන, නොසුන් රොගයක් විසින් පසලද සැඳැ උපද්නාට් නිසිවැ යැති සි‍ටි රොග අනුසියික රොග නම් පරිහිනජ්ඣා නස්ස ඛොපන අනියතාගති යනු ඣතින් නො ගුළුවහට බඹලොව නියත බැවින් කියත්; සත්ථංඅ ආහාරිස්සාමි, සැත් අරනෙම්1 සැතින් පැහැරැපිය මි -යු සේයි; කෙසො රොපණ සත්ථංකං, කෙස් බහන වැහැ- කර එව්; ගළ නාළි’, ගළ නැළ-උගුරු වළලු -යූ සේයි; අඤ්ඤාතකවෙසෙන, නොපාළ වෙසෙකින්; මහාවීර, මහත් වැර ඇතිය; මහා පඤ්ඤ, ලො පතුළ පැන ඇතිය. ඉඬියා යස්සා ජලං, ඉධ හා පිරිවරින් දිලියෙනුව; සබ්බවෙර භයාතීත, හැම වෙර හා හැම භය ඉක්තව. වෙර නම් පාණිතිපාත ආදිකා. භය නම් චිත්තුත්රාපස. නොහොත් වෙර භය හෙතුවන බැවින් වෙර භය නම් වේ. චක්ඛූම, පස් ඇස් ඇතියව; මරණාභිභු, මරණ අභවුව; මරණං ආකඬ්ඛති, මරණං පසංසති; චෙතියති, මියුනුවට පියොව් කෙරෙයි; ජුතින්ධෙර, ඤණ ජුනි හා සිරිරු ජුනි ධැරුවව; අප්පත්ත මානසො, නො පත් රහත් ඵල ඇතියෙයි; සොඛො, නොමිසි සිඛ ඇතියේයි; කථංකාලං කයිරා, කිසෙයින්? කලුරිය කරනුය; ජනෙසුත, මහජනා අතුරෙහි පාළ වුව; ධීරා, පැන ඇතියෝ නොහොත් පැරැකුම් ඇතියෝ; නාවකඬඛනති ජීවිතං, දිවි නො පසසිත්; සමූලං තණ්හං අබුබුය්හ, සුමුලු තණ්හා උපුරා. තණ්හයට මුල් නම් අවිජ. පරිනිබ්බුතො, කෙලශ පරිනිර්වා්ණයෙන් පිරිනිවී. සකන්ධණ පරිනිර්වාජණ කියත් මැනැවු මෙ සමසීසීවැ2 පිරිනිවි බැවින් ධූමරාසීවිය, දුම් රැසක් සෙයින්; තිමිර පුඤේජාවිය, අඳුරු මුලක් සෙයින්; ධූමතිමිර භාවං, දුම් හා අඳුරු ඇති බැවු; කුමාරක වණ්ණි හුත්වා,, කුමරු සඨන් ඇතිවැ; බෙලුව පණ්ඩුවිණං ආදාය, විලිකුන් බෙ‍ල්පක් පැහැබඳු පැහැ ඇති වෙණක් ගෙනැ; අනේවසං, ඉලියන්නෙම්; අනුයුඤ්ජං, පිළිවෙත් කරනුයේ; අතිකාමසයං ජිවි නොපතනු යේයි; නඹුචිනො සෙනං,මරහු සෙනඟ- කෙලෙස් යු සේයි; පුනබ්භවං අනාගන්තා 3 පිළිබවට නොඑනු වූයේයි; සොක පරෙතස්ස, ශොකයෙන් මඬනාලදහු; කච්ඡා අහස්සථ, කිජිලියෙන් ගිළිහී; 4 දුම්මනො දුක්පත් සිත් ඇතියේයි. ‘දුක්ඛං මනසි යස්ස සො දුම්මනො.’ සම්මදඤ්ඤා විමුත්තානං-යකාර ලොප් කොටැ තුබු යේයි ‘ සම්මදඤුඤා(ය) විමුත්තානං යි යොජනු. වික්ඛබහන විමුත්තියා යන ඇහි

1.ඇරනෙම් 2. සමසීසීව 3. අනාගන්ත්වාම ධ.අ, 4ගිලී

වික්ඛබහන විමුත්ති නම් රුවාරූඣත්. තදඬ්ග විමුත්ති නම් කම්වැජරි භවුන්.- සමුච්ඡෙද විමුත්ති නම් මඟ - පටිපස්සඬි නම් ඵල - නිස්සරණ විමුත්ති නම් නිවනි.

43. ගොධික මහ තෙරුන් වත්.

 අඤ්ඤාතං නාම නත්ථිත, නො ජන්න ලදුයෙක් නම් නැති; උභතො දීඝං ආවාටං, දෙකෙළෙන් දික්කොටැ වළක්; විසු පරියත්තෙසු, වළ දෙ ඇළයෙහි; ආවාටස්ස පුරිමපස්සෙ වළට පෙරට් බිමැ; රජ්ජුකෙසු, ඇතුළු වළ වට සි ටඅ රොජුයෙහි; අවංසිරා, යටට ලු හිස් ඇතියහු. ‘එත්තකාසු චාටිසුයාගු’ ආදින් මකඛිත සැළ ගෙනැ කියා  පොථාපෙස්සාමි,1 පොය වනෙම් - තළව නෙම්- යූ සේයි;  උත්තිණණූත්තිණ්ණෙ,  වළින්  නැඟි නැඟියවුන්; සුධා පරිකම්මකතං භූමිං සුණුයෙන් පිරියම් කරනලද බිම; පිච්ජිලංකාරාපෙයි, බෙළසුල් මඬුලු කැර වි; සෙව්ව දණෙඩා දාපිතො හෙම දඬු දෙ වන ලදු; මයහං නාගඝති, මට නො යෙජෙයි; එතස්සකුලුපගානප්පි, මොහුගේ කොලොව්වනට ජ්; කල හොපි,  හත්ථරපරාමාස ඈ කලහජ්; විවාදොපි, එයට පුභා විරුජ් තෙපලුප්; මෙත්තිං මෙත් ධම්; කණ්ඩුවනඪානෙ, පොපි ඇති තැන්හි; නඛෙන විලෙඛනං විය, තියෙන් කැසීමක් බ ඳු; සොළසාකාරරෙහි, සොළොස් ප්රැකාරයකින්-  සොළොස් කොටසක්  කොටැ බෙදය්-යු සේයි.  පටිකරණං, පිළිවක් 3 කිරිම්; අඬගාරකාසුං අඟුරු වළ; ධමාපෙත්වාො, පුම්වා, දුබ්බලදණ්ඩකෙ, ඇක්මෙත් මැ බිඳෙන දඬු; විප්පකාරං වි පුවරු; බුඬවිස්සං, බුදුන් ඉ සුරු වත්ත තැන්; බුඬලීළහං , බුදුලෙළහ; අපසක්කිත්වාක , පහවැ; කිලඤජං, පැදුරු; චක්කමත්තානි, ගැලසක් පමණ හු; දාහොවිය උඪහි, ගිති නැඟි වන් වී; පදෙස ඤ‍ාණෙ, එක් දෙස් දන්නා ඤණ්හි. ‘තදා’ යනු ඉක්බිති  කොටැ ‘උඪහිංසු’ යනු යොජනු.  උඬපාදො,  උඩට ලු පා ඇතියෙම්. ‘උඬ පාදා එතස්සාති උඬ පාදො’ යනු වේ. අවංසිරො, යටට ලු හිස් ඇතියෙම්; අනරියං, නොහුදීන් කම් -සපත් යුත්නට නොදී වළඳනු අනරිය කම් නම් හන්දෙ යනු ව්යාතවසායාත්ථි්ර්හිද නිපා; ඛදිරඬගාර ජාතකං, එකනවායෙහි කඅහඅරඟුරුජා. 

44 ගරහදින්තයා වත්.

සතරවන පුප්ඵවග අටුවා සන්යා නිමි.

1. පොථෙස්සාමි ධ:අ: 2. කණ්ඩුයනට්ඨානෙ 3. පිළිවක්කිරිය.

ඔසාරණාය1 වත්තමානාය, දුරලී ම් වැටෙ නුයෙහි-රජසරණ වත් න කල්හියැයි- සේයි; වාතපාන කවාටං, කවුළු දොරක්; විස්සාසිකිමච්ච, විසවස් ඇමතියක්හු; අත්තනොකම්මං, තුමා විසින් කටයුතු වෙණෙදාම් ඈයි කම්හු; සුඬකං, සුංවත්;2 විවරං, දොසක්; රාජාණං රාජඤ්ඤ; කුමුදුප්පලානිච, පියුම් මහනෙලුනුජ්; අරුණවණ්ණ මත්තිකාව, අරුණු පැහැ ඇති මැටි දු; චතුහිපි දාපෙහි පතිකිඪතරො, අන්තොජාත ධනක්කින කරමරානුත සයමුපගත යන සතර අසුන් වරා යට ති, ඹතරති, උදුනෙන් බහයීදු3 උලු‍ඬෙකණකඤ්ජියං හරාපෙත්වාා, ළුවින් කැඳ ඉස්වා පියා; පච්ජියං ඔපීලෙත්වාර, පැස බැඳ; අනුච්චිඪං කත්වාෙ, නොඉඳුළ් කොට්; ඉතරො, බත් හිමි. ‘ සුණන්තිතුති4’ යනුයෙහි ‘වත්වාන’ යනුවක් අඬ්යාන භාර කරනු. ‘ඉති’ ශබ්ද හො හරනේයී බහුමන්තා, බොහො මන්ත්ර ඇතියවුහු- බොහෝ දෙනා හා සසැඳිලි ඇතියවු හු යු සේයි; කාලස්සෙව, කල් ඇතියෙහි මෙ; උත්තරුම්මාරෙ, උඩළියෙහි; දුක්ඛාභිභුත කාලෙ, දුකින් කළ කුළු කල්හි; විභාතාක්ඛිණෙ, පහන් වු කෙනෙහි පක්කඪිතාය උක්ඛලියා, කකියන ඉකිලියෙහි; සමපරිවච්චකං පච්චම‍ානා, පෙරළි පෙරළී පැසෙනුවෝ; භෙරවසද්දා, බිය ජනන හඬහු; ඉමෙසං මේ අතුරෙන්; නිප්ඵන්තිං, නිපැන් - ඵලය යූ සේයි; සබ්බසත යඤ්ඤං, සව් සිය උවාරණින් කටයුතු යාග 5 වච්ඡතර සතානි, නහඹූ සියෝ; වච්ඡතරි සතානි, නැහැඹි සියෝ; ථුනුපනීතානි, ටැඹැහි බඳනා ලදුවෝ; පෙස්සො, කම්සනින් එනු යනුවෝ; අස්සුමුඛා, කඳුළු මුසු මූණූ ඇතියෝ; පඪවි උද්රිොයන සද්දෝවිය, පොළො පැළෙන හඬ බදුයයි යෙත් මෙ; ඉද්රිණයානි අපාකතිකාති, සක්ඈ ඉඳුරෝ පියිවිහි නොසිටියවුහු; කිලන්ත රූපානිවිය, කලත් සභවු ඇති බඳුවවු; දොණපාකං, තිඹක් සාලෙහි බත්; විසු රඪෙසු, කසී6 කොසොල් දෙරට්හි; ධූර විහාරෙ, වෙත් වෙහෙරැ; කුතොනු, කවර? කරුණින්; දිවා දිවස්සෙව, දෙවෙන් දහවල්;7 පටිබාහනත්‍ථාය,8 පිළි බහනුවට; යඤෙඤයිඪෙ, යාග කළ කලැ තිඛිණ සුරං, කැකුලු රහ; තිවස්සික ගන්ධ සාලි භත්තං, තෙවැසි ගඳ හැලින් නීපන් බත්; ඛජ්ජක විකතිං, පිට්ඨඛජ්ජක ඈයි කජු දැයි; පාරදාරිකකම්මං, පරදාර සෙවුන කම් ‘පරදාරෙසු නියුත්තො පාරදාරිකො’ තස්ස කම්මං පාරදාරික කම්මං’ අභිරූපානං ඉත්ථිෙනං, ඉතිරි රූ ඇති මාගම් නට ; දුජ්ජිවිතං, ගරහනලද දිවෙලින්. කුච්ඡිතා ජීවිතා දුජ්ජිවිතා’ ‘දුජ්ජිවිතා’ යනු කිය යුතුයෙහි ‘දුජ්ජිවිතං’ යි උපයොග වචන කෙළේ. ස‍න්තෙ, වතු ඇතියෙහි; දීපං,

1. උස්සාරණාස ධ: අ: 2. සුද්වත්, 3. බහිදු, 4. සුණන්තු ධ:අ: 5 . සාගන්, 6. කාසි 7. දහවල් 8. පටිඝාතත්‍න්ාව ධ:අ:

පිහිටයක්; අත්තො, දික්හි කෙළවර; කදා භවිස්සති, කවර කල් වනුය; නත්ථී අන්තො, දික්හි අත් නැති; කුතො අන්තො, කවර හෙයින් අත් ඇතිවනුත්;1 න අත්තොපති දිස්සති අත් නො පැනෙනුයි; මම තුයහංච, මාජ් තොප ජ් විසින් ‘තුම්හාතං’ කිය යුතුයෙහි ‘ තුයහං’ යී එක වචන කෙළේයි. නො‍හොත් එකල්හි තුමා දුටු එකක් ගෙනැ ‘තුය්හං’යි කී. යොතිං ලඬාන මානුසිං’ මිනිස් අත් බැවු ලබහුයෙයි ම්; වදඤ්ඤු, දැන් කලු වුයේයිම්; තෙ, ඒ තිරිසත්හු; හෙඪාභස්සන්තිඑව, යටට බසිත් මෙ; ජාගරන්තස්ස, නොනිඳනඅ වහට්; මඬකුණ සඬඝස්ස, මකුණු මුළුහු; අනමතග්ගො යං, අනුව ගොස්නිජු නො පිරිසුන් කෙළවර ඇතිසේයි. නොහොත් පුන පුන බලය්දු නොපිරිසන් කෙළවර ඇති සේයි;’අනුගන්නවා අපරිච්ඡින්නං අග්ගං යස්ස සො අනමතග්ගො යනු වෙයි. පබ්බාකොටි, පු කෙළු- පූර්වානන්තය යූ -සේයි; ඛය කාලෙ, මිනිසුන් හෙන කල්හි; පාහුණකං, අමුතුවක්හු; පච්ඡිම භාගෙ, පැසුළු දොරැ පකස්ස 2 එක් එළුවක්හු;පච්චයිං,3 පැසිණිම්; සමොධානෙසි, පසුවනු වත් (මනු) හා; එක් කෙළේයි නොහොත් නිමවි; ජාති සම්භවො, ජය උපත් ‘ජාති එව ජාති සම්භවො’ නොහොත් ජැයට කරුණ් නහඤ්ඤේ, නොතසනු. ‘නහඤ්ඤෙය්යඑ- යු සේයි.

45.කොසොල් රජහු වත්.

පීප්ඵලිගුහායං, පුළිලගොහෙහි; සඬි විහාරිකා, සකැරියෝ; එකසමිං කුටෙ කත්වා , එක් කළයෙක්හි තබා; පිඪි කොඪකෙ, බිහි කොටියෙහි-නහන කොටුයෙන් බැහැර යැ යූ සේයි; උසුමං මුඤ්චන්තං, හුණ නැ‍ඟෙනු කොට්; උලුඬකං, ලුව දුච්චිත්තස්ස, වත් හොජන්නාහු; වුත්තනියාමෙනෙව, ‘එව රූපං, යි කී නියමින්ම; ඔහියිත්වාත, නැවතී; ඛමනියං, ඛමිතුං සක්කා; සිඬගිලසකුණො, මලවිල් 4 ලිහිණියක්; කුලාවකං,කසලුවක්;දෙවෙ වස්සන්තෙ, දෙවුලා වස්නා කල්හි; මනුසස්සෙස්ව කෙ සියං තා හිස මිනිසකුහු හිස් මිනිසක්හු හිස් බඳු; හත්ථද පාදාච- ‘මනුස්සස්වව’ යී යොජනු-තා අත්පාහු මිනිසක්හු අත්පා බඳු කෙනනු වණ්ණෙන, කවර? කරුණෙන්; යාහු සෙඪා, යං සෙඪං ආහු’ -යී සේයි- නොහොත් ‘යා සෙඪා ආහු යී සේයි. අනවට්ඨිත විත්තස්ස, එකෙක්හි නොසනිට්ව් සිත් ඇතියවුහට්; ලහුවිත්තස්ස, කෙණෙහි පෙරළෙන බැවින් සල්හු

1. ඇතිවනුදු, 2. එකිස්සා: ධ:අ: 3. පච්චිසං 4. මලවිති

සිත් ඇතියහුට; දුහිනො, මුත්දිබියහට්;1 අඬුව සීලස්ස, නො තාවුරු පියවි ඇතියහට්; සො කරස්සානුභාවං, පැන අනුභැවු පියෝ කරා; විතිවත්තස්සු සීලියං, නොතහවුරු පිය වී ඉක්මෙ; සීත වාත පරිත්තාණං කටිකං සිහිල් සුළඟින් රක්නා වූ කසගුවක්; අස්ස සුඛභාවං ද්ස්සෙ සාමිති, ඕහට කසලුයෙනි සුව ඇති බැවු දක්වනෙමියි;2 බාලෙන සඬිං වසනතො, බල්හු සමඟ විසිම් වරා චුල්ලසීලං යන ඈයි තුන් පෙහෙහි වෙසෙස් බ්රවම්ජල් සුතත්හි සෙයින් ගන්නේයි දය කථාවත්ථුචනි, අප්පිච්ජ කථා සිල කථා සන්තුඪි කථා ස‍ල්ලෙඛ කථා පවිවෙක කථා විරයාරමහ කථා සීල කථා සමාධි කථා පඤ්ඤා කථා විමුත්ති කථා ඤාණදස්සන කථා යන මේ දස කථා වසුතූහු; තෙරස ධුතගුණා, “පංසුකූලිකඬ්ග තෙචීවරිකඬ්ග පිණ්ඩපාතිකඬ්ග සපදානචාරිකඬ්ග එකාසනිකඬ්ග පත්තපිණ්ඩි කඬ්ග ඛලුපච්ඡාභත්තිකඬ්ග ආරඤ්ඤිකඬ්ග රුක්ඛමූලිකඬ්ග අ‍බ්භෙකාසිකඬ්ග සොසානිකඬ්ග යථාසන්ථකතිකඬ්ග නෙසජ්ජිකඬ්ග” යන මේ තෙ‍ළෙස් ධූතඟ ගුණෝ. තිස්සො විජ්ජා, පුබ්බෙනිවානුස්සතී දිබ්බචක්ඛු ආසවඛ්ඛයඤාණ යන මේ තුන් විජ්ජායෝ; ජඅභිඤ්ඤා, “දිබ්බචක්ඛු දිබ්බසොත ඉඬිවිධ චෙතොපරිය පුබ්බෙනිවාසානුස්සති ආසවවක්ඛය” යන මේ ස අභිඤ්ඤාවෝ.

46. මහසුප් මහ තෙරැන් වත්.

චත්තාලිය කොටි විභවො, සතලිස් කෙළක් ධන ඇති යේයි; අන්විඬ මාසං අඩ මස් අඩ මසින්; අඤ්ජනානං ඛයං, එකදා එක් වේලෙහි ලහ කෙළින් ගෙනර ඇස ගහන අංජනන් හීම; උපාචිකානංව ආචයං, තුඬින් පස් කැටි කරන වේයන් තුඹස්; මධුනංච සමාහාරං, රොන් උකහා කැටි කළ  මීයි; පඤ්චමහා නිධිං, පස් තැනෙහි තුබූ මහ නිදන්. ‘අනාවික්ඛිත්වාි’ යනු ‘කාලං කත්වාත’ යනු හා යොජනු. මානනිස්සිතො,  ධන ඇතියෙම් යන මන් ඇසිරු කෙළෙයි: යාපලමත්තතො පරං, යපෙන මතුයෙන් ඉතිරි; කාළකණ්ණියා, කළු වනක් විසින්; අඬ්ග වෙකල්ලෙන, අඟ වැල් බිවින්; පංසුපියාචකොවිය, කසළ අතුරෙහි වසන පිසසක්හු සෙයින්; තිවුත්ථා ඪානං, වුසු තැනට; ජාතිස්සරො හුත්වාඅ, දැ සිහිකරන 

1. මිදිබියහට්, 2. දැන්වනෙමි.

ඤණ ඇතිවැ; උබ්බිග්ග හදයො, බියෙන් කජන ළ ඇතියහු; සධ්කාරට්ඨනෙ, කසළ ගෙඩහි; ජහාකාරෙහි,පුත්තා මෙ නස්සන්ති නස්සිංහු නස්සිස්සන්ති ධනංමෙ නස්සති අනස්සි නස්සිස්සති’ යන ස ආරෙන්; නිමිලෙක්වා් පරලොකං ‘පස්සන්තස්ස’ යනු ගී නිමිත් දක්න තැන් ගෙනැ කියත්. ‘පස්සන්තස්සාපි’ යනු ‘දුක්ඛපරිත්තාණං කාතුං අසමත්ථ තාය’ යනු හා ‍යොජනු. ‘දිවසෙ දිවෙස-පෙ-පුඪොපි’ යනු ‘අත්තාභි, යනු හා යොජනු.

47. අනඳ සිටුහු වත්.

ගණ්ඨිභෙදක චොරෙ, ගැට මුසුන් සොරුන්; ගයහුපගං, ගන්නාට නිසි වතක්; පඤ්චමාසක මත්තං, පස් වියට පමණක්. තං, පඤ්චමාසක මත්තං; පාකවට්ටං පාතං පිසනුවට වට්ටි; බහුස්සුතො, ආගම බුහුසු- පිළිවෙයි බුහු සු එව්; ධම්මකථිකො, ධැමි කියා කරනුයේයි; ධ්රවත වාදො, ධුතඟ ගුණ කියනුයේයි. අපයිරුපා‍සෙත්තො, නො සෙවුනේයි; ඉතරස්ස ඤාතකෙභි සඬි, සෝවාන් මඟලදුවා නෑයන් හි සමඟ.

48. ගණ්ඨිභෙදක සොරුන් වත්.

පටික්කත්තෙසු, ධම්මසභාය නික්ඛන්තෙසු, භීළෙත්වාෑ, ගරහා. ‘පරියත්ති ධම්මං වා ජානාති’ යි යොජනු. අයංචාරො, මෙය් සිරිය යුතු තැන; අහං විහාරො, මෙය් විසිය යු තු තැනැ; අයං ආචාර ගොචරො,1 මේ ඇජර‍ ‍ ගොජර2 ඇඦරනම්; කායිකාදී අවිත්තිකම- ගොජර නම්; සැදැහැ සපන් කුල; ඉදං යාවජ්ජං ඉදං අනවජ්ජං, මෙ සාවජ් ධැම් මෙ නිවජ් ධැම්. සාවජ් ධම්නම් පණිවා ඈයි; ඉදං සෙවිතබ්බං ඉදං න සෙවිතබ්බං, මේ සෙවිය යුතුය මේ නොසෙවිය යුතුය සෙවිය යුතු නම්; නෙඛම් විතක් ඈයි- නොසෙවිය යුතු නම් කම් විපත් ඈයි. ඉදං පටිවිජ්ඣිතබ්බං, මේ මඟ ඵල පිළිවිදිය යුතු; ඉදං සච්ජිකාතබ්බන්ති, මේ නිවන් පසක් කටයුතු යයි; ප‍ටිපත්ති, පිළිවෙත්; පටිවෙධ ධම්මං, පිළිවෙයි කටයුතු මඟඵල නිවන්; යථාකිත්ති, කුමක් සෙයින්? යත්; දබ්බි, ද වි3 යාව පරික්ඛයා, හෙනතාක්; සුප විකතියා, මුඟ්හු ඈයි විකාරයෙහි; පරිවත්තමානාපි, වැටෙන්නීජු. ලොණිකං, ලුණූ; අලොණිකං නො ලුණූ; තිත්තකං, තිතු; ඛාරිකං, කර; කටුකං, කුළු; අම්බිලං, අඹූල්; අනම්බිලං, කිවුල්; කසාවංකසට්1.

1. අයං ආචාරො අයං ගොචරො: ධ:අ: 2. ගොජුරු 3. දැවි

49. උදා තෙරුන් වත්.

පාඨෙය්යමකෙ2 භිකුඛු, පාඨෙය්ය නුවර වැසි මහණූන්; ඉත්ථිංඟ පරියෙසන්තානං, මාගමක පිරියෙස්නානට; එහි භික්ඛූ පබ්බජ්ජං3 (පත්වාස, එහි භාක්ඛූ පැවිජ්ජට පැමිණැ); ඉඬිමය පත්ත චීවරධරා, ඉධයෙන් නීපන් පා සිවුරු ධැරුවහු; තෙරස ධ්රවතඬ්ගානි, පංසුකූලිකංග ඈයි තෙළෙස් ධ්ර තඟුන්; අනමතග්ග ධම්ම දෙසනං, අනමතග්ගපරියාය ධම් දෙසුන්; උග්ගණ්භන්තො, පෙළ උගන්නේයි; පරිපුච්ඡත්තො, අසන්නෙයි.

50. පාඨෙය්යධන මහණුන් වත්.

සුප්පබුඬ කුඪිං, සුප්පබුඬ නම් කුෂටියක්හු; සුප්පබුඬ වත්ථුංො, සුප්පබුඬයා පවත් කී වත්; පරිය පරියන්තෙ, භුත්තානු මොදනා බණ කියන පිරිස් අත්හි; අනුගතත්වාන නිවත්තකාලෙ, වෙහෙර යන සථරහට පසු ගමන්කොටැ නැවති කල්හි; මනුස්ස වරකො, මිනිස් කවණ්හි; බාහියං දාරවිරියං බාහිය රටැ වැසි සිරුවුහු; නගර සොභිනිං ගණිකං, නුවර සොබවන ගිණියක්. ‘නගර සොභිනිං’ යන්නෙන් ඇය රූ ගුණ කියුහු. සම්මනත්යිංසු, සැසදෝ; නිටඨුභිත්වා , කෙළ පියා; අපසාදං කත්වාි වහත් කොට්.

51 සුප්පබුඬ කුඪීහි වත්.

කස්සකං, සහනුවක්හු; නිඬමන්නෙ, මොළෙන්; අඩ්ඪ කුලෙ, ඉසුරු කුලෙක්හි; හිරඤ්ඤ සුවණ්ණං, කහවණ් හා රත්; එතෙ වඤෙචත්වාන, එ සොරුන් නළා; සහස්සත්ථුවිකං, දහස්බද පියලු ගැටක්; ඔවටටිකාය, එළීයෙහි- හිඟැයැ යූ සේයි, ඤාණජාලස්ස අන්තො පවිට්ඨං, නුවණ ජැල්හි ඇතුළුවනුවා. ඤණජාල, නම් පිරිගණන නුවණ. අනුපදං ගතත්වාද,  පිය අනුපිය ගොස්; සක්ඛි නාම, සැක් කෙක් නම්; උපනිස්සයො, බිලීකරුණ්; ආසිවියො, වහානැඟෙන විස ඇතියේයි; ඝොරවිසො, වහා මරන විස ඇති සේයි. බුදුහු පියලි ගැට්ටු ‘ආසවිසො’ යෙමින් වයසට1 හේ වන තැන් ගෙන කියු හු; තෙරහු ‘‍ඝොරවිසො’ යෙමින් වන සට හේ වන තැන් ගෙන කියූ හු. පාතොදලට්ඨිං, හී කැහිටුයටි; අව්යයත්තතාය, එයින් වන 

1. කසටු, 2.පාවෙය්යකකෙ:ධ:අ: 3. භාවා: ධ:අ:

වසන් පිරිසුදුනා නුවණ නැතිවන බැවින්; පභාතාය රත්තියා, රෑ පහන්වූ‍ කල්හි. පංසුං වියුහිත්වාු, පස් පීරා -පියා; විලුමපිත්වාප,2 වොලොගෙ නැ; පොථෙත්වා්, තළය්; පච්ඡාබාහං බන්ධි ත්වාන, දොහො අත් පිටට් කොට් 3 බැඳැ; කසාභි, මතිගායෙන්; අඝාතනං, දම්ගෙඩියට; තුම්හාදිසං, තොප බඳුවක්හු; අපදෙසං4 දැක්වීම්; පච්ඡානුතප්පං හොති, පැසුළු තිවිය යුතු; දුක්ඛූද්රොයං කම්මං දුක් ඵල ඇති කම්; නලඪකං, නභද්දකං; අස්සුතින්ත මුඛො, කඳුළෙන් තෙත් මොණ් ඇතියේයි; අනුහොති, වළදා.

52. කස්සකයා වත්.

අඪඪකහාපණෙ ලභතීති පො තැ ලියති. ‘නිබඬං’ අඪ කහාපණෙ’ යී හෙළු අටුවාහි කියු බැවින් ‘අඪ කහාපණෙ ලභති’ යනු හඹා. චීවරෙන පටිච’ඡාදෙත්තො,5 යනු සිවුරෙන් බැහැර රස් නො පැවැත්ත දෙන තැන ගෙන කියත්. බුඬලීළහාය. බුදු ලෙළභයෙන්; රතනග්ඝීය, රුවන් ඇඟැ; කඤ්චනග්ඝීය, කසුන් ඇගෑ. වැන්නහ. බුදුහු සවනක් රස්හු සෙවින්6 බලත් රුවන් ඇගෑයක් වැන්නහ. රන්වන් රස් සෙවින් බලත් කසුන් ඇගෑයක් වැන්නො මහාපුරිස ලක්ඛණ අසීත්ය්නුබළ්යවඤ්ජන, “ චක්කඬකිත පාදතාදි මහාපුරිස” ලකුණ් හා තම්බනඛ තුඬ්ග නාසතිදි අනුඛ්ය්ඤ්ජන ඇති; අධිකාරං, අධික වූ කියාවක්; න පතිකු‍ටති- නොපිළිවැටේද- නොනවතීද යී සේයි. උදග්ගුදග්ගො, වෙවස්සො උදගුරු පත්වූයේයි; මාලාපටච්ඡත්තෙන, මල් සිපිළී ආකාරයකින්; වණටානි .තුවටුවෝ; සතරහද විජ්ජුතාවිය,7 සතරහද නම් ඇති විජු සෙයින්; තරුණ තාලක්ඛන්ධටප්පමාණා හුත්වාව,නහඹ තල් කඳ පමණ වැ; සඬඛුභී. සිලි; චෙලුක්ඛෙප සහස්සාති, මතුයෙහි සිසාරන පිළිදහසුන්; භෙරිචරණමග්ගෙනෙව, මහවෙයින් මෙ; පඤ්චවණ්ණාය පීතියා, ඛුද්දකා ඛණිකා ඔක්කන්තිකාඋබ්බෙගා ඵරණා යන පස්වනක් ප්රීසතින්; මනොසිලාරසෙ, හඟුල් රෙසෙහි; උක්කුඪි සහස්සාති, උකුටු8 සහසුන් උක්කුඪි නම් - සුමු වැ 1 පවත්නා හඬ; අඪගාමවරෙ, අට ගම් වරක් - රුස්වාගත් අට ගමෙකැයි- සේයි; තිණ්ණංගමනානං, රසිතල ගමන- ආකාස ගමන- පකති ගමන- යන තුන් ගමන්; සුඛුද්රමයං, සුව අනුසස් කොටැ ඇති; පතීතො පාළවුයේ යි.

1. වසනට ,2. විලිම්පිත්වාඇ, 3. පිටටුකොටු, 4. අපදිස ධඅ, 5. පටිච්ඡාදෙත්වාළ ධ අ, 6. සෙයින් 7. සතරං සිවිජ්ජුල්ලතාවිය, 8. උකුට්

53. සුමන මාලාකාරයා වත්.

පත්ථ.නං, අගසැවි(ව)න්න‍ට පතුන්; සතපාකතෙලං, සිය පා තෙල්- සියක් වරැ ගබ් බෙහෙජ්2 එවැ පක් තෙල් යෙත්. භික්ඛූණුපස්සයං, මෙහෙණ්වර; තාළ වාරො, කෙසිවර; තමෙව පාදකං කත්වා , එමෙ ඣාන පාදක කොටැ- විවස්නට පිහිට කොටැය්- සේයී. රහත් ඵලයටය යෙත් මෙ. පටිසමභිදාභිචෙව, “ අත්ථට ධම්ම නිරුත්ති පටිභාන” යන සතර’ පිළීසැඹී හා මෙ සමඟ; අභිඤ්ඤාභිච, “ දිබබචක්ඛූ දිබ්බසොත ඉධිවිධි චෙතොපරියඤුණ පුබ්බෙ නිවානුස්සති ඤාණ ආසවක්ඛය ඤාණ” යන ස අභිඤ්ඤා හා සමඟ; අන්ධුවනං, අඳ වන පියන් ගල්. අපටික්ඛීත්තො හොති, සිඛපද නොපැන වු බැවින් පිළිඛෙවු නොකරන ලදු; කුටිකං, පන්සල්; අපටිබඬචිත්තෝ හොති, පටිබඬචිත්තො, (පිළි)බඳ සිත් ඇතියේයි; නිලීනො, ඇලුණේයි; චක්ඛූපථෙ, ඇස් හමුයෙහි; අභිභවිත්වා්, තෙරින් අභිභවය්;- යූහු යෙන - යූ සේයි; අත්තනා පත්ථරති කම්මං, වයන්දටවය සමවත්. අඟුණං ඛීණාසව තෙරීන් අභිභවා වියිකුම් කළ පව්; භිජ්ජි, බුනු- චීවර - වුවයි-සේයි; හඪපහඪො විය, වෙස්සො තුටුවක්හු සෙයින්; උදගුගුදග්ගො විය, වෙස්සො උදග්වූවක්හු3 සෙයින්. තුටු පහ ටුවැ4 උදගුරු පැත්වැ කම් කරන අනිකක්හු සෙයින්. දිඪධම්මෙවා, දු‍ටු ධැමියෙහි එව්- කම් කළ අත් බැවුහි මෙ- යූසේයි; සමපරායෙවා, පරලෙවුහි එව් විවිධා කම්මකරණං හත්ථකච්ඡෙදන ඈයි විසිතුරු කම් කටුල්; කරීයමානස්ස, කරවන ලදුව හට්; කථං සමුඪාපෙසි, මහජෙනේ කථා ඉපැවි. කිමැයි සැ- ‘ඛීණාසවා- පෙ- සෙවනන්ති’(යි). ‘මඤඤෙ’ යනු ‘සාදියන්ති’ යනු හා යොජනු. වඩක් ජෙනෙ ‘ඛීණාස්වොප් කම් සුව ඉව සති හඟමි, සෙවිති හඟමි’. වඩක් ජෙනේ’ කිං තං න සෙ විස්සන්ති’ යි සෙවුන බැව් කියා. ‘න හිතෙ’ යන ඇයින් එයට් කරුණ් (දක්වා). එතෙ- එවුහු- ඛීණස්වෝ; න කොලාපරුක්ඛා, නො හොළ රුක්හු; නච වම්මිකා, නොද තුඹසුහු.

1. මුසුවැ 2. ගම්බෙහෙජු 3. උදක් මුවක්හු, 4. පහට්වැ,

මෙයින් නො හොළ රුක්සෙයින් නොද හොළ වුවහ, තුඹඅස් සෙයින් නොජිවියහ- යූ සේයි.අල්ලමංස සරීරා යනුයෙන් නො හොළ සේයි හය් සජිවිය සේ කියුහු. දුවිධොපි කාමො වත්කම් හය් සෙයින්; පොක්ඛර පත්තෙ, පියුම් පත්හි; වාරිවිය, දිය සෙයින්; ආරග්ගෙ, හිදි අග්ගි; සාසපොවිය, සිදුහතු සෙයින්; නලිප්පති1 නො ඇලෙයි; බ්රෑටමි බ්රාගහ්මණං බාහිත පාප වන බැවින් බමුණ යෙම්; භොගකඛන්ධං සැපත් රැස්; තා ඔවුන් ඔමාන අතිමාන වසෙන, තමහට උනු කොටැ හඟන මන් හා තමා අධික කොටැ හඟක මන් විසින්.

54. උපුල්වන්තෙරින් වත්.

ජම්බුකං ආජීවකං, ජම්බුක නම් ආජිවකයක්හු; ඛීණාසවො භික්ඛු, රාත් මහණෙක්; පරිවිසිත්වාව, බොජය්; නහාපිතං නභියක්හු; තං මුහුත්තං දිඪකස්ස, එකෙණෙහි දුටුව හට්; මිළ්හං අසුචි, තාලට්ඨීකෙන, තල් ඇටින්; නිමන්තණං අනාදියිත්වා්, නැමැතුන් නොඉවසයි; ආගන්තුකො නිද්දායති පබොධෙස්සාමිති2 සඤ්ඤාය අමුතු නිඳා- ඔහු පොබයමි යන සඤ්ඤයෙන් නොහොත් අමුතු නිඳයි යන සඤ්ඤායෙන් ඔහු පොබයමියි; නඛ පිඪෙනෙව ගණ්ඩිං පහරිත්වා , මුගුරෙන් පහළ ගෙ‍ඬි හඬින් පුබුදු(නෙයි) නිය පිටින් මෙ ගෙඩියෙහි පැහැරැ; නෙවාසිකං, නිබඳ වාස ඇතියා; ඔවරකං, ගබ; භදන්තෙන, සොඳුරතා විසින්; නානග්ගරස හොජනස්ස, පුරෙත්වා , නන් කොටස් රස ඇති බොජනෙන් පුරා; පලුද්දො, පුුලුද්දෙ යි; එත්තකස්ස කම්මස්ස යී අක්කොසන ඈයි පිණ්ඩපාත ඡඩ්ඪනාවස‍ානකම ගෙනැ කියත්; සරීර වළඤ්ජ මෙව, සිරුරු ජග මෙ; විත්තං ජතුතූනං උපරි, දෙජතුන් මතුයෙහි; වච්චකුටියා පදරං, වස්කිළිය පියන් පවුරු; ආලුමප කාරකං3, වස් කිළින්4 සිඳැ සිඳැ; බහුමපි වුච්චමානො, නොඑක් නෙසයින් කියන ලබනුයේයි; පරිගණහිස්සාම නත්ති, පිරික්සනම්හ මොහුයයි; තෙසං ගත භාවං ඤත්වාල යනු වඩක් ජනා නිලීන බැවු නො ජැනැ හැමදෙන මෙගියා කොටැ ජම්බුකයා හැඟි තැන් ගෙනැ කීහු. “ අහො” යනු විසාදයි. අනුන් නොකොට හැකි බැවින් භාරියං කම්මං යුහු; අකිත්තිං, අයසස්; පිඪිපාසාණො, අතළ ගල්ලෙක්; සොණ්ඩි පිටඨිපාසාණං, කෙම්විට පහණක්; සරීර වළවඤ්ජනත්ථා;ය, සිරුරු ජගවස්; එකං අත්තං ඔලුබහ, එක්පයින් සිටිනා බැවින්

1නලිම්පති ධ: අ: 2. පබුජෙඣය්යාළති ධ: අ: 3. ආලුප්පකාරං ධ: අ: 4. වස්වලින්.

වහල් වස් එක් අවයවයක් එල්බැ; උඬවාතමුඛො, වායු භක්ෂණබවු1 හඟවන්නට උඩු සුළඟ අභිමුඛවැ උග්ග තපො, හිවි තව ඇතියෙම්; ඝොර තපො, මහත් ලබසකර; අභිහරන්ති, එළවත්; ඤාණජාලස්ස, ආසයානුසය හා ඉන්ද්රිාය පරාවර ජනන ඤාණ ජල්හු; වඩ්ඪමානකච්ඡායායං වඩනා සේයෙහි- මහ පස්වරුයයි- සේයි; උච්චාරපස්සාව දන්තකට්ඨ කි‍ලිඪෙ, උච්චාර පස්සාව හා දැවිහිට් දැඬියෙන් කිලිටු වූ; ලාබුකං, බික් සිඟින ලබු කබල්; ධූමකටච්ඡූකො, ධූමළොසු; යඤ්ඤසුත්තකං, යඤ්ඤහුයි; අධිකො අතිස්සො රාජා අධි2 රාජා; ඛිපිත්වාි, කිවිසැ; පක්ඛලිත්වා , පැකිලැ; අතිබ්රයහ්ම, අධීබඹ; ල‍ාමකං දිඪීං නිස්සාය යනු අයුයෙහි ඛීණාසව මහ තෙරනට කළ අක්කොසන ඈයි කම්; සංවෙගො, සංවෙයි; (හිරොත්තප්පං), හ්යකපත්රසප සඤ්ඤ; උක්කුටිකො නිඝීදි, ලජ් කොවන අඟ පිළිසෙයනු සඳහය් උඵ ලු යෙන් හිනි; උදක සාටිකං, දිය සළු සිවුරු; ආනුපුබ්බිකථං කාමාදීනව ඈයි අනුපු කියා; ගිහි ලිඬගං, ගිහි වෙස්; උපඪාකානං, පසදාවන්ගේ; චතුත්ථ ජ්ඣානං යනු පාදකන්ධසන් ගෙනැ කියත්; වෙහාසං අබ්භූග්ගත්ත්වාා යනු ඉඬිවිධ ඤණ් ගෙනැ කියතු; අනොම ගුණා, නො ලමු ගුණ ඇතියො- උළාර ගුණ ඇතියහයි- සේයි;කාලංවා භත්තංවා කුක්කුච්චායිත්වාඇ යනු කාලය හෝ විකාලය හෝ කප්පිය හෝ අකප්පිය හෝ යන කුකුස් ගැනැ කියත්; අභුඤ්ඡන්තස්ස යනු සම පිළිපන් පුඟු ලා ගැනැ කියත්; ‘භත්තච්ජෙදන කුසල චෙතනා අස්ස’යි යොජනු; අපරිඤ්ඤාත ධම්මො, පිරිසිද නොජත්(ධම්) ඇති යේ යි; තිත්ථානයතනෙ, තිථ සස්නෙහි.

55. ජමුබුක තෙරුන් වත්.

අභිපෙතං, නයකු වැනි සිරුරු ඇති පේයක්හු; චේපස්සානි, දෙ මහවුළු පසුන්; සම්පියායමානා, කල් කරනුවෝ; ආගමයමානා, බලනුවෝ; එකෙන ගහිත පත්තතො, එක්කහු විසින් ගෙනැයනුවට් 3ගත් පයින්; පක්කාවසෙයෙන, පක් ඉතිරි විවායෙන්; සක්ඛිහුත්වාන උඪාය, සැකිවැ නැඟි; දිඪො, ස්වඤණීන් දක්නා ලද; පරානුදදයාය, පරා අතුරෙහි කුලුණින්; ලක්ඛණ සංයුත්තෙපි, සංයුත් නිකායෙහි

1.ශක්ෂාබවු, 2. අති, 3. ගෙනියනුවට.

ලක්ඛණ සංයුතුයෙහි; සායං පාතං, සවස්හි හා රැයිම්මෙ පරිභොග භාජනාති, පැන් සැළ ඈයි පිරිබොජු1 බජනත්; ඣාමං දැවා; දුයහමානමෙව(න) පරිණමති, දෙවුන ලබනුයෙ මෙ නොපෙරළෙයි- දීය්2 නොවෙයි- තත්ත භාජනෙ ඛීරෙව. නවිසහෙයය, නොසහනු; කුසලාභිනිබ්බත්තා ඛන්ධා් යනු සුගතිගතයා ගෙනැ කියත්. භසමනා, හළු පාව කො, ගිනි; ජාරිකාය, හළුයෙන්, චීතච්චිකඬකරාති,3 ජල අඟුරු; ජාරිකං පන තාපෙත්වාජ, ඇකුත් හළු තවය්; ජම්මාදීනං, ඇකුත් පත්ගෙහි සම් ඇයින්- ආදි ගහණින් මස් නහරු ඈ ගන්නේ. යාවමත්ථඛලුඬ්ගා, හිස් මුල් පවා. මෙයින් අඟුරු වළහි හුණූවක් දහන4 සෙයින් යූවෙත්. නොහොත් බාහ්යාුග්නි කාරණකොටශරීරගත තෙජො ධාතු දවමින් නැ‍ඟෙනසේ කියු වෙත්.

56. අභිපෙතය‍ා වත්.

සඪිකූටපෙතං, සැට දහසක් යකුළු බස්න පෙයක්හු ආදිත්තානි, ඇයිපටා ජලවතුවන්; සම්පජ්ජලිතානි, හවු පසින් දිලියෙනුවන්ත ‘පෙතවත්ථු්සමිංහි වුත්තං’යන සබඳ්. සඪිකූටයහස්සානි, සැට දහසක් යකුළුහු; පරිපුණ්ණානි සඬ්ඛාය අනුනානි- ජාලාභිවා අනුනානි. වොභින්ද ත්ති, බිඳුති; සාලිත්තක සිප්පෙ, යතය් හකුරු5  ලන සිප්හි. හෙළටුවායෙහි සා(ලි) න් තහක්6 කරන ලනක සිපැයි යෙත්- ඇඟිලි අතුරෙන් අකුරු ලන සිපැයි යෙත්. මේ අටුවායෙහි එු සිප් ගත්හු අහ සින් යන ලිහිණියන් පැහැරැ මරන තැන් ගැනැ ‘සාලිත්තක සිප්පෙ’ යුහු. ‘සාලිකායො ථකෙති පහරිත්වාත පාතෙතී ති සාලිත්තක සිප්පං’ . වටරුක්ඛස්ස, නුගරුකුහු; හත්ථිවරූපකං, ඇත් රූ; පාරොහන්තරෙ කත්වා. අරළු අතුරෙහි සඟවා; ඪිතමජ්ඣන්තිකෙ, හිර මුඳුනෙහි: ඡිද්දච්ඡායා,  පත් සිදුරෙහි- සේයි; පිඨසප්පිනො, පිළිහබකුහු; අතිමුඛරො, ඉතා බෙහෝ බුණූ; උපද්දවෙති, පෙළෙයි; නාළිමත්තං, නැළියක් පමණ; අජලණ්ඩිකා, එළු පක්; අත්තො සාණියං ඇත් කඩතුරෙහි; කත්තරියග්ගෙන,  කතුරු තුඩින්; කථං නිත්ථාහරෙතුං නසක්ඛිස්සාමි,  කථා නිතිරිය නොහෙමි තොප පුන පුන බණනුයෙන් බිණිම් නො නිමවිය හෙමි යුසේයි; මඬකුභාවං, (නි) තෙජ බැවු; සබ්බඨකං නාම දත්වාථ, හව් අට නම් දීමක් දී -අට ඇතකු අට අසකු විසින් දෙන්නා ද්ර ව්යත අ‍ට බැගින් දීයයි-සේයි. වරගාමෙ, රුස්වාගත් ගමුන්; සාධු, මැනවි; සිප්පං නාම, සිප් නම්; යාදිසකීදිසං අපි, යම් කවරයෙකුජ්;  ඛඤේඡා, පිළිව්; පහාරෙන, නුගපත්හි දුන් 

1. පිරිබොජ්, 2. දී, 3. විතචචිකඬගාරො ධ: අ: 4. දකනා, 5. පයත්හකුරු, 6. යන්තහක්,

දුන් හකුරු පහරින්- නොහොත් පුරෙවියහ කට්හි දුන් එළු පක් පහරින්. මුලු කරුණු තා අසත් කරුණු තා ගෙනැ දෙජ් කියත් යෙජෙයි. ලඬා, ලදි ‘අලඬා’ - යූ සේයි. ගාමා චතුද්දිසා, සියුදෙසහිවු ගමුන්. ඛඤ්ඡප්පහාරෙන යත්පිළිහබහු දුන් හකුරු පහරින්; ලඬා(ගාමා), ගම්වරන් ලබනු වෙයි; හත්ථ පාද පරික ම්මාදිනි, අත්පා පිරියම් ඈයින්. උච්ඡාදන පරිමද්දන ඈයි; හත්ථරපාද පරිකම්ම නම්; ආදි ගහ ණින් කිලිඪ වත්ථ ධොවන ඈයි ගන්නේ යි. උච්ඡඬ්ගෙ, හිඟැ නගර වාරන්තරෙ, නුවර දොර අතුරෙහි. මෙ වාරොපචාරයැයා ගැනැ තදනත්තරජු වාරයැයි ගන්නේයි. කණ්ණසොතං, කන්සිදුරු; පොථෙත්වාය, තළය්; අනුසන්ධිංත, සබඳු.

57. සට්ඨිකූට පෙතයා වත්.

මච්ඡීකාසණ්ඩෙ, එනම් නුවරහි; අඬානෙන, අධන් ගමනින්; කිලන්ත රූපං, කලත් සැහැවිය; පඤ්ඤායිස්සථ, පැනෙව් නො? තෙපි අගසවුවන් විසාහි ඉසයෙන් නැමතුණ් නොසපුණූත්වැ ඒ ඉසයෙහි ඵල වළඳනාල්හි පැනෙව් නො? යන අභිප්රම(යි). ජාතියා ඝටෙතු කාමො, ජයින් ඝැටියටි වූයේයි- සිතුගැහැවියා කුලෙහිවු කෙනෙක් තුලසංගුලිකා විකිණිවිරූහල. ඒ කියා ගැහැවියා හැවියටිවුය යන අභිපා(යි). තිලසඬ්ගුලිකා1 තලසඟළා-තල හා සකුරු කිරැ හතා ගිතෙල පිසන පීවෙක් තිලසංගුලික2 නම යෙත්. කාකොපමාය, කවුඩු උපමා යෙන්- කවුඩුවක්හු පිණිස කිකිළියක බඩහොත් ලිහිණීයකු හඬන සඳ නොදැ කවුඩු හඬ හැඬිල, නොද කුකුළු හඬ හැඬීල. එසෙයින් මෙ තෙපු නොජ මහණ් තෙ පුල් තෙප්ලුව(යී) ගරහනු “කාකොපම” නම යෙත්. අපසාදිතො, ගරහන ලදුයේයි; ළුසො(තෙ) ගහපති ආවාසො යනු තා අවස් තො බලා ගනැයි අභිප්රාපයෙන් කියත්. හීනෙන ඛූංසිතො, හුනුවු ජාතිවාදයෙන් ගරහන ලදු. පටිසාරණීය කම්මං කාරෙත්වාි, වෙනයෙහි කී සෙයින් පටිසාරණීය නම් ඇති කම් කරවය්; නාහං ඛාමිමීති පටික්ඛිත්තො, මම නො කමමි පිළිඛෙවු කරන ලද්යය් යී. ආපත්ති පටිකම්ම නො කොටු කමවන්නෙයින් සිත් ගැහැවි පිළී‍ෙළුවු කෙළෙයි- යෙත්. මානත්‍ පඬො, මනින් තැදි ගතුව; ඛමාපනුපායං, පළමු ආපත්ති පටිකම්ම කොටැ පැසැළු කමවනු උව; නිහතමානස්ස, නහනලද මන් ඇතියහට; අනුදුතං දත්වාළ,

1. තිලසඬගලිකා 2. තිලසඬගලිකා

ආපත්ති පටිග්ගහණයටහය් කි මින් ගහණ් වනුවට අනුදුයක්හු දි; මානං වා, අනුන් හා සාධාරණ පිණිස උපජනා ඉසා හො; (ඉස්සා වා); විහරදීන් අනුන් හා සාධාරණ පිණිස උපජනා ඉසා හෝ; අසතං, අවිජ්ජමන් වූ; භාවනං සම්භාවනා; ඉඡ්චෙය්ය , පසසි; භික්ඛුසු, මහණුන් අතුරෙහි; පුරෙක්ඛාරංච, පිරිවරජ පසයි; ආවාසෙසුව, වසන වෙහෙර (ඉස්සරියං), සෙනසුන් වජාරන ඉසුරු පසයි; පරකුලෙසු, නො තමා කුලෙහි; පුජා, සතර පසයෙන් පුදජු පසසි; මමෙව කතං, අවසැ කරනලද තාක් නවාම් මා විසින් මෙ කරනලදුයැයි; ගිහි පබ්බජිතා උභො, ගිහි මිනිස් පැවිජියො දෙ ජු; මඤ්ඤන්තු, හඟිත්වයි; සංකප්පො සකප් උපජි; කිච්චාකිච්චෙසු, කුදු මහත් කිසයන අතුරෙහි; කිසමිචි, කිසි1 කිසයකුජු; මමෙව අතිවසා අස්සු, ගිහි මිනිස් පැවිජියො මා මෙ විසිවෙත්වයි(සකප් උපජි) ඉති, එසෙයින්; බාලස්ස, යම් බාලයක්හට - යට කියු ඉසා හා සකප් උපජි එවුහට (ඉච්ඡා මානොච වඩ්ඪති,) ඉසා හා මන් වඩි- මඟ ඵල නොවඩී. ‘අසන්තං’ කියැයුතුයෙහි නිග්ගහීතලොපින් ‘අසතං’ යුහු. ‘ස’ ශබ්ද විනාදු’ භාවනං’ යනු සම්භවනාත්ථිිර්‍ කියා. පාපිච්ඡතා නිද්දෙසෙ, පාපිච්ඡතා පදයට කළ නිදෙසැ; අප්පඝසුතො, සුතරභිතො; අවිවිත්තො, නොවිවිත්(වූයේයි); ඉච්ඡාචාරෙ, ඉසහසරෙහි; සන්දිිඪ සමහත්තාදීනං, දුටු විසැඹි දළ විසැඹි ඈයිනට. ‘ආදි’ ගහණින් නිස්සිතා කතොපකාරාදීන් ගන්නේයි. පළිබ්රංඬන්තො, ඬහක් කරනු යේයි- අවුලනුයැ- යූ සේයි; පච්චන්තිමාති, පසතභිවුවන්; උකලාපාති, කසළ සහිතයන්; අහො චත, යහ හා. ‘යස්ස බාලස්ස සංකප්පො උප්පජ්ජි, යන සබඳු. සකට ගොණ වාසි එරසු ආදීනිවා යන ඈයින් කිච්චාකිච්ච දක්වත්. උපාසකස්ස චක්ඛුපථෙ, ඒ සිත්ගැහැවියා ඇස් හැමියෙහි- දක්නා තන්හි යයි- සේයි; ආපත්ති’ පටිකරිත්වා , ගිහිඛූංසනයෙන් අවන් ඇවත් දෙසා; ඛමාපෙසි, උවසුවා පෙඑට උළුලුයෙන් හිඳැ මට ඛමාහී යි කැමවි; තිල තණුඬුල සප්පි ඵාණිත වත්ථයච්ඡදනා යවුයෙහි වත්ථඳ නම්; පිළී අච්ඡාදන නම්; පාවාර ඈයි. ‘ආදි’ ගහණීන් පච්චත්ථ රණ ඈයි ගන්නේ යී.

1. කිස

ඛන්ධාලවාරං බන්ධි ත්වාණ, මුළු බැඳැ; යථාපුරිතානෙව අහෙසුං, යථපිරුවනින් මෙ වුහු; රාජමානෙන, විසිමාන රොජ කිරිවන් තියයෙන්; පටිජගගි, වැටි; පටිසාමනඪානං, සඟවන තැනක්; කප්පිය භූමිං, කැප කිළි; උඪාය, උසා කොට්; සඬො, සදහ ඇතියේ යි; සීලෙන (සම්පන්නො), පිරිහන් සිල් ඇතියේ යි; යසොභොග සමප්පි තො, පිරිවර හය් සැපත් සැමගි වූයේ යි; තත්ථ, ත‍‍‍‍‍ත්ථ තත්ථෙව, ගිය ගිය පියසෙහි මෙ; පූජිතො, පූජන ලදුවෙයි. මිගලුද්දක කුලෙ, මුව වැදි කුලෙහි; සත්තිං, අඩයටි; අකට පබ්භාරෙ, කටා නු සුන් ලෙණෙක්හි; කුටෙ, කෙළෙහි ඔචිනිත්වාෙ, බිඳැ; රස පිණ්ඩපාතො, මස් රෙසෙන් යුත් පිඩුවයි.

58. සුදම් තෙරුන් වත්.

 බ්රාපහ්මණ වාචනෙකෙ, ශාන්ති කරන තැනෙක්හි; පායාසපාතිං, කිරිබත් පයක්; එකපටිවිංසමත්තොව, එක් භාගයක් පමණ මෙ; අසමහින්ත ඛීරපායාසං, දිය නුමුසු කිරි පිඬු; කාසායවත්වා්නි පරිදහිත්වාම කහවත් හැඳැ පෙරවැ; සුවණ්ණසරකං,  රන් මලාක්; පටිප්පස්සමහි, සන්හින්;(යාව) ගබ්භුඪානා, බරමුස්නා දවස් දක්වායි; අත්තරත්තරා, යනු පස් මැසි සත් මැසි ඈයි කල් ගැනැ කියත්; විජාතායකත මඬගලෙසුපි,  තුන් පස් සත්  මසින් ඈයි මගුලෙහි. ඒ තාක් තැනින් මවට කළ මඟුල් කියා දැන් දරුවහ ට කරන මඟුල් කියටිවැ ජාතමඬ්ගල දිවසෙ යන ඈයි කීහු. ‘ ජාතකුමාරස්ස මඬගලං යකො දිවසතො පඪාය හොති සො ජාත මඬ්ගල දිවසො, තස්මිං දිවසෙ’ හෙ නම් සිලැ පිහිටුවන දවස යෙත්. සික්ඛාපද ගහණත්ථාතය1,  පන්සිල් ගන්නා ට්. බාල දාරකයාහට පන්සිල් කිගහණ? සෙයින් සම්භව වෙයි. ‘අයං මෙ පුබ්බාචරියො, ඉමං නිස්සාය අයං සම්පත්ති ලඬා, ඉමස්ස එකං පරිච්චාගං කාතුං වට්ටති’ යි. ඒ තික් විකලුප් අනුන් නො කීවත් කට යහන බැවින් අනුන් කී සෙයින් ගන්න පන්සිල් සොට් ගන්නේ යි සිතන මෙවැනි පුඟුලන් නිසා පැවැති ශිකුෂාපද දාන සෙසුවනට  සිරිත් වැ කැරෙයි ගන්නේයි. අපකඩ්ඪිත්වාි, හැරැ; නිය්යාිදෙසි, නියොදු; සුඛෙඪිතො, 2  සුව වැ සිටියේ; පටික්කුල මනසිකාර වසෙන යනුයෙන් කසිණ මනසිකාර ධාතු මනසිකාර ගැළවුහු. තචපඤ්චක කම්මට්ඨානං, තැස පසු කම්ඨන්-

1ගණ්හනත්ථා ය ධ:අ: 2. සුඛෙධීතො

“කෙසා ලොමා නඛා දන්තා තචො” යන මේ පස් කොටැස්හි පිළිකුල් විසින් මෙනෙහි කරන කම්ඨන්. අවිජහිතමෙව යනු දෙසනා මනසිකාර දෙජ් හැම බුදුන් කළ මහණ කරවනු වන් ගැනැ කියත්. චුම්බකානිථ සුඹූළුවන්; පටිපථෙ, පෙරමඟහි; උපවනං, වල් උවසරට්; විසීවෙන්තෙ, ගිනි තප්නවුන්; ආපණ වාරෙන, අවුණු දොරින්; ආපණිකං, අවුණුපහරා හුන්නාහු; අම්භො, අළෙ; සංහරන්තො, කැටි කරන්නේයි; නිස්ස(‍ෙන්දඅ) න, නිසෙඳින්- ඵෙලෙනි- යූ සේයි; අකථෙතුං න සක්කා, නො තෙප්ලිය නොහැකි; අත්තනො , පතිඪං, තමහට් පිහිට්- පිළිවෙත් සෙයින- යුසේයි; මාසස්ස අට්ඨුපොසථ කම්මානි, පෙර අඩමසැ විසේනි අටවක් සා පොහො; ( පනරැසි පොහො) පසඩ මසැ එමෙ සතර දවස් යන් අට උපොසථ කර්ම යන්, උපකාරං, තුමා විසින් ඔවුනට වන වහර ගොචර ගාමං සම්පත්තෙ, ගොදුරු ගම් සපතුවන්; පච්චත්ථඔරණ, හැඳ පුටුයෙහි අතරන වත්‍ථ කම්බලාදි. ‘තෙලදීනි’ යන්යෙහි ‘ආදි’ ගහණින් සප්පිඵාණිතාදි ගන්නේයි. උගෙඝාසෙසි, උඝොසි- හඬගැහීය-යූසේයි. පදානුපදිකං හුත්වාා, පියානු පියවැ; පටිසාමෙත්තස්සෙව, සඟවනුවහට මෙ; සමන්ධපකාරො, අඳුරු; අත්ථංුච, සුඛිත පද හා දුක්ඛිත පෙදෙහි අර්ථද; කාරණංච, කාරණයද- හෙතුද; ආකඩ්ඪිත්වා‍, භයා; චාතුද්දිපික මහාමෙඝොවිය සියුදුවුහි පතළ මහමෙයක්1 සෙයින්; ඛන්ධඅධාතුආයතනබොධපක්ඛිකධම්මෙවිභජත්තො පස් කඳු අටළොස් ධා ධොළොස් අයින් චතුසතිපඨාන ඈයි සත්තිස් බො පැකි ධමුන් බෙජන්නෙයි. අරහත්ත නිකුටෙන, රහත් ඵල කැණි මඬලෙන්-රහත් ඵල අවසන් කොටින යූ සේයි. භත්තෙ-පෙ-ආහ යනු සුඛිත දුක්ඛිත පෙදෙහි අර්ථ නිගමුන් කළ-සේයි. සරඤ්ඤං2 සරඤ්ඤ-අකුරු නොමුවහ කොටැ නාද යොජ කරන සජ්ඣාය සඑභඤ්ඤ නම යෙත්. උපට්ඨහන්තානං, උවටනුවනට්- පුස්නවුත්ටයයා- සේයී. භදන්තං ගුරුවත්හු; ශරීර පටිජග්ගනං, මුඛධොවන ඈයි සිරුරු පිළිජග්; නීහරිත්වාද, ගෙනැරැ; 3 භීය්යෙනසොමත්තාය, බිලී පමණින්; සමධුරෙන ගච්ඡන්තො, යුගනඬව යනුයේයි. හෙරණහු පසු පෙරට නො කොටැ සමවැ යනුයේයි.- යූසේයි චතුභි මහා සමුද්දෙහි, සතර මහ මුහුද දියෙන් - ආශ්ර,යොපචාරයෙන් ආශ්රිුතයාම කී සේයි. චතුසු සමුද්දෙසු ජලං, සියු මුහුදුහි දිය; පරිත්තකං, සසර සරන එක සතක්හු ඇසින්

1. පතු ළමෙඝයක්, 2. සරභානං 3. ගෙන්නැර

බට ක ඳලු බලත් මඳි; තතො, එ වරා අස්සුජලං, කඳුළු මෙ; බහුං, බෙහෙවී. කිමට්? එවරා බෙහෙව යත්, ‘අනප්පකං දුක්ඛෙන ඵුඪස්ස නරස්ස සොචනං’ යු හු- දිකින් සමරුවනු ලදු සත්හු සොසු බොහෝ වන බැවින් - යූසේයි. ‘නරස්ස සො චනතො’ යන පාඨ හොතු ‘නරස්ස අනප්පකං අස්සුජලං බහුං. යී යොජනු කිං කාරණා, කවර කරුණෙන්; සම්ම ත්‍වං පමජ්ජසි, පමජ්හි- සොස්හි-යු සේයි; මරත්තෙන, නො එක් බෙවෙහි ඉජැජැ මියනුවා විසින්; සරීර නික්ඛෙපස්ස පරිව්ඡෙදො,සරීර සිරුරු නිඛෙවු එතක යන පිරිසේයි. උපසාළ්හක නාමානං, උපසාළ්හය යන නම් ඇතියන්; චතුද්දස සහස්සාති, තුදුස් දහස්හු; අසමිං පෙදෙසෙ දඩ්ඪාති, මෙ පියසැ ද වනු ලදුවෝ; අනාමතං, නොමළ විරි තැනෙක්; යමහි, යම් නිවනෙක් ඇතියේ; සච්චං ච, වසී සච්චද; ඛම්මොච, ඤණ්ද නොහොත් සමාධිජ්; අහිංසා, කුලිණිජ්; සඤ්ඤමොච, සචරිදු; දමො, ඉදිරි1 සන්හිඳවීම්ජු යන; එතං, මෙ; අරිටාසෙවන්ති, අරීහු සෙ විද්ද; එතං, ඒතං, ඒ නිවන් අනාමතංකාවක්හු නොමළ විරි තැන්; අමත පුබ්බ පදෙසෙ පරිනිබ්බායන්ති යනු අනුපාසෙස් නිවන් ධ ම් ගැනැ කියත්. මයංථෙරස්ස බහුපකාරා යනු සතර පසයෙන් පිදු තැන් ගැනැ කියත්. තොජො ධාතුං, තෙජො ධාතුං, තෙජො ධාතු කසිණජ්ඣන්; පඨවි උද්‍රීනය2 සද්දොවිය, පොළොව පෙරළන හඬ බඳු; ලාභුපනිසානාම, ලබ වු උපනිස නම්- ලබ සකරට පස නම-සේයි; ලාභුපතිසං රක්ඛන්තස්ස, ලබට් උපනිස රක්නවුහට; අඤ්ඤාභි, අනෙකක් ලභුපනිසා, ලබ සකරට පස; අඤ්ඤා, අනෙකක්;3 නිබ්බාණගාමිති පටිපදා, නිවන් ගමන් පිළිවුවා; එවං, එසෙයින්; එතං, මෙ දෙක්; අභිඤ්ඤාය, දැනැ; භික්ඛූ බුඬස්ස සාවකො, තථාවා සවු මහණ; සක්කාරං, ලබ සකර; නාභින්නෙදය්‍ය, අධැමි හොත් අවයව පස බැවින් නො අභිනඳ නේයි; විවෙ කං , කා සිත් උපධි(වි) වේ; අනුබ්‍රෑහයෙ, අනුපා නිවනට කරුණක් බැවින් වඩනු; ථොකං, සුළාක්; අකුසල කම්මං කාතුං වට්ටති යනු අකුසල කමක් කළ ලබ සකර උපජන බැවින් කියත්; කායවඬ්ක නම්- වෙළු දාන ඈයි කයින් කටයුතු දුසිරි ‘ආදී’ ගහණින් වචී වඬ්ක ඈයි ගන්නේයි; උපධි සම්පදා, අත් බැවු සපුව; අනෙධනවිය, සැඟ වූ සක් ඉඳරු ඇති බැවින් අඳක් සෙයින්, (මූගෙන විය),බණත් තෙපුල් නැති බැවින් මොක්කහු සෙයින්; බධිරෙනවීය, සැඟවු සො ඉගඳුරු ඇති බැවින් බිහිරක්හු සෙයින්; අසඪෙන, තුමා නැති ගුණ නො පාළ කරනුවා විසින්;( අමායෙන), තුමාගේ ඇති අයුණු නො සඟවනුවා විසින්; සවණත්තෙ, ධම්සවුන් අවසන්හි; ඔවා දානුසාසතිං, ඔවා අනුසසුන්. ඔවා නම්-දුටු වරද පට්වනු.අනුසසුන් නම්- නොදුටු වරදහි හික්වනු; අධම්මිකං, අධැමින් උපනු; නප්පටික්කොසෙය්‍ය, නො පිළිසනු- නොපිළිඛෙවු කරනුයයි-සේයි; ගණසඬ්ගණිකං, ගණ සැසැඟ; කිලෙස සඬ්ගණිකං, කිලෙස් සසඟ; සඬ්ඛාර සඬ්ගණිකං, සඛර සසග්; වවකඪකායානං, ගෙණෙන් දුරුකළ කයි ඇතියනට; නෙක්ඛම්මාභිරතානං, නෙඛම් අභිරී ඇතියනට. නෙඛම් නම්- පඨමජ්ඣන් ඈයි;, පරිසුඬ චිත්තානං, නීවරණ හා ත දෙ කඪ කිලෙසින් තොරවු බැවින් පිරිසිදු සිත් ඇතියන‍ට; පරම වොදානප්පත්තානං, උතුම් පිරිසිදු බවු පතුවනට; නිරුපධීනං, ඛනෙධා ‘පධි පියවනට- අනුපාපතුවනට ය -යූසේයි; විසඬ්ඛාර ගතානං, අනුපාසෙස් නිවන් ගියවුනට.

1. ඉඳුරු 2. පඨවුද්‍රියන:ධ: අ: 3. අනෙකෙක්

59. වනවාසික තිස් තෙරුන් වත්.

පස්වන බාල වග අටුවා සන්යප නිමි.

අප්පරිතං කරොන්තො, නොනිලනු කරනුයේයි- තණ නෙළනු‍යයි- සේයි; මුඛධොවනාති, දිය දැහිටු; අධිකාරං, උපකාරයක්; කට්ච්ජුභික්ඛං කෙණෙස්සක් බත්; ආසන පරියන්තෙ ආසනං, නචා මහණ බැවින් අසුන් පරියත්හි අස්නෙක්; සුබ්බචො, සුවුද්. සුඛෙන වත්තබ්බො’-යුසේයි. පදක්ඛිණග්ගාභී, කියු තා ඇදුරු ඇතිවැ ගන්නේයි; යථානුසිඪං, අනු සසුන් අනු රිවින්; සඬිවිහාරිකෙ, සැකැරියන්; කතඤ්ඤු, කත ගුණ දන්නේයි; කතවෙදි, කළ ගුණ පාළ කරනුයේ; ඔවාදක්ඛමො, ඔවාද සහනුයේ යි. ‘අලීන චිත්තං නිස්සාය’ යන ඈයී දෙගය දුක නිපාත අටුවා බලාගන්නේයි; නිධිං ආචික්ඛනකොවිය, නදන් කියන්නක්හු වැනි; අසාරුප්පෙනවා, නො සරුප් පියෙවින් එව්; ඛලිතෙනවා, ඇවැත් ඈයි වරදින් එව්; රන්‍ධගවෙයකොච, සිදුරු ඉලියෙනු වායාජ්; උල්ලුමප්නසභාව සණ්ඨිතොච, ඒ වරදින් උදුරන පිය වීහි සිටියේයිජ්. නිග්ගය්හ, වරද්හි1 නි ගෙන; පවය්හ, දොස් පවහා; ධම්මොජ පඤ්ඤාය, ධ මුන් අතුරෙහි ඔ ජ් වු පැනයෙන්. 60. රාධ මහ තෙරුන් වත්. කීටාගිරිසමිං, 2 කිටාගිරි නුවරහි; අලජ්ජිනො, ආපත්ති ආපජ්ජන පටිගූහන අගති ගමන ඇති බැවින් අලජියො; මාලාගච්ඡං, මල් ගන්නා ගස්, අනාචාරං, අනජරිකම්; කුලදුසන කම්මං, කුලන් සැජැහඅ නහන කම්; පෙසලානං භික්ඛුනං, සිල් කලු මහණට; පබ්බාජනීය කම්මකරණත්‍ථාය, කඳෙහි කි නියෙන් පැවැජ්නි කම් කරනු සඳහය්; ඔවදෙය්‍ය, දුටු දොස්හි ඔවා දෙන්න්යි;2 අනුසාසෙය්‍ය, නූ දුටු දොස් හි අනුස්සනේයි; අසබ්භාව නිවාරයෙ, අකුසල් ධැමින්ජු වරනු; සතං, මනවුනට්; සො පියො හොති, හේ පිය වෙයි; අසතං, නොමන වුනට්; අප්පියො, ප්‍රිය නොවෙයි; උපපත්තෙවත්‍ථුසමිං, දුටු දොසැ; සම්මුඛා, හමියෙහි; පරම්මුඛා, පරවිටියෙහි; අදට්ඨධම්මා, නොදුටු පිළිවෙයි ධම්4 ඇතියෝ; විතිණ්ණ පරලොකා, පරලොවු සුභ පියා වැටෙන බැවින් තුරු පර ලො වු ඇතියෝ; ආමිසචක්ඛුකා, අමිස්හි හුණූ ඇස් ඇතියෝ; මුඛසත්තීහි, තෙපුල් සතින්.

61. අස්සජි පුනබ්බසු දෙජෙනා වත්.

1. වරත්හි, 2. කීතාගිරිස්මිං, 3. දෙනු, 4. පිළිධම්,

අය්‍ය පුත්තෙනසඬිං, හිමියා පුතුහා සැමැඟ; නහජෙ, නො සෙවුනේ යි; පාපකෙ මිත්තෙ, පව් මිතුන්; පුරිසාධමෙ, පැසුම්1 පිරිම්නීන්; සන්‍ධිච්ඡෙදනාදිකෙ,2 ගෙහි සඳ සිඳිනා ඈයිහි; එකවීසති අනෙසනප්පභෙදෙ, “වෙළුදාන පුප්ඵදාන” ඈයි එකවිසි අනිසුන් ප්‍රභෙදහි; බ්‍රහ්ම දණඩො, දඬහි කෙළවර දඬ-දුටු දොස් නො පට්වය් අත් තෙරි කරනු බ්‍රහ්ම දණ්ඩ නම්.

62. සන් තෙරුන් වත්.

ආනුපුබ්බිකථා, අනු පුයෙන් පැවැති කථා; පෙසකාරගාමෙ, පෙහෙර ගැමෙක්හි; ජෙඪක පෙසකාරො හුත්‍වා පෙහෙර ජෙටු වැ; අඪමාසෙ, හිමත් ගිමන අටමස්හි; හත්‍ථ කම්මං යාචථාති, අත්තම් යජහුයි ( පහිණිංසු) යවා වජාළො; සිප්පිකා, පිළී වියන සිප්හි යුතුවෝ; උග්ඝොසෙයි, ඝෙසු - හඬගෙහුව යූසේයි; සංවිදහථ, වජාරාලා කරවයි-සේයි; දබ්බසම්හාරෙ, දැව සම්හාර-ගෘහ සම්හාර දැවය-යු සේයි. සඬිං රත්තිඪාන දිවාඪානෙහි, රෑ දහවල් දවස් යවනුවට ඵාසු තැන් කියත් මෙ. ගණදෙ ව පුත්තානාම අහෙසුං, ගණ බැඳ පින්කළවුන් එ පිනින් ගණ බැඳ මෙ සුගියෙහි උපජනා බැවින් ගණ දෙවපුත්ත නම් වු හු; කුටිම්බික ගෙහෙසු, කෙළෙඹියා ගෙහි; කුලුපකා, කුලුවො මහණහු- බීක සඳහය් කුලට එළඹෙන මහණහු- යු සේයි; විප්පකාරං, විපුවර-විරූප ප්‍රකාරය යු සේයි; විස්සාසියඪානස්ස, විස්වස් ඇතියන් වන තැනක්; අඩ්ඪතියානි අඩ්ඪතියාති, අඩක්ලුව තුන් තුන් සියත්-දෙසිය පනැස් පනැස් -යු-සේයි; සහස්ස කුටාගාර පරිවාරං, දහසක් කුළාරගේ පිරිවර ඇති; උපඩ්ඪුපඩ්ඩං, අඩක් අඩක් පන්සිය දෙසිය පනැස් එකසිය පස් විසි ගණනෙන-යූ ‍සේයි; විහාරමහං, වෙහෙර මඟුල්; සජ්ජයිංසු, පිළිවෙළ කොළො; අනොජපුප්ඵ වණ්ණෙන, අනොජු මල්හි පැහැ බඳු පැහැ ඇති යෙන්. අනොජ මල් නම් තිත් මැලැ යෙත් මැයි. එනම් ඇති අනෙක් මලෙක යෙත් මැයි. කුක්කුට වතී නගරෙ, මාල්වරට කුක්කුටවතී නම නුවරැ; අස්සාරොහානං, අසරිවනට්; සාසනාහරණත්‍ථාය, ගම් නියම්ගම් ඇවිජැ සොඳුරු හස්නක් ගෙනැ එනුවට; කිලන්තරූපෙ, කලත් සැහැවි ඇතියන්; අඬන් ගමනින් කලත් වුවහ; පඤ්ච, වණ්ණාය පීතියා, “ ඛූද්දකා ඛණිකා ඔක්කන්තිකා උබ්බෙගා ඵරණා” යන පස්වණක් ප්‍රීතීන්;අක්ඛරානි ලිඛාපෙත්‍වා, ‘ඉමෙසං වාණිජානං තීණි

1.පැසුන්, 2. සන්ධිච්ඣෙදිකෙ ධ:අ:

සතසහස්සානි දෙහි’ යන අකුරන් ලියවා; ඛුද්දකං භොජකං,1 කුදු රට වළඳ රජක්හු. ‘වෙඟාවුතානි අස්සා පරිමාණා’යි යොජනු. උලුමපං, පසුරක්; ජාති ජරාං උපනෙති, ජයි ජරට නියෙයි; ජරාමරණං උපනෙති, ජරා මරණ‍ට නියෙයි; නිබ්බෙමතිකො හුත්වාට, විමති නැතිවැ- තුනුරුවන්හි බුදුහ හෝ? නොබුදුහ හෝ? යන ඈයි අසක් නැතිව -යු සේයි. තෙසං තිණ්ණ රතනානං(ගුණං), ‘ඉතිපි සො භගවා’ ඈයි බුදු ගුණ වෙණෙජන් විසින් මෙ ජැනැයි ගන්නේයි. බුඬනුසස්තිං අනුස්සරත්තො, බුදු ගුණ අනුසරන සීය පුන පුන පවත්වනුයේයි; පක්ඛන්‍දී, පැස්සි- නැඟිය- යූසේයි; සොවණ්ණමයානි විය, රන් මුවහ වන් වු හු; ඔනත සරීරො, බුදුන් දසට නතු සිරුරු ඇති යේයි; මනොසීලාරසෙ, රක් දියෙහි; ආනුපුබ්බිකථං, කම්හි අවෙත්වා ඈයි අනුපු කියා; ඉඬිමය පත්තචීවරං, ඉඪයෙන් නිවත්ත පා සිවුරු. මෙකැන ඉධ යි, පින්ඉධ ගන්නේයි. දක්ඛීණ හත්ථංම පසාරෙත්වාි, දකුණූ අත් පහරා. ‘එහිභික්ඛු උපසම්පදා” දෙන සැඳැ දකුණු අත් පහරනු බුදුන් සිරිති. චරථ බ්ර්හ්මචරියං, සසුන් බ්රමම්සර වස් වසව්; දුක්ඛස්ස, ඛඳ දුක්හු; වස්ස සතික ථෙරාවිය, වාසිය පෙමෙණී තෙර මහණූන් සෙයින්- ආකප්පසපුව කීහු. මග්ගෙ ඨිතකො (ව) මඟැ සිටියේ මෙ- ගෙට නො අවුදු මැ; සින්ධකවානං පදවළඤ්ඡං, දිය පිට අසුන් පිය වළජ; භික්ඛුනි උපස්සයෙ, මෙහෙණුන් අරම්හි; අභීහට සක්කාර සම්මානා, එළවනලද ලබ සකරහය් බුහුමන් ඇතියෝ; රත්තිඪාන දිවාඪානාදිසු, රැයිඨන් දිවාඨන්2 ඈයිහි-‘අදඋ’ ගහණින් සුඤ්ඤාගාර ඈයි ගන්නේයි. අහො සුඛං අහො සුඛං, ඕ! සුවයැඕ! සුවයැයි; උදානං පී සොම්නස්- සුමුටුහැනි තෙපුල්; උදානෙන්තො, පවත් වනුයේයි. උදානභාවං, උදාන බවු; (අනුදානන භාවං වා) නොඋදාන බවු එව්; ධම්මපීති නාම, නිවන් ධම් පිණිස උපජනා රති ධම්මරති නමි. ධම්ම පීති, නම් කයින් නවලොවුතුරා ධම් වළජනුයේ; සුඛං යෙති, සුවෙක් වෙසෙයි; විපස්සනෙන චෙතසා, සොට්පහන් සිතින්; අරියප්පවෙදිතෙ ධම්මෙ, අරින් විසින් පසස්නාලද බෝ පැකි ධම්හි, රමති ඇලෙයි;

ගණබන්ධපනෙන, ගණබැඳමෙන්-මුළු බැදෙය්-යූ සේයි. සබ්බරතතිකං, හව්රෑ පවත්; පචලායන්නා, නිඳිමත්ව සැලෙ නුවෝ; භවසනතිස්සිතා, භව ඇසුරු කළවූහූ; භවෙසු එව ලගගා, භවෙහිමෙ ලග වූවහූ; පාරගාමිනො, නිවන් යනුවෝ; මනුසෙස්සු, මිනිසුන් අතුරෙන්; තෙ, එව්හු; අප්පකා, මඳහු; යෙජෙනා, යම් මිනිස් කෙනෙක්; පාරගාමිනො, නිවන් යනුවෝ; අථ, පිළි; අයං ච ඉතරා පජා, නිවන් ගැම්නීන් කෙරෙන් අන් සත් කැන්; තීරමෙව, සක්කාය තෙරට මෙ අත් බැවු තෙරට මැයි සේයි; අනුධාවති, දිවෙයි; යෙවඛො, යම් කෙනෙක්; සම්මදක්ඛා තෙ ධමේම, මොනට් කියන ලද දෙශනා ධැම්හි; ධම්මානුවත්තිනො, ධම් අනුරිවින් වත්න වුහු-පිළිපජනවුහුයයි සේයි; තෙ ජනා, එ මිනිස්හු; පාර මෙස්සන්ති, නිවනට එති; සුදුත්තරං, සොට්දුතිරි යැ; මච්ටු ධෙය්යංහ, තෙබුමූ වට තැරැ; ‘තරිත්වාත’ යනුවක් අඞ්යා්භාර කරනු. මච්ටු නම් කෙලෙස් මරු. ‘තෙන ධාතබ්බං මචවු ධෙය්යංි’

69. ධම් සවන් වත්.

චරිය පටිපක්ඛං, සරු පිළිවක් ධම්-රාගාදි චරිතයට පිළිවක් අසුභාදි ධම්-යූසේයි. කණ්හං ධම්මං, අකුසල් ධම්; විප්පහාය, පියා; සුක්කං, කුසල් ධම්; භාවෙථ, භවනු; පණ්ඩි තො, වියතෙක්; ඔකා, ගිහිගෙන්-පස්කම් ගුණ නිලයෙන් යූසේයි; අනොකං, පැවිජි-පස්කම් ගුණට් නො තිලැයි1 යූ සේයි; නොහොත් ඔකා, සසරන්-කෙලෙස් නිලයනෙති යූ සේයි; අනොකං, නිවන්-කෙලෙසට් නො නිලය යූ සේයි; ආගම්ම, අවුජ්-ගිහිගෙන් නික්මැ පැවිජියට අවුජුය යූ සේයි. නොහොත් අගම්ම, උදෙසා-සසරින් නික්මී ලැබිය යුතු නිවන් උදෙසය්- නූ සේයි. ‘භවෙථ’ යනු හා යොජනු. යත්‍ථ විවෙකෙ, යම් නිවනෙක්හි; දූරමං, දු අභිරම හැකිදු; තත්‍ර ඒ නිවන්හි; කාමෙ, වත්කම් කෙලෙස් කමුන්; හිත්‍වා, පියා; අකිඤ්චනො, කිසි නැති වැ; අභිරතිමිචේජය්‍ය, රති පසස් නෙයි; පරියොදපෙය්‍ය, සෝධනු-පිරිසුදු කරනු; අත්තානං, තමා; චිත්තකිලෙසෙහි, පස්නීවරණෙන්; යෙසං, යම් කෙන කුන් විසින්; සමේබාධි අ‍‍ඬේගසු, සත් බොජඟහි; සම්මා, තියෙන්; චිත්තං සුභාවිතං, සිත් මොනවට බවනු ලදුද; 1. නොනිලැයිනෙති

ආදාන පටිනිස්සගේග, භවගහණ හය් කම් කෙලෙස් ගහණ පියනුවට හේවු නිවන්හි; අනුපාදාය, සතර උවාදනිත් කිසිවක් නොගැනැ; යෙ ඛීණාසවා, යම් ඛීණාසව කෙනෙක්; රතා, රිසි ඇතියොජ්; ජුතිමනේතා, ඤණ ජු ඇතියොජ් තෙ, එව්හු; ලොකෙ, ඛඳු ලෙව්හි;1 පරිනිබ්බුතා, කෙලෙස් පිරිනිවන්හය් ඛඳු පිරිනිවනින් පිරිනිවියහු; අභිනික්ඛමණ තො පඨාය, ගෙන් නිකුත් තැන්හි පටය්-පැවැජයෙහි පටය් යූ සේයි; ආලයො, පස්කම් ගුණ නොහොත් සසර; අනා ලයො, නිවන්; චතුහි උපාදානෙහි, “කාමදිඨි සීලබ්බත අත්ත වාද” යන සතර උවාදනෙන්; කිලෙස වට්‍ටස්ස, කෙලෙස් වටහු; ඛන්‍ධවටටස්ස, විවා වටහු; අනුපාදානො, උපාදන් නැති-තෙල් හය් වැටැජ් ගුණු හාය්-යූ සේයි; අපණ්ණතතික භාවං, පණත් නැති බවට-පිරිනිවි රාත්තුමය් නැති බැවින් තුමා දිවන පමණකුදු නැතියෙයි නම් වෙයි. දැන් වත්න “සාරිපුත්ත මොග්ගල්ලානාදි” පනත් පිරිනිවන් නැති කල්හි ඇති ඛඳු පෙවෙත් ගැන වත්නී. මතුයෙහි වත්නේ පණ්ණත්ති. අනත්තර නැති සෙයින් අපණ්ණත්තික භාවයට ගිය නම යෙත්

70 පස් මහණ් සීයන් වත්.

සවණ පණ්ඩිත වග අටුවා සන්ය නිමි.

1. කන්ලෙව්හි

ජීවකම්බවනෙ, ජිවි වෙජහු කැරවූ අඹ උයන්හි; පදුඨ චිතේතා, දුට් සිත් ඇතියේ; සීලං පවිජ්ඣි, ගලක් විහිටි; පප ටිකා, සාල්ලෙක්; ලොහිතං උප්පාදෙසී යනු ඇත් ළේ කළ තැන් ගෙනැ කියත්; භුසා වෙදනා, බිලී වෙයි; මද්දකුච්ජිං,1 මද්ද කුච්ජි නම් උයන්; රුක්ඛතො ජල්ලිවිය අපගතො යනු, කෙමෙන් නොහැරී එක පැහැර (හැ) රුණු තැන් ගැනැ කියත්; ගතද්ධිනො, ගිය මඟ ඇතියා හට නිමි සසර ගමන් ඇතිය හටය-යූ සේයි; විසොකස්ස, වට මුලු ශොක නැතිය හට්; සබ්බධි (විප්පමුත්තස්ස), ඛඳ ඈයි ධම්හි සඳරා නැති බැවින් මුතුහට්; පබ්බගන්‍ථප්පහීනස්ස,2 හැම ගන්‍ථයන්3 පැහුව හට්; පරිළාහො, කෙලෙස් සතැවු ලී; න විජ්ජති, නැති; කන්තා රධාන, කතර මඟ-වට්ටධාන, සසර මඟ; අධිකො, මැඟී; චතුන්තම්පි ගන්‍ථානං,4 අභිජ්ඣා කායගන්‍ථ බ්‍යාපාද කාය ගන්‍ථ සීලබ්බත පරාමාස කායගන්‍ථ ඉදංසච්චාභිනිවෙස කාය ගන්‍ථ යන සතර ගන්‍ථයන්; ධම්මරාජතාය, දෙසුන් ධම්හි රජ බැවින්; විනිවටේටනේතා, නිමවන්නේයි.

71. ජීවකයන් වත්.

‘සත්ථාය පක්කමිස්සාමීති’ යන සබද්; වුත්ථ්වසේසා, වූසූ වස් ඇතියේයි; අධමාසච්චයෙන, පැවරූ දවස් පටනින් අඩමසක් ගියකල්හි; සම්මාන සක්කරං, බුහුමන් හා (සකර) පමාද කන්දවරතො(පරං), පමාකඳුරෙන් මතු රට්; ගන්තබ්බං හොති, මඟුල් වඩුනුවහට හා සෝ විනයනුවට යයුතු වෙ; කුලෙසු චෙච, නෑකුලෙහිජු උවටාකුලෙහිජු ලගේගාති, ලැගෙයි-ඇලුණේයයි සේයි; ථෙර පාලියං, තෙරුගාහි පල්ලලෙ, විලහි; උය්යුතඤ්ජන්ති, තුමන් පිළිබඳ ගුණෙහි යෙජෙත්; සති මනේනා, සිවෙපුල් පත් ඛීණාසවො; නිකෙතෙ, වසන තැන්හි; නරමන්ති, නො ඇලෙති; පල්ලලං හිත්වාො, ගොජුරු සැර විල්පියා යන; හංසාව, හසුන් සෙයින් ඔකමොකං, ගේතාක්; තෙ, එව්හු; ජහන්ති, පියත්. ‘සතියා විපුලභාවො සතිවෙපුල්ලං, තං පත්තා සතිවෙපුල්ලප්පත්තා’. දෙසනා සීසං, දෙසනාය පධාන සභාවෙන ගහිතං; අත්තනො ගොචරං, තමනට නිසී ‍ගොජුරු.

72. මහසුප්5 මහ තෙරුන් වත්.

1. කුච්ඡිසිමිං, 2. ගන්‍ධප්පභීතස්ස, 3. ගන්‍ධයන්, 4. ගන්‍ධාතං, 5. මහසුබ්.

බෙල්ලඨිසීසං, අනඳ මහ තෙරුන් වජ තෙරු බෙලට්ඨිසීස මහ තෙරුන්; සුක්ඛං කුරං, හුකු බත්; සන්නිධිකාර පරි වජ්ජනත්ථාතය, සන්නිධිකාර වළකනු වස්-තබ තබා වළඳනු වළකනුව වස්යැ-යූසේයි; යෙසං, යම් ඛීණාසව කෙනෙක්නට; සන්නිචයො, කම්මසන්තිචය හා පච්චය සන්තිචය; යෙ, යම් කෙනෙක් පරිඤ්ඤාත භොජනා, තුන් පරිඤ්ඤයෙන් පිරිසිඳ වළඳනලඳු බොජුන් ඇතියහුජු; සුඤ්ඤතො විමොඛො, රා ඇයින් සුත් බැවින් සුඤ්ඤත විමොඛ නම්ලද නිවනිජ්; අනි මිතේතාව විමොඛො, රාගාදි නිමිත්ත නැති බැවින් අනිමිත්ත විමොඛ නම්ලද නිවනිජ්-මේ දෙවිමොක් හය් එක් ලකුණු බැවින් අප්පණිහිත විමොකුජ් යන මේ තුන් විමොක්හු; යස්ස ගොචරො, යමක්හට ගොජුරුහුද; ආකාසෙවසකුන්තා නං, ලිහිණියන් අහස්හි ගිය තැන් නොදැනෙන හෙයින්; තෙසං, ඛීණාසවානං; ගතිරදූන්තයා (ගමන්) නොජන හැකි; කම්මසන්නිචයො, කම්රැසුජ්; පච්චය සන්නිචයොච, පස්රැසුජ්; චතුභාගමත්තං සප්පිං, පතක් ගිතෙලුජ්; පච්චය සන්නිචයො නත්ථිම, අනුජත් බැවින් පච්චය සන්නිධි නැති; ඡන්ද්රාග අපකඩ්ඪනඤාණං, සඳරා පජහන ඤණ්; පණී ධීනං, පැතිවිලින්; තයො භවා, කාම රූපාරූප තුන් භ‍වෝ; චතසේසා යොතියො, අණ්ඩජ ජලා බුජ සංසෙදජ ඔපපාතික සතර යොන්හු; පඤ්චගතියො, නරක තිරච්ඡාත පෙත දෙව මනුස්ස, යන පස් ගීහු, සත්ත විඤ්ඤාණ‍ට්ඨතියො, එකත්ත කායා නානත්ත සඤ්ඤී-නානත්තකායා එකත්ත සඤ්ඤී එකත්තකායා එකත්තසඤ්ඤී ආකාසානඤ්චායතන විඤ්ඤාණඤ්චායතන; ආකිඤ්චඤ්ඤායතනය යන සත්විඤ්ඤාණඨිතීහු නවසත්තාවාසා, මෙහි අසඤ්ඤ සත්හය් නෙවසඤ්ඤා නායඤ්ඤා යී නව සත් අවස්හු.

73 බෙලට්ඨිසීස මහ තෙරුන් වත්.

ජිණ්ණ වීවරො, ජුණ් සිවුරු ඇතියේයි; සඞ්කාර කූටාදිසු, කසළගෙඩ ඈයිහි; චොලකාති, පියලි; තිණී දිබ්බ දුස්සානි, තුන්මත් දිව ජුහුන්; චොලක පරියෙසනං, සත් පියලිබිත; සිබේබතුං, හිවන්නට; සූචිපාසකෙ, හිදිමළුහි; මහාජම්බුපෙසිං,

1. ජින්.

මහජඹ පිස් අලත්කරස රඤ්ජිතාවිය, ලා රෙසෙන් රජනා ලද වනවු; පච්චය පටිසං යුත්තකථං, පස පිළියුතු තෙපුල් යස්සාසවාපරික්ඛිණා, යමක්හු අසුවෝ ගුණ්වාහුදු; ආහාරෙව, අහරහිජ්; අනිස්සිතො, තණ්හානිස්සයෙන් දිඨිතිස්සයෙන් නොනිසයනුයේයැ; සුඤ්ඤතො අනිමිතේතාව විමොඛො යස්ස ගොචරො, සුඤ්ඤතාදි නම්ලද නිවන් යමක් හට අරමුණුදු.

74 අනුරුජ් මහ තෙරුන් වත්.

මහා පවාරණාය, මහ පවරුණෙහි-වැපැ පුර මැඳ මසැ පොහො යැ; අවන්තිසු, අවන්ති නම් ජනවියෙහි; ධම්මසවණං පග්ගණ්හාතියෙව, ධම් සවුන් හුවනුමෙ-ඛීණාසව වැද දුරු රටිනුජු අසති යුව ධම් සවුන්හි ඇඳුරු කරන බැවින් ධම් සවුන් හුවනු නම් වෙයි. ගොප්ඵකෙසු, දෙබොලට්හි; යස්ස, යමක්හු විසින්; ඉන්රි ාර යානි, ස ඉඳුරෝ; සමථං, දමනලදු බවට; ගතානි, පමුණුවනු ලදූවෝද්; සාරථිනා, සැරියා විසින් සුදන්තා අස්සා යථා, සොට් දමනලදු අසුන් සෙයින්; පහිණ මාණස්ස, පුහුන් මත් ඇතියහු; අනාසවස්ස, ඛීණාසවහු;1 තාදිනො, පියාපියෙහි මැදහත්හු; දෙවා පිහයන්ති, දෙවියෝ දක්නට පතන්; ජෙකෙන, සෙවුවහු විසින් නිබ්බිසෙවන භාවං, නිමන් බවට; (තාදිභාව) සණ්ඨිතස්ස,2 හබවුහිමෙ සිටියහු; පිහයන්ති, පතත්

75 මහ කසයින් මහ තෙරුන් වත්.

භගවන්තං ආපුච්ජිත්වාහ, පින්වන්හු අනුජත්වා; නාම ගොත්තවසෙන පඤ්ඤායමානො, යනුයෙහි නාම විසින් පඤ්ඤායමානයෝ නම්:- කොණ්ඩඤ්ඤ කච්චා යනාදීහුයි. ‘විනිවතේතය්යාඤති’3 යනුවට ‘චිතේතසි’ යනුවක් අරනේ; තං, ඒ මහණ; නොහොත්; තං, ඒ චිත්තනයි. ආඝාතං, ‘අනත්ථාිමෙ අචරි’ යන අඝා; විහාරූපචාරං, වෙහෙර ඔවුසර-වෙහෙර දොරටුයෙන් එක් ලෙඩ්ඩුපාත යෙකැයි-සේයි; කණ්ණසක්ඛර්ලංු, කන්සක්; භින්දනනේතාවිය පහරිත්වාක, බිඳුනාක්හු සෙයින් පැහැරැ-තරකොටැ පැහැරැ යූ සේයි; නො න ජානාති, නොජන්නේ නොවෙයි-ජන්නේ

1. ඛීණ සව්හු, 2. මත සන්ඨිතස්ස, 3. නිවතේතය්යාතනි: ධ: අ:

යූ ‍සේයි; සීහනාදං, සීනා-අසම්භීත තෙපුලැයි-සේයි; නං, එව්හු; නදාපෙතු කාමො, නැදවියටි වූයේ-සීනා කැරවියටි වූයේ-සේයි; කුඤ්චික හත්වාන පරවෙණ චාරාදීනි විචරීත්වාව, අනුන් දොර වරන දැනයි ජු එයි1 පවසය් තෙමෙහෙ මෙ දොර වැරැ; අභික්කමථ, වරෙව්; නොහොත් අභික්කමථ, හුමව්; යස්ස (කායෙ) කායගතා සති, යි යොජනු-යමක්හු (කයින) කාගියාසී යයි-සේයි; නූන, යනු පරිචිතර්කාිත්වාහි නිපා; චාරිකං පක්කමෙය්යාමති යනු අනතුරෙහි යොජනු-සැරි ගමන් යනු යයි තකම් යූසේයි; භනේත, බති-ගුරුවත-යූසේයි; ආසජ්ජ, ඝටා-පැහැරය්-යූසේයි; අප්පටිනිස්සජ්ජ, නොකමවා; සුචිම්පි, ගඳ මල් ඈයි සුචිදු; අසුචිම්පි, මුත්තකරිස ඈයි අසුවිදු; පඨවි සමචිත්තතඤ්ච පකාසෙසි, පොළොව සෙයින් නිවිකර සිත් ඇති බවු පියෙසි; රජොභරණ, රජ පුස්නී; චණ්ඩාල කුමාර, සැඬල් කුමරු; උසභච්ජින්ත විසාණ සමවිත්තනං, හඟුසුන් උසබහු සෙයින් සීලා සිත් ඇති බවු; අත්තනො කායෙන අට්ටී්යනඤ්ච, තුමා කයින් වෙළන බවුජු; මෙදක ථාලිකාවිය, දැදුරු වස් බජනක් සෙයින්; පරිහරණඤ්ච, පස් වැට්මුජ්; ධම්මසංවෙගො, බහු ධැම්හි සංවෙයි-අනුපා පිරි නිවන් නොපත් බඳහු මෙ පමුණු දොසු පිරුවහ බැයුතුවහ යන සංවෙගයයි-යූසේයි. අබ්හාවික්ඛන භික්ඛුනො, හවන මහණහු; අච්චයං, වරජ්;මොඝපුරිසස්ස, පිළිවෙයින් හුන් පිරිම්නීහට්. ‘අස්ස මුඬා යාව සත්තදා න ඵලතී’ යි යොජනු; අනොමගුණං, නොලමු2 ගුණ ඇති බවු-උළාර ගුණ ඇති බවු-යූ සේයි; කොපං වා, කෝ මතුවක් එව්; දොසං වා, බිලී දොසක් එව්; ඉන්දසඛීල සදිසා, ඉඳු කිල් කණු සුදුසු; පසන්න උදකරහද සදිසං, පහන් විල් සුදුසු; පඨවිසමො, පොළොවු සම වූයේ; ඉන්දසඛීලූපමො, ඉඳුකිල් බඳු වූයේයි; තාදි සුබ්බතො, තාදි ගුණෙන් මනා වෘත්ති ඇතිසේයි; නොවිරුජඣති, නොවි රුජු. මෙයින් මෙ ‘නො අරුනුජ්ඣති’ යනුවක් දක්නේයි. යම්සෙයින් පොළොවු හා ඉඳුකිල් සුචි අසුචි තිඛෙවු හා ඹමුත්ත (ගඳමල්) පූජනයෙහි අනුරොද් විරොද් නැතියේද එසෙයින් මේ ඛීණාසවු නින්දාි පසංසා ඈයි ලොවු ධැම්හි අනුරොද්හය් වීරෝද් නැතිය-යූ සේයි; අපෙත කද්දමො, කසවු මඬ ඇති; රහදොව, විලක් සෙයින් පහන් සිත් ඇතියො; තාදිනො, තාදිගුණ් ඒ ඛීණාසවුභට්; සංසාරා න භවන්ති, සුගීදුගිය

1. දනයි. 2. තොමු.

සසරහු නොවෙත්; නිඛාතං, කැණ හිඳිවනලද ඉඳුකිල්; ඹමුතේතන්තිපි, මුත්රතයෙන් තෙමත්ජු; ඌහදන්තිපි, පුරීස යෙන් වැකෙතිජු; අනනුරොධො, පිළිඝු; තාදිවතානං, ඉතා නිටුහි නිවිකර වතයන්.

76 සැරියුත් මහ තෙරුන් වත්.

කපපියකාරකො, කැපහැරයෙක්-ලඳුබඬු ගෙනැ යනුවට නිසියෙක් යන අභිප්රාතය (යි;) ඛුරගේගයෙව, කර අග්හි-පළමු කර පහරැහි මෙ-යූ සේයි. නොහොත් කර කම් නිවත්න කල්හි මෙ-යූසේයි; භණ්ඩකං, පා සිවුරු-සප්පි ඵාණිත ඈයි එව්; පටිජග්ගි, පිළිජගි-හැමැඳැ දැගැ සොකුස් කෙළෙය-යූ සේයි; විකාලො ජාතො ජග්නට කල් ඉක් තෙවී; උපඨාන වෙලායං, තෙරුපටන් කටයුතුකල්හි ‘අජ්ජ මෙ උපජ්ඣායෙන සඬිං තතිය දිවසො එකසෙනා සනෙ වසන්තස්ස, යූ බැවින් යට ‘අන්තරාමගේග එකං විහාරං පාවිසි’ යි කී වෙහෙර තුන් රැයක් වුසූහයි ගත්තේ යි. සහ සෙය්යන, අනුපසපනක්1 හා එක් සෙනස්නෙහි හෙමෙන් අව ජන ඇවැත්; නික්ඛමාපෙතුං වට්ටතීති, තෙරුත් වටි යි; තස්ස මනං, ඔහු සිත; සන්තං, අභිජ්ඣාදි නැති බැවින් නිවී යේ යි; වාචා ච, තෙපුලිජ් මුසාවාදා (දීන්) නැති බැවින් නිවියේ; කම්ම ච, කාකැමැජ් පාණාතිපාතාදීන් නැති බැවින් නිවියේ යි: සම්මා, නියෙන්-පරිඤ්ඤාපහාතා භාවනා සච්ඡි කිරියා විසින-යූ සේයි; අඤ්ඤා,2 සියුසස් ජැනැ; විමුත්තස්ස, පස් විමුකතීත් මුතුවහු; උසපන්තස්ස, ඇතුළු වත්න කෙලෙස් නැති බැවින් නිවියහු තාදිනො, තාදි ගුණ් ඇතියහු. ‘මනං වාචා කම්මං ච සන්තං හොති, යි යොජනු. පඤ්ච හි විමුතතීහි, “තදඞ්ග වික්ඛම්හන සමුචේජද පටිප්පස්සඬි තිස්ස රණ” යන පස් විමුකතින්

77 තිස් තෙරුන් හෙරණහු වත්.

උපනිස්සයං, හේ; භාවිතං, වඩන ලදුයේ යි; බහුලීකතං, බිහිලි කරන ලදුයේ යි-සිත් සතන්හි සනන ලදුයේයි-යූ සේයි; අමතොගධං, නිවනට වනු; අමත පරියොසානං, නිවන් අවසන් කොටැ ඇතියේ යි; “නූන” යනු පරිවිතර්කාවත්විහි නිපා. ‘ගචේජය්ය න්ති නූන’ යී යොජනු. තං, ඒ සද්ධින්රිව ය; අඤ්ඤාතං, 1. අනුපසපනුන් 2. අඤ්ඤාය. නො ජන්න ලදුයේ යි; අදිඨං, නො දක්නා ලදුයේ යි; අවිදිතං නොපාළ කරන ලදුයේ යි; අසච්ජීකතං, නො පසක් කරන ලදුයේ යි; පඤ්ඤාය, නුවණින්; අඵස්සීතං, නො පහරන ලදුයේ යි. ‘න සද්දහතියෙව’ යුන ‘න එවාහම්හනේත1 එත්ථඅ භගවතො සධාය ගච්ඡාමි’ යන තෙපුලෙහි අභිප්රාව(ය) නො දැනැ කියත්. ‘අහං පඤ්චි න්රිාය යානි අභාවෙත්වා ’ යන ඈයි යට ‘සද්දහසි ත්වංඅ සාරිපුත්ත’ යන ඈයින් තුමන් පුළුවුත් පැනයෙහි අත්වි වැතිරෙක2 විසින් දැක්වූයේ යි-‘එවං සච්ජි කරොනේතා අත්ථි්නාමාති න සද්දහාමි’ යනුද් තෙරුන් තුමන් විචාළ පැන යෙහි අත්ථූ වැතිරෙක විසින් දැක්වූයේ යි. ‘දින්නස්ස කතස්ස ඵලං විපාකං න සද්දහති’ යන කථා මහණුන් අතුරෙහි නො පතිය බුදුන් නො හදහනුවක් හට කම්ඵල සැදැහැද නොවන තැන් ගැනැ සම්භවන තා දක්වනු වස් කියූහු. අස්සධො, තුමා මෙ ජත් බැවින් අනුන් නො හදැනුයේ; අකතඤ්ඤු, නිවන් දන්නේයි; සන්ධිමචේජදො, භව සැඳැ සුනුයේ යි හතාව කාසො, නහනලද නිබ්බත්තනොකාස ඇතියේ වන්තාසො, වුහුටු තණ්හා ඇතියේ යි; සවෙ; එකැතියෙන්; උත්තම පු‍රිසො උතුම් පිරිම්නී; සන්ධිුචේජදො, වට්ටසන්ධිි යැ; හෙතු ඵල සන්ධිියැ, ඵල හෙතු සන්ධි යැ, හෙතු ඵල සන්ධිියැ යන තුන් විසින් සිටි වට සැඳැ සුනුයේ යි. සංසාර සන්ධිැ යනුදු හෙමැ. නිබ්බත්තනො කාසො, උපජනඔවස් ‘චතුහි මගේගහි කත්තබ්බකිච්චස්ස’ යනු “පරිඤ්ඤාපභාන සච්ජිකිරියා භාවනා” ගෙනැ කියත්. ආසා, තණ්හා වන්තා, වමාරනලදි

78 සැරියුත් මහතෙරුන් වත්.

වාරෙත්වාස, රුස්වා-‘හොතු අයං දාරිකා මම පුත්තස්ස රෙවත කුමාරස්ස භරියා’ යි බැණැ යූ සේයි; මධ්ගලානි වත්වාා, වෙදයෙහි කී සෙයින් ස්වස්ති වචන කියා; ඛණ්ඩ දන්තං, වගුළ දත් ඇතියැ; පලිත කෙසං, පුලු කෙහෙ ඇතියැ; වලිත්තචං රැළි ගත් සම් ඇති‍යැ; තිලකාහත ගත්තං, කාළහිලා හුණු සිරුරු ඇතියැ; ගොපාණඝී වඬ්කං, ගොවණැසක් සෙයින් වක් වීයැ; ඉමං විප්පකාරං, ඛණ්ඩදන්ත භාව ඈයි චිපුවර; ඨපෙථ, තබව-නොපාව-යූ සේයි; අයං පරිහාර පථො, ය වැටෙළු මග්; අයං උජුමගේගා, ය ඉදිමග්; පුඤ්ඤං; පින් ඵල; මුඛොලොකන භික්ඛං, මුව උවලොවුන් බික්-ඡන්ද යෙන් දෙන බික “මුඛොලොකන භික්ඛ” නම් වෙයි. මෙතැන වනාහි ඡන්දමයෙන් කරන පිළිසථර ‘මුඛොලොකන භික්ඛ’ යෙත්

1. නවාහං හනේත ධ: අ: 2. බ්යකතිරෙක

මෙවැන්නෙන් මු‍ඛොලොකන භික්ඛ’ යී කීයේ. උදකතුම්බං, ඩබරැයි; සෙතකණටක ඛදිර රුක්ඛ ගහනං, හෙළට්ටු කටු ඇති කිහිරි වලෙක්; ඉධියා විස්සඨකාලෙ, ඉධ වුහුටු කලැ ඉධ උපසාහාර කළ කල්හිය-යූ සේයි; ඉධියා අභිසඞ්ඛරිත්වාැ ඉධයෙන් සකසා; මුහුත්තසේසව, මොහොතකින් මෙ ‘මුහුත්තස්ස අතික්කන්තස්ස අන්තරා’ යි සේයි. ගාමෙවා, ගැම්හි එව්; යදිවාරඤේඤ, අරණ්හි එව්; නිතේතවා, නින්හි එව්; යදිවා ඵලෙ, ගොඩහි එව්; යත්ථව, යම් පිය සෙක්හි; අරහනේතා, ඛීණාසවා; විහරන්ති, වෙසෙත්ද; තං භූමි රාමණෙය්යගකං,(ඒ බිම් පෙදෙස) රමණී; දිබ්බපටි භාගානිපි ආරම්මණානි, දිව අරමුණු බඳු අරමුණොජ්; අප රෙන සමයෙන, අපරස්මිං සමයෙ; ඉතො, මෙ කප පටා; එකනවුතෙ කපේප, එකානූවන කප්හි; ආගන්තුකදානං, අමුතුව ආවනට දිය යුතු දන්; මයහං දානෙ සහායකා හොන්තු, අනුමෙවෙනි විසින් සහායවෙත්වයි; පටියාදෙත්වාඅ, පිළිවෙළ කොටැ; අල්ල මධුමෙව, අලුත් මී-නොපක්මී යයි සෙයි; ගාම භොජකං, තුමා වසන ගම වළඦනුවා; මධු පටලං, මීවද; සාඛං ඡින්දියත්වාත, මීවද අත්ත සිඳැ; හමෙඟා, අළෙ; වික්කිණියං මධුං, විකුණන මියෙක්; පාදමත්තම්පි, කාවුණෙහි සතර වන කොටැස් මතුවකුදු; භණ්ඩිකං, බැඬී, පියලි ගැටය-යූ සේයි; දානෙ පතතිං, දන්හි පෙත්-දනැහි පින-යූ සේයි; පතතිකො හොතු, භෙරි1 වෙවයි; ද්ධිවාර කොපි, දිහි පැහැණොකුජ්; සනේතත්වාි, හනා; චත්තාරි අචිනේනය්යාිනි, බුඞවීසය ලොකවිසය ඉඬිවිසය කම්මවිසය යන සතර නො සිතිය යුතු විසයහු; උම්මාදසේසව භාගි හොති, උන්මාදයට නිසි වේ. උපරුන්ධිු, වැරි, ලාභග්ග යසග්ගප්පතේතා, අග්ලබහය් අගයස නොහොත් ලබ කොටැස් හය් යස කොටැස් හය් පතුයේ; අභො, අබ්භූතං; යො, යමෙක්; ඉධ, මේ ලෙවුහි; පුඤ්ඤංච, පිනිජ් පාපංච, පවිජ් (යන); උභොසඞ්ගං, දෙ ඇල්මන් ‘සජ්ජන්ති සත්තා ලග්ගන්ති එතෙන සංසාරෙති ස‍ිජ ඬේගා-පුඤ්ඤං පාපං’ උපච්චගා, ඉක්තෙජු;2 අසොකං, ඤාතිබ්ය්සනාදි පිණිස උපජන සෝ නැතියහු, විරජං, කෙලෙස් රජස් නැතියහු; සුඞං, එබැවින් මැ පිරිසුදුහු; තං, එසේ වූවහු; බ්රා හ්මණං (බ්රෑ;මි), බාහිත පාප වන බැවින් බමුණ් යෙම්

79 ඛදිරවනිය රෙවත තෙරුන් වත්.

1. භෙරි. 2. ඉක්තේද

ජිණ්ණුය්යාරනං, ජිණු උයනක්; නගර සොබිනී ඉත්ථිර, (නුවර හොබවන) ගිණියක්; ස‍ඬෙකතං, සලකුණු; පාණිං පහරිත්වාත, අත්පිඬු පැහැරැ; සංවෙගො, විරා; කාම ගවෙසකානං, වත්කම් ඉලියනුවන්; අ(න)භිරමනඨාන මෙව,1 නො අභිරමන් තැන් මැ; ඔහාසං එරිත්වාි, ඔභස් පතුරුවයි. ඔභාස දෙසනා යමක් උදෙසා දෙසුව හේ මෙ අසා-සෙසුවෝ නො අසත්. හෙද සොතචාර ජවනින් නො අසා. මනො චාර ජවනින් ගෙනැ සොතචාරයෙන් ඇසිමියි සිතා මුනි දොරැහි වටහනබැවින් මේ ඔභාස දෙසනා නම්වී. අරඤ්ඤානි, අරණ්හු;3 රමණීයානි, අභිරමනුවට නිසියෝ; යත්ථ-, යම් අරණෙක්හි; ජනො, කම්සෙවුන ජෙනේ; න රමති, නො අභිරමෙත්ද; වීතරාගා, ඛීණාසවා; රමිස්සන්ති, අභිරමෙත්. කුමට? අභිරමෙත් යත්-න තෙ කාම-ගවෙසිනො, එව්හු කම් ඉලියනුවෝ නො වෙති. එබැවින් වත් කැමින් සුන් තැන්හි අභිරමෙත්. ගාම මක්ඛීකාවිය, නිල මැසියන් සෙයින්